Προμήθεια υγρών καυσίμων. Διακήρυξη Ο μη προσδιορισμός ανά κατηγορία, έστω και κατά προσέγγιση, των ποσοτήτων των προς προμήθεια ειδών καθιστά τη διακήρυξη ασαφή και μη νόμιμη. Η αναγραφή στα σχέδια συμβάσεων των αντίστοιχων ποσοτήτων δεν είναι δυνατόν να θεραπεύσει την ανωτέρω πλημμέλεια. Επιπλέον, ο όρος στη διακήρυξη, που περιλαμβάνεται και στα σχέδια σύμβασης και αναφέρει ότι «με τους ίδιους όρους η Υπηρεσία μπορεί κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης να εντάξει και άλλα Ιδρύματα του Δημοσίου και Ν.Π.Δ.Δ., που δεν συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα της διακήρυξης», είναι μη νόμιμος, καθόσον δύναται να οδηγήσει σε καταστρατήγηση των κατά νόμο διαδικασιών ανάθεσης και των αρχών του υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού. Τέλος, η οικεία σύμβαση προμήθειας είναι άκυρη διότι μη νομίμως ορίστηκε ως χρόνος ισχύος αυτής χρόνος προγενέστερος της ημερομηνίας σύναψής της. Με την 22/2009 απόφασή του, το VI Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου αναγνωρίζοντας συγγνωστή πλάνη στα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής.

Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Υπουργείο σε εταιρείες για τη  έκδοσης του Εθνικού Λαχείου, καθόσον, κατά παράβαση της γενικής αρχής διοικητικού δικαίου περί μη αναδρομικότητας των ατομικών διοικητικών συμβάσεων και των άρθρων 79 και 80 του ν.2362/1995 και 23 του π.δ. 118/2007, ο χρόνος εκτέλεσης των σχετικών συμβάσεων ανατρέχει σε χρόνο προγενέστερο της υπογραφής τους, με συνέπεια αυτές να έχουν ανεπίτρεπτη αναδρομική ισχύ, η οποία συνάγεται από το περιεχόμενό τους που προβλέπει την παροχή των ανατεθειμένων υπηρεσιών, σε χρονικό διάστημα προγενέστερο της κατάρτισής τους. Αναπόδεικτος ο ισχυρισμός της αναθέτουσας αρχής περί ανακοινώσεως της απόφασης της, στις εταιρείες, για την ανάθεση της υπαίθριας διαφήμισης πρό της παροχής των υπηρεσιών.ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.4/6/2014

Μίσθωση μηχανημάτων έργου.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει αναφορικά με το παραδεκτώς προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας, ότι η υπό κρίση (μικτή) σύμβαση μεταξύ του Δήμου ....... και της αναδόχου ......., παρόλο που δεν διαχωρίστηκε στον ενδεικτικό προϋπολογισμό η αξία της προμήθειας των αγαθών από αυτή της παροχής των υπηρεσιών, είχε προεχόντως χαρακτήρα ανάθεσης εργασιών (υπηρεσιών). Τούτο δε διότι, το κύριο αντικείμενο της σύμβασης  αυτής  με  βάση το σκοπό της είναι η εκτέλεση από την ανάδοχο των εργασιών απομάκρυνσης των προϊόντων που προκλήθηκαν από τις βροχοπτώσεις, με τη χρήση δύο εκσκαφέων και δύο φορτηγών και η αποκατάσταση, διά των εν λόγω εργασιών, της βατότητας του αγροτικού δρόμου, στην οποία απέβλεψε ο Δήμος με τη σύναψη της συγκεκριμένης σύμβασης κι όχι η μίσθωση των ανωτέρω μηχανημάτων, η οποία έχει παρεπόμενο χαρακτήρα.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:(..) Ακολούθως το Γενικό Νοσοκομείο ... προσκόμισε: α) το 17256/2.11.2016 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διοικητικής και Οικονομικής Διεύθυνσης, στο οποίο βεβαιώνεται ότι η δαπάνη της 25/9.4.2013 προηγούμενης σύμβασης ανήλθε τελικώς στο ποσό των 6.122,94 ευρώ (Χ.Ε. 335/2014, ποσού 5.495,64 ευρώ και Χ.Ε. 252/2015, ποσού 627,30 ευρώ) και ότι δεν πραγματοποιήθηκε αγορά ανταλλακτικών εκτός αυτών που προβλεπόταν από τη σύμβαση αυτή (25/2013), β) το 16558/19.10.2016 έγγραφο του Υποδιευθυντή της Τεχνικής Υπηρεσίας, σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού του πιθανού προϋπολογισμού (8.750 ευρώ με ΦΠΑ) της επτάμηνης σύμβασης. Ειδικότερα, στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η προηγούμενη ετήσια σύμβαση περιελάμβανε ένα (1) service/έτος, μόνο τα αναλώσιμα, τυχόν έκτακτη κλήση χρεωνόταν με 700 ευρώ και ότι «από την εμπειρία μας για τα τέσσερα μηχανήματα απαιτείται κατά μέσο όρο μία (1) κλήση το μήνα, που σημαίνει 12Χ700 = 8.400 ευρώ, οπότε η ετήσια επιβάρυνση ανέρχεται σε 8.400+6.100 = 14.500». Περαιτέρω, στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η προτεινόμενη νέα σύμβαση, υπολογιζόμενη σε ετήσια βάση, ανέρχεται σε 15.000 ευρώ, περιλαμβάνει δύο service/έτος, αναλώσιμα και ανταλλακτικά και απεριόριστο αριθμό κλήσεων. Ωστόσο, ούτε από τα ανωτέρω στοιχεία που προσκομίστηκαν προκύπτει ο τρόπος υπολογισμού του πιθανού προϋπολογισμού 8.750,00 ευρώ (με ΦΠΑ) της επτάμηνης σύμβασης συντήρησης των τεσσάρων (4) αναπνευστήρων της Μ.Ε.Θ., ο οποίος είναι υπερδιπλάσιος της δαπάνης της 25/9.4.2013 προηγούμενης σύμβασης, ετήσιας διάρκειας. Ειδικότερα, εφόσον η αξία της 25/9.4.2013 προηγούμενης σύμβασης ανήλθε συνολικά στο ποσό των 6.122,94 ευρώ και δεν απαιτήθηκε η αγορά επιπλέον ανταλλακτικών, ενώ δεν προκύπτει ότι το Νοσοκομείο επιβαρύνθηκε κατά το διάστημα αυτό με επιπλέον έκτακτες κλήσεις (βλ. το 17256/2.11.2016 έγγραφο), από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν αιτιολογείται επαρκώς η τόσο μεγάλη αύξηση του πιθανού προϋπολογισμού της νέας σύμβασης και συνακόλουθα ότι ο προϋπολογισμός αυτός έχει καταρτιστεί σύμφωνα με τις αρχές τις διαφάνειας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας:..μη νομίμως παρατάθηκε η αριθμ. 162/2015 αρχική σύμβαση δίμηνης διάρκειας μεταξύ του Νοσοκομείου και της φερόμενης ως δικαιούχου του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος εταιρείας. Και τούτο διότι, δυνατότητα τέτοιας παράτασης δεν προβλεπόταν από σχετικό συμβατικό όρο αυτής. Ειδικότερα, αβάσιμα υποστηρίζει το Νοσοκομείο ότι η παράταση της συμβατικής διάρκειας της αρχικής σύμβασης βρίσκει έρεισμα στη διάταξη του άρθρου 9 της 162/2015 σύμβασης «Η σύμβαση μπορεί να τροποποιηθεί όταν συμφωνήσουν γι’ αυτό τα συμβαλλόμενα μέρη. Οποιαδήποτε όμως τροποποίηση των όρων της παρούσας σύμβασης δύναται να γίνει μόνο εγγράφως και θα υπογράφεται και από τους δύο συμβαλλομένους (…)». (..)Κατά τον ομοίως βασίμως προβαλλόμενο δεύτερο λόγο διαφωνίας, μη νομίμως εκδόθηκε και αναρτήθηκε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ η οικεία 639/8.3.2016 απόφαση δημοσιονομικής δέσμευσης, δηλαδή σε χρονικό διάστημα μεταγενέστερο της υπογραφής της οικείας σύμβασης και παροχής των επίμαχων υπηρεσιών.(..)Κατά την κρατήσασα στο Κλιμάκιο γνώμη, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο από την Επίτροπο τρίτο λόγο, οι επίμαχες υπηρεσίες, οι οποίες υπερβαίνουν το όριο των 45.000 ευρώ, ανατέθηκαν κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 27 παρ. 11 του ν. 3867/2010 χωρίς να προηγηθεί της ανάθεσης αυτής έγκριση σκοπιμότητας..Συνακόλουθα, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη για όλους τους προβαλλόμενους από την Επίτροπο λόγους. Περαιτέρω, όμως, συνεκτιμώντας την ιδιαίτερη φύση των ανατεθεισών υπηρεσιών που συνίστανται στην καθαριότητα χειρουργείων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του φορέα έδρασαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων αλλά προκειμένου να καλύψουν τις εξ αντικειμένου επιτακτικές ανάγκες διασφάλισης της δημόσιας υγείας. Συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.​

Προμήθεια Διατάξεων νεφρικής Υποστήριξης...Η διακήρυξη προβλέπει ως δικαιολογητικό συμμετοχής οικονομικού φορέα στο διαγωνισμό (άρθρο 2.2.2) την κατάθεση εγγυητικής επιστολής συμμετοχής, ως όρο για την υπογραφή της σύμβασης (άρθρο 4.1) την κατάθεση εγγύησης καλής εκτέλεσης από τον ανάδοχο, αντίστοιχα δε στο παράρτημα ΙΙΙ – Υποδείγματα εγγυητικών επιστολών περιέχει (υπόδειγμα 1) σχέδιο εγγυητικής επιστολή συμμετοχής και (υπόδειγμα 2) σχέδιο εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης, τέλος το σχέδιο σύμβασης που δημοσιεύθηκε στο παράρτημα IV της διακήρυξης προβλέπει την κατάθεση από τον ανάδοχο εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης της σύμβασης (άρθρο 4). Σύμφωνα με τους όρους αυτούς έχει συνταχθεί και το υποβληθέν προς έλεγχο ανωτέρω σχέδιο σύμβασης προμήθειας με την προαναφερόμενη ανάδοχο. Ως εκ τούτου, εν προκειμένω, η προβαλλόμενη με την προσβαλλόμενη πράξη πλημμέλεια δεν ανάγεται σε νομίμως ελεγχόμενο λόγο αντικειμενικής νομιμότητας του ανωτέρω σχεδίου σύμβασης, το οποίο, αναφορικά προς τις απαιτούμενες εγγυήσεις έστω και αν αναφέρει εκ παραδρομής έναν όρο είναι σε κάθε περίπτωση σύμφωνο προς τους όρους της διακήρυξης του διαγωνισμού και περιέχει τους όρους του σχεδίου σύμβασης που δημοσιεύθηκε ως παράρτημα της διακήρυξης κατά τα βασίμως, κατ’ εκτίμηση του δικογράφου, προβαλλόμενα με την προσφυγή ανάκλησης. Επομένως, ο λόγος ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτός...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι η προσφυγή ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη και ότι δεν κωλύεται η υπογραφή των υποβληθέντων προς έλεγχο σχεδίων συμβάσεων, με αντικείμενο την προμήθεια «Διατάξεων Νεφρικής Υποστήριξης» 

ΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ:Μη νόμιμη η καταβολή συμβατικού τιμήματος από ν.π.δ.δ. σε ανώνυμη εταιρεία για την έκδοση του επετειακού τόμου, καθόσον η ανωτέρω σύμβαση ήταν άκυρη, διότι το κοινοποιηθέν στην ανάδοχο εταιρεία έγγραφο του ανωτέρω ν.π.δ.δ. δεν περιείχε όλα τα στοιχεία που ορίζει το άρθρο 23 του π.δ/τος 118/2007 (ΦΕΚ Α΄ 150/2007) (λ.χ. την ακριβή ποσότητα και την ταχθείσα προθεσμία για την υπογραφή της σύμβασης), με συνέπεια τη μη σύναψη - δια της κοινοποίησης του εν λόγω εγγράφου - της σύμβασης κατά το χρόνο αυτό. Συνεπώς, προκειμένου η σύμβαση αυτή να ήταν έγκυρη, απαιτείτο να συναφθεί εγγράφως, τύπος που εν προκειμένω δεν τηρήθηκε, με συνέπεια την ακυρότητά της

Κρίσιμος χρόνος για την υποβολή της σύμβασης προς έλεγχο είναι το στάδιο που προηγείται της ανακοίνωσης, στον ανάδοχο, της κατακύρωσης του αποτελέσματος του διαγωνισμού, αφού, σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 2 του Κανονισμού Προμηθειών Δημοσίου (π.δ. 394/1996), ο οποίος εφαρμόζεται αναλογικά στις διαδικασίες για την ανάθεση συμβάσεων παροχής υπηρεσιών/εκτέλεσης εργασιών τροποποίηση ουσιωδών όρων (26/2010 Πράξη IV Τμ. Ελ. Συν.), με την ανακοίνωση αυτή ολοκληρώνεται η διαγωνιστική διαδικασία και η σύμβαση θεωρείται έκτοτε συναφθείσα. Ως εκ τούτου, το αναφερόμενο στον προϋπολογισμό της προμήθειας χρηματικό όριο, πέραν του οποίου είναι, επί ποινή ακυρότητας, υποχρεωτική η υπαγωγή στον έλεγχο, συναρτάται με το χρόνο έκδοσης της κατακυρωτικής απόφασης και, για μεν τις διαγωνιστικές διαδικασίες υπηρεσιών των οποίων η απόφαση αυτή έχει εκδοθεί κατά τη διάρκεια της αναστολής της ισχύος του άρθρου 12 παρ. 27 του ν. 3310/2005 (7.6.2005 - 10.11.2005), ανέρχεται, όπως και υπό το προηγούμενο του νόμου αυτού καθεστώς, σε 1.500.000,00 ευρώ, ενώ για εκείνες των οποίων η διαδικασία ανάθεσής τους ολοκληρώνεται μετά την 10.11.2005, σε 1.000.000,00 ευρώ, μη συνυπολογιζομένου, και στις δύο περιπτώσεις, του Φ.Π.Α. (βλ. την 46/2006 Πράξη VI Τμ. Ελ. Συν. και τις 173/2006, 16/2007, 79/2008 Πράξεις ΙV Τμ. Ελ. Συν.).

Σύμφωνα με το άρθρο 20 του π.δ/τος 60/2007 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕK «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών» (…)» (Α΄ 64), οι δημόσιες συμβάσεις με αντικείμενο υπηρεσίες του Παραρτήματος IIΒ του π.δ/τος αυτού υπόκεινται μόνον στις διατάξεις των άρθρων 53 και 29 παρ. 4 του ιδίου νομοθετήματος για τις υποχρεώσεις της Αναθέτουσας Αρχής όσον αφορά, αντιστοίχως, τον καθορισμό των τεχνικών προδιαγραφών των ζητούμενων υπηρεσιών και τη γνωστοποίηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των αποτελεσμάτων της διαδικασίας ανάθεσής τους. Κατά τα λοιπά δε, οι συμβάσεις της κατηγορίας αυτής, στις οποίες συγκαταλέγονται και εκείνες με αντικείμενο υπηρεσίες «ερευνών και ασφάλειας», ως τέτοιων νοουμένων και των υπηρεσιών φύλαξης και επιτήρησης (βλ. το Παράρτημα I του Κανονισμού (ΕΚ) 2195/2002 «περί του κοινού λεξιλογίου για τις δημόσιες συμβάσεις (CPV)», L 340), εξαιρούνται από την εφαρμογή του παράγωγου κοινοτικού δικαίου και η ανάθεσή τους διέπεται από τις διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, επομένως, και από αυτή του άρθρου 83 παρ. 3(στ) του ν. 2362/1995 «Περί Δημοσίου Λογιστικού, ελέγχου των δαπανών του Κράτους και άλλες διατάξεις» (Α΄ 247), που ορίζει ότι, κατά παρέκκλιση από τον κανόνα της διενέργειας διαγωνισμού, «επιτρέπεται με έγκριση του αρμοδίου οργάνου η σύναψη σύμβασης παροχής υπηρεσιών με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης» (απευθείας ανάθεση), μεταξύ άλλων, «στην περίπτωση νέων υπηρεσιών που συνιστούν επανάληψη παρόμοιων υπηρεσιών που είχαν ανατεθεί με τακτικό διαγωνισμό στον αρχικό ανάδοχο και αποτελούν συνέχεια ή συμπλήρωση της αρχικής σύμβασης, με την προϋπόθεση ότι δεν έχει παρέλθει 3ετία από αυτή και εξασφαλίζονται οι ίδιοι όροι και προϋποθέσεις με δυνατότητα τιμαριθμικής αναπροσαρμογής».(...)σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, ναι μεν παράταση της διάρκειας της 5826/ΧΡΜ/3.3.2009 σύμβασης δεν προβλεπόταν από τη σύμβαση αυτή, ούτε, πολύ περισσότερο, από την οικεία διακήρυξη, η απευθείας ανάθεση, όμως, στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρία της φύλαξης των κτηρίων, για το μεταγενέστερο της λήξης της χρονικό διάστημα, εύρισκε νόμιμο έρεισμα στη διάταξη του άρθρου 83 παρ. 3(στ) του ν. 2362/1995, κατ’ επίκληση της οποίας εχώρησε, αφού οι απευθείας ανατεθείσες υπηρεσίες περιλαμβάνονταν στο αντικείμενο της προαναφερόμενης σύμβασης, η οποία είχε συναφθεί κατόπιν τακτικού διαγωνισμού, η δε παροχή των υπηρεσιών αυτών από την μέχρι τότε ανάδοχο συνεχίσθηκε, με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις, επί χρόνο που δεν υπερέβη την τριετία από τη σύναψή της.

Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου του υποβαλλόμενου σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης, με την οποία τροποποιούνται βασικοί όροι αρχικής σύμβασης, δοθέντος ότι δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενης αυτοτέλειας σύμβασης, αφού ο έλεγχός της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία αν και συναφθείσα μετά την ισχύ του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, δεν υπήχθη στον έλεγχο αυτό, με συνέπεια να μην μπορεί ούτε τώρα να υπαχθεί στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτε η ίδια ούτε και η τροποποιητική αυτής.