Προγραμματικές συμβάσεις.Προσυμβατικός έλεγχος.Στην περίπτωση, όμως, που η κύρια ή συμπληρωματική σύμβαση, παρόλο που έχει συναφθεί σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο από το χρόνο έναρξης ισχύος του άρθρου 8 του ν. 2741/1999 και της δι’ αυτού θέσπισης ως υποχρεωτικού του προληπτικού ελέγχου νομιμότητας των δημοσίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο, δεν υπήχθη για οποιοδήποτε λόγο στον έλεγχο αυτό, η τροποποιητική αυτών σύμβαση δεν μπορεί να υπαχθεί στον ανωτέρω έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τούτο, διότι η τροποποίηση μιας δημόσιας σύμβασης, όταν αυτή δεν αναφέρεται γενικώς και αορίστως στην τροποποιούμενη, αλλά τροποποιεί συγκεκριμένους όρους, επιφέρει άμεση λειτουργική συσχέτιση της τροποποιούμενης σύμβασης με την τροποποιητική, με συνέπεια η τελευταία να μην έχει το χαρακτήρα αυτοτελούς συμβάσεως και από ουσιαστική άποψη να καθίσταται αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης που τροποποιείται, ο δε τυχόν έλεγχος της τροποποιητικής θα είχε ως αποτέλεσμα να ελέγχονται ευθέως ή παρεμπιπτόντως οι τροποποιούμενες συμβάσεις μετά τη σύναψή τους και όχι προληπτικά και ενδεχομένως αφού θα έχει ολοκληρωθεί και η εκτέλεσή τους, γεγονός που υπερακοντίζει τη βούληση του κοινού νομοθέτη, ο οποίος δεν θέλησε να επεκτείνει το θεσπιζόμενο από τη διάταξη του άρθρου 8 παρ.1 του ν. 2741/1999 έλεγχο νομιμότητας και στις συμβάσεις που καταρτίστηκαν μεν υπό την ισχύ της, πλην δεν υπήχθησαν στον εν λόγω έλεγχο, ούτε να αλλοιώσει τον προβλεπόμενο από την ίδια τη διάταξη χαρακτήρα του ελέγχου αυτού, ο οποίος είναι αμιγώς προληπτικός. Κατά συνέπεια, κατά την έννοια του άρθρου 19 παρ. 7 του π.δ. 774/1980, όπως ισχύει, δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενη αυτοτέλειας, αφού ο έλεγχός της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία, αν και συναφθείσα μετά την έναρξη ισχύος της θεσπίσασας τον προληπτικό έλεγχο διάταξης του άρθρου 8 παρ. 1 του ν. 2741/1999, δεν υπήχθη στον έλεγχο αυτό, με συνέπεια να μην μπορεί ούτε τώρα να υπαχθεί στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτε η ίδια αλλά ούτε και η τροποποιητική της (πρβλ. Πρ. VΙ Τμ. 36/2008, βλ. Πρ. Ζ΄ Κλιμακίου 153, 171/2008, ΣΤ ΄ Κλιμακίου 167, 94, 85, 45, 31/2008 και Ε΄ Κλιμακίου 231/2008).

Περαιτέρω, από το συνδυασμό της διάταξης αυτής και των αναφερόμενων στην προηγούμενη σκέψη συνάγεται ότι ο ασκούμενος από το Ελεγκτικό Συνέδριο προληπτικός έλεγχος νομιμότητας επεκτείνεται και στην περίπτωση συμβάσεων, οι οποίες, ανεξάρτητα από το οικονομικό αντικείμενό τους, τροποποιούν τους όρους κύριων ή συμπληρωματικών συμβάσεων που έχουν υποβληθεί στον ανωτέρω έλεγχο, καθόσον σκοπός των διατάξεων που προεκτέθηκαν είναι η θεσμοθέτηση μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής διαδικασίας ελέγχου της νομιμότητας των δημοσίων συμβάσεων, ο έλεγχος δε αυτός θα ανατρεπόταν ή θα καθίστατο αλυσιτελής στην περίπτωση που θα παρεχόταν στη Διοίκηση η ευχέρεια να συνάπτει ανέλεγκτα συμβάσεις που τροποποιούν τους όρους εκτέλεσης του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης και συνεπάγονται επαύξηση της δαπάνης της (βλ. Πράξ. Ζ΄ Κλιμ. 1/2005 και 41/2005). Στην περίπτωση όμως που η κύρια ή συμπληρωματική σύμβαση έχει συναφθεί σε προγενέστερο χρονικό σημείο από το χρόνο έναρξης ισχύος του άρθρου 8 του ν. 2741/1999 και της δι’ αυτού θέσπισης του προληπτικού ελέγχου νομιμότητας των δημοσίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο, η τροποποιητική αυτών σύμβαση δεν μπορεί να υπαχθεί στον ανωτέρω έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Και τούτο διότι η τροποποίηση μιας δημόσιας σύμβασης όταν αυτή δεν αναφέρεται γενικώς και αορίστως στην τροποποιούμενη αλλά τροποποιεί συγκεκριμένους όρους επιφέρει άμεση λειτουργική συσχέτιση της τροποποιούμενης σύμβασης με την τροποποιητική, με συνέπεια η τελευταία να μην έχει το χαρακτήρα αυτοτελούς συμβάσεως και από ουσιαστική άποψη να καθίσταται αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης που τροποποιείται, ο δε τυχόν έλεγχος της τροποποιητικής θα είχε ως αποτέλεσμα να ελέγχονται ευθέως ή παρεμπιπτόντως οι τροποποιούμενες συμβάσεις μετά τη σύναψή τους και όχι προληπτικά και ενδεχομένως αφού έχει ολοκληρωθεί και η εκτέλεσή τους, γεγονός που υπερακοντίζει τη βούληση του κοινού νομοθέτη, ο οποίος δεν θέλησε να επεκτείνει το θεσπιζόμενο από τη διάταξη του άρθρου 8 παρ.1 του ν. 2741/1999 έλεγχο νομιμότητας και στις συμβάσεις που καταρτίστηκαν πριν από την ισχύ της, ούτε να αλλοιώσει τον προβλεπόμενο από την ίδια τη διάταξη χαρακτήρα του ελέγχου αυτού, ο οποίος είναι αμιγώς προληπτικός. Κατά συνέπεια, κατά την έννοια του άρθρου 19 παρ. 7 του π.δ. 774/1980, όπως ισχύει, δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενη αυτοτέλειας, αφού ο έλεγχος της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία ως συναφθείσα πριν από την έναρξη ισχύος της θεσπίσασας τον προληπτικό έλεγχο διάταξης του άρθρου 8 παρ. 1 του ν. 2741/1999, δεν υπήχθη ούτε μπορεί πλέον να υπαχθεί σε προληπτικό έλεγχο από το κατά χρόνον αναρμόδιο Ελεγκτικό Συνέδριο.

Το Τμήμα αίρει την αμφιβολία και αποφαίνεται ότι τροποποιητική, προγενέστερης συμπλη-ρωματικής, σύμβαση, η οποία ως συναφθείσα πριν από την έναρξη ισχύος του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999 δεν ελέγχεται, καθόσον ο έλεγχος της τροποποιητικής αυτής σύμβασης θα οδηγούσε ανεπίτρεπτα στον παρεμπίπτοντα έλεγχο της ήδη συναφθείσας τροποποιούμενης σύμβασης, κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 19 παρ.7 του π.δ.774/1980. Περαιτέρω, κρίθηκε ότι σε περίπτωση που η αρχική (κύρια) σύμβαση δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω ποσού, ελέγχεται όταν συναθροιζόμενο το ποσό της με το ποσό της συμπληρωματικής σύμβασής της, υπερβαίνουν το όριο του ενός εκατομμυρίου(1.000.000) ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., ώστε να μη δίδεται η ευχέρεια στη Διοίκηση να συνάπτει ανέλεγκτα συμβάσεις με τη μέθοδο της κατάτμησης των πιστώσεων. Ομως, ο ως άνω δικαιολογητικός λόγος δεν συντρέχει όταν η κύρια σύμβαση δε υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, επειδή κατά το χρόνο κατάρτισής της δεν είχε ακόμα θεσπιστεί νομοθετικά ο έλεγχος αυτός, οπότε δεν τίθεται ζήτημα κατάτμησης των πιστώσεων και αποφυγής του ελέγχου. Στην περίπτωση αυτή δεν λαμβάνεται υπόψη το ποσό της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτοτελώς το οικονομικό αντικείμενο της συμπληρωματικής.

Απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Κλιμακίου του Έλεγκτικού Συνεδρίου, αυτοτελώς σχέδιο σύμβασης, που συνήφθη κατ' ενάσκηση δικαιώματος προαίρεσης καθόσον θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί στο πλαίσιο αρχικής σύμβασης, στην οποία είχε προβλεφθεί η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής για την άσκηση του σχετικού δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαίρεσης υπέρ της αναθέτουσας αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατ' άρθρο 19 παρ.7 του π.δ/τος 774/1980, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπερι¬λαμβανομένου και του δικαιώματος προαίρεσης. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλλει το αρχικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης το σχετικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας.

Κατά συνέπεια, στον ως άνω προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται οι συμβάσεις εκείνες που δεν έχουν ακόμη συναφθεί, των οποίων η προϋπολογισθείσα δαπάνη υπερβαίνει το εκάστοτε προβλεπόμενο από την ισχύουσα νομοθεσία χρηματικό όριο υπαγωγής στον εν λόγω έλεγχο και στον έλεγχο αυτό δεν υπόκεινται τροποποιήσεις όρων σύμβασης υποβληθείσας στο προσυμβατικό έλεγχο, όταν οι τροποποιήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μετά τη σύναψη και κατά το στάδιο εκτέλεσης της τροποποιούμενης σύμβασης (πρβλ. Πράξη 261/2007 VI Τμ. Ε.Σ.) και δεν προκαλούν αύξηση του οικονομικού της αντικειμένου τέτοια που να υπερβαίνει το εκάστοτε θεσπιζόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις χρηματικό όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο (πρβλ. Πράξη 48/2003 VI Τμ. Ε.Σ.).

Προμήθειας αντιβαλλιστικών κρανών.(...)Τέλος, σε κάθε περίπτωση και υπό την εκδοχή ότι το υποβληθέν σχέδιο σύμβασης ήθελε θεωρηθεί τροποποιητική της αρχικής λόγω μεταβολής του προσώπου του αναδόχου, με δεδομένο ότι επί της αρχικής σύμβασης δεν διενεργήθηκε προσυμβατικός έλεγχος, ομοίως απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο η τροποποιητική αυτής, καθόσον τούτο δεν προβλέπεται από τη ρύθμιση του άρθρου 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020 που απαριθμεί τις κατηγορίες των τροποποιητικών συμβάσεων που υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο.Απαραδέκτως εισάγεται ενώπιον του Κλιμακίου για έλεγχο το υποβληθέν σχέδιο σύμβασης με αντικείμενο την ανάθεση από την εταιρεία με την επωνυμία «…» (ΕΑΣ ΑΒΕΕ) και το διακριτικό τίτλο «…», στην εταιρεία «...», της προμήθειας αντιβαλλιστικών κρανών

Παροχή υπηρεσιών σίτισης.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη II, η ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών έχει παρεπόμενο χαρακτήρα (βλ. και Πράξεις ΚΠΕΔ στο IV Τμ. 41, 6/2015) σε σχέση με την προαναφερθείσα υπ’ αριθμ. 27/3/2013 από 01.10.2013 αρχική σύμβαση, την οποία τροποποιεί και τούτο διότι: α) η σύναψή της άγει, κατ’ αποτέλεσμα, σε τροποποίηση των υποχρεώσεων του αναδόχου, όπως αυτές προσδιορίζονταν στο Μέρος Β΄ της 27/2012 Διακήρυξης (15 θέσεις τραπεζοκόμων), η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αρχικής σύμβασης, κατά ρητή πρόβλεψη αυτής, β) συνάπτεται με τον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, γ) η αμοιβή του αναδόχου υπολογίζεται βάσει των ίδιων τιμών επί των οποίων είχε υπολογισθεί το τίμημα της αρχικής σύμβασης για την κάλυψη των θέσεων τραπεζοκόμων (τιμή εργατοώρας καθημερινής προ Φ.Π.Α. 5,42 ευρώ και τιμή εργατοώρας αργίας προ Φ.Π.Α. 9,49 ευρώ), δ) αποβλέπει στο ίδιο αποτέλεσμα (υπηρεσίες σίτισης των ασθενών και του εφημερεύοντος προσωπικού του Νοσοκομείου), για την επίτευξη του οποίου είχε δεσμευθεί ο ανάδοχος με τη σύναψη της αρχικής σύμβασης, η οποία, μάλιστα, μετά τη δεύτερη, κατά τα ανωτέρω, παράταση της ισχύος της, καταλαμβάνει το ίδιο χρονικό διάστημα με την κρινόμενη και ε) στο κείμενο της τροποποιητικής αυτής σύμβασης ρητώς αναφέρεται ότι ισχύουν οι όροι της Διακήρυξης, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι αυτής.Συνεπώς, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας, η υπό κρίση τροποποιητική σύμβαση είναι μη νόμιμη, δεδομένου ότι, σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. υπό ΙΙ), η επερχόμενη με αυτήν τροποποίηση έχει ουσιώδη χαρακτήρα, διότι άγει αφενός σε σημαντική διαφοροποίηση του τρόπου εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης με τη διάθεση μεγαλύτερου σε αριθμό προσωπικού και αφετέρου σε αύξηση του συνολικού συμβατικού τιμήματος. (συγγνωστή πλάνη)

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η υποβληθείσα για έλεγχο αρμοδίως εγκριθείσα τροποποίηση της από 04.12.2020 συμφωνίας - πλαίσιο, αφορούν στην επικαιροποίηση του πίνακα με τα προς επισκευή απορριματοφόρα οχήματα, χωρίς να επιφέρει μεταβολή στο οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, δοθέντος ότι η εν λόγω τροποποίηση δεν μεταβάλλει ουσιωδώς όρους της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η τροποποιητική σύμβαση δεν πληροί της προϋποθέσεις υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο σύμφωνα το άρθρο 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020. Ως εκ τούτου, το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου τροποιητικής σύμβασης.

Υπηρεσίες αναβάθμισης των εσωτερικών δικτύων των ιδρυμάτων: Με βάση τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι υποβληθείσες για έλεγχο αρμοδίως εγκριθείσες τροποποιήσεις της από 7.6.2021 σύμβασης, αφορούν στην παράταση του χρονοδιαγράμματος των παραδόσεων και την αντικατάσταση ενός εκ των συμβατικά προβλεπόμενων υλικών με ισοδύναμο τεχνικά υλικό, χωρίς να επιφέρουν μεταβολή στο οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, δοθέντος ότι οι εν λόγω τροποποιήσεις ανάγονται σε ζητήματα εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης που ρυθμίζονται από τις διατάξεις του ν. 4412/2016 και δεν μεταβάλλουν ουσιωδώς όρους της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η τροποποιητική σύμβαση δεν πληροί της προϋποθέσεις υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο σύμφωνα το άρθρο 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020. Ως εκ τούτου, το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου τροποιητικής σύμβασης.

Όπως έχει δε ήδη κριθεί, στον ως άνω προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας υπάγονται και οι τροποποιήσεις όρων σύμβασης υποβληθείσας στον ανωτέρω έλεγχο, όταν οι τροποποιήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μετά τη σύναψη και κατά το στάδιο εκτέλεσης της τροποποιούμενης σύμβασης, στις περιπτώσεις που τούτο επιτρέπεται, και προκαλούν αύξηση του οικονομικού της αντικειμένου τέτοια που να υπερβαίνει το εκάστοτε θεσπιζόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις χρηματικό όριο υπαγωγής στον έλεγχο νομιμότητας (βλ. σχετ. 39/2008 πράξη VI ΤμΕλΣυν, 111/2010, 373/2009, 310, 309, 304, 251, 216, 152, 107 και 100/2008 πράξεις του Ζ΄ ΚλιμΕλΣυν). Επομένως, σχέδιο σύμβασης που αφορά στην τροποποίηση, μετά τη σύναψή της, υποβληθείσας στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας δημόσιας σύμβασης, με την οποία (τροποποίηση) δεν προκαλείται καμία αύξηση του οικονομικού αντικειμένου της τροποποιούμενης σύμβασης, απαραδέκτως υποβάλλεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο για έλεγχο νομιμότητας και το αρμόδιο Κλιμάκιο, στο οποίο έχει εισαχθεί η υπόθεση, οφείλει να απόσχει του ελέγχου.