ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΕΓΓΡΑΦΗ ΕΝΤΟΛΗ-:Επειδή, η αναιρεσιβαλλομένη εδέχθη ότι κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 8 του ν. 1418/84 ο περιορισμός στην αύξηση της δαπάνης του έργου μέχρι 50% του αρχικού προϋπολογισμού αναφέρεται στον κύριο του έργου, ο οποίος αποκλειστικώς εντός του ορίου αυτού δύναται να εγκρίνει ή να υποδεικνύει νέες πρόσθετες εργασίες στην δημοπρατηθείσα εργολαβία. Για τον ανάδοχο του έργου, ο οποίος θα κληθεί να εκτελέσει τις νέες ή πρόσθετες εργασίες, καθιερώνεται αντίστοιχος υποχρέωση εκτελέσεως των εργασιών αυτών, μόνο αν ευρίσκονται μέσα στο επιτρεπόμενο όριο αυξήσεως του αρχικού προϋπολογισμού. Συνεπώς, αν ο ανάδοχος του έργου εκτελέσει αναιτίως μετά από έγκριση η υπόδειξη του κυρίου του έργου, νέες ή πρόσθετες εργασίες καθ’ υπέρβαση του επιτρεπομένου ορίου της αρχικής δαπάνης του έργου, δικαιούται να εισπράξει το αντίστοιχο αντάλλαγμα βάσει των διατάξεων περί αδικαιολόγητου πλουτισμού.

Μη νόμιμη η καταβολή μηνιαίας μισθοδοσίας σε εργαζόμενο Δασαρχείου με σχέση εργασίας ι.δ.ο.χ., καθόσον η από 1.10.2013 σύμβαση εργασίας, η οποία συνήφθη κατά παράβαση των διατάξεων του ν. 2190/1994, δεν δύναται να αποτελέσει νόμιμο έρεισμα για την καταβολή αποδοχών στον παρανόμως προσληφθέντα εργαζόμενο, η δε αξίωσή του για λήψη των δεδουλευμένων αποδοχών, συνίσταται σε αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού και δεν μπορεί να παράσχει νόμιμο έρεισμα για τη διενέργεια δαπάνης. 

Εξώδικος συμβιβασμός:Με τα δεδομένα αυτά κρίνεται ότι οι διατάξεις του άρθρου 904 Α.Κ. περί αδικαιολόγητου πλουτισμού, επί των οποίων ερείδεται η αγωγή του φερόμενου ως δικαιούχου για το ποσό που αποτέλεσε τη βάση του ελεγχόμενου εξωδικαστικού συμβιβασμού, δεν παρέχουν νόμιμο έρεισμα για την πραγματοποίηση δαπάνης εξωδικαστικού συμβιβασμού, κατά τα εκτιθέμενα στη σκέψη ΙΙ, η δε ικανοποίηση της σχετικής αξίωσης του ανωτέρω μόνο με άσκηση αγωγής ενώπιον του καθ’ ύλην αρμοδίου δικαστηρίου δύναται να επιδιωχθεί.

Μη καταβολή δεδουλευμένων σε υπαλλήλους με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, των οποίων η υπαλληλική σχέση λύθηκε λόγω πλαστών τίτλων σπουδών.(...)Συμβασιούχοι προσληφθέντες βάσει αναληθών πιστοποιητικών περί των τίτλων εκπαίδευσής τους, απασχολήθηκαν υπό άκυρη σύμβαση εργασίας, λόγω παράβασης των σχετικών με τα προσόντα όρων της προκήρυξης. Για το διάστημα απασχόλησης η υπηρεσία α) δεν έχει συμβατική υποχρέωση να καταβάλει μισθούς και β) δεν έχει υποχρέωση να καταβάλει δεδουλευμένες αποδοχές ούτε από τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού, εάν εκτιμήσει ως καταχρηστική τη σχετική αξίωσή τους (ομοφ.)

Εξώδικος συμβιβασμός.(....) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας, η εντελλόμενη δαπάνη, που αφορά σε απόδοση της ωφέλειας που προσπορίστηκε το συγχωνευθέν ν.π.δ.δ. ….από την απασχόληση σ' αυτό με την ιδιότητα της τραπεζοκόμου της φερόμενης ως δικαιούχου, για την οποία ουδέποτε καταρτίστηκε, σύμφωνα με το νόμο, σχετική σύμβαση έργου ή εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, είναι μη νόμιμη, διότι η απαίτηση αυτή, αν και άγεται σε συμβιβασμό υπό το ένδυμα του αδικαιολόγητου πλουτισμού, αφορά κατ’ ουσία σε μισθολογικές απαιτήσεις, αφού η υποκείμενη αιτία της είναι η προσφορά υπηρεσιών. Συνεπώς, το ν.π.δ.δ. …..δεν είχε εξουσία να προβεί σε εξώδικο συμβιβασμό για την απαίτηση αυτή, αφού τούτο προσκρούει στην απαγορευτική διάταξη του άρθρου 72 παρ.2 του ν.3852/2010. Σε κάθε περίπτωση, οι περί αδικαιολόγητου πλουτισμού διατάξεις του Αστικού Κώδικα (904 επ.) δεν δύνανται να παράσχουν, σε καμία περίπτωση, νόμιμο έρεισμα για τη διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης υποκείμενης σε προληπτικό έλεγχο. Και τούτο διότι η νομιμότητα των υποκείμενων σε προληπτικό έλεγχο δαπανών κρίνεται πάντοτε και χωρίς εξαιρέσεις, με την επιφύλαξη του τυχόν απορρέοντος από τελεσίδικη απόφαση δεδικασμένου, με βάση το οικείο ουσιαστικό δίκαιο που διέπει την επίμαχη κάθε φορά έννομη σχέση. Περαιτέρω, ο ως άνω συμβιβασμός πάσχει ακυρότητα διότι η οικεία απόφαση ελήφθη από το Διοικητικό Συμβούλιο του ν.π.δ.δ. και όχι από την αρμόδια προς τούτου, λόγω ποσού, Εκτελεστική Επιτροπή αυτού. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και συνεπώς αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Σύμβαση ανάθεσης υπηρεσιών...Συνεπώς, ο σχετικός προβαλλόμενος ισχυρισμός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι η ανάγκη σύναψης της επίμαχης σύμβασης συνέπεσε χρονικά με τη συνταξιοδότηση του ..., ενώ το Διοικητικό Συμβούλιο του ..., μετά τη γενόμενη καταγγελία από τον Σύλλογο Εργαζομένων του .... σχετικά με την επίμαχη διαδικασία επιλογής, με την απόφαση της 407ης Συνεδρίασης της 12.11.2008 (θέμα 5) αποφάσισε την επαναφορά της ευθύνης λειτουργίας του ΚΔΡΙ στο Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιογνωστικών προϊόντων -όπου και ανήκε ως Εργαστήριο Παροχής Υπηρεσιών- με συνέπεια, η επιχειρησιακή ευθύνη λειτουργίας του Κ.Δ.Ρ.Ι. να ανατεθεί στους Ερευνητές του εν λόγω Ινστιτούτου και να μην υφίσταται πλέον ανάγκη εξωτερικού επιχειρησιακού υπευθύνου - συμβούλου με πρόσθετη αμοιβή. Περαιτέρω, η προβληθείσα περί αδικαιολόγητου πλουτισμού του ... ένσταση είναι απορριπτέα, προεχόντως διότι, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκέψη ΙΙ ΙΓ), δεν υπάρχει η απαιτούμενη για την ύπαρξη της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού αμεσότητα μεταξύ της αναφερομένης ζημίας του εκκαλούντος και του πλουτισμού του Δημοσίου, αφού η περιουσιακή μετακίνηση έγινε βάσει σύμβασης παροχής υπηρεσιών μεταξύ του Κ.Δ.Ρ.Ι. του ... και του ...., ήτοι τρίτου ως προς τον εκκαλούντα προσώπου. Επιπρόσθετα, όμως, για να θεμελιωθεί απαίτηση με βάση τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, πρέπει η άμεση περιουσιακή μετακίνηση προς τον λαβόντα να επήλθε χωρίς νόμιμη αιτία, δηλαδή για αιτία που δεν έχει πηγή σύμβαση ή τον νόμο ή είναι παράνομη ή ανήθικη, είτε για νόμιμη αιτία που δεν επακολούθησε ή έληξε (ΑΕΔ 3/2010, ΑΠ 2018/2014). Ειδικότερα, η τελευταία περίπτωση συντρέχει όταν η παροχή (καταβολή), κατά τον χρόνο που έλαβε χώρα, στηριζόταν σε νόμιμη αιτία, αλλά αυτή εξέλιπε για επιγενόμενους λόγους. Η ανυπαρξία ή η ελαττωματικότητα της αιτίας, βάσει της οποίας έγινε η περιουσιακή μετακίνηση και επήλθε ο πλουτισμός του λήπτη, αποτελεί στοιχείο του πραγματικού κάθε απαίτησης αδικαιολόγητου πλουτισμού, χωρίς τη συνδρομή του οποίου δεν στοιχειοθετείται αξίωση δυνάμει του άρθρου 904 Α.Κ. (πρβλ. ΑΠ 22/2003). Εν προκειμένω, όμως, η ανάκτηση των παροχών που καταβλήθηκαν αχρεώστητα διά του καταλογισμού γίνεται με νόμιμη αιτία, ήτοι κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 46 παρ. 1 του ν. 4129/2013 (βλ. και προϊσχύσαν άρθρο 27 παρ. 1 του π.δ/τος 774/1980) και θεμιτό σκοπό, καθώς δικαιολογείται η λόγω δημοσίου συμφέροντος αποκατάσταση της ελεγχόμενης διαχείρισης με την αναπλήρωση του δημιουργηθέντος ελλείμματος από τη μη νόμιμη ή αχρεώστητη καταβολή των απολαβών, ενώ άλλωστε ο εκκαλών, τρίτο πρόσωπο, όπως προαναφέρθηκε, ως προς την ως άνω σύμβαση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, καταλογίζεται λόγω της ιδιότητάς του ως υπολόγου. Συνεπώς, ο σχετικός ισχυρισμός είναι απορριπτέος.

ΕΞΩΔΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ:Μη νόμιμη η καταβολή που αφορά στην καταβολή, κατόπιν εξώδικου συμβιβασμού (άρθρο 103 ν.3463/2006), του ανωτέρω ποσού στους φερόμενους στο εν λόγω χρηματικό ένταλμα ως δικαιούχους (τέσσερα φυσικά πρόσωπα), οι οποίοι προσέφεραν υπηρεσία στο Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.) του Δήμου κατά το χρονικό διάστημα από 1.6.2006 έως 15.4.2007(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη νομική σκέψη, η εντελλόμενη δαπάνη, που αφορά σε απόδοση της ωφέλειας που προσπορίστηκε ο Δήμος .. από την απασχόληση των παραπάνω προσώπων - των οποίων οι συμβάσεις εργασίας κρίθηκαν άκυρες - στο Κ.Ε.Π. του Δήμου, είναι μη νόμιμη, καθόσον οι απαιτήσεις αυτές, αν και κατάγονται σε συμβιβασμό υπό το ένδυμα του αδικαιολόγητου πλουτισμού, αφορούν κατ’ ουσία σε μισθολογικές απαιτήσεις, αφού η υποκείμενη αιτία αυτών είναι η προσφορά υπηρεσιών στο πλαίσιο άκυρων συμβάσεων έργου. Συνεπώς, ο Δήμος .. δεν είχε εξουσία να προβεί σε εξώδικο συμβιβασμό για τις απαιτήσεις αυτές, αφού τούτο προσκρούει στην απαγορευτική διάταξη του άρθρου 103 παρ. 3 του ν.3463/2006. Σε κάθε περίπτωση, οι περί αδικαιολόγητου πλουτισμού διατάξεις του Αστικού Κώδικα (904 επόμ.) δεν δύνανται να παράσχουν, σε καμία περίπτωση, νόμιμο έρεισμα για τη διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης υποκείμενης σε προληπτικό έλεγχο. Και τούτο διότι η νομιμότητα των υποκείμενων σε προληπτικό έλεγχο δαπανών κρίνεται πάντοτε  και χωρίς εξαιρέσεις, με την επιφύλαξη του τυχόν απορρέοντος από τελεσίδικη απόφαση δεδικασμένου, με βάση το οικείο ουσιαστικό δίκαιο που διέπει την επίμαχη κάθε φορά έννομη σχέση, εν προκειμένω δε η νομιμότητα των εντελλόμενων δαπανών θα κριθεί με βάση όχι μόνο το - μη αμφισβητούμενο άλλωστε - πραγματικό γεγονός της παροχής υπηρεσιών των προσώπων αυτών προς τον Δήμο .., αλλά και - κυρίως - με το κατά πόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις των διατάξεων που θέτουν το νομικό πλαίσιο κατάρτισης και εκτέλεσης συμβάσεων έργου με φυσικά πρόσωπα σε Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών Δήμων. Συναφώς αναφέρεται ότι με τις 1131/2004, 8/2006 και 31/2007 Πράξεις του Β΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίθηκε ότι οι προσλήψεις των ως άνω τεσσάρων (4) υπαλλήλων είναι μη νόμιμες, καθόσον αυτοί  δεν κατείχαν τα προβλεπόμενα προσόντα (πτυχίο Α.Ε.Ι.). Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και συνεπώς αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Αν ο ανάδοχος εκτελέσει εργασίες που δεν προβλέπονται από τη σύμβαση, κατά ποσότητα ή είδος, η δαπάνη των οποίων υπερβαίνει το 50% του συνολικού συμβατικού ποσού, χωρίς έγγραφη εντολή της υπηρεσίας ή, σε επείγουσες περιπτώσεις, χωρίς να έχει δοθεί στον τόπο εκτέλεσης του έργου και να έχει καταχωρηθεί στο ημερολόγιο προφορική εντολή της Υπηρεσίας, δεν δικαιούται αμοιβής ή αποζημιώσεως για τις εργασίες αυτές ούτε αποδόσεως της ωφέλειας κατά τις διατάξεις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού.

Εξωδικαστικός συμβιβασμός με Δήμο:..Με δεδομένα τα ανωτέρω, κρίνεται, καταρχάς, ότι οι διατάξεις του άρθρου 904 Α.Κ. περί αδικαιολόγητου πλουτισμού, επί των οποίων ερείδονται οι εκτιθέμενες στη σκέψη 3.Α.ii αγωγές του ......, που αποτέλεσαν τη βάση του ελεγχόμενου εξωδικαστικού συμβιβασμού, δεν παρέχουν νόμιμο έρεισμα για την πραγματοποίηση δαπάνης εξωδικαστικού συμβιβασμού, κατά τα αναλυτικά εκτιθέμενα στη σκέψη 2, η δε ικανοποίηση των σχετικών αξιώσεων του ...... μόνο με άσκηση αγωγής ενώπιον του καθ’ ύλην αρμοδίου δικαστηρίου δύναται να επιδιωχθεί. Περαιτέρω, από τα εκτιθέμενα στη σκέψη 3 δικαιολογητικά που προσκομίσθηκαν από το Δήμο ... – ... προς θεμελίωση των αξιώσεων αδικαιολόγητου πλουτισμού του ...... προκύπτει, όπως άλλωστε και ο ίδιος ιστορεί στις αγωγές του, ότι α) σε κανένα έργο, κύριο ή συμπληρωματικό, και σε καμία μελέτη, δεν τηρήθηκε η νόμιμη διαδικασία ανάθεσης, εκτέλεσης, παραλαβής αυτών κατά τις ισχύουσες τότε διατάξεις και β) οφειλέτης των αξιώσεων του είναι ο Δημοτικός Αθλητικός Οργανισμός ... και εν συνεχεία ο .... ... – ... (βλ. τη ... απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ... – ..., Β΄ ...), όσον αφορά τις αξιώσεις του από τις εκτιθέμενες στη σκέψη 3.Α.ii υπό στοιχείο 1 αγωγή και υπό στοιχείο 2 αγωγή κατά το μέρος που αυτή αφορά τα έργα της υπό στοιχείο 1 αγωγής (βλ. τα αναλυτικά εκτιθέμενα στις σκέψεις 3.Β και 3.Γ στοιχεία), ενώ οφειλέτης των αξιώσεων του από τις εκτιθέμενες στη σκέψη Α.ii υπό στοιχείο 3 αγωγή και υπό στοιχείο 2 αγωγή κατά το μέρος που αυτή αφορά το έργο της υπό στοιχείο 3 αγωγής είναι το Κ.Ε.Κ. .... Συνεπώς, μη νομίμως ενταλματοποιήθηκε η ελεγχόμενη δαπάνη, αφού αυτή ερείδεται σε άκυρο εξώδικο συμβιβασμό, ο οποίος δεν υποχρεώνει το Δήμο ... – ... σε παροχή. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.7/22/2019

Δημόσια έργα.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη μείζονα σκέψη το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, καθόσον ο Δήμος κάνοντας χρήση της δυνατότητας που του παρέχει η διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 3 του ν. 3263/2004 νομίμως κάλεσε την επόμενη κατά σειρά μειοδότρια να αποδεχθούν την ανάθεση του έργου μετά την άρνηση του πρώτου μειοδότη να παρατείνει το χρόνο ισχύος της προσφοράς του με σκοπό την κατάρτιση της σύμβασης και νομίμως κατακύρωσε τα αποτελέσματα του διαγωνισμού σ’ αυτήν, αφού ο πρώτος μειοδότης δεν είχε αποδεχθεί τη σχετική πρόσκληση, χωρίς να απαιτείται από τις προμνησθείσες στη μείζονα σκέψη διατάξεις αιτιολογία για το οικονομικό συμφέρον της προσφοράς του ως τελευταίου μειοδότη.