Εκτέλεση έργου:..ζητείται η αναθεώρηση της 3253/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προεκτεθείσες νομικές σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς τόσο το Κλιμάκιο όσο και το VI Τμήμα απεφάνθησαν ότι μη νομίμως ο αιτών Δήμος προσέφυγε στην εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης με διαγωνισμό μεταξύ περιορισμένου αριθμού εργοληπτικών επιχειρήσεων, καθόσον δεν τήρησε την προδικασία που θέτουν οι προπαρατεθείσες διατάξεις για τη νόμιμη προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία και δεν αιτιολόγησε πλήρως και επικαίρως την ανάγκη προσφυγής σε αυτήν. Και ναι μεν εκδόθηκαν μεταγενεστέρως η 10/21.10.2011 γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων ... περί της ειδικής φύσεως του έργου και η 2/24.2.2012 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία εγκρίθηκε ο χαρακτηρισμός του έργου ως ειδικής φύσης και «συμπληρώθηκε η αιτιολόγηση» της 123/2010 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του πρώην Δήμου .., πλην όμως αυτές δεν δύνανται να θεραπεύσουν την έλλειψη αιτιολογίας της αρχικής απόφασης προσφυγής στην εξαιρετική αυτή διαδικασία, πρωτίστως διότι δεν εκδόθηκαν, όπως απαιτείτο, πριν από την αρχική απόφαση προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία (βλ. απόφαση παρόντος Τμήματος 2566/2013). Πέραν δε τούτου, η άνω απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής δεν μπορεί σε κάθε περίπτωση να θεραπεύσει την έλλειψη αιτιολογίας της 123/2010 απόφασης, αφού δεν περιλαμβάνει την απαιτούμενη ειδική αιτιολογία ως προς το χαρακτηρισμό του έργου ως «ειδικής φύσης» ούτε εξειδικεύει τους λόγους, για τους οποίους οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, που προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν στον ως άνω διαγωνισμό, ήταν οι μόνες που μπορούσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου έργου, ώστε να καθίσταται δικαιολογημένη η προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία του άρθρου 3 περ. γ΄ του ν. 3669/2008. Εξ άλλου, ούτε στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ούτε στην απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής, με τις οποίες αποφασίστηκε η πρόσκληση δέκα εργοληπτικών επιχειρήσεων για να μετάσχουν στο διαγωνισμό, ούτε και στην 28/2013 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία προσκλήθηκαν εντέλει τέσσερις από τις ανωτέρω επιχειρήσεις, και συγκεκριμένα εκείνες των οποίων οι προσφορές είχαν γίνει αποδεκτές σε προηγούμενο στάδιο του διαγωνισμού, αναφέρονται οι ειδικοί λόγοι για τους οποίους η εκτέλεση του έργου είναι δυνατή μόνο από τις επιχειρήσεις αυτές.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω και μη προβαλλομένου άλλου λόγου αναθεωρήσεως, η αίτηση του Δήμου ... περί αναθεωρήσεως της 3253/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί.

Επειδή, από τις παραπάνω διατάξεις (άρθρο 10 του ν. 1498/1984) συνάγεται σαφώς ότι σκοπός της αναθεωρήσεως είναι η άρση και μόνον των εις βάρος του εργολήπτου συνήθως δυσμενών οικονομικών επιπτώσεων από τις μεταγενέστερες της προσφοράς του και της αναλήψεως του έργου αυξήσεις των τιμών υλικών και ημερομισθίων και μάλιστα η άρση της ζημιάς του από τις αυξημένες τιμές του χρόνου εκτελέσεως του έργου (Α.Π. 582/1971, No Β 20/1988. Π. Ζιάννη, νομικαί ενασχολήσεις σελίς 46 επ., Δ, Εφ. Πατρών 144/1988). Επομένως, παρά το γεγονός ότι από την εφαρμογή του τύπου της αναθεωρήσεως, μπορεί θεωρητικώς να προκύψει και μείωση, και εν όψει του ότι στις παραταθείσες διατάξεις δεν προβλέπεται διαδικασία εισπράξεως τυχόν προκύπτοντος ποσού μειώσεως αναθεωρήσεως από τον κύριο του έργου, παρά μόνον διαδικασία καταβολής του ποσού που δικαιούται από την αύξηση αυτής ο ανάδοχος με τους απ' αυτόν συντασσόμενους λογαριασμούς που εγκρινόμενοι αποτελούν τις πιστοποιήσεις πληρωμής του, πρέπει να γίνει δεκτό ότι στην περίπτωση που από την εφαρμογή του τύπου της αναθεωρήσεως προκύπτει μείωση αυτής, τότε καταβάλλεται ακέραιο στον ανάδοχο του έργου το εργολαβικό αντάλλαγμα και δεν μειώνεται τούτο υπέρ του κυρίου του έργου, ούτε το ποσό της εν λόγω μειώσεως αναζητείται απ' αυτόν.  Επειδή από τα στοιχεία της δικογραφίας 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:.ζητείται η ανάκληση της 228/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη νομική σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι εν προκειμένω δεν συντρέχουν οι εκ του νόμου τιθέμενες προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης δεν έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα σε σχέση με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, καθόσον δεν σχετίζονται τεχνικώς με την κατασκευή και τη λειτουργικότητα του αρχικού έργου. Τούτο δε, διότι: α) αφενός αφορούν σε άλλη περιοχή (Λεωφόρο …), επί της οποίας δεν προβλεπόταν, όπως και ο αιτών Δήμος συνομολογεί με την κρινόμενη αίτηση, η κατασκευή εξωτερικών διακλαδώσεων για τη σύνδεση ακινήτων με το διερχόμενο από αυτή ήδη κατασκευασμένο δευτερεύον δίκτυο αποχέτευσης λυμάτων, δοθέντος ότι το εν λόγω δίκτυο δεν είχε ακόμα συνδεθεί με το κεντρικό αντλιοστάσιο προώθησης λυμάτων προς την … και, ως εκ τούτου, ήταν μη λειτουργικό και β) στο τεχνικό αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης περιλαμβάνονται και εργασίες κατασκευής δευτερεύοντος δικτύου ακαθάρτων υδάτων, οι οποίες διαφέρουν ουσιωδώς από τις εργασίες που ανατέθηκαν με την αρχική σύμβαση.(..)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν πρέπει να ανακληθεί και, επομένως, η κρινόμενη αίτηση και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτίθενται στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνει η προς σύναψη συμπληρωματική σύμβαση αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, οι συμπληρωματικές εργασίες: είτε α. αποτέλεσαν εξαρχής τμήμα των ομάδων εργασιών του αρχικού συμβατικού αντικειμένου και αυξήθηκαν κατά ποσότητα με τον 1ο Α.Π.Ε. (εργασίες εξυγίανσης) είτε β. εντάχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο αρχικό έργο ήδη με τον 1ο ΑΠΕ και για την κάλυψη της δαπάνης τους (ειδικώς, εργασίες εξυγίανσης, για τις οποίες συντάχθηκε το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) διατέθηκε το ποσό των απροβλέπτων –ανεξαρτήτως αν τούτο διατέθηκε νομίμως ή μη, εφόσον με το ποσό των απροβλέπτων δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 παρ. 3 της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων να καλύπτονται δαπάνες από νέες εργασίες ή από προβλεπόμενες συμβατικές εργασίες των οποίων αυξήθηκε η ποσότητα για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, χωρίς να έχουν εφαρμοσθεί πλήρως οι σχετικές προδιαγραφές κατά την κατάρτιση των μελετών, όπως εν προκειμένω, δεδομένου ότι της κατάρτισης της μελέτης του αρχικού έργου δεν προηγήθηκε εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, παρότι από το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δεν προβλέπεται τέτοια εξαίρεση, ενώ δεν γίνεται επίκληση απρόβλεπτων περιστάσεων που μετέβαλαν τις συνθήκες εκτέλεσης του έργου σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά την εκπόνηση της μελέτης δημοπράτησής του- γ. είτε προβλέπονταν ως συμβατικό αντικείμενο, περικόπηκαν δε στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κόστος των εργασιών εξυγίανσης –ανεξάρτητα αν μπορούσαν νομίμως ή μη να μειωθούν, καθώς οι συμβατικές ποσότητες εργασιών δεν επιτρέπεται να μειώνονται αν θίγεται η πληρότητα, λειτουργικότητα, και ποιότητα του έργου, όπως εν προκειμένω προκύπτει- και μέσω της συμπληρωματικής σύμβασης επιχειρείται η επανένταξή τους στο προς κατασκευή έργο, προκειμένου αυτό να είναι λειτουργικό και ασφαλές (εργασίες επιστρώσεων).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Ζητείται παραδεκτώς η αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου,Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις υπό στοιχ. IIΙ και ΙV σκέψεις της παρούσας, το παρόν Τμήμα κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι εφόσον οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες έχουν εκτελεσθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος -γεγονός άλλωστε, το οποίο δεν αμφισβητεί ούτε ο αιτών Δήμος- και δεδομένου ότι για την εκτέλεση των εργασιών αυτών προ της εγκρίσεως ΑΠΕ δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 56 του ν. 3669/2008, όπως ορθώς έκρινε το VI Τμήμα με την 3049/2011 απόφασή του, και μάλιστα ούτε οι ουσιαστικές προϋποθέσεις, καθόσον δεν επρόκειτο περί πρόσθετων επειγουσών εργασιών κατά την έννοια του ως άνω άρθρου, γιατί δεν στόχευαν στην αποτροπή άμεσου για το έργο κινδύνου, μη δυναμένου ν΄ αποτραπεί άλλως, αλλά στην αντιμετώπιση μιας πάγιας ανάγκης με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου απορροής και αποστράγγισης ομβρίων προς αντικατάσταση του παλαιού, ούτε οι τυπικές, καθόσον δεν είχε προηγηθεί εντολή της Προϊσταμένης του έργου Αρχής, ήτοι της Δημαρχιακής Επιτροπής..δεν έσφαλλε το VI Τμήμα δεχθέν ότι πράγματι ήταν κατά χρόνο αναρμόδια η Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου, στην οποία περιλαμβάνονται εκτελεσθείσες εργασίες μη εμπίπτουσες στην έννοια της διάταξης του άρθρου 56 περί επειγουσών πρόσθετων εργασιών.(..)Κατ’ ακολουθίαν τούτων και μη προβαλλόμενου άλλου λόγου αναθεωρήσεως, η κρινόμενη αίτηση για αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί.

Δημόσια έργα...:Επειδή, εξ άλλου, προβάλλεται ότι, εφ’ όσον δέχεται η αναιρεσιβαλλομένη απόφαση ότι οι χορηγηθείσες παρατάσεις με αναθεωρήσεις συμβατικών τιμών αποκλείουν το δικαίωμα αναζητήσεως οιασδήποτε άλλης αποζημιώσεως, πλημμελώς ερμήνευσε και εφήρμοσε τις διατάξεις των άρθρων 36 παρ. 11 περί οχλήσεως, 48 παρ. 8 περί παρατάσεως και 54 παρ. 15 του ν. 3669/2008 περί αναθεωρήσεως τιμών. Δια την θεμελίωση του παραδεκτού του λόγου αναιρέσεως η αναιρεσείουσα ισχυρίζεται ότι κρίση του δικάσαντος Διοικητικού Εφετείου αντίκειται στην υπ’ αρ. 4434/2013 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και την υπ’ αριθμ. 1284/2011 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης. Και ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως απαράδεκτος, δοθέντος ότι το δικάσαν Διοικητικό Εφετείο δεν διέλαβε κρίση με αυτό το περιεχόμενο.

Ολοκλήρωση αυτοκινητόδρομου...Με τα δεδομένα αυτά, εφόσον, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, επί εμπρόθεσμης υποβολής αιτήσεως για τακτική αναθεώρηση, εάν χορηγηθεί νέα βεβαίωση, αυτή αρχίζει, κατά νόμον, να ισχύει αμέσως μετά τη λήξη της παλαιάς, η προβλεπόμενη δε στην Δ15/οικ/4036/20014 υ.α. “παράταση” της ισχύος της παλαιάς βεβαιώσεως για 90 ημέρες, συνιστά έντονη υπόδειξη προς την αρμόδια υπηρεσία, προκειμένου αυτή να εξετάζει τη συνδρομή των προϋποθέσεων και να εκδίδει γρήγορα την σχετική απόφαση, και, επί αποδοχής από το αρμόδιο όργανο της εμπροθέσμως υποβληθείσης αιτήσεως αναθεωρήσεως, δεν ανατρέπει τον κανόνα, κατά τον οποίο η ισχύς της νέας βεβαιώσεως ανατρέχει στον χρόνο λήξεως της προηγουμένης, οι ΔΟΥ/οικ. .../14.1.2019 και ΔΟΥ/ .../8.2.2019 αποφάσεις του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών δεν αιτιολογούνται νομίμως, όπως βασίμως προβάλλεται.

Υπογραφή  υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης  1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή δευτερευόντων αγωγών ομβρίων περιοχής ...»:..ζητείται η ανάκληση της 438/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς, αν και με μερικώς διάφορη αιτιολογία, το Κλιμάκιο ερμήνευσε τις σχετικές διατάξεις, κρίνοντας ότι συντρέχει νόμιμος λόγος που κωλύει την υπογραφή της ελεγχόμενης σύμβασης, καθόσον δεν συντρέχουν εν προκειμένω έκτακτες και απρόβλεπτες περιστάσεις που να δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης και, συνεπώς, οι περί του αντιθέτου προβαλλόμενοι με την κρινόμενη αίτηση και την υπέρ αυτής παρέμβαση λόγοι ανάκλησης πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι. Ομοίως, απορριπτέος ως αβάσιμος είναι και ο προβαλλόμενος με την αίτηση ανάκλησης και την υπέρ αυτής παρέμβαση ισχυρισμός περί μη αναγκαιότητας σύνταξης γεωτεχνικής μελέτης, καθόσον αυτός ερείδεται επί της αυθαίρετης συμπερασματικής κρίσεως ότι ακόμα και η πληρέστερη γεωτεχνική μελέτη θα ήταν ανεπαρκής, καθόσον δεν θα μπορούσε να αναδείξει τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή ως οφειλόμενα σε απρόβλεπτες περιστάσεις....Ο δε προβαλλόμενος με την παρέμβαση ειδικότερος ισχυρισμός περί εφαρμογής των διατάξεων της περ. γ΄ της παρ. 5 του άρθρου 5 του ν. 3316/2005, πρέπει να απορριφθεί ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης βάσεως, καθόσον η διάταξη αυτή εφαρμόζεται προκειμένου η αναθέτουσα αρχή να εξευρίσκει τη νόμιμη διαδικασία για την προκήρυξη μελέτης που αφορά τα μικρά ή απλά ή χωρίς αβεβαιότητες έργα, χωρίς η ανάθεση των έργων αυτών να απαλλάσσεται καθ΄ οιονδήποτε τρόπο από τη διενέργεια μελέτης.Όμως, ενόψει των ιδιαιτέρως δυσχερών συνθηκών εκτέλεσης του έργου, της μικρής σε έκταση κλίμακας του αντικειμένου της συμπληρωματικής σύμβασης και του χαμηλού ύψους της δαπάνης αυτού σε σχέση με το συνολικό συμβατικό τίμημα και την αρχικώς προϋπολογισθείσα δαπάνη,  αλλά και ενόψει του γεγονότος ότι οι ανωτέρω εργασίες παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο, καθίστανται απαραίτητες για την τεχνική εκτέλεση και ολοκλήρωση αυτού και συντελούν στην αρτιότητα και λειτουργικότητα αυτού, του οποίου, μάλιστα, έχει ήδη εκτελεσθεί ποσοστό 70%, το Τμήμα κρίνει ότι είναι, εν προκειμένω, κατ΄ εξαίρεση επιτρεπτή η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης...Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανακλήσεως και η υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να ανακληθεί η 438/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ανέγερση οικισμού:..η αιτούσα προβάλλει ότι η ανάκληση της διακήρυξης με την προσβαλλόμενη απόφαση, μετά το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών, λόγω του αναφερόμενου λογιστικού λάθους προκειμένου να επαναδημοπρατηθεί το επίμαχο έργο χωρίς κατ’ ουσία να τροποποιηθεί το συμβατικό αντικείμενο, υπερβαίνει τα ακραία όρια της διακριτικής εξουσίας της αναθέτουσας αρχής και καταργεί κάθε έννοια ανταγωνισμού, αφού παρέχει το δικαίωμα της οιονεί αντιπροσφοράς στους υπόλοιπους συμμετέχοντες στο διαγωνισμό σε βάρος της ιδίας. Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος διότι αφενός το συγκεκριμένο σφάλμα διαπιστώθηκε, πάντως, μετά το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών, και αφετέρου η εξ αυτού οικονομική διαφορά είναι τέτοιου μεγέθους που δεν ήταν δυνατό να καλυφθεί στο πλαίσιο του συγκεκριμένου διαγωνισμού, όπως αιτιολογημένα διαπιστώνεται με βάση όσα μνημονεύονται στα στοιχεία του φακέλου. Περαιτέρω, μετά τη δημοσίευση νέας νόμιμης προκήρυξης θα είναι δυνατή η υποβολή νέων οικονομικών προσφορών προσαρμοσμένων στα ορθά δεδομένα, που, όπως εξετέθη, είναι ουσιωδώς διαφορετικά από εκείνα, στα οποία είχε στηριχθεί ο αρχικός προϋπολογισμός, με συνέπεια να διαφοροποιούνται πλέον, αντίστοιχα, και οι νέες οικονομικές προσφορές.(..)η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

Διάθεση απροβλέπτων.Με δεδομένα αυτά, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η νέα εργασία που αφορά στο σανίδωμα της στέγης δεν ανάγεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, αλλά στην πλημμελή και χωρίς την τήρηση των οικείων προδιαγραφών εκπόνηση της μελέτης, δοθέντος ότι παραλείφθηκε από αυτήν σημαντική για την αρτιότητα του έργου εργασία, όπως εξάλλου ομολογεί και ο μελετητής. Τούτο δε ανάγεται αποκλειστικά στη σφαίρα ευθύνης της αναθέτουσας αρχής, η οποία δεν επέδειξε την ενδεδειγμένη επιμέλεια και προσοχή για την σύνταξη μιας πλήρους μελέτης για την αποκατάσταση της ξύλινης στέγης του σχολικού κτιρίου, μετά δε την εξασφάλιση πρόσθετων κονδυλίων και ενόψει των αναδειχθεισών κατά την εκτέλεση του έργου παραλείψεων, αποφάσισε να προβεί στη συμπλήρωση αυτής. Αντίθετα, οι επιπλέον ποσότητες εργασιών που είχαν προβλεφθεί κατ’ είδος στην αρχική μελέτη, δύνανται να αποδοθούν στη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων που δεν θα μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου μελετητή του οικείου κλάδου, ακόμα και αν η οικεία μελέτη ήταν πλήρης και ακριβής, αφού κατέστησαν αναγκαίες μετά την καθαίρεση τμημάτων της οροφής του κτιρίου, οπότε αποκαλύφθηκαν το πρώτο εκτεταμένες διαβρώσεις των ξύλων και της οροφής, η εκτέλεση δε αυτών είναι απαραίτητη για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου.