Χορήγηση ή μη άδειας από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης νεότερου μνημείου.(...)Για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο, Π.Ε. Αχαΐας, ιδιοκτησίας της Ιεράς Μητρόπολης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, κηρυγμένου νεότερου μνημείου, δεν απαιτείται επιπλέον άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ομόφωνα).

ΕΠΙΣΚΕΥΗ – ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ  .. ζητείται η αναθεώρηση της 474/2024 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Σε κάθε δε περίπτωση, ο αναθέτων φορέας, ο οποίος φέρει το σχετικό βάρος απόδειξης, δεν απέδειξε την αδυναμία αυτού να τηρήσει τις προθεσμίες των διαδικασιών με δημοσίευση, έστω και επισπευσμένων, παρά μόνο επικαλείται αναποδείκτως ότι «τυχόν καθυστέρηση υλοποίησης της σύμβασης εμφιλοχωρεί κινδύνους για την ασφάλεια των κατοίκων και κίνδυνο να ακυρωθεί η χρηματοδότηση», ισχυρίζεται δε ότι προκρίθηκε η επιλεγείσα διαδικασία, διότι τυχόν ανάθεση της σύμβασης με τακτική διαγωνιστική διαδικασία «θα έχει ως συνέπεια την περαιτέρω καθυστέρηση, η οποία θα οφείλεται όχι μόνο στις προβλεπόμενες εκ του νόμου προθεσμίες (δημοσίευσης κλπ) αλλά και στις τυχόν προδικαστικές προσφυγές, αιτήσεις ακύρωσης – αναστολής, ενώπιον των αρμοδίων αρχών και δικαστηρίων, με αποτέλεσμα το έργο να μην αρχίσει να εκτελείται πριν παρέλθουν τουλάχιστον 18 μήνες». Ωστόσο, μόνη η ενδεχόμενη ταχύτητα που επιτυγχάνεται κατά την ανάθεση δημόσιας σύμβασης με απευθείας διαπραγμάτευση δεν δικαιολογεί την προσφυγή σε αυτήν τη διαδικασία, όταν μάλιστα έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα από το απρόβλεπτο γεγονός, ούτε παρέχει διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή να την επικαλείται κάθε φορά που θεωρεί σκόπιμη την ταχύτερη ανάθεση της σύμβασης (ΕλΣυν Ολ. 304/2023 σκ. 23, 1309/2022 σκ. 9, 182/2022 σκ. 7). Κατόπιν των ανωτέρω, η προσφυγή αναθεώρησης (ΑΒΔ 4899/7.6.2024) πρέπει να απορριφθεί και να διαταχθεί η κατάπτωση του κατατεθέντος παραβόλου υπέρ του Δημοσίου (άρθρο 310 παρ. 1 του ν. 4700/2020). Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης. 

Δημόσια Έργα:Ζητείται η ανάκληση της 32/2021 Πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την εκτέλεση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου».(....)Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη 4 της παρούσας, ως προς τον πρώτο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο, δοθέντος του ότι το δημοπρατηθέν έργο αφορά σε εργασίες αποκατάστασης του χαρακτηρισθέντος ως μνημείου "Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου", κρίνει ότι απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας έκδοσης σχετικής οικοδομικής άδειας από την ήδη συσταθείσα ΥΔΟΜ της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη χωρική δικαιοδοσία της οποίας ανήκει ο ανωτέρω ναός, κατά τα οριζόμενα στις ειδικές διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 και 7 του ν. 4495/2017, αφού προηγουμένως εξασφαλιστεί η προέγκριση της σχετικής οικοδομικής άδειας από την ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου, όπως ορθώς κρίθηκε και με την προσβαλλόμενη Πράξη (βλ. σχετ.  το 20410/27.10.2021 έγγραφο της ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου και το 209/αριθ. διεκπ. 109/26.10.2021 έγγραφο του Προϊσταμένου του Τμήματος Αδειών της ΥΔΟΜ της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τα οποία επιβεβαιώνεται η παραπάνω κρίση). Ωστόσο, το ζήτημα αυτό ως αναγόμενο στις υποχρεώσεις του αναδόχου κατά το στάδιο εκτελέσεως της συμβάσεως (βλ άρθρο 12 παρ. 4 του συμβατικού τεύχους Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων σελ. 22 και 23) δεν συνιστά διακωλυτικό λόγο για την υπογραφή του σχεδίου συμβάσεως (πρβλ. VI Τμ. 1071/2016).Ως προς τον δεύτερο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο κρίνει ότι, κατά παράβαση της διαγραφόμενης στις διατάξεις των άρθρων 10 και 40 του ν. 3028/2002 διαδικασίας, η Περιφέρεια προέβη στη δημοπράτηση του έργου της αποκατάστασης του ως άνω χαρακτηρισμένου ως μνημείου Ιερού Ναού, χωρίς την προηγούμενη έγκριση από την αρμόδια ΔΑΒΜΜ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού των εργασιών που περιλαμβάνονται στην τελική μελέτη του έργου, όπως αυτή αναμορφώθηκε μετά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης (έτος 2012) προκειμένου να αντιμετωπισθεί το προαναφερόμενο γεωλογικό φαινόμενο, το οποίο επισυνέβη σε μεταγενέστερο χρόνο (2013) και εξέθεσε το μνημείο σε μεγαλύτερες φθορές επιβάλλοντας είτε την αύξηση των ήδη προβλεπόμενων με την αρχική μελέτη εργασιών είτε την ένταξη νέων για την συνολική αποκατάσταση και ενίσχυση των θεμελίων του Ιερού Ναού και του περιβάλλοντος αυτόν χώρου. Απορρίπτει την από 29.9.2021 προσφυγή του  Ο.Τ.Α. Β΄ βαθμού  (ν.π.δ.δ.) με την επωνυμία «Περιφέρεια …».Αποφαίνεται ότι το σχέδιο σύμβασης για την εκτέλεση του έργου με τίτλο έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου» δεν πρέπει να υπογραφεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με την ένδικη αίτηση ζητείται η αναθεώρηση της 123/2020 απόφασης του VI Τμήματος. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε, ως εκπροθέσμως ασκηθείσα, αίτηση ανάκλησης κατά της  39/2019 πράξης του αναπληρωτή Επιτρόπου στον Νομό Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της αιτούσας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 450.000 ευρώ, με ΦΠΑ.(....)Με δεδομένα αυτά, τόσο το Υπουργείο Πολιτισμού όσο και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου έχουν εγκρίνει το σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης. Περαιτέρω, δοθέντος ότι το εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο, που έχει την κυριότητα και νομή του προς αποκατάσταση ναού, δεν διαθέτει οικονομικοτεχνικά μέσα ούτε καν διοικητικό προσωπικό, ευλόγως η συμμετοχή του περιορίζεται στον ορισμό εκπροσώπου στην επιτροπή παρακολούθησης του έργου, χωρίς η περιορισμένη αυτή σύμπραξη να προσδίδει, εξ αυτού και μόνο του λόγου, ακυρότητα στην υπό κατάρτιση προγραμματική σύμβαση. Τέλος, εφόσον με τις προγραμματικές συμβάσεις επιδιώκεται ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για την υλοποίηση ενός έργου, υπηρεσίας ή μελέτης και όχι η υλοποίηση καθεαυτή, δεν απαιτείται ούτε άλλωστε προβλέπεται στο ελάχιστο περιεχόμενό τους (βλ. άρθρο 100 του ως άνω ν. 3852/2010) η προηγούμενη έκδοση οικοδομικής αδείας για το προς εκτέλεση έργο. Αναθεωρεί την 123/2029 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Ανακαλεί την 39/2019 πράξη του αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Νομό Κοζάνης.Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης.

Αμοιβή για τη συντήρηση αγιογράφησης τμημάτων της τοιχοποιίας του Ιερού Ναού..:Με τα δεδομένα αυτά, μη νομίμως προέβη η ....... Α.Ε. στην υπό κρίση δαπάνη, καθότι η συντήρηση ή αγιογράφηση του Ιερού Ναού Αγίου ….» δεν προβλέπεται στους σκοπούς της συστατικής πράξης της (άρθρο 3 της 13.208/28.12.2010 πράξης σύστασης), ούτε εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών της. Περαιτέρω ο ανωτέρω ναός αποτελεί ενοριακό ναό και επομένως διακριτό νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με ίδια διοίκηση. Το γεγονός ότι στον ιδιόκτητο χώρο του Ιερού Ναού, ο οποίος γειτνιάζει με το ακίνητο του Δήμου στο οποίο λαμβάνει χώρα η εμποροπανήγυρη, στεγάζονται περίπου 80 περίπτερα και χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ αυτοκινήτων δεν άγει στη νομιμότητα της δαπάνης, δοθέντος ότι ο Ιερός Ναός δεν αποτελεί ακίνητη περιουσία του Δήμου ούτε άλλωστε στη λειτουργικότητά της, αφού εξυπηρετεί την βελτίωση αλλότριας περιουσίας. Παρά ταύτα όμως, ενόψει της σημαντικότητας της ετήσιας εμποροπανήγυρης για την περιοχή και την άμεση σύνδεσή της με τον Ιερό Ναό, τα αρμόδια όργανα της …..συγγνωστώς υπέλαβαν ότι οι εν λόγω υπηρεσίες συμβάλλουν στην ικανοποίηση των λειτουργικών της αναγκών και δη στη λειτουργία της εμποροπανήγυρης. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, ωστόσο το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον η εκτέλεση, με δαπάνες του Δήμου ....., του έργου της ανάπλασης του αυλείου χώρου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου, ο οποίος, ως ενοριακός, έχει ιδία νομική προσωπικότητα (άρθρο 1παρ. 4 του ν. 590/1977-ΦΕΚ Α΄ 146), δεν προβλέπεται από καμία διάταξη νόμου, δε συντελεί στην αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου, ούτε εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα. Πλην, όμως, το Τμήμα κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου πεπλανημένα, πλην συγγνωστώς, υπέλαβαν ότι οι αύλειοι χώροι του Ιερού Ναού αποτελούν κοινοχρήστους χώρους και ως εκ τούτου η ανάπλασή τους εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δήμου, σύμφωνα με την προμνησθείσα διάταξη του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα. Κατόπιν αυτών, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.Συγγνωστή πλάνη

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 39/2019 Πράξης του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου προγραμματικής σύμβασης πολιτισμικής ανάπτυξης μεταξύ της αιτούσας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοϊου Κοζάνης για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 450.000 ευρώ.(....)Εντούτοις, η κρινόμενη αίτηση κατατέθηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο στις 18.11.2019 (αριθμ. πρωτ. 4577), ήτοι μετά την παρέλευση της προβλεπόμενης αποκλειστικής δεκαπενθήμερης προθεσμίας, η οποία άρχισε την επομένη της ως άνω κοινοποίησης στον φορέα, ήτοι την 1.11.2019 και έληξε στις 15.11.2019, ημέρα Παρασκευή, εργάσιμη και μη εξαιρετέα εκ του νόμου. Κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης είναι εκπρόθεσμη και πρέπει να απορριφθεί.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ/ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1212/2020

Αποκατάσταση κατεστραμμένων και επέκταση στηθαίων ασφαλείας (...)Οι προς ανάθεση, με τη συμπληρωματική σύμβαση, εργασίες είναι αυτοτελείς και η τελευταία δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Tο Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016. ΔΕΝ ΑΝΑΚΑΛΕΙ ΤΗΝ Πράξη 568/2023 του Ε΄ Κλιμακίου
ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/510/2024

Διαμόρφωση αύλειου χώρου Ιερού Ναού..:Με δεδομένα αυτά, η δαπάνη εκτέλεσης του επίμαχου έργου εξυπηρετεί λειτουργικές ανάγκες του Δήμου, διότι, αναδεικνύοντας ένα ιστορικό μνημείο – σύμβολο του «μαρτυρικού» χωριού …, συμβάλλει στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης των θυμάτων της ναζιστικής κατοχής και προάγει τα πνευματικά συμφέροντα των δημοτών.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η δαπάνη που εντέλλεται με το Β100, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου … είναι νόμιμη και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018 τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.