ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με την ένδικη αίτηση ζητείται η αναθεώρηση της 123/2020 απόφασης του VI Τμήματος. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε, ως εκπροθέσμως ασκηθείσα, αίτηση ανάκλησης κατά της  39/2019 πράξης του αναπληρωτή Επιτρόπου στον Νομό Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της αιτούσας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 450.000 ευρώ, με ΦΠΑ.(....)Με δεδομένα αυτά, τόσο το Υπουργείο Πολιτισμού όσο και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου έχουν εγκρίνει το σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης. Περαιτέρω, δοθέντος ότι το εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο, που έχει την κυριότητα και νομή του προς αποκατάσταση ναού, δεν διαθέτει οικονομικοτεχνικά μέσα ούτε καν διοικητικό προσωπικό, ευλόγως η συμμετοχή του περιορίζεται στον ορισμό εκπροσώπου στην επιτροπή παρακολούθησης του έργου, χωρίς η περιορισμένη αυτή σύμπραξη να προσδίδει, εξ αυτού και μόνο του λόγου, ακυρότητα στην υπό κατάρτιση προγραμματική σύμβαση. Τέλος, εφόσον με τις προγραμματικές συμβάσεις επιδιώκεται ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για την υλοποίηση ενός έργου, υπηρεσίας ή μελέτης και όχι η υλοποίηση καθεαυτή, δεν απαιτείται ούτε άλλωστε προβλέπεται στο ελάχιστο περιεχόμενό τους (βλ. άρθρο 100 του ως άνω ν. 3852/2010) η προηγούμενη έκδοση οικοδομικής αδείας για το προς εκτέλεση έργο. Αναθεωρεί την 123/2029 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Ανακαλεί την 39/2019 πράξη του αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Νομό Κοζάνης.Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης.

Δημόσια Έργα:Ζητείται η ανάκληση της 32/2021 Πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την εκτέλεση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου».(....)Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη 4 της παρούσας, ως προς τον πρώτο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο, δοθέντος του ότι το δημοπρατηθέν έργο αφορά σε εργασίες αποκατάστασης του χαρακτηρισθέντος ως μνημείου "Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου", κρίνει ότι απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας έκδοσης σχετικής οικοδομικής άδειας από την ήδη συσταθείσα ΥΔΟΜ της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη χωρική δικαιοδοσία της οποίας ανήκει ο ανωτέρω ναός, κατά τα οριζόμενα στις ειδικές διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 και 7 του ν. 4495/2017, αφού προηγουμένως εξασφαλιστεί η προέγκριση της σχετικής οικοδομικής άδειας από την ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου, όπως ορθώς κρίθηκε και με την προσβαλλόμενη Πράξη (βλ. σχετ.  το 20410/27.10.2021 έγγραφο της ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου και το 209/αριθ. διεκπ. 109/26.10.2021 έγγραφο του Προϊσταμένου του Τμήματος Αδειών της ΥΔΟΜ της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τα οποία επιβεβαιώνεται η παραπάνω κρίση). Ωστόσο, το ζήτημα αυτό ως αναγόμενο στις υποχρεώσεις του αναδόχου κατά το στάδιο εκτελέσεως της συμβάσεως (βλ άρθρο 12 παρ. 4 του συμβατικού τεύχους Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων σελ. 22 και 23) δεν συνιστά διακωλυτικό λόγο για την υπογραφή του σχεδίου συμβάσεως (πρβλ. VI Τμ. 1071/2016).Ως προς τον δεύτερο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο κρίνει ότι, κατά παράβαση της διαγραφόμενης στις διατάξεις των άρθρων 10 και 40 του ν. 3028/2002 διαδικασίας, η Περιφέρεια προέβη στη δημοπράτηση του έργου της αποκατάστασης του ως άνω χαρακτηρισμένου ως μνημείου Ιερού Ναού, χωρίς την προηγούμενη έγκριση από την αρμόδια ΔΑΒΜΜ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού των εργασιών που περιλαμβάνονται στην τελική μελέτη του έργου, όπως αυτή αναμορφώθηκε μετά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης (έτος 2012) προκειμένου να αντιμετωπισθεί το προαναφερόμενο γεωλογικό φαινόμενο, το οποίο επισυνέβη σε μεταγενέστερο χρόνο (2013) και εξέθεσε το μνημείο σε μεγαλύτερες φθορές επιβάλλοντας είτε την αύξηση των ήδη προβλεπόμενων με την αρχική μελέτη εργασιών είτε την ένταξη νέων για την συνολική αποκατάσταση και ενίσχυση των θεμελίων του Ιερού Ναού και του περιβάλλοντος αυτόν χώρου. Απορρίπτει την από 29.9.2021 προσφυγή του  Ο.Τ.Α. Β΄ βαθμού  (ν.π.δ.δ.) με την επωνυμία «Περιφέρεια …».Αποφαίνεται ότι το σχέδιο σύμβασης για την εκτέλεση του έργου με τίτλο έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου» δεν πρέπει να υπογραφεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, δεν είναι νόμιμη η εκτέλεση, με δαπάνες του Δήμου ....., του έργου της ανάπλασης και διαμόρφωσης του αυλείου χώρου του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, καθόσον δεν προβλέπεται ούτε από το άρθρο 24 ΔΚΚ ούτε άλλη διάταξη νόμου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα ούτε ότι εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου. Και τούτο διότι δεν αποδεικνύεται κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι ο εν λόγω χώρος είναι κοινόχρηστος και ότι ανήκει κατά κυριότητα στο Δήμο, ενόψει και της προσκομισθείσας από 1.8.2008 βεβαίωσης του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σύμφωνα με την οποία ο προαύλιος χώρος του ανωτέρω ιερού ναού ανήκει εξ ολοκλήρου σ’ αυτόν. Κατ’ ακολουθίαν, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και συνεπώς, το ένταλμα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

Χορήγηση ή μη άδειας από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης νεότερου μνημείου.(...)Για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο, Π.Ε. Αχαΐας, ιδιοκτησίας της Ιεράς Μητρόπολης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, κηρυγμένου νεότερου μνημείου, δεν απαιτείται επιπλέον άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ομόφωνα).

Αμοιβή για τη συντήρηση αγιογράφησης τμημάτων της τοιχοποιίας του Ιερού Ναού..:Με τα δεδομένα αυτά, μη νομίμως προέβη η ....... Α.Ε. στην υπό κρίση δαπάνη, καθότι η συντήρηση ή αγιογράφηση του Ιερού Ναού Αγίου ….» δεν προβλέπεται στους σκοπούς της συστατικής πράξης της (άρθρο 3 της 13.208/28.12.2010 πράξης σύστασης), ούτε εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών της. Περαιτέρω ο ανωτέρω ναός αποτελεί ενοριακό ναό και επομένως διακριτό νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με ίδια διοίκηση. Το γεγονός ότι στον ιδιόκτητο χώρο του Ιερού Ναού, ο οποίος γειτνιάζει με το ακίνητο του Δήμου στο οποίο λαμβάνει χώρα η εμποροπανήγυρη, στεγάζονται περίπου 80 περίπτερα και χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ αυτοκινήτων δεν άγει στη νομιμότητα της δαπάνης, δοθέντος ότι ο Ιερός Ναός δεν αποτελεί ακίνητη περιουσία του Δήμου ούτε άλλωστε στη λειτουργικότητά της, αφού εξυπηρετεί την βελτίωση αλλότριας περιουσίας. Παρά ταύτα όμως, ενόψει της σημαντικότητας της ετήσιας εμποροπανήγυρης για την περιοχή και την άμεση σύνδεσή της με τον Ιερό Ναό, τα αρμόδια όργανα της …..συγγνωστώς υπέλαβαν ότι οι εν λόγω υπηρεσίες συμβάλλουν στην ικανοποίηση των λειτουργικών της αναγκών και δη στη λειτουργία της εμποροπανήγυρης. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, ωστόσο το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον η εκτέλεση, με δαπάνες του Δήμου ....., του έργου της ανάπλασης του αυλείου χώρου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου, ο οποίος, ως ενοριακός, έχει ιδία νομική προσωπικότητα (άρθρο 1παρ. 4 του ν. 590/1977-ΦΕΚ Α΄ 146), δεν προβλέπεται από καμία διάταξη νόμου, δε συντελεί στην αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου, ούτε εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα. Πλην, όμως, το Τμήμα κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου πεπλανημένα, πλην συγγνωστώς, υπέλαβαν ότι οι αύλειοι χώροι του Ιερού Ναού αποτελούν κοινοχρήστους χώρους και ως εκ τούτου η ανάπλασή τους εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δήμου, σύμφωνα με την προμνησθείσα διάταξη του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα. Κατόπιν αυτών, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.Συγγνωστή πλάνη

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 64/2024 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στη σκέψη 13, το Τμήμα κρίνει ορθές τις αρνητικές διαπιστώσεις της προσβαλλόμενης τόσο ως προς τη συνδρομή της προϋπόθεσης του κατεπείγοντος όσο και ως προς την ανάθεση της σύμβασης στο απολύτως αναγκαίο μέτρο για τους κάτωθι λόγους: Ο βαθμός της εκτεταμένης προσβολής του φέροντος οργανισμού του Ιερού Ναού από τον σεισμό, ο οποίος οδήγησε στον χαρακτηρισμό του ως προσωρινώς ακαταλλήλου προς χρήση έως την επισκευή του, επέβαλε τη δρομολόγηση μιας σειράς ενεργειών, που έπρεπε να προηγηθούν της διαδικασίας ανάθεσης της αποκατάστασής του, όπως η εκπόνηση στατικής μελέτης με πολύπλοκες και εξειδικευμένες απαιτήσεις, η έκδοση άδειας επισκευής του, η διασφάλιση χρηματοδότησης υψηλού προϋπολογισμού, η ανεύρεση φορέα υλοποίησης του έργου, κ.λπ. Το χρονοβόρο των ανωτέρω ενεργειών, σε συνδυασμό με την μεγάλη αρχιτεκτονική και θρησκευτική σπουδαιότητα του Ιερού Ναού απομακρύνουν χρονικά, κατ’ ανάγκη, από το απρόβλεπτο γεγονός του σεισμού την ανάθεση των εργασιών αποκατάστασης, οι οποίες πρέπει να ανταποκρίνονται σε υψηλό επίπεδο ποιότητας και λειτουργικότητας. Είναι πρόδηλο ότι οι εν λόγω απαιτήσεις, δεν επιτρέπουν την άμεση δράση για την άμεση αντιμετώπιση των αναγκών αποκατάστασης του φέροντος οργανισμού του Ιερού Ναού. Ως εκ τούτου, συνηγορούν υπέρ της θέσης ότι οι εργασίες αποκατάστασης, μολονότι συνεχίζουν να τελούν σε συνάφεια με το απρόβλεπτο γεγονός του σεισμού και πρέπει να ολοκληρωθούν με ταχύτητα, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως κατεπείγουσες κατά την έννοια του άρθρου 32 παρ. 2γ του ν. 4412/2016 ώστε να ανατεθούν με διαπραγμάτευση, κατά παρέκκλιση από τους κοινούς κανόνες των ανοικτών ή κλειστών διαδικασιών ανάθεσης, και δεν μπορεί να συναχθεί το αντίθετο από την έλλειψη υπαιτιότητας της αναθέτουσας για το διαδραμόν μέχρι την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης τετραετές διάστημα.  Δεν ανακαλεί, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό, την 64/2024 Πράξη προσυμβατικού ελέγχου του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1077/2024

Διαμόρφωση αύλειου χώρου Ιερού Ναού..:Με δεδομένα αυτά, η δαπάνη εκτέλεσης του επίμαχου έργου εξυπηρετεί λειτουργικές ανάγκες του Δήμου, διότι, αναδεικνύοντας ένα ιστορικό μνημείο – σύμβολο του «μαρτυρικού» χωριού …, συμβάλλει στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης των θυμάτων της ναζιστικής κατοχής και προάγει τα πνευματικά συμφέροντα των δημοτών.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η δαπάνη που εντέλλεται με το Β100, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου … είναι νόμιμη και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018 τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 34/2019 Πράξης της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της αιτούσας και του «… ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ …» για την εκτέλεση του έργου «Ανακαίνιση εξωτερικών χρωματισμών … ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ (Γ.Ν.) …».(....)Περαιτέρω, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι η κλήση προς συζήτηση επιδόθηκε στον δικηγόρο Αθηνών …, χωρίς όμως, μεταξύ των στοιχείων του φακέλου να υπάρχει έγγραφο, δημόσιο ή ιδιωτικό, με το οποίο να παρέχεται σ’ αυτόν δικαστική πληρεξουσιότητα για την εν λόγω δίκη.Κηρύσσει απαράδεκτη τη συζήτηση της από 15.10.2019 αίτησης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας – Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης κατά της 34/2019 Πράξης της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό Κοζάνης.Διατάσσει την εγγραφή της υπόθεσης στο οικείο πινάκιο, σε δικάσιμο που θα ορισθεί αρμοδίως, και τη νόμιμη και εμπρόθεσμη κλήτευση όλων των διαδίκων, όπως παρασταθούν στη νέα συζήτηση.