ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 64/2024 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στη σκέψη 13, το Τμήμα κρίνει ορθές τις αρνητικές διαπιστώσεις της προσβαλλόμενης τόσο ως προς τη συνδρομή της προϋπόθεσης του κατεπείγοντος όσο και ως προς την ανάθεση της σύμβασης στο απολύτως αναγκαίο μέτρο για τους κάτωθι λόγους: Ο βαθμός της εκτεταμένης προσβολής του φέροντος οργανισμού του Ιερού Ναού από τον σεισμό, ο οποίος οδήγησε στον χαρακτηρισμό του ως προσωρινώς ακαταλλήλου προς χρήση έως την επισκευή του, επέβαλε τη δρομολόγηση μιας σειράς ενεργειών, που έπρεπε να προηγηθούν της διαδικασίας ανάθεσης της αποκατάστασής του, όπως η εκπόνηση στατικής μελέτης με πολύπλοκες και εξειδικευμένες απαιτήσεις, η έκδοση άδειας επισκευής του, η διασφάλιση χρηματοδότησης υψηλού προϋπολογισμού, η ανεύρεση φορέα υλοποίησης του έργου, κ.λπ. Το χρονοβόρο των ανωτέρω ενεργειών, σε συνδυασμό με την μεγάλη αρχιτεκτονική και θρησκευτική σπουδαιότητα του Ιερού Ναού απομακρύνουν χρονικά, κατ’ ανάγκη, από το απρόβλεπτο γεγονός του σεισμού την ανάθεση των εργασιών αποκατάστασης, οι οποίες πρέπει να ανταποκρίνονται σε υψηλό επίπεδο ποιότητας και λειτουργικότητας. Είναι πρόδηλο ότι οι εν λόγω απαιτήσεις, δεν επιτρέπουν την άμεση δράση για την άμεση αντιμετώπιση των αναγκών αποκατάστασης του φέροντος οργανισμού του Ιερού Ναού. Ως εκ τούτου, συνηγορούν υπέρ της θέσης ότι οι εργασίες αποκατάστασης, μολονότι συνεχίζουν να τελούν σε συνάφεια με το απρόβλεπτο γεγονός του σεισμού και πρέπει να ολοκληρωθούν με ταχύτητα, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως κατεπείγουσες κατά την έννοια του άρθρου 32 παρ. 2γ του ν. 4412/2016 ώστε να ανατεθούν με διαπραγμάτευση, κατά παρέκκλιση από τους κοινούς κανόνες των ανοικτών ή κλειστών διαδικασιών ανάθεσης, και δεν μπορεί να συναχθεί το αντίθετο από την έλλειψη υπαιτιότητας της αναθέτουσας για το διαδραμόν μέχρι την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης τετραετές διάστημα.  Δεν ανακαλεί, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό, την 64/2024 Πράξη προσυμβατικού ελέγχου του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1077/2024

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ (...)	Επομένως, η ανάθεση του επίμαχου έργου μέσω της διαδικασίας της διαπραγμάτευσης δεν αποτελεί, στην υπό κρίση υπόθεση, το πλέον πρόσφορο μέτρο για την αντιμετώπιση της ανωτέρω ανάγκης, η οποία ναι μεν καθιστά επιτακτική την εκτέλεση του επίμαχου έργου ως μία μόνιμη λύση για την υπάρχουσα δυσμενή κατάσταση στην περιοχή, όχι όμως με την ως άνω επιλεγείσα διαδικασία, που επιτρέπεται μόνο για τη στοχευμένη αντιμετώπιση κατεπείγουσας ανάγκης, με εξειδικευμένες και περιορισμένες στο απολύτως αναγκαίο μέτρο εργασίες για την άμεση θεραπεία της εν λόγω ανάγκης (πρβλ. ΕλΣυν Έβδ. Τμ. 1283/2023, σκ. 25). Περαιτέρω, η αφαίρεση από την υπό ανάθεση εργολαβία των αναφερόμενων στο δικόγραφο της προσφυγής εργασιών, στην οποία προτίθεται να προβεί η προσφεύγουσα, δεν θα ήταν νόμιμη, καθόσον θα συνεπαγόταν ανεπίτρεπτη ουσιώδη τροποποίηση του τεχνικού και οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης, όπως αυτό περιγράφεται στην οικεία πρόσκληση και το οποίο απετέλεσε αντικείμενο των διαπραγματεύσεων και κριτήριο για την υποβολή της προσφοράς των διαγωνιζομένων (πρβλ. ΕλΣυν Ολ. 743/2020, σκ. 33). (iv) Ανεξαρτήτως αυτών, λαμβάνοντας υπόψη ότι, από τη διαπίστωση, το πρώτον τον Ιούλιο 2020, εκτεταμένων ζημιών στο παραλιακό μέτωπο λόγω της παράκτιας διάβρωσης και, εν συνεχεία, την εκδήλωση των ακραίων φαινομένων στις 29 και 30.11.2021, και μέχρι την ανάθεση της ελεγχόμενη σύμβασης, μεσολάβησε χρονικό διάστημα περίπου 3 ετών και 19 μηνών, αντίστοιχα, μπορούσε να έχει προκηρυχθεί ανοικτός ή κλειστός διαγωνισμός, έστω και με σύντμηση της προθεσμίας υποβολής προσφορών, κατά τα ειδικότερα διαπιστωθέντα και από το Κλιμάκιο. Πολλώ δε μάλλον που, ήδη από τον Ιούνιο 2021 είχε ολοκληρωθεί και εγκριθεί η μελέτη, με τίτλο «Προστασία και αποκατάσταση παράκτιας ζώνης Ρίου - Αγίου Βασιλείου», ενώ τον Δεκέμβριο 2021 είχαν συνταχθεί και η Συγκοινωνιακή και η Ακτομηχανική/Λιμενική Μελέτη, στο πλαίσιο της «Μελέτης Λειτουργικής Αναβάθμισης των Παραλιακών Οδών Ρίου και Ακταίου Πατρών». Μόνη δε η απλώς εικαζόμενη μακρά διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας δεν επαρκεί για την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, ούτε παρέχεται διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή να την επικαλείται κάθε φορά που θεωρεί σκόπιμη την ταχύτερη ανάθεση της σύμβασης (βλ. ΕλΣυν Ολ. 309/2022, σκ. 9, 182/2022, σκ. 7, Έβδ. Τμ. 888/2023, σκ. 39). Ως εκ τούτου, οι σχετικώς προβαλλόμενοι με την κρινόμενη προσφυγή ισχυρισμοί είναι απορριπτέοι στο σύνολό τους ως αβάσιμοι.(...)Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την με Α.Β.Δ. 3179/26.9.2023 προσφυγή της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας.Δεν ανακαλεί, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό, την 513/2023 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, η επιλογή της διαδικασίας με διαπραγμάτευση δεν συνιστά πρόσφορο μέσο για την αντιμετώπιση της επικαλούμενης από την αναθέτουσα αρχή ανάγκης και η ανάθεση της σύμβασης θα έπρεπε να γίνει μέσω προσφυγής στις ανοικτές ή κλειστές διαγωνιστικές διαδικασίες, με σύντμηση προθεσμιών, η δε προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ χωρίς να συντρέχουν οι εκ του νόμου τασσόμενες προϋποθέσεις συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια, καθόσον πλήττει τον ανταγωνισμό και παραβιάζει τις αρχές της διαφάνειας και της ισότητας συμμετοχής στη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης (ΕλΣυν Ολ. 304/2023 σκ. 23).

Βελτίωση υφιστάμενων αγροτικών δρόμων (...)Υπό το ανωτέρω νομικό και πραγματικό πλαίσιο της υπόθεσης, πρέπει, ως προς την ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης που δεν συμβιβάζεται με τις προθεσμίες που τάσσουν άλλες διαδικασίες, να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: (α) Όπως προεκτέθηκε (ανωτέρω σκ. 8), είναι νόμιμη η σύναψη δημόσιας σύμβασης με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, μόνο στις περιπτώσεις που ανακύπτει κατεπείγουσα ανάγκη εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων για την αναθέτουσα αρχή, η δε ανάγκη αυτή είναι τόσο επιτακτική, ώστε να καθιστά αδύνατη για την αντιμετώπισή της, την επιλογή διαγωνιστικής διαδικασίας, έστω και με συντετμημένες προθεσμίες 15 και 10 ημερών, ανάλογα για ανοικτές ή κλειστές διαδικασίες ή διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κάτω των ορίων, για την υποβολή των προσφορών (βλ. άρθρα 27 παρ. 3, 28 παρ. 7 και 121 παρ. 1 του ν. 4412/2016 όπου για λόγους επείγοντος καθορίζονται συντετμημένες προθεσμίες υποβολής προσφορών αντί της τακτικής των 35 ημερών). Όταν, λοιπόν, η αναθέτουσα αρχή επικαλείται κατεπείγουσα ανάγκη, η οικεία σύμβαση πρέπει να ανατίθεται χωρίς καθυστέρηση, καθόσον το επείγον δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα προσφυγής στην εξαιρετική διαδικασία για την ανάθεση συμβάσεων, έστω και αν για την τήρηση των διαγωνιστικών διαδικασιών απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που θα χρειαζόταν για την προσφυγή σε απευθείας ανάθεση, εφόσον μόνον με αυτές  διασφαλίζεται σε υπέρτατο βαθμό η επίτευξη διαφάνειας και ελεύθερου ανταγωνισμού. Συνεπώς, η ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων δεν παρέχει τη διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή, να επιλέξει μη διαγωνιστική διαδικασία άνευ άλλου τινός, αν δεν αποδείξει ότι εν όψει αυτής, δεν μπορούσε να ακολουθήσει διαγωνιστικές διαδικασίες έστω με συντετμημένες προθεσμίες.Για τους λόγους αυτούςΑπορρίπτει την προσφυγής ανάκλησης, και  Δεν ανακαλεί την 917/2022 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου «Κατασκευή έργων αποχέτευσης λυμάτων σειράς ΕΑ 160/2016 2ης και 3ης Δ.Κ.», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.500.000,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.(....)Το ως άνω πρακτικό εγκρίθηκε με την  ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου Αθηναίων και κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στην ως άνω εταιρεία. Η απόφαση αυτή...απεστάλη με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σε όλες  στις συμμετέχουσες στο διαγωνισμό, εκτός της προσωρινής αναδόχου, εταιρείες προκειμένου να υποβληθούν τυχόν ενστάσεις εντός δέκα  ημερών από την ημερομηνία κοινοποίησης.Δεν κωλύεται, η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης, που αφορά στην ανάθεση, από τον Δήμο Αθηναίων στην εταιρεία  με την επωνυμία «… ΟΕ» του έργου «Κατασκευή έργων αποχέτευσης λυμάτων σειράς ΕΑ 160/2016 2ης και 3ης Δ.Κ».

Κατασκευή Επαρχιακής Οδού.(...)Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλλει την κρίση του προκειμένου: α) να προσκομιστούν από την Αναθέτουσα Αρχή αποδεικτικά στοιχεία αξιολόγησης της επάρκειας των επανορθωτικών μέτρων που φέρεται να έλαβαν οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό βάσει της δήλωσης στο ΕΕΕΣ. Συγκεκριμένα, να προσκομιστεί τυχόν απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής με την οποία εγκρίνεται η αποστολή σχεδίου απόφασης στην Επιτροπή του άρθρου 73 του ν. 4412/2016 για τη διατύπωση τυχόν γνωμοδότησης επί της επάρκειας των επανορθωτικών μέτρων των συμμετεχόντων και στη συνέχεια τη διαπίστωση απόφασης σχετικά από την αναθέτουσα αρχή (Ε΄ Κλιμ. 203, 152, 97/2022, 459/2021 κ.ά.). Σε περίπτωση δε που τυχόν παρήλθε άπρακτη η προθεσμία της παρ. 8 του άρθρου 73 του ν. 4412/2016 για να αποφανθεί η επιτροπή της παρ. 9 του άρθρου 73 να προσκομιστεί τυχόν απόφαση της αναθέτουσας αρχής για τη διαπίστωση της επάρκειας ή μη των επανορθωτικών μέτρων κατά την παρ. 7 και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της ως άνω επιτροπής, β) να προσκομιστεί τυχόν εγκριτική απόφαση του αρμοδίου οργάνου επί της 3/30.11.2021 θετικής γνωμοδότησης του Τμήματος Κατασκευών του Συμβουλίου Δημοσίων έργων της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την προσθήκη επιπλέον όρων τεχνικής επάρκειας στην οικεία διακήρυξη, σύμφωνα με το άρθρο 53 παρ. 7 παρ. β΄ του ν. 4412/2016, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο έκδοσης της γνωμοδότησης (βλ. ανωτέρω σκ. 4.6.). Για τους λόγους αυτούς Αναβάλλει την οριστική κρίση του επί του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της «…ΑΕ» και της «…» για την εκτέλεση του έργου Κατασκευή Επαρχιακής Οδού 

ΜΕΛΕΤΗ ΓΕΦΥΡΩΝ-ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ.(...)Δεν συντρέχουν οι σωρευτικά τασσόμενες από το άρθρο 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 προϋποθέσεις για την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης, διότι η επίκληση κατεπείγουσας ανάγκης που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την προσφυγή στην ανωτέρω διαδικασία, πρέπει να συνοδεύεται από την ανάθεση της οικείας
σύμβασης χωρίς καθυστερήσεις.

Επέκταση ΧΥΤΑ...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκ. ΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση η αναθέτουσα αρχή (ΦοΔΣΑ Β. …) μη νομίμως προσέφυγε, για την ανάθεση του ελεγχόμενου έργου, στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 32 παρ.2 εδ. γ΄του ν.4412/2016. Και τούτο, διότι από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης δεν προκύπτει ότι υφίσταται επείγουσα ανάγκη οφειλόμενη σε απρόβλεπτες περιστάσεις, που να δικαιολογεί την προσφυγή στην προαναφερόμενη εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης. Ειδικότερα, οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι της καθυστέρησης στον υπό εξέλιξη διαγωνισμό ανάθεσης της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων, της σημαντικής επιβάρυνσης του ΧΥΤΑ … κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, καθώς και του κινδύνου που εγκυμονεί το γεγονός ότι  το υφιστάμενο κύτταρο έχει φτάσει σε μεγάλο ύψος απορριμματικής μάζας (υπό στοιχ. 4, 6 και 3 λόγοι), που παρατίθενται στην προαναφερόμενη 49/2020 απόφαση του ΔΣ του ΦοΣΔΑ και καθιστούν αναγκαία, κατά τα διαλαμβανόμενα στην απόφαση αυτή, την άμεση ολοκλήρωση του έργου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν την προσφυγή στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, δοθέντος ότι ήταν γνωστοί στην αναθέτουσα αρχή ήδη από το έτος 2017, οπότε και ξεκίνησε η δημοπράτηση και κατασκευή του έργου χωρίς να έχει περατωθεί μέχρι σήμερα, παρά τη σύναψη μάλιστα και συμπληρωματικής σύμβασης

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:ζητείται η ανάκληση της 36/2024 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίο Κατόπιν των ανωτέρω, πρέπει να γίνουν εν μέρει δεκτές οι υπό κρίση προσφυγές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη κατά το μέρος αυτής που αφορά στην υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων των Ομάδων 1 και 4 του διαγωνισμού, να κριθεί ότι τα σχέδια αυτά μπορούν να υπογραφούν υπό τον όρο, όμως, ότι θα απαλειφθούν από τα εν λόγω σχέδια το άρθρο 4.4. εδ. β΄ αυτών κατά το μέρος που αφορά στη δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής «να αυξήσει οποιαδήποτε στιγμή τα προς καθαρισμό αναφερόμενα στη μελέτη κτίρια ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες ανάγκες του» και το άρθρο 4.12 αυτών περί υποχρέωσης των αναδόχων των ως άνω Ομάδων να καλύπτουν τυχόν έκτακτες ανάγκες καθαριότητας και θα τεθεί σε αυτά ειδικός, ρητός και σαφής όρος ότι δεν θα ενεργοποιηθούν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης οι αντίστοιχοι όροι του εδαφίου β΄ του άρθρου 1.3 της διακήρυξης περί δυνατότητας της αναθέτουσας αρχής να αυξήσει τα προς καθαρισμό κτίρια και του κεφαλαίου με τίτλο «Ειδικοί όροι καθαριότητας» του Παραρτήματος Ι της διακήρυξης περί υποχρέωσης των αναδόχων των ως άνω Ομάδων να καλύπτουν τυχόν έκτακτες ανάγκες καθαριότητας. Περαιτέρω, δεδομένου ότι με τις υπό κρίση προσφυγές δεν προβάλλονται καθόλου λόγοι ανάκλησης για τους διατυπωθέντες από το Κλιμάκιο διακωλυτικούς λόγους που αφορούν στις συμβάσεις των Ομάδων 3 και 5, καθώς και στη μη νομιμότητα του όρου του άρθρου 1.3 της διακήρυξης, με τον οποίο προβλέπεται η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να προσφύγει στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ. 6 του ν. 4412/2016, για την ανάθεση στον ανάδοχο υπηρεσιών που συνίστανται στην επανάληψη παρόμοιων υπηρεσιών με τις υπό ανάθεση υπηρεσίες, η προσβαλλόμενη Πράξη πρέπει να διατηρηθεί καθ’ ο μέρος αφορά ειδικά στις ως άνω συμβάσεις και τον ως άνω όρο. Τέλος, πρέπει να επιστραφεί στον πρώτο προσφεύγοντα το κατατεθέν από αυτόν παράβολο. 

Αποκατάσταση κατεστραμμένων και επέκταση στηθαίων ασφαλείας (...)Οι προς ανάθεση, με τη συμπληρωματική σύμβαση, εργασίες είναι αυτοτελείς και η τελευταία δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Tο Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016. ΔΕΝ ΑΝΑΚΑΛΕΙ ΤΗΝ Πράξη 568/2023 του Ε΄ Κλιμακίου
ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/510/2024