Αίτηση  αναθεώρησης της 2209/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία απορρίφθηκε αίτηση του ως άνω αιτούντος για την ανάκληση της 85/2011 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι: α) οι υπηρεσίες που αποτελούσαν το αντικείμενο της αρχικής συμβάσεως παρελήφθησαν οριστικώς στις 24.3.2010, ως εκ τούτου δε νοείται έναρξη διαδικασίας κατάρτισης συμπληρωματικής σύμβασης μετά από την ανωτέρω ημερομηνία, όπως εν προκειμένω (στις 23.4.2010, βλ. το 4013227ΕΞ0030/23.4.2010 έγγραφο του Γενικού Γραμματέα Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου…), καθόσον δεν υφίσταται πλέον υπό εκτέλεση αρχική σύμβαση, απορριπτομένων των περί διαχωρισμού μεταξύ τυπικής και ουσιαστικής παραλαβής ισχυρισμών του αιτούντος, δεδομένου ότι από καμιά διάταξη νόμου δεν προκύπτει τέτοιος διαχωρισμός και β) οι ελεγχόμενες υπηρεσίες δεν δύνανται να χαρακτηρισθούν συμπληρωματικές, όπως ορθά έκριναν τόσο το Τμήμα όσο και το Κλιμάκιο, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος. (..) Εξ άλλου, η προσφυγή στην υπό έλεγχο διαδικασία δεν δικαιολογείται και εκ της αδιαμφισβήτητης και γνωστής στο Υπουργείο περιοδικής φύσης των ζητουμένων υπηρεσιών, δεδομένου ότι δεν μπορούν να συσχετισθούν με τις υπηρεσίες της αρχικής σύμβασης, εφόσον κάθε χρόνο θα ανακύπτει η ανάγκη συσχετισμού και σύζευξης των δηλώσεων Ε9 για την έκδοση του Ε.Τ.ΑΚ. εκάστου έτους, ενώ, περαιτέρω, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα επιλογής άλλου αναδόχου μέσα από μια νέα ανοιχτή διαγωνιστική διαδικασία, ο οποίος θα είχε την υποδομή και εν γένει τη δυνατότητα να επεξεργασθεί στις εγκαταστάσεις του (εφόσον το Υπουργείο δεν διαθέτει το χώρο και την υλικοτεχνική υποδομή) τη βάση δεδομένων προβαίνοντας στο συσχετισμό και τη σύζευξη των τροποποιητικών δηλώσεων Ε9 για το έτος 2008 και του συνόλου των δηλώσεων Ε9 για τα έτη 2009 και 2010, καθώς και στη διάθεση των χώρων, του προσωπικού και της κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής για την εκτέλεση των λοιπών υπηρεσιών της ελεγχόμενης σύμβασης (παροχή υπηρεσιών τηλεφωνικής εξυπηρέτησης, αποκατάσταση λαθών μέσω διαδικτύου, τροποποίηση του λογισμικού με βάση τα νέα δεδομένα),  (..) Κατά συνέπεια, δεν αποδείχθηκε ότι πληρούνταν οι προβλεπόμενες στο άρθρο 25 παρ. 4 περ. α΄ του π.δ. 60/2007 και 83 παρ. 3 του ν. 2362/1995 προϋποθέσεις προσφυγής στην ανωτέρω διαδικασία, ενώ, σε κάθε περίπτωση, δεν υφίσταται υπό εκτέλεση αρχική σύμβαση, καθόσον η εν λόγω διαδικασία ανάθεσης άρχισε σε χρόνο μεταγενέστερο της οριστικής παραλαβής των αρχικώς ανατεθεισών υπηρεσιών. (...)Απορρίπτει την αίτηση του Υπουργού ..... για την αναθεώρηση της 2209/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ζητείται η ανάκληση της 847/2022 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης μεταξύ της προσφεύγουσας Περιφέρειας και της Μαρίας Κοκκίνη με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών με τίτλο «Αντιπλημμυρικά έργα ΠΕΗ-Καθαρισμοί ρευμάτων.(...)Δεν συντρέχουν σωρευτικά οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της συμπληρωματικής σύμβασης (περιπτώσεις β΄ και γ΄ της παρ. 1 του άρθρου 132 ν.4412/2016) διότι δεν προκύπτει γιατί οι συμπληρωματικές υπηρεσίες κατέστησαν αναγκαίες κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης και δεν αποδεικνύεται ότι συντρέχει ειδικός τεχνικός ή οικονομικός λόγος (υποπερ. αα΄ περίπτ. β΄ άρθρου 132 ν. 4412/2016) που να καθιστά ασύμφορη την εμπλοκή διαφορετικού οικονομικού φορέα από τον ήδη ανάδοχο της αρχικής σύμβασης. Οι συνθήκες που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή ως αιτιολογία της αναγκαιότητας παροχής των επίμαχων υπηρεσιών αποτελούν περιστάσεις που θα μπορούσαν να έχουν προβλεφθεί με την επίδειξη της δέουσας επιμέλειας από την ίδια κατά την διαδικασία ανάθεσης της αρχικής σύμβασης και δεν εμπίπτουν στην έννοια του απροβλέπτου γεγονότος (περίπτ. γ΄ παρ. 1 άρθρου 132 ν. 4412/2016) Δεν προκύπτει σαφώς ότι η τροποποίηση δεν αφορά σε ανάθεση για την παράλληλη κάλυψη και τακτικών αναγκών της οικείας Περιφερειακής Ενότητας για καθαρισμό ρεμάτων στην περιοχή, λαμβανομένης υπόψη της προβλεπόμενης διάρκειας της αρχικής σύμβασης, ήτοι δύο (2) ετών από την υπογραφή της.Για τους λόγους αυτούςΑπορρίπτει την από 9.12.2022 (Α.Β.Δ. 8008/9.12.2022) προσφυγή ανάκλησης.Δεν ανακαλεί την 847/2022 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη (ΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν πληρούνται εν προκειμένω, οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, διότι οι μελετητικές υπηρεσίες, οι οποίες περιλαμβάνονται σε αυτήν, δεν ανάγονται σε περιστάσεις που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά το χρόνο υπογραφής της αρχικής σύμβασης. Ειδικότερα, η ανάγκη πραγματοποίησης της επίμαχης μελέτης αποχέτευσης-παροχέτευσης ομβρίων για τον έλεγχο των επιφανειακών απορροών που προκαλούν δυνητικά βλάβες στις εγκαταστάσεις του Ε.Κ.Π.Α.Ζ. …καθώς και η ανάγκη συμπληρωματικής τοπογραφικής μελέτης (για την μελέτη των προαναφερόμενων υδραυλικών θεμάτων) δεν προέκυψε σε μεταγενέστερο χρόνο από την κατάρτιση της αρχικής σύμβασης αλλά ήταν γνωστή στην αναθέτουσα Αρχή, ήδη κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης αυτής, όπως ρητά τούτο προκύπτει από  τις σελ. 6 και 7 του Τεύχους Τεχνικών Δεδομένων της αρχικής μελέτης. Ειδικότερα, στη σελ. 6 του Τεύχους αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι σε πολλά σημεία του κέντρου υπάρχουν καθιζήσεις, οι οποίες οφείλονται αφενός στη μορφολογία του εδάφους αφετέρου και σε πιθανή διάβρωση αυτού από τις βροχοπτώσεις λόγω κακής αποχέτευσης των ομβρίων στα σημεία αυτά. Επομένως, εφόσον υπήρχε έστω και πιθανή σύνδεση των φαινομένων καθιζήσεων και θεμελίωσης των κτιρίων με την κακή αποχέτευση των ομβρίων υδάτων και τη σύσταση του εδάφους κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης, οι υπό κρίση μελετητικές υπηρεσίες δεν ανάγονται σε περιστάσεις που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά το χρόνο υπογραφής της αρχικής σύμβασης. Τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα με το 183955/18.10.2018 έγγραφο της Περιφέρειας είναι απορριπτέα ως αβάσιμα. Κατ’ ακολουθίαν, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και ως εκ τούτου αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΜΕΛΕΤΕΣ: ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 221/2012 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη III το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την ανάθεση εκπόνησης της ως άνω μελέτης. Ειδικότερα, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης δεν έχει συμπληρωματικό του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης χαρακτήρα, δεδομένου ότι με αυτή επιχειρείται επέκταση του συμβατικού αντικειμένου της αρχικής μελέτης, απορριπτομένου ως νόμω αβασίμου του ισχυρισμού ότι η ελεγχόμενη μελέτη είναι συμπληρωματική της αρχικής και δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτήν. Και τούτο διότι, 1,5 έτος μετά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης επέρχεται πλήρης μεταβολή του συμβατικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης με διαφοροποίηση αυτού σε ποσοστό 100%, αφού η αναθέτουσα αρχή ζήτησε από τον ανάδοχο μελετητή τη σύνταξη νέων μελετών (πλην της γεωτεχνικής) με νέα χωροθέτηση της Μονάδας Κομποστοποίησης. Το Τμήμα όμως, κρίνει ότι η καθυστέρηση δημοπράτησης των έργων της επεξεργασίας των απορριμμάτων του Νομού ..., για την οποία δεν ευθύνεται η ως άνω αναθέτουσα αρχή, καθώς και το γεγονός ότι οι εργολαβίες Α΄ και Β΄ Φάσης εξελίσσονταν παράλληλα, ενόψει μάλιστα και του ιδιαίτερα πολυσύνθετου και περίπλοκου χαρακτήρα του όλου έργου της διαχείρισης των απορριμμάτων του Νομού ..., αποτελούν «απρόβλεπτες» περιστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την ανάθεση των ελεγχόμενων μελετών με την εφαρμογή της εξαιρετικής διαδικασίας του άρθρου 10 παρ. 2 περ. γ του ν.3316/2005, την οποία, λαμβανομένης υπόψη και της υποχρέωσης ολοκλήρωσης των έργων των Κυττάρων Β΄ Φάσης μέχρι 31.12.2012, θα μπορούσε να διερευνήσει η αναθέτουσα αρχή. Ενόψει των ανωτέρω, η εκπόνηση των ως άνω μελετών δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά αυτοτελούς νέας σύμβασης, για την ανάθεση της οποίας εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις (συμπεριλαμβανομένης και της προεκτεθείσας διάταξης). Τέλος, προσκομίστηκε ενώπιον του Τμήματος η από 25.6.2012 γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων, η οποία πέραν της έγκρισης σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, διαπιστώνει ότι έχουν υπολογισθεί εσφαλμένα οι αμοιβές που προϋπολογίζονται, ότι δεν υπάρχει σχετική τεκμηρίωση, ενώ είναι ανυπόγραφες από τους επιβλέποντες μηχανικούς και τον ανάδοχο. Είναι προφανές ότι η αναθέτουσα αρχή πρέπει να συμμορφωθεί προς τις ανωτέρω διαπιστώσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων.Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, πρέπει να απορριφθεί η αίτηση του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού ... για την ανάκληση της 221/2012 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Παροχή υπηρεσιών σίτισης. (...)Δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις τροποποίησης αρχικής σύμβασης του άρθρου 132 παρ. 1 περ. β ν. 4412/2016. Η ανάγκη εκτέλεσης των συμπληρωματικών υπηρεσιών που ανατίθενται με την ελεγχόμενη τροποποιητική σύμβαση, δεν προέκυψε κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης, αλλά ήταν εξαρχής γνωστό ότι η αρχική ανάθεση θα καλύπτει τις ανάγκες μέρους των φοιτητών. Το γεγονός ότι ποσοστό φοιτητών δεν σιτίζονταν δωρεάν, ενώ το δικαιούνταν, δεν συνιστά νόμιμο δικαιολογητικό λόγο τροποποίησης της σύμβασης. Επειδή διαχρονικά οι πιστώσεις που χορηγούνται από το Υπουργείο Παιδείας δεν επαρκούν για όλες τις περιπτώσεις των δικαιούμενων δωρεάν σίτισης, προβλέφθηκε από τον νομοθέτη η χορήγηση ειδικής ταυτότητας σίτισης κατά προτεραιότητα σε όσους εμπίπτουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες (ΥΑ Φ5/68535/Β3/18-06-2012). Σε περιπτώσεις, όπως η επίμαχη, που είναι πιθανό, ο αριθμός των ωφελούμενων μιας σύμβασης να είναι μεγαλύτερος, από αυτόν που τελικά θα καλυφθεί στο πλαίσιο της σύμβασης, έχει θεσπιστεί το άρθρο 132 παρ. 1 α, ώστε η αναθέτουσα αρχή να έχει την επιλογή να περιλάβει στα αρχικά έγγραφα της  σύμβασης προαιρέσεις και να δύναται να αναθέτει στο ανάδοχο συμπληρωματικές υπηρεσίες, όταν υπάρξει ανάγκη. Επί του υποβληθέντος σχεδίου τροποποίησης δεν αναγράφεται η αξία σιτηρεσίου, σύμφωνα με την 112684/Ζ1/16-09-2022 ισχύουσα ΚΥΑ.Για  τους  λόγους  αυτούςΔέχεται την ένδικη προσφυγή ανάκλησης και την ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση.Ανακαλεί την 816/2022 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αποπεράτωση αποχέτευσης -συμπληρωματική σύμβαση...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη σκέψη (ΙΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται από τον αναθέτοντα φορέα ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή σε αιφνίδια πραγματικά περιστατικά, που αντικειμενικά, κατά τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης δημοπράτησης του έργου. Τέτοιες δε απρόβλεπτες περιστάσεις δεν συνιστούν σε καμιά περίπτωση οι επισημάνσεις της αναδόχου, αναφορικά με ορισμένα κατασκευαστικά ζητήματα, καθόσον από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ο λόγος για τον οποίο δεν κατέστη δυνατή η πρόβλεψή τους στο στάδιο σύνταξης της ανωτέρω αρχικής μελέτης. Ούτε εξάλλου η αόριστη αναφορά στην αιτιολογική έκθεση του 4ου Α.Π.Ε., ότι οι επιβαλλόμενες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω των ανωτέρω απροβλέπτων περιστάσεων, αρκεί για να αποδείξει ότι οι εργασίες αυτές δεν οφείλονται σε αστοχίες και παραλείψεις ή σφάλματα της αρχικής μελέτης, ενόψει και του ότι σε κανέναν από τους προεγκριθέντες Α.Π.Ε., στους οποίους συμπεριλήφθηκαν ομοειδείς εργασίες, γίνεται αναφορά σε τέτοια αιφνίδια περιστατικά, ενώ στο 39/10.7.2009 έγγραφο του κυρίου του έργου ρητώς αναφέρεται ότι οι επιπλέον εργασίες οφείλονται σε αδυναμίες της αρχικής μελέτης δημοπράτησης του επίμαχου έργου. Και ναι μεν, αναφορικά τουλάχιστον με τις εργασίες αποκατάστασης βλαβών σε υφιστάμενα δίκτυα κοινής ωφέλειας, δεν παρίσταται εφικτός ο ακριβής εντοπισμός τους εκ των προτέρων, πλην στην οικεία αιτιολογική έκθεση δεν παρατίθεται καμία ειδικότερη αιτιολογία ως προς το γιατί δεν μπορούσε να προβλεφθεί εξ αρχής και να ληφθεί υπόψη η έλλειψη χαρτογράφησης των δικτύων αυτών και, ως εκ τούτου, η ενδεχόμενη πρόκληση ζημιών από τις εργασίες της αναδόχου, γεγονός που ανάγεται στο χρόνο σύνταξης της αρχικής μελέτης και θα συνεπαγόταν και την πρόβλεψη ενός αντίστοιχου κονδυλίου στον προϋπολογισμό του αρχικού έργου. Εξάλλου, σε κάθε περίπτωση, απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από το νόμο προϋποθέσεις για την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών και δεν αρκεί η συνδρομή κάποιας μόνο από αυτές, όπως το ότι οι εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούν, τεχνικά ή οικονομικά, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, ούτε ασκεί εν προκειμένω επιρροή το γεγονός της χρηματοδότησης του αρχικού έργου από κοινοτικούς πόρους.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:4η τροποποίηση της σύμβασης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την υλοποίηση της υπηρεσίας «Ψηφιακός Μετασχηματισμός του Ελληνικού Ποδοσφαίρου με σύγχρονα Ψηφιακά Μέσα ΤΠΕ»(...)συντρέχουν οι προβλεπόμενες στο νόμο (άρθρο 132 παρ. 1 περ. β΄ του ν. 4412/2016) προϋποθέσεις για τη σύναψη τροποποιητικής σύμβασης, κατά το μέρος που αφορά στις πέραν της 25ης.9.2022 συμπληρωματικές υπηρεσίες φιλοξενίας του Κέντρου Επιχειρήσεων VAR, που παραδεκτώς υποβάλλονται προς έλεγχο, δεδομένου ότι (α) οι επίμαχες συμπληρωματικές υπηρεσίες δεν περιλαμβάνονταν στην αρχική σύμβαση, πλην όμως είναι απαραίτητες για την ορθή εκτέλεση του αντικειμένου αυτής, αφού η εγκατάσταση και λειτουργία του Κέντρου Επιχειρήσεων VAR σε κατάλληλο για το σκοπό αυτό χώρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την απρόσκοπτη παροχή των ολοκληρωμένων υπηρεσιών VAR της αρχικής σύμβασης (βλ. ανωτέρω σκέψη 6), οι δε συμπληρωματικές υπηρεσίες αυτές κατέστησαν αναγκαίες μετά την σύναψη της αρχικής σύμβασης, όταν δηλαδή η Ε.Π.Ο. – που μέχρι πρότινος διέθετε τον απαιτούμενο χώρο (ακίνητο) στην αναθέτουσα αρχή δυνάμει του από 24.4.2018 Μνημονίου Συνεργασίας (βλ. ανωτέρω σκέψη 7) – με την ... επιστολή της δήλωσε ότι από την 1η.8.2022 αδυνατεί να εξασφαλίσει τη διάθεση του εν λόγω χώρου, με αποτέλεσμα να προκύψει η ανάγκη εξασφάλισης του κατάλληλου χώρου για τη συνέχιση της λειτουργίας του Κέντρου Επιχειρήσεων VAR μετά την 1η.8.2022 και μέχρι τη λήξη της σύμβασης, (β) η ανάθεση των ως άνω συμπληρωματικών υπηρεσιών σε ανάδοχο διαφορετικό από εκείνον της αρχικής σύμβασης – ήτοι σε ανάδοχο που θα μπορούσε ενδεχομένως να διαθέσει έτερο ακίνητο, καταρχήν κατάλληλο για τη φιλοξενία του Κέντρου Επιχειρήσεων VAR – θα προκαλούσε στην αναθέτουσα αρχή σημαντικά προβλήματα για λόγους τεχνικούς ή οικονομικούς ή θα είχε ως αποτέλεσμα την ουσιαστική αύξηση δαπανών, δεδομένου ότι αφενός μεν η μετεγκατάσταση του εξοπλισμού του Κέντρου Επιχειρήσεων VAR σε άλλο κτίριο, πέραν της επιπλέον δαπάνης για την εκ νέου εγκατάσταση του ίδιου εξοπλισμού σε άλλο χώρο, θα απαιτούσε και την εκτέλεση πρόσθετων εργασιών διασύνδεσης του νέου χώρου φιλοξενίας του ως άνω Κέντρου με τα πιστοποιημένα γήπεδα ποδοσφαίρου μέσω δικτύου οπτικών ινών και, επομένως, την ανάγκη τροποποίησης και επαύξηση της συμβατικής δαπάνης της έτερης σύμβασης της αναθέτουσας αρχής με την …. Α.Ε., που αφορά στη διασύνδεση των γηπέδων με το Κέντρο Επιχειρήσεων VΑR (βλ. ανωτέρω σκέψη 6), αφετέρου δε θα ήταν τεχνικώς δυσχερές να επιτευχθεί εγκαίρως η μετεγκατάσταση του ως άνω Κέντρου και η διασύνδεσή του με τα γήπεδα, καθόσον επέκειτο η έναρξη του πρωταθλήματος ... στις 20.8.2022, (γ) η συνολική αύξηση της συμβατικής δαπάνης που προκύπτει σωρευτικά από τις διαδοχικές τροποποιήσεις της σύμβασης (1η, 2η, 3η και την ήδη ελεγχόμενη 4η), δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης.(...)απαραδέκτως υποβάλλεται ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, κατά το μέρος που αφορά στις ήδη παρασχεθείσες υπηρεσίες αυτής, ... ενώ, κατά τα λοιπά κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του με την ανάδοχο της αρχικής σύμβασης.

Τοποθέτηση καλωδίων.(...)Το Δικαστήριο κρίνει, κατά παραδοχή των όσων προβάλλονται με την υπό κρίση προσφυγή, ότι ναι μεν σύμφωνα με το ελεγχόμενο συμπλήρωμα υπόκεινται σε αναθεώρηση οι τιμές των εργασιών και προμηθειών εξοπλισμού και υλικών της αρχικής σύμβασης από 1.1.2021 και μετά, ώστε κατά τρόπο εύλογο να εξευρεθεί η αναθεώρηση του συνολικού εργολαβικού ανταλλάγματος της αρχικής σύμβασης και έτσι να μην διαταραχθεί η ισορροπία αυτής και να μην τεθεί σε διακινδύνευση η επίτευξη του τελικού αποτελέσματος στο οποίο και μόνο απέβλεψαν τα μέρη, πλην όμως, εφόσον εν προκειμένω δεν νοείται ολοκλήρωση της εκτέλεσης της εν λόγω αρχικής σύμβασης πριν από την παράδοση του έργου έτοιμου προς λειτουργία, ο δε ποσό της αναθεώρησης ενσωματώνεται στο συνολικό εργολαβικό αντάλλαγμα, το οποίο δεν έχει εισέτι καταβληθεί και εκκαθαρισθεί, ενώ οι ήδη διενεργηθείσες τμηματικές καταβολές αυτού είναι προκαθορισμένα ποσοστά που δεν αντιστοιχούν στο κόστος εκτέλεσης των επιμέρους οικείων εργασιών και δεν προσδιορίζονται από την επιμέτρηση αυτών, η εφαρμογή των μαθηματικών τύπων της αναθεώρησης από 1.1.2021 και σε εργασίες που έχουν ήδη εκτελεσθεί πριν από την υπογραφή του ελεγχόμενου συμπληρώματος αλλά μετά την 1.1.2021 δεν μπορεί να νοηθεί ότι προκαλεί αναδρομική αύξηση του τιμήματος της αρχικής σύμβασης και ότι παραβιάζει τη γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία τα έννομα αποτελέσματα των διοικητικών συμβάσεων δεν δύνανται να ανατρέχουν σε χρόνο προγενέστερο της σύναψης αυτών. Συνεπώς, ο όρος που τέθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη είναι ανακλητέος.Η ανωτέρω Απόφαση ανακαλεί την Πράξη 716/2023 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,κατά το μέρος που με αυτήν τέθηκε όρος υπογραφής,ότι θα απαλειφθεί από αυτό το άρθρο 1.4 και ότι το άρθρο 1.6 αυτού, μετά των Παραρτημάτων του, θα αναμορφωθεί αναλόγως, ώστε στο τίμημα της αναθεώρησης εργασιών που θα καταβληθεί στον ανάδοχο να μη περιλαμβάνονται εργασίες που έχουν εκτελεσθεί πριν από την υπογραφή αυτού.

Επισκευές σχολικών κτιρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι, όπως γίνεται δεκτό από τη νομολογία, στην περίπτωση μη επαρκούς προσδιορισμού του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, λόγω της αδυναμίας προμέτρησής του, όπως εν προκειμένω, αποκλείεται η κατ’ εξαίρεση χορηγούμενη από το νόμο δυνατότητα σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση νέων εργασιών, όταν το συμβατικό ποσό έχει πλέον αναλωθεί. Επομένως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, καθώς το στοιχείο του απρόβλεπτου χαρακτήρα των επεμβάσεων αποτέλεσε το λόγο για τον οποίο δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί ποσοτικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, και αλυσιτελώς γίνεται επίκληση των ελλείψεων της αρχικής μελέτης από την αναθέτουσα αρχή στο πλαίσιο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης. Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στην κρινόμενη περίπτωση δεν αποδεικνύεται από κανένα στοιχείο του φακέλου η συνδρομή περιστάσεων που δεν ήταν γνωστές στην αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης και θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης (Ε.Σ. VI Τμ. 1751/2016, 6064/15, 285/2012, Ε΄ Κλ. 49/2016, 507/2012). Τέλος, εσφαλμένως η αναθέτουσα αρχή υπολαμβάνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο των διατάξεων του άρθρου 132 και της παραγράφου 1 του άρθρου 156 του ν.4412/2016 και είναι νόμιμη, δοθέντος ότι η αξία της δεν υπερβαίνει ποσοστό 15% της αρχικής σύμβασης του έργου. Και τούτο, διότι, όπως προαναφέρθηκε, η ελεγχόμενη σύμβαση, ως παρακολούθημα της αρχικής σύμβασης, διέπεται από τις διατάξεις του ν.3669/2008, υπό τις οποίες η τελευταία συνήφθη.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της.

Με τα παραπάνω δεδομένα και σύμφωνα με όσα στη μείζονα σκέψη έγιναν δεκτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση οι προτεινόμενες με το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης υπηρεσίες δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων που αναφέρθηκαν στην σκέψη ΙΙ της παρούσας, καθόσον: α) οι επίμαχες υπηρεσίες είναι πρόσθετες υπηρεσίες, με τις οποίες απλώς επεκτείνεται το αρχικό συμβατικό αντικείμενο (δηλαδή η διευθέτηση του ρέματος Ραφήνας) και δεν τελούν σε σχέση συμπληρωματικότητας με τις υπηρεσίες της αρχικής σύμβασης κατά την έννοια του νόμου, β) η ανάγκη ανάθεσης των ως άνω πρόσθετων υπηρεσιών δεν ανέκυψε, όπως απαιτεί ο νόμος, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των υπηρεσιών της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτές ανατέθηκαν, με τη Δ1021997/3.2.2006 απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, μετά τη λήξη της ισχύος της αρχικής σύμβασης, η οποία σύμφωνα με τον αντίστοιχο υποχρεωτικό όρο της οικείας διακήρυξης έληξε με την πάροδο 20 μηνών από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης προέγκρισης χωροθέτησης (11.10.2001), δηλαδή τον Ιούνιο του 2003, και γ) δεν προκύπτει, (ούτε η αναθέτουσα αρχή το επικαλείται), η συνδρομή καμίας απρόβλεπτης περίστασης, κατά την έννοια που προεκτέθηκε, που να κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών. Εξάλλου, η εν λόγω απευθείας ανάθεση παροχής υπηρεσιών δεν μπορεί να υπαχθεί ούτε στην περίπτωση του άρθρου 31 παρ. 4β΄ της 2004/18 οδηγίας της ΕΕ, διότι δεν συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση όλες οι προϋποθέσεις εφαρμογής της, αφού, ανεξαρτήτως της συνδρομής των λοιπών προϋποθέσεων, η δυνατότητα αυτή ενεργοποιήθηκε το πρώτον με την προαναφερθείσα Δ1021997/3.2.2006 εγκριτική απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ήτοι μετά την παρέλευση τριετίας από την υπογραφή της αρχικής σύμβασης. Κατ’ ακολουθίαν των προαναφερθέντων, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης λόγω της μη συνδρομής των νομίμων προϋποθέσεων για τη σύναψή της, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν.