Oι προτεινόμενες με το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης υπηρεσίες δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης κατ' εφαρμογή των διατάξεων που αναφέρθηκαν στην σκέψη II της παρούσας, καθόσον: α) οι επίμαχες υπηρεσίες είναι πρόσθετες υπηρεσίες, με τις οποίες απλώς επεκτείνεται το αρχικό συμβατικό αντικείμενο και δεν τελούν σε σχέση συμπληρωματικότητας με τις υπηρεσίες της αρχικής σύμβασης κατά την έννοια του νόμου και β) δεν προκύπτει, η συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης, κατά την έννοια που προεκτέθηκε, που να κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών και γ) η ανάγκη ανάθεσης των ως άνω πρόσθετων υπηρεσιών δεν ανέκυψε, όπως απαιτεί ο νόμος, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των υπηρεσιών της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτές ανατέθηκαν, με την 178/3.3.2008 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου, μετά τη λήξη της ισχύος της αρχικής σύμβασης, η οποία σύμφωνα με τον αντίστοιχο υποχρεωτικό όρο της οικείας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος (άρθρο 9) έληξε με την πάροδο 155 ημερολογιακών ημερών από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης (27.7.2005), αφαιρουμένου του διαδραμόντος χρόνου ελέγχου και εγκρίσεων, κατ' άρθρο 8 της σύμβασης.Δεν ανακλήθηκε με την 106/2008 του 6ου Τμ.

ΜΕΛΕΤΕΣ.ζητείται παραδεκτά η ανάκληση της 5/2017 Πράξης της Αναπληρώτριας Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ..., με την οποία κρίθηκε πως κωλύεται η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης της μελέτης «Μελέτη 4ου Γ.Ε.Λ. ...».(..).. κρίθηκε πως κωλύεται το υποβληθέν προς προσυμβατικό έλεγχο σχέδιο της ανωτέρω συμπληρωματικής σύμβασης, με την αιτιολογία ότι οι περιλαμβανόμενες σε αυτό μελετητικές υπηρεσίες (επικαιροποίηση μελέτης εφαρμογής αρχιτεκτονικών καθώς και τεύχη δημοπράτησης) συνιστούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, σε κάθε περίπτωση δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις.(..) Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι, οι επίμαχες υπηρεσίες συνιστούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, καθόσον αποσκοπούν αφενός στην επικαιροποίηση της αρχιτεκτονικής μελέτης και την προσαρμογή της προς τις λοιπές μελέτες που εκπόνησε η ανάδοχος, αφετέρου στην σύνταξη των τευχών δημοπράτησης, προκειμένου μελλοντικά να ενταχθεί το αντίστοιχο έργο στα επιχειρησιακά προγράμματα 2014 – 2020. ... Ενόψει όμως του ότι οι επίμαχες ανατεθείσες υπηρεσίες έχουν όλως περιορισμένο οικονομικό αντικείμενο (9.855,68 ευρώ χωρίς ΦΠΑ) σε σχέση με αυτό της αρχικής σύμβασης (αξίας 69.999,79 ευρώ χωρίς ΦΠΑ) και ακολουθούν το υψηλό ποσοστό έκπτωσης που η ανάδοχος προσέφερε επί της προϋπολογιζόμενης δαπάνης του υποκείμενου ανοικτού διαγωνισμού (284.164,78 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), στο αντικείμενο του οποίου περιλαμβανόταν και μελέτη κατηγορίας 06 (Αρχιτεκτονική Μελέτη) επί άλλου ζητήματος συνεκτιμωμένων και των ισχυρισμών του αιτούντος Δήμου, ότι υπό τις παρούσες περιστάσεις δεν παραβλάπτεται το δημόσιο συμφέρον, τουναντίον όπως προέκυψε αυτό εξυπηρετείται, αφού οι επίμαχες υπηρεσίες ανατέθηκαν τελικώς κατά τον οικονομικότερο δυνατό τρόπο, το Τμήμα κρίνει πως στην ελεγχόμενη περίπτωση δικαιολογείται κατ’ εξαίρεση η σύναψη της επίμαχης σύμβασης.

Παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η απευθείας ανάθεση στην ανάδοχο Κοινοπραξία των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης παρίσταται νόμιμη, ενόψει και της ήδη εγκριθείσας 2ης παράτασης του αρχικού συμβατικού χρόνου της μελέτης. Τούτο διότι αποδείχθηκε ότι οι ανατιθέμενες με το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης εργασίες αποτελούν συμπληρωματικές υπηρεσίες κατά την έννοια του εφαρμοστέου εν προκειμένου άρθρου 29 παρ. 1 του ν. 3316/2005, καθόσον: α) αφορούν σε τμήμα του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, ήτοι στη λειτουργία του Γραφείου Κτηματογράφησης και στην ενημέρωση της κτηματολογικής βάσης, δεν περιλαμβάνονται όμως σ’ αυτό κατ’ είδος, καθόσον αφορούν σε μεταγενέστερο της αρχικής σύμβασης χρονικό διάστημα και τιμολογούνται, ως εκ τούτου, διαφορετικά, είναι δε αναγκαίες για την ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου στους προαναφερόμενους δήμους, β) οφείλονται σε περιστάσεις που προέκυψαν εκ των υστέρων από γεγονότα μη δυνάμενα να προβλεφθούν από την αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο κατάρτισης των συμβατικών τευχών και της σύναψης τόσο της αρχικής όσο και της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης. Συγκεκριμένα, η παροχή πρόσθετων υπηρεσιών από την ημερομηνία υπογραφής του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης και μέχρι την παραταθείσα ημερομηνία λήξης του καθαρού χρόνου (2.4.2019), κατέστη αναγκαία, οφειλόταν δε στις καθυστερήσεις που έλαβαν χώρα κατά την εκτέλεση των εργασιών της αρχικής αλλά και της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης για τους λόγους που προεκτέθηκαν (σκέψη 4.v) και οι οποίοι δεν ανάγονται στη σφαίρα ευθύνης της αναθέτουσας αρχής και γ) αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αρχικής σύμβασης και δεν μπορούν να διαχωριστούν, από τεχνική και οικονομική άποψη, από την εκτέλεση αυτής (της αρχικής σύμβασης), χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα αναφορικά με την αδιάλειπτη λειτουργία της διαδικασίας Κτηματογράφησης. Τέλος, δοθέντος ότι η αξία των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, όπως τιμολογήθηκαν με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του Κανονισμού Προεκτιμώμενων αμοιβών της ...., συνυπολογιζόμενης και της αντίστοιχης τιμής μονάδος της οικονομικής προσφοράς του αναδόχου, εκτιμάται σε 116.638,43 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), αθροιζόμενη δε με εκείνη που προϋπολογίστηκε κατά τη σύναψη της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, ποσού 155.517,90 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο, κρίνει ότι κατά την ελεγχόμενη διαδικασία δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες και, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης

Συγγνωστή πλάνη.Ανάκληση της 187/2011 πράξης του 4ου τμ.Με δεδομένα αυτά, το Τμήμα εμμένει στην αρχική κρίση περί μη νομιμότητας της τηρηθείσας διαδικασίας για τους λόγους που αναπτύχθηκαν στην προσβαλλόμενη Πράξη. Κρίνει, όμως, κατά πλειοψηφία, ότι τα αρμόδια όργανα του Νοσοκομείου, τα οποία συγγνωστώς υπέλαβαν ότι οι ανατεθείσες εργασίες αποτελούν υπηρεσίες για τις οποίες εφαρμόζεται αναλόγως ο ν. 2286/1995 και όχι υπηρεσίες που διέπονται από τις περί μελετών διατάξεις του ν. 3316/2005 δεν ενήργησαν στην συγκεκριμένη περίπτωση με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων. Μειοψήφησε η Σύμβουλος Γεωργία Μαραγκού, με την οποία συντάχθηκε η Πάρεδρος με συμβουλευτική ψήφο Αικατερίνη Σπηλιοπούλου, η οποία υποστήριξε ότι δεν συντρέχει, στην προκειμένη περίπτωση, συγγνωστή πλάνη, καθόσον το Νοσοκομείο, οι υπηρεσίες του οποίου διενεργούν οι ίδιες διαγωνισμούς δημοσίων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών για την κάλυψη των αναγκών του, είναι εξοικειωμένο με τις εννοιολογικές διακρίσεις των ανωτέρω διατάξεων. Πλην, όμως, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε.

Μελέτη κτηματογράφησης...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η απευθείας ανάθεση στην ανάδοχο Κοινοπραξία των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης παρίσταται νόμιμη, ενόψει και της ήδη εγκριθείσας 2ης παράτασης του αρχικού συμβατικού χρόνου της μελέτης. Τούτο διότι αποδείχθηκε ότι οι ανατιθέμενες με το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης εργασίες αποτελούν συμπληρωματικές υπηρεσίες κατά την έννοια του εφαρμοστέου εν προκειμένου άρθρου 29 παρ. 1 του ν. 3316/2005, καθόσον: α) αφορούν σε τμήμα του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, ήτοι στη λειτουργία του Γραφείου Κτηματογράφησης και στην ενημέρωση της κτηματολογικής βάσης, δεν περιλαμβάνονται όμως σ’ αυτό κατ’ είδος, καθόσον αφορούν σε μεταγενέστερο της αρχικής σύμβασης χρονικό διάστημα και τιμολογούνται, ως εκ τούτου, διαφορετικά, είναι δε αναγκαίες για την ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου στους προαναφερόμενους δήμους, β) οφείλονται σε περιστάσεις που προέκυψαν εκ των υστέρων από γεγονότα μη δυνάμενα να προβλεφθούν από την αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο κατάρτισης των συμβατικών τευχών και της σύναψης τόσο της αρχικής όσο και της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης. Συγκεκριμένα, η παροχή πρόσθετων υπηρεσιών από την ημερομηνία υπογραφής του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης και μέχρι την παραταθείσα ημερομηνία λήξης του καθαρού χρόνου (2.4.2019), κατέστη αναγκαία, οφειλόταν δε στις καθυστερήσεις που έλαβαν χώρα κατά την εκτέλεση των εργασιών της αρχικής αλλά και της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης για τους λόγους που προεκτέθηκαν (σκέψη 4.v) και οι οποίοι δεν ανάγονται στη σφαίρα ευθύνης της αναθέτουσας αρχής και γ) αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αρχικής σύμβασης και δεν μπορούν να διαχωριστούν, από τεχνική και οικονομική άποψη, από την εκτέλεση αυτής (της αρχικής σύμβασης), χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα αναφορικά με την αδιάλειπτη λειτουργία της διαδικασίας Κτηματογράφησης. Τέλος, δοθέντος ότι η αξία των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, όπως τιμολογήθηκαν με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του Κανονισμού Προεκτιμώμενων αμοιβών της ...., συνυπολογιζόμενης και της αντίστοιχης τιμής μονάδος της οικονομικής προσφοράς του αναδόχου, εκτιμάται σε 116.638,43 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), αθροιζόμενη δε με εκείνη που προϋπολογίστηκε κατά τη σύναψη της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, ποσού 155.517,90 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο, κρίνει ότι κατά την ελεγχόμενη διαδικασία δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες και, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης.

Υπηρεσίες φύλαξης:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Οργανισμό σε ανώνυμη εταιρεία για την παροχή υπηρεσιών φύλαξης των κτιρίων του, σε εκτέλεση σύμβασης, καθόσον: α) μη νομίμως αποτέλεσε νομική βάση για τη σύναψη της ανωτέρω σύμβασης παροχής υπηρεσιών η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 4 περ. β΄ του π.δ. 60/2007, προεχόντως για το λόγο ότι η διάταξη αυτή δεν τυγχάνει εφαρμογής, σύμφωνα με το άρθρο 20 του ίδιου π.δ., στις περιπτώσεις δημοσίων συμβάσεων με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών του Παραρτήματος IIΒ, όπως εν προκειμένω οι ανατεθείσες υπηρεσίες φύλαξης και β) μη νομίμως ανατέθηκαν οι ανωτέρω υπηρεσίες με την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς τη δημοσίευση προκήρυξης, διότι δεν προκύπτει ότι συντρέχει οποιαδήποτε προϋπόθεση του άρθρου 133 παρ. 3 εδ. στ΄ του ν. 4270/2014 (ΦΕΚ Α΄ 143/2014), δεδομένου ότι, ανεξαρτήτως του αν η διάταξη αυτή εφαρμόζεται στα ν.π.δ.δ., σε κάθε περίπτωση, οι ανατεθείσες υπηρεσίες φύλαξης δεν αποτελούν παρόμοιες υπηρεσίες στο πλαίσιο συνέχισης ή συμπλήρωσης της αρχικής σύμβασης, αλλά αντικείμενο μιας νέας σύμβασης.

ΜΕΛΕΤΕΣ- Συμπληρωματική σύμβαση:, ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 294/2018 Πράξης του Ζ’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..ανεξαρτήτως του ότι, όπως ορθώς κρίθηκε από  το Ζ΄ Κλιμάκιο με την υπό ανάκληση Πράξη του, δεν αποδείχθηκε  στην ελεγχόμενη περίπτωση ότι συντρέχουν οι απρόβλεπτες εκείνες περιστάσεις που δικαιολογούν την  ανάθεση της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης μελέτης,  η σύναψη αυτής  είναι μη νόμιμη για τον πρόσθετο, όπως κρίθηκε, λόγο ότι το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης  συνιστά μη επιτρεπόμενη από το ν. 3316/2005 εκ των υστέρων επέκταση και μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, δοθέντος ότι η διενέργεια των επίμαχων υδρομετρήσεων, ανεξαρτήτως της αναγκαιότητάς τους για την ολοκλήρωση της αρχικής μελέτης, αποτελούσε εξαρχής διακριτό και αυτοτελές τμήμα παροχής υπηρεσιών υδρομετρήσεων-και όχι μελετών που είναι το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης- το οποίο είχε ρητά αποσπαστεί από την αρχική σύμβαση μελέτης, με σκοπό να πραγματοποιηθεί από τη ΔΕΥΑΜΒ ..., ο δε προτεινόμενος από την ανάδοχο στην από 6-6-2018 τεχνική έκθεση Α΄ Φάσης εξοπλισμός για την διενέργεια των μετρήσεων ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο της αρχικής σύμβασης... Ο λόγος ανάκλησης περί συγγνωστής πλάνης των οργάνων της ΔΕΥΑΜΒ κρίνεται επίσης απορριπτέος  ως αβάσιμος, με δεδομένο το σταθερό  νομοθετικό πλαίσιο  και την πάγια  νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου  ως προς τις προϋποθέσεις σύναψης των συμπληρωματικών συμβάσεων, οι οποίες πρέπει να  συντρέχουν σωρευτικά..Δεν ανακαλεί τη 294/2018 Πράξη του  Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ:..Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν είναι νόμιμη η σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης με αντικείμενο την πραγματοποίηση υδρομετρήσεων στα προτεινόμενα από την ανάδοχο σύμπραξη σημεία. Και τούτο διότι η ανάγκη εκτέλεσής τους δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, αφού η υλοποίησή τους είχε ρητά προβλεφθεί στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του φακέλου της αρχικής μελέτης ως υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής και, ως εκ τούτου, η ανάγκη εκτέλεσής τους ήταν γνωστή κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης, κατά τον ίδιο δε χρόνο η αναθέτουσα γνώριζε τον διατιθέμενο από αυτήν τεχνικό εξοπλισμό και επιστημονικό προσωπικό για την υλοποίησή τους, μπορούσε δε να προβλέψει, έστω και κατά προσέγγιση, τα απαιτούμενα μέσα για την εκτέλεσή τους. Επιπλέον, η διενέργεια των επίμαχων υδρομετρήσεων, ανεξαρτήτως της αναγκαιότητάς τους για την ολοκλήρωση της μελέτης, αποτελεί διακριτό και αυτοτελές τμήμα υπηρεσιών, το οποίο είχε ρητώς αποσπασθεί από την αρχική σύμβαση μελέτης, με αποτέλεσμα η ανάθεσή τους με την υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση, να έχει ως συνέπεια την ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων επέκταση και μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης μελέτης. Εξάλλου, δεν αιτιολογείται επαρκώς η αδυναμία εκτέλεσής τους από την αναθέτουσα αρχή δεδομένου ότι δεν αναφέρονται συγκεκριμένες ελλείψεις στον απαιτούμενο εξοπλισμό. Περαιτέρω, ο προτεινόμενος από την ανάδοχο της αρχικής σύμβασης εξοπλισμός για τη διενέργεια των μετρήσεων δεν αποτελούσε αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεδομένου ότι στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων της αρχικής σύμβασης, αναφέρεται ρητά ότι ο ανάδοχος θα καταρτίσει σχετικό πρόγραμμα μετρήσεων, προσδιορίζοντας το είδος αυτών, καθώς και τις θέσεις, τη συχνότητα και την περίοδο υλοποίησής τους, όχι όμως και τις μεθόδους και τα όργανα με τα οποία θα πραγματοποιηθούν αυτές. Στο πλαίσιο αυτό, τα προτεινόμενα από τον ανάδοχο όργανα συνιστούν, όπως άλλωστε αναφέρεται και στην σχετικώς συνταχθείσα από 6.6.2018 Τεχνική Έκθεσή του, ενδεικτικές - εναλλακτικές λύσεις, για τη διενέργεια των εν λόγω υδρομετρήσεων, χωρίς να αποκλείεται η αξιοποίηση από την αναθέτουσα αρχή και άλλων, πλην αυτών. Τέλος, οι ισχυρισμοί περί αποδυνάμωσης της επιχειρησιακής ικανότητας της αναθέτουσας αρχής, σε σχέση με τον χρόνο σύνταξης των τευχών του διαγωνισμού, λόγω αποχωρήσεων προσωπικού, προβάλλονται αόριστα και αναπόδεικτα..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος, με το 12402/8.8.2018 ..έγγραφο του ασκούντος καθήκοντα Γενικού Διευθυντή της ..., σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.Δεν ανακλήθηκε με την 294/2018 Πράξη του  Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Με τις μνημονευθείσες στην προηγούμενη σκέψη διατάξεις, με τις οποίες, κατά τα ήδη εκτεθέντα (ανωτέρω σκέψη 6), ενσωματώνεται η σχετική κοινοτική Οδηγία, καθορίζονται οι προϋποθέσεις καθώς, επίσης, και η διαδικασία για την έγκυρη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, με τον ανάδοχο ήδη εκτελούμενης δημόσιας σύμβασης μελετών και συναφών υπηρεσιών. Συναφώς, πρέπει να σημειωθεί εκ προοιμίου ότι, κατά τα παγίως κριθέντα από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Δ.Ε.Κ.), η σύναψη συμπληρωματικών συμβάσεων, η οποία γίνεται με προσφυγή σε διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης και εφαρμόζεται μόνο στις περιοριστικά αναφερόμενες στο νόμο περιπτώσεις, το δε βάρος απόδειξης περί του ότι συντρέχουν όντως οι έκτακτες περιστάσεις που δικαιολογούν την προσφυγή στη διαδικασία αυτή το φέρει εκείνος ο οποίος τις επικαλείται (βλ. Δ.Ε.Κ.: απόφαση της 2.6.2005, Υπόθεση C-394/02, σκέψη 33, απόφαση της 14.9.2004, Υπόθεση C-385/02, σκέψη 19, απόφαση της 10.4.2003, Συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-20/01 και C-28/01, σκέψη 58, απόφαση της 18.5.1995, Υπόθεση C-57/94, σκέψη 23, απόφαση της 10.3.1987, Υπόθεση C-199/85, σκέψη 14). Σύμφωνα, λοιπόν, με τις διατάξεις του άρθρου 29 του ν.3316/2005, για την έγκυρη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και την ανάθεση, στον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, της εκπόνησης συμπληρωματικών μελετών ή της παροχής συμπληρωματικών υπηρεσιών, που, κατά το είδος ή την ποσότητα, δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α) Να είναι αναγκαίες οι συμπληρωματικές μελέτες ή υπηρεσίες για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης, επομένως, πρέπει να παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το εκτελούμενο έργο, δηλαδή να αφορούν το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, και να μην περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση. β) Να συντρέχει περίσταση που δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης. Συναφώς, όπως έχει ήδη κριθεί (βλ. 20/2009, 199/2008, 246/2007, 147, 30/2005, 45/2004 πράξεις παρόντος Κλιμακίου), ως απρόβλεπτες περιστάσεις νοούνται εκείνα τα πραγματικά γεγονότα, που, παρά το ότι καταβλήθηκε η ενδεδειγμένη επιμέλεια και προσοχή, αντικειμενικά, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, ώστε οι αναγκαίες για την αντιμετώπισή τους εργασίες να μπορέσουν να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την αρχικώς συναφθείσα σύμβαση. γ) Να μη μπορούν οι συμπληρωματικές υπηρεσίες, από τεχνική ή οικονομική άποψη, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα για τον εργοδότη ή να κρίνονται απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωσή της έστω και αν μπορούν να διαχωριστούν από αυτήν. Επίσης, προϋπόθεση για την έγκυρη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης είναι η προηγούμενη έγκριση του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, η σύνταξη και έγκριση σχετικού Συγκριτικού Πίνακα. Τέλος, η συνολική αμοιβή των συμπληρωματικών συμβάσεων δεν πρέπει να υπερβαίνει αθροιστικά το πενήντα τοις εκατό (50%) της αρχικής συμβατικής αμοιβής. Με δεδομένο ότι κατά την εκπόνηση των μελετών κτηματογράφησης των προγραμμάτων που προηγήθηκαν το ποσοστό των δηλώσεων δεν ξεπέρασε συνολικά, κατά προσέγγιση, το 60% του προεκτιμηθέντος αριθμού δικαιωμάτων, η εκτίμηση της εταιρείας κατά το χρόνο προκήρυξης του έργου ήταν ότι δεν θα υπήρχε υπέρβαση του ως άνω αριθμού των δικαιωμάτων που προέβλεψε το μοντέλο στατιστικής εκτίμησης. Όμως, οι σημαντικές απρόβλεπτες αλλαγές που επήλθαν τα τελευταία χρόνια στην αγορά ακινήτων (όπως, ενδεικτικά, η αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας λόγω των ευνοϊκών χρηματοοικονομικών συνθηκών και της κατασκευής σημαντικών έργων υποδομής που βελτίωσαν την ποιότητα ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα, η εισαγωγή του Φ.Π.Α. στην κατασκευή ακινήτων κλπ.) είχαν ως αποτέλεσμα, ιδίως στην περιοχή του Δήμου Αθηναίων που αφορά η συγκεκριμένη σύμβαση, να αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των δικαιωμάτων που υπάρχουν σ’ αυτές.

Σύμβαση ανάθεσης επιμέρους μελέτης , στο πλαίσιο της φερόμενης ως 2ης συμπληρωματικής σύμβασης επί της από 20.9.2006 «συμφωνίας - πλαισίου για την εκπόνηση μελετών επεξεργασίας και αξιοποίησης στερεών αποβλήτων.(...)Κατά συνέπεια και ανεξαρτήτως της νομιμότητας ή μη της επίμαχης σύμβασης, κατά τα λοιπά, επί της οποίας δεν διαφωνεί η Επίτροπος, η σύμβαση αυτή, η οποία δεν υπερβαίνει το ισχύον όριο των 200.000,00 ευρώ για την υπαγωγή στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ως τροποποιητική της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης και ανεξαρτήτως του αν εισάγει ουσιώδεις ή μη τροποποιήσεις, σε κάθε περίπτωση, νομίμως δεν υποβλήθηκε για προσυμβατικό έλεγχο, παρά τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα  από  την  Επίτροπο,  δοθέντος  ότι  η  ως  άνω  από  28.11.2008 1η συμπληρωματική σύμβαση, επί της οποίας επιφέρει τροποποίηση, δεν υπερέβαινε – αυτή καθεαυτή ή συναθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της αρχικής συμφωνίας-πλαισίου – το ισχύσαν κατά τον κρίσιμο χρόνο όριο του 1.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) και για το λόγο αυτό δεν υπήχθη σε προσυμβατικό  έλεγχο,  ενώ ούτε η αρχική συμφωνία-πλαίσιο είχε υποβληθεί για έλεγχο, λόγω ποσού. Περαιτέρω, ο δεύτερος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, σύμφωνα με τον οποίο μη νομίμως το άθροισμα των δύο συμπληρωματικών συμβάσεων υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής, πρέπει να απορριφθεί ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, δοθέντος ότι η επίμαχη σύμβαση, η οποία σε κάθε περίπτωση δεν επαυξάνει το οικονομικό αντικείμενο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποτελεί - κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα - συμπληρωματική σύμβαση και, ως εκ τούτου, δεν εφαρμόζεται, εν προκειμένω, το άρθρο 29 παρ. 1 του ν. 3316/2005, που ορίζει ότι: «(…) Η συνολική αμοιβή των συμπληρωματικών συμβάσεων δεν μπορεί να υπερβεί αθροιστικά το πενήντα τοις εκατό (50%) της αρχικής συμβατικής αμοιβής».