Υπογραφή σχεδίου συμληρωματικής σύμβασης μελέτης:(...)Επιδιώκεται η ανάκληση της 411/2018 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι η αιτιολογία του Κλιμακίου είναι κατ’ αρχήν εσφαλμένη, καθόσον από το σύνολο των συμβατικών τευχών της αρχικής σύμβασης, που προσδιορίζουν το ανατεθέν αντικείμενο, προκύπτει ότι οι μελέτες για δύο ανισόπεδους κόμβους και για έναν επιπλέον ισόπεδο κόμβο δεν περιλαμβάνονταν σε αυτό.   Εντούτοις, διαπιστώνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των πρόσθετων αυτών εργασιών δεν οφείλεται σε απρόβλεπτη ανάγκη, η δε επικαλούμενη ως απρόβλεπτη περίσταση αύξηση της τουριστικής κίνησης δεν συνδέεται άμεσα με τις ανατιθέμενες πρόσθετες μελέτες, τις  οποίες αποφάσισε η αναθέτουσα αρχή λόγω μεταβολής των απόψεών της σχετικά με το σχεδιασμό του έργου και τις ανάγκες που αυτό καλείται να εξυπηρετήσει.  Ως εκ τούτου, οι πρόσθετες αυτές εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τούτο δε, η σχετική κρίση του Κλιμακίου, αν και με διάφορη αιτιολογία, είναι νόμιμη Απορρίπτει την αίτηση ανάκλησης 

ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΖ-ΕΤΑΜ.ΣΥΝΘ/581/2019:Αναθεωρεί  εν μέρει τη 18/2019 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Ανακαλεί εν μέρει την 411/2018 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη σκέψη 11 της παρούσας.

 

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το παρόν Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης των προτεινόμενων με το σχέδιο σύμβασης συμπληρωματικών μελετών δεν είναι νόμιμη, καθόσον δεν αποδεικνύεται, με επαρκή και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, εκ μέρους των αρμοδίων διοικητικών οργάνων, η συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης που να κατέστησε αναγκαία την ανάθεση εκπόνησης αυτών. Ειδικότερα, στη συνοδεύουσα το συγκριτικό πίνακα προεκτεθείσα αιτιολογική έκθεση δε γίνεται αναφορά στις αποτυπώσεις της προϋπάρχουσας αναγνωριστικής μελέτης και στις συγκεκριμένες αποδοχές αυτής, που ανετράπησαν κατά την εκπόνηση των συμβατικών μελετών σε τέτοιο βαθμό ώστε να απαιτούνται συμπληρωματικές μελέτες, ούτε, περαιτέρω, αιτιολογείται ότι οι διαφοροποιήσεις που ανέκυψαν δεν θα μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί από τους αναδόχους μελετητές κατά την σύνταξη της προσφοράς τους, δεδομένου ότι ήταν γνωστό πως η μελέτη, στην οποία βασίστηκε η προκήρυξη της διαδικασίας ανάθεσης της μελέτης, ήταν αναγνωριστική και όχι βεβαίως οριστική. Και ναι μεν ισχυρίζεται το Δημόσιο με την υπό κρίση αίτηση ότι κατά την εκπόνηση της μελέτης, που ανατέθηκε στους αναδόχους με την αρχική σύμβαση, οι μελέτες που εκπόνησαν οι ανάδοχοι (προωθημένη αναγνωριστική μελέτη, η προμελέτη οδοποιϊας και κόμβων, προκαταρκτική μελέτη τεχνικών έργων και προμελέτη οχετών), στηρίχθηκαν στα ενημερωμένα δορυφορικά υπόβαθρα κλίμακας 1:500 και στους νέους ορθοφωτοχάρτες, που εντοπίζουν λεπτομέρειες, τις οποίες η αναγνωριστική μελέτη, στην οποία βασίστηκε η προκήρυξη της ανάθεσης της αρχικής σύμβασης μελέτης, δεν μπορούσε να εντοπίσει γιατί είχε στηριχθεί στα τότε διαθέσιμα υπόβαθρα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού κλίμακας 1:50.000, πλην όμως, όπως συνομολογείται με την υπό κρίση αίτηση, στην οποία επαναλαμβάνονται οι προβληθέντες με την ασκηθείσα ενώπιον του VI Τμήματος αίτηση ανακλήσεως ισχυρισμοί του δημοσίου, οι αποκλίσεις στην εκτίμηση του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης εκπόνησης μελέτης όταν η σύμβαση έχει ανατεθεί κατόπιν αναγνωριστικής και μόνον μελέτης όχι μόνον δε συνιστούν απρόβλεπτο γεγονός, αλλά είναι αναμενόμενες, και για το λόγο αυτό περιλαμβάνεται στη διακήρυξη όρος (άρθρο 11.3 αυτής, που αποδίδει αντίστοιχο όρο των εγκεκριμένων με υπουργική απόφαση προτύπων τευχών δημοπράτησης), σύμφωνα με τον οποίο «ο ανάδοχος έλαβε υπόψη, κατά τη μελέτη του φακέλου του έργου, την πιθανότητα να μην αντιστοιχούν οι ποσότητες μονάδων φυσικού αντικειμένου που αναφέρονται στο τεύχος της προεκτιμώμενης αμοιβής, στις τελικές ποσότητες που θα απαιτηθούν για την εκπόνηση της μελέτης και διαμόρφωσε ανάλογα την οικονομική του προσφορά». Συναφώς, είναι απορριπτέα η ερμηνευτική εκδοχή, όπως αυτή υποστηρίζεται από το αιτούν Υπουργείο, περί χαρακτηρισμού ως απρόβλεπτης κάθε περίστασης που συνίσταται σε εύρημα, το οποίο εντοπίζεται κατά τη διαδικασία εκπόνησης της οριστικής μελέτης οδού και δεν περιείχετο στην αναγνωριστική μελέτη, αφενός μεν γιατί με τον ισχυρισμό τούτο το αιτούν προβάλλει δογματικά ως απρόβλεπτες περιστάσεις τις οφειλόμενες στην εξ ορισμού ανεπάρκεια των αναγνωριστικών μελετών και αφετέρου διότι η εν λόγω ερμηνεία συνεπάγεται καταστρατήγηση των κανόνων του κοινοτικού δικαίου, όπως τούτο ενσωματώθηκε στην εθνική έννομη τάξη με το ν.3316/2005, δυνάμει του οποίου οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται, αφού έχουν προηγουμένως αναλύσει διεξοδικά όλες τις σχετικές περιστάσεις μετά από επικαιροποίηση των υπαρχόντων στοιχείων του φακέλου (βλ. σχετικά άρθρο 4 του ν.3316/2005), να συντάσσουν τους όρους της προκήρυξης του διαγωνισμού, με όσο το δυνατό ακριβή προσδιορισμό τόσο του αντικειμένου της μελέτης, όπως προκύπτει από το φάκελο του έργου, με κάθε δυνατή λεπτομέρεια (βλ. άρθρα 6 παρ. 2β και 7 παρ. 2β του ν. 3316/2005) όσο και της απαιτούμενης δαπάνης, στην οποία περιλαμβάνεται και η προεκτιμώμενη αμοιβή των μελετητών, που υπολογίζεται με βάση τις τιμές αμοιβών ανά κατηγορία έργου και μονάδα φυσικού αντικειμένου και τα ποσοτικά στοιχεία του προς ανάθεση έργου. Ως εκ τούτου, δεν είναι επιτρεπτή η τροποποίηση ουσιώδους όρου του διαγωνισμού (προεχόντως δε του προβλεφθέντος στην αρχική σύμβαση φυσικού-τεχνικού αντικειμένου), μετά τη σύναψη σύμβασης για την εκπόνηση μελέτης, στο μέτρο που μια τέτοια πρακτική θα συνεπαγόταν αναπόφευκτα παραβίαση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων, εφόσον δεν εξασφαλίζονται η ενιαία εφαρμογή των όρων του διαγωνισμού και η αντικειμενικότητα της διαδικασίας, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση του VI Τμήματος.Πέραν δε τούτων η προβληθείσα ενώπιον του VI Τμήματος και επαναφερόμενη με την κρινόμενη αίτηση αναθεωρήσεως εκδοχή ότι όταν η δημοπράτηση μελέτης γίνεται επί τη βάσει αναγνωριστικής μελέτης είναι αναμενόμενο να υπάρξουν ουσιώδεις διαφοροποιήσεις και για το λόγο αυτό η συμφωνούμενη με τον ανάδοχο μελετητή αμοιβή είναι, κατά νόμο, προεκτιμώμενη, είναι απορριπτέα ως νόμω αβάσιμη, γιατί η συμφωνούμενη με τον ανάδοχο αμοιβή

Ο εργοδότης έχει µεν την ευχέρεια να προβαίνει σε ματαίωση του διαγωνισμού για την ανάθεση εκπόνησης μελέτης, εφόσον συντρέχει νόμιμος λόγος, η απόφαση όμως του αρμόδιου οργάνου για τη µη ανάθεση της μελέτης πρέπει να είναι αιτιολογημένη. Τέτοιο νόμιμο λόγο ακύρωσης μπορεί να αποτελεί η επιλογή της Διοίκησης να επιδιώξει την εκπόνηση της μελέτης µε άλλο νόμιμο τρόπο, καθώς και η έλλειψη πίστωσης για τη χρηματοδότηση της εκπόνησης της μελέτης, η απόφαση όμως για τη ματαίωση θα πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς µε την παράθεση των σχετικών εκτιμήσεων της Διοίκησης, ενώ στη δεύτερη από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις ματαίωσης θα πρέπει να παρατίθενται συγκεκριμένα οικονομικά δεδομένα. Εν προκειμένω, η απόφαση περί ανάθεσης εκπόνησης της μελέτης στον ΟΣΚ συνιστά απόφαση ματαίωσης της ανάθεσης της μελέτης βάσει του προκηρυχθέντος διαγωνισμού, ωστόσο η αιτιολογία της έλλειψης πίστωσης δεν κρίνεται επαρκής, σύμφωνα µε τα αναφερόμενα ανωτέρω.

ΜΕΛΕΤΗ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:ζητείται η αναθεώρηση της 1670/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά το παρόν Τμήμα κρίνει ότι ο ισχυρισμός του Δήμου περί συνδρομής απρόβλεπτης περίστασης που κατέστησε αναγκαία την τροποποίηση διέλευσης του δικτύου από τον αιγιαλό προβάλλεται όλως αορίστως και πρέπει, συνεπώς να απορριφθεί ως αβάσιμος, καθόσον δεν εκτίθενται περιστατικά ούτε αποδεικνύεται εν προκειμένω ποια ήταν η απρόβλεπτη περίσταση, ήτοι το πραγματικό εκείνο γεγονός, το οποίο δεν ήταν δυνατόν ακόμα και με το μέτρο άκρας επιμέλειας να προβλεφθεί εξαρχής και το οποίο υποχρέωσε τους μελετητές να μεταβάλουν τον τόπο διέλευσης του αποχετευτικού δικτύου, ανεξαρτήτως και του ότι και αληθών υποτιθεμένων των ισχυρισμών των διαδίκων, η τεχνική εκτίμηση δρομολόγησης των αγωγών είναι πρωταρχικής σημασίας για την πορεία της συνολικής μελέτης και όφειλαν, ως εκ τούτου, να την έχουν προβλέψει και αξιολογήσει ήδη σε αρχικά στάδια αυτής. Συνεπώς, δεν εκτίθενται ούτε αποδεικνύεται ότι συνέτρεξε εν προκειμένω απρόβλεπτη περίσταση που δικαιολογεί την απευθείας ανάθεση στους αναδόχους μελετητές της ελεγχόμενης συμπληρωματικής μελέτης, όπως ορθώς έκρινε το VI Τμήμα με την προσβαλλόμενη πράξη του και για το λόγο αυτό απορριπτομένης της αίτησης αναθεώρησης το παρόν Τμήμα κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του οικείου σχεδίου σύμβασης.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η αίτηση του Δήμου ... για αναθεώρηση της προσβαλλόμενης με αυτήν 1670/2012 απόφασης του VI Τμήματος (Β΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί. 

Προσυμβατικός έλεγχος.Σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά με την 100/2006 πράξη του VI Τμήματος που, επιλύοντας αμφιβολία του Κλιμακίου (βλ. παραπεμπτική πράξη αυτού 97/2006) σχετικά με τον τρόπο προσδιορισμού της προϋπολογιζόμενης δαπάνης της μελέτης που ανατίθεται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 11 παρ. 7 του ν. 716/1977, δέχθηκε ότι ως προϋπολογιζόμενη αξία αυτής πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συμβατική αμοιβή της μελέτης που έχει αναλυτικά καθοριστεί από τον ανάδοχο και εγκριθεί από τον εργοδότη με την απόφαση έγκρισης του σταδίου της προμελέτης και όχι η προεκτιμώμενη αμοιβή που αναγράφεται στην οικεία πρόσκληση ενδιαφέροντος,

Από τις διατάξεις του άρθρου 223 του π.δ.696/1974, του άρθρου 2 παρ.2 και του άρθρου 5 παρ.2 του ν.3316/2005 και του άρθρου 209 του ν.3463/2006 ,προκύπτει ότι για την ανάθεση προκαταρτικής μελέτης, για λογαριασμό των δήμων, στην έννοια της οποίας εμπίπτουν και οι αρχιτεκτονικές μελέτες κτηριακών εγκαταστάσεων, εφόσον αυτή ανατίθεται σε ιδιαίτερο ξεχωριστό στάδιο από τα υπόλοιπα στάδια μελετών, απαιτείται η προηγούμενη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού με προκήρυξη, προκειμένου μέσα από τη διαδικασία αυτή να διασφαλίζονται οι αρχές της διαφάνειας, του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, της ελεύθερης πρόσβασης των ενδιαφερομένων σε αυτήν και της ίσης μεταχείρισης τους να επιλεγεί ο καταλληλότερος ανάδοχος. Κατ' εξαίρεση, είναι επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση μελετητικών εργασιών μόνο στις περιπτώσεις για τις οποίες αυτή η δυνατότητα παρέχεται ρητά. Ειδικότερα, είναι επιτρεπτή με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής ή του κοινοτικού συμβουλίου η απευθείας ανάθεση του συνόλου των μελετητικών εργασιών κτηριακών έργων (προκαταρτικής μελέτης, προμελέτης, οριστικής μελέτης και μελέτης εφαρμογής), εφόσον προηγουμένως έχει προεκτιμηθεί η αμοιβή όλων των ανατιθέμενων ως άνω σταδίων της μελέτης αυτής και δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής μελετητικού πτυχίου Α' τάξης. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που ανατίθεται η εκπόνηση αποκλειστικά και μόνο του σταδίου της προκαταρτικής μελέτης, αυτή πρέπει να γίνει μόνο εφόσον προηγηθεί σχετική ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 5 και 6 του ν. 3316/2005 περί μελετών, τυχόν δε απευθείας ανάθεση αυτής, κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, καθιστά τη σχετική δαπάνη μη νόμιμη.

Διαγωνισμός για την ανάθεση της εκπονήσεως μελέτης. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της απόρριψης της προσφοράς της αιτούσας. Ενόψει τούτου, απεκλείσθη η αιτούσα για τον λόγο ότι στην οικονομική προσφορά της αναγράφεται μόνον η συνολική προσφερόμενη τιμή για την συγκεκριμένη κατηγορία μελέτης και όχι οι επί μέρους προσφερόμενες τιμές μονάδος. Ο αποκλεισμός για τον λόγο αυτό φαίνεται να είναι σύμφωνος με τις παρατιθέμενες σε προηγούμενες σκέψεις διατάξεις που διέπουν τον διαγωνισμό, δεν πιθανολογούνται δε, ως εκ τούτου, σοβαρώς ως βάσιμοι οι περί του αντιθέτου ισχυρισμοί της αιτούσης, ούτε οι περαιτέρω ισχυρισμοί της ότι η προσφορά της έπρεπε να γίνει δεκτή σύμφωνα με μεταγενέστερη της προκηρύξεως εγκύκλιο (Ε1/22.1.2007), κατά την οποία δεν απαιτείται η προσφορά τιμών ανά μονάδα φυσικού αντικειμένου, αλλά αρκεί η προσφορά ποσοστού έκπτωσης ανά κατηγορία μελέτης. Συνεπώς, πρέπει να απορριφθεί η υπό κρίση αίτηση και να γίνει δεκτή η ασκηθείσα παρέμβαση.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ανώνυμη εταιρεία για την εκπόνηση της μελέτης «Τεχνική βοήθεια Δήμου …», καθόσον η ανωτέρω μελέτη παραδόθηκε εμπροθέσμως και εγκρίθηκε σε χρόνο που υπολείπεται κατά μία ημέρα της συμβατικώς καθορισθείσας προθεσμίας (άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 3316/2005, ΦΕΚ Α΄ 114/2005). H έκδοση του τιμολογίου δεν ασκεί επιρροή ως προς το χρόνο παραδόσεως της μελέτης, αφού μπορεί να εκδοθεί σε χρόνο μεταγενέστερο της οριστικής παραλαβής και εγκρίσεως αυτής.

Με τη διάταξη αυτή εισήχθησαν τρεις παρεκκλίσεις από το ισχύον γενικό νομικό πλαίσιο περί ανάθεσης μελετών: 1) H δυνατότητα απευθείας ανάθεσης της εκπόνησης μελέτης, 2) η επιλογή μελετητή χωρίς δεσμεύσεις από τις τάξεις των πτυχίων και 3) η αποδέσμευση από την εφαρμογή του κώδικα αμοιβών μηχανικών (π.δ/γμα 696/1974), δεδομένου ότι η προεκτιμηθείσα είναι και η οριστική αμοιβή του μελετητή, η οποία δεν εξαρτάται από τις ποσότητες εργασιών που προκύπτουν από τον προϋπολογισμό του έργου. Σκοπός της ως άνω διάταξης είναι η διευκόλυνση των περιοριστικά αναφερόμενων σε αυτή φορέων, μεταξύ των οποίων και οι δήμοι, στην ανάθεση και εκπόνηση μελετών με πολύ μικρό οικονομικό αντικείμενο, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερης φύσης των μελετών των εν λόγω φορέων και της αδυναμίας των τεχνικών τους υπηρεσιών να εφαρμόσουν τις πολύπλοκες και χρονοβόρες γενικές διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν τις σχετικές διαδικασίες. Περαιτέρω, στις περιπτώσεις ενιαίας μελέτης ενός έργου που συντίθεται από πλείονες αυτοτελείς μελέτες, οι οποίες ανήκουν σε περισσότερες της μιας κατηγορίες μελετών, ο υπολογισμός του ποσοστού του 30% της προεκτιμώμενης αμοιβής θα πρέπει να γίνεται επί των ορίων κάθε επιμέρους κατηγορίας μελέτης και όχι αθροιστικά επί του συνόλου της αμοιβής της σύνθετης μελέτης, καθώς η τελευταία λύση θα καταστρατηγούσε την εκ του π.δ. 798/1978 διαφοροποίηση των ορίων αμοιβής κατά τάξη πτυχίου σε κάθε προβλεπόμενη κατηγορία μελέτης.

Από τις ανωτέρω διατάξεις, σε συνδυασμό με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, που διέπουν τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων και επιβάλλουν, σε κάθε περίπτωση, αιτιολόγηση της επιλογής του αναδόχου, προκύπτει ότι η Αναθέτουσα Αρχή, κατά το στάδιο αξιολόγησης και βαθμολόγησης των τεχνικών προσφορών των συμμετεχόντων, οφείλει να αιτιολογεί ειδικά, με αναφορά σε συγκεκριμένα στοιχεία των τεχνικών προσφορών τους, την δοθείσα σε αυτούς βαθμολογία στα αναφερόμενα στο άρθρο 22 της προκήρυξης επιμέρους κριτήρια (Πληρότητα και αρτιότητα της εκτίμησης του αντικειμένου της μελέτης – πληρότητα και ορθότητα του σχολιασμού του, αποτελεσματικότητα των προτάσεων για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων). Η παραπάνω όμως εκ του νόμου υποχρέωση αιτιολόγησης της δοθείσας βαθμολογίας δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι εκπληρώνεται στην περίπτωση που διατυπώνονται γενικού και συμπερασματικού χαρακτήρα παρατηρήσεις επί των τεχνικών προσφορών των διαγωνιζομένων, χωρίς να παρατίθενται τα ειδικότερα εκείνα στοιχεία που αιτιολογούν αυτές και κατ΄ επέκταση δικαιολογούν τις βαθμολογικές αποκλίσεις, καθόσον διαφορετικά ο δικαστικός έλεγχος νομιμότητας επί της πληρότητας και σαφήνειας της σχετικής κρίσης της αναθέτουσας αρχής θα καθίστατο αδύνατος (βλ. σχετ. Πράξεις 205/2007, 224/2006 VI Τμ. Ε.Σ).