Έλλειμμα στη διαχείριση Δήμου...Με τα δεδομένα αυτά, παρά τα αντιθέτως με την έφεση προβαλλόμενα, οι ως άνω μη νόμιμες δαπάνες δεν δύνανται να θεωρηθούν νόμιμες κατ’ εφαρμογή του άρθρου 26 παρ. 1 του ν. 3274/2004, δοθέντος ότι, όπως ορθά έκρινε το Κλιμάκιο, δεν πληρούται η πρώτη προϋπόθεση αυτού, να πρόκειται, δηλαδή, για δαπάνες που προβλέπονται ρητώς από την κείμενη νομοθεσία ή που μπορούν να θεωρηθούν ως λειτουργικές. Επιπλέον, ο εκκαλών ζητεί με την υπό κρίση έφεση την ακύρωση της προσβαλλομένης κατά το μέρος που τον αφορά, προβάλλοντας ότι έχει παραβιαστεί το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασής του. Ο λόγος αυτός, όμως, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθώς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, πριν από την έκδοση της προσβαλλομένης, κοινοποιήθηκαν στον εκκαλούντα τα 3 και 4/71412/22.12.2009 Φύλλα Μεταβολών και Ελλείψεων της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Νομό .... σχετικά με τους απολογισμούς των οικονομικών ετών 1997 - 2002 του Δήμου ...., ενώ ουδόλως προκύπτει ότι ο εκκαλών ζήτησε να λάβει γνώση των στοιχείων του φακέλου, προκειμένου να εκφράσει τις αντιρρήσεις του και ο Επίτροπος αρνήθηκε (πρβλ. Ελ.Συν. Αποφ. Ολομ. 1389/2018). Ομοίως, αβάσιμος είναι και ο λόγος της κρινόμενης έφεσης περί έλλειψης αιτιολογίας της προσβαλλομένης, καθόσον ρητά αναγράφεται σε αυτήν ως αιτιολογία του καταλογισμού η έγκριση από τον εκκαλούντα της πραγματοποίησης μη νόμιμων και μη λειτουργικών δαπανών με την ιδιότητα του μέλους του δημοτικού συμβουλίου, αναφέρονται οι εφαρμοσθείσες διατάξεις, τα πραγματικά περιστατικά που δικαιολογούν την ευθύνη του εκκαλούντος ως υπολόγου (έγκριση με την ιδιότητα του δημοτικού συμβούλου της πραγματοποίησης των μη νόμιμων και μη λειτουργικών δαπανών, η  οποία  συνδέεται  αιτιωδώς  με  τη  δημιουργία  του  αντίστοιχου  ελλείμματος), το ύψος του ελλείμματος (15.528,24 ευρώ), τα επιμέρους ποσά που το απαρτίζουν καθώς και ο χρόνος (1999) και ο τρόπος που αυτό προέκυψε. (...)Ωστόσο, το Δικαστήριο συνεκτιμώντας τις αντιλήψεις και πεποιθήσεις των οργάνων διοίκησης των δήμων κατά το έτος 1999, όσον αφορά τη δυνατότητά τους να πραγματοποιούν εκδηλώσεις, να προβαίνουν σε έξοδα φιλοξενίας και να προσφέρουν δώρα για λόγους εθιμοτυπίας, που εναρμονίζονταν και με τις τότε πεποιθήσεις της τοπικής κοινωνίας, κρίνει ότι η πραγματοποίηση των δαπανών που προαναφέρθηκαν και αφορούν στην κάλυψη εξόδων φιλοξενίας γευμάτων και διαμονής δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων, αλλά στη συγγνωστώς πεπλανημένη πεποίθηση ότι οι δαπάνες αυτές ήταν νόμιμες (βλ. Ελ.Συν. VII Τμ. 725, 724, 658, 657, 656, 494, 493, 217/2020, 1319, 1318/2019). Συνακόλουθα, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο εκκαλών πρέπει να απαλλαγεί από τον καταλογισμό των ανωτέρω δαπανών, συνολικού ποσού  3.557,12 ευρώ, λόγω συγγνωστής πλάνης.

Έλλειμμα διαχείρισης Δήμου...:ζητείται η αναίρεση της ως άνω απόφασης του VII Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά, εσφαλμένως το Τμήμα έκρινε ότι δεν τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του ν. 3801/2009, με τις οποίες πραγματώνεται, κατά τα προεκτεθέντα η αρχή της αναλογικότητας, καθόσον για το σχηματισμό της κρίσης του μη νομίμως συνεκτίμησε τις ως άνω υπό στοιχεία α΄, β΄ και γ΄ περιπτώσεις. Τούτο διότι οι περιπτώσεις αυτές άπτονται της κρίσεως και των επιλογών του Οικονομικού Επιθεωρητή ως προς το ύψος του καταλογιστέου ποσού και μάλιστα είναι ''διορθωτικές'' και επί τα χείρω της θέσεως των ήδη αναιρεσειόντων και δεν αφορούν στα υπό του νόμου οριζόμενα κριτήρια για τη μείωση του ποσού του καταλογισμού. Εξάλλου, στην υπό στοιχείο δ΄ περίπτωση λαμβάνεται υπόψιν από το Τμήμα ο βαθμός υπαιτιότητας του δικαιοπαρόχου των καταλογισθέντων και δεν συνεκτιμάται ότι με την επίμαχη καταλογιστική πράξη καταλογίζονται οι κληρονόμοι αυτού και όχι αυτός ο οποίος, κατά τις παραδοχές του Τμήματος, φέρει τουλάχιστον βαρεία αμέλεια για την πρόκληση του ελλείμματος. Συνεπώς, ένεκα της κακής εφαρμογής των διατάξεων της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του ν. 3801/2009 το δικάσαν Τμήμα κατέστησε κατά το σκέλος αυτό την απόφασή του αναιρετέα..(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η ένδικη αίτηση αναιρέσεως πρέπει να γίνει δεκτή και να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση. 

Έλλειμμα διαχείρισης Δήμου...Περαιτέρω, με τα ως άνω δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 18 της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι δε συντρέχει περίπτωση απαλλαγής των εκκαλούντων  από το σύνολο του επιβληθέντος σε βάρος τους αλληλεγγύως και εις ολόκληρον ως άνω ποσού καταλογισμού των 91.054,39 ευρώ, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 37 παρ. 1 του ν. 3801/2009, απορριπτομένου ως αβασίμου του σχετικού ισχυρισμού. Τούτο δε διότι, ενόψει και της σαφήνειας των σχετικών διατάξεων, που επιβάλλουν την επισύναψη συγκεκριμένων δικαιολογητικών στα Χ.Ε. με τα οποία εξοφλούνται δαπάνες για την προμήθεια καυσίμων δημοτικών οχημάτων (βλ. σκέψη 19.Η.iii.) και για αμοιβές πληρεξουσίων δικηγόρων των δήμων (βλ. σκέψη 19.ΙΒ.ii.), καθώς και δικαιολογητικών αποδεικτικών του δικαιώματος του εκάστοτε πιστωτή και της αξίωσης αυτού (βλ. σκέψεις 19.A.vii., 19.ΣΤ.ii., 19.Ι.iii. και 19.ΙΑ.iii.), δεν αποδείχθηκε ότι αυτοί δεν μπορούσαν να γνωρίζουν, έστω και αν κατέβαλαν την προσήκουσα επιμέλεια, ενόψει των πνευματικών και επαγγελματικών τους δυνατοτήτων, το μη νόμιμο χαρακτήρα των κατά τα προηγούμενα καταλογιζόμενων δαπανών και, συνεπώς, ότι συνέτρεξε συγγνωστή πλάνη στο πρόσωπο αυτών..

Έλλειμμα στη διαχείριση Δήμου...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη ότι η σχετική δαπάνη, ποσού 80.111,99 ευρώ, είναι μη νόμιμη, διότι στα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δεν επισυνάπτονται τα δικαιολογητικά από τα οποία να αποδεικνύεται η συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων για την πρόσληψη προσωπικού που απασχολήθηκε στην εκτέλεση δημοτικών έργων με αυτεπιστασία (μελέτη, απόφαση Προϊσταμένης Αρχής που να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα πρόσληψης, απόφαση του δημάρχου για την πρόσληψή τους). Περαιτέρω, ο ισχυρισμός των εκκαλούντων ότι αποτελούν μικρό ακριτικό Δήμο, που δεν διαθέτει δική του τεχνική υπηρεσία ούτε εργατοτεχνικό προσωπικό για να διεκπεραιώσει τις αναγκαίες εργασίες διαπλάτυνσης και διαμόρφωσης των οδών, λόγω και της μορφολογίας του εδάφους του και τις καιρικές συνθήκες (έντονο ανάγλυφο, συνεχής φθορά υποδομών από αλμύρα θάλασσας, ανέμους κλπ.), μπορεί να δικαιολογεί την πρόσληψη του προσωπικού, όχι όμως και την προσφυγή στη διαδικασία εκτέλεσης των απαιτούμενων έργων με αυτεπιστασία, η οποία, ελλείψει και της σχετικής απόφασης του Δημοτικού συμβουλίου, ουδόλως αιτιολογείται από τα επισυναπτόμενα στα Χ.Ε. δικαιολογητικά. Περαιτέρω, η προσβαλλόμενη φέρει νόμιμη αιτιολογία, καθόσον με αυτήν διατυπώνονται συγκεκριμένες πλημμέλειες, που  αφορούν  στο  σύνολο των προσλήψεων, που έγιναν, χωρίς να προκύπτουν τα συγκεκριμένα έργα που εκτελέστηκαν με αυτεπιστασία και, συνεπώς, θα πρέπει ν’ απορριφθούν τα όσα αντίθετα προβάλλονται με την έφεση περί του αναιτιολόγητου αυτής. Τέλος, ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλομένη ότι οι ως άνω δαπάνες δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν με τις διατάξεις των άρθρων 34 του ν. 3801/2009 και 29 παρ. 3 του ν. 3838/2010, προεχόντως διότι, ως εκ της φύσεώς τους (ημερομίσθια προσληφθέντος με σύμβαση ι.δ.ο.χ.), δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής αυτών, ενώ ενόψει της ρητής διατύπωσης των σχετικών διατάξεων δεν δικαιολογείται η συνδρομή συγγνωστής πλάνης στο πρόσωπο των εκκαλούντων.

Καταβολή του πρώτου τμήματος της αμοιβής του για την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο του έργου «Ανάπλαση περιοχών Δ.Ε. ...... του Δήμου ...... στις γειτονιές 10-11-12 πράξεως εφαρμογής 33, στις γειτονιές 14-15 πράξεως εφαρμογής 37 και στις γειτονιές 9-13 πράξεως εφαρμογής 45 για τη δημιουργία θεματικών πυρήνων πρασίνου και αναψυχής» σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην από 16.3.2012, προγραμματική σύμβαση μεταξύ του ως άνω Δήμου και του ανωτέρω ν.π.δ.δ..(...)Κατά τις ανωτέρω διατάξεις, οι προγραμματικές συμβάσεις αποτελούν συμφωνίες που θέτουν το γενικό πλαίσιο για την οργάνωση και διαχείριση δημόσιων υπηρεσιών και την άσκηση κρατικών δραστηριοτήτων διαμέσου των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης ή της καθ’  ύλη αποκεντρωμένης διοίκησης, με τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας περιοχής και την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους (πρβλ. Πράξη 195/2006 VII Τμ. Ελ.Συν., βλ. Πράξη 219/2012 Κλ. Προλ. Ελ. Δαπανών στο VII Τμ. Ελ.Συν.). Σκοπός της σύναψης των προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ των Δήμων και των λοιπών φορέων που αναφέρονται στις ανωτέρω διατάξεις είναι η ανάπτυξη της περιοχής, στην οποία εκτελούνται τα έργα ή προγράμματα ή παρέχονται οι υπηρεσίες που αποτελούν το αντικείμενο της οικείας προγραμματικής σύμβασης. Τα έργα και τα προγράμματα που εκτελούνται στο πλαίσιο της προγραμματικής σύμβασης, όσο και οι υπηρεσίες που παρέχονται κατ’ εφαρμογή της πρέπει να έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα (πρβλ. Πρακτικά 14ης  Συν/9.5.2006 και Πράξεις 304/2006, 171/2009 VII Τμ. Ελ.Συν., βλ. Πράξη 219/2012 Κλ. Προλ. Ελ. Δαπανών στο VII Τμ. Ελ.Συν.) και να μην μπορούν –όσον αφορά ειδικότερα τις υπηρεσίες- να παρασχεθούν με άλλο τρόπο (βλ. Πράξεις VII Τμ. Ελ.Συν. 68, 69/2012, 310/2010, 171/2009, 270/2008 κ.ά., Πράξη 219/2012 Κλ. Προλ. Ελ. Δαπανών στο VII Τμ. Ελ.Συν.).(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η οι ως άνω ανατεθείσες στο ...... υπηρεσίες δεν εμπίπτουν στην έννοια του ερευνητικού προγράμματος, καθόσον δεν τις χαρακτηρίζει το στοιχείο της πρωτοτυπίας, αλλά όπως προκύπτει άλλωστε από το άρθρο 5 της υπό κρίση σύμβασης πρόκειται, κατ΄ουσία, για σύνολο συνήθων μελετών (όπως χωροταξικών, αρχιτεκτονικών, στατικών, ηλεκτρομηχανολογικών και μελέτης φύτευσης), που εξυπηρετούν συγκεκριμένο και ειδικό αντικείμενο και εξαντλούνται στην εφαρμογή τους αυτή, για την ανάθεση των οποίων τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις του ν. 3316/2005. Ειδικότερα, και παρά τα αντιθέτως υποστηριζόμενα από το Δήμο ......, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν αποδεικνύεται η πρωτοτυπία του παραχθέντος από το ...... επιστημονικού έργου, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη ότι το παραδοτέο αντικείμενο της επίμαχης προγραμματικής σύμβασης δεν αποκλίνει ουσιωδώς κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας από το παραδοτέο αντικείμενο στο πλαίσιο συνήθους σύμβασης ανάθεσης μελέτης, κατά τις διατάξεις του ν.3316/2005. Εξάλλου, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, η ανάθεση των υπηρεσιών αυτών στα πλαίσια προγραμματικής σύμβασης προϋποθέτει την αδυναμία ανάθεσης τους με άλλο τρόπο. Εν προκειμένω και ενώ υπήρχε η δυνατότητα ανάθεσης μελετητικών υπηρεσιών σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3316/2005, καταρτίστηκε η επίμαχη προγραμματική σύμβαση, η οποία συνιστά κατά την κρίση του Κλιμακίου κατ’επίφαση σύμβαση του άρθρου 100 του ν.3852/2010, υποκρύπτουσα ανάθεση συνήθων μελετών, διεπόμενων από τις διατάξεις του ν.3316/2005. Συνεπώς, η απευθείας ανάθεση της εκπόνησης των ως άνω μελετών στο ...... δεν είναι νόμιμη, διότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του ν.3316/2005 προϋποθέσεις της απευθείας ανάθεσης μελέτης χωρίς τη διενέργεια διαγωνιστικής διαδικασίας και χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης. Κατ’ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το κρίσιμο χρηματικό ένταλμα δαπάνη, παρίσταται μη νόμιμη, συνεπώς αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Kαταβολή δαπάνης για την παράθεση δείπνων.(...)Οι αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της οικονομικότητας, οι οποίες έχουν ήδη αποτυπωθεί νομοθετικά (άρθρο 1 του ν. 2362/1995, Α΄ 247 όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 1 του ν. 3871/2010,  Α΄ 141, βλ. και άρθρο 37 παρ. 2 α του ν. 3801/2009, Α΄ 163) και διέπουν τη δράση και τη λειτουργία, μεταξύ άλλων, των Ο.Τ.Α., επιβάλλουν για την εξασφάλιση της δημοσιονομικής τους βιωσιμότητας την κάλυψη των αναγκών τους με την κατά το δυνατόν ελάχιστη επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους. Προς το σκοπό αυτό οι δαπάνες που πραγματοποιούν πρέπει να ανταποκρίνονται στο ανάλογο ή προσήκον μέτρο, χωρίς να υπερβαίνουν τα εύλογα όρια που διαγράφονται από την αρχή της οικονομικότητας εν όψει των συνθηκών πραγματοποίησης τους (βλ. Ε.Σ. Πρ. Κλ. VII Τμ. 57/2014, 23/2013, αποφ. VI Τμ. 678, 800, 3492/2012, 2754/2011, 3131/2009 κ.ά.). (...)Με τα δεδομένα αυτά, ο λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου περί υπέρβασης του προσήκοντος μέτρου κατά τη διενέργεια της προκείμενης δαπάνης, πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αορίστως προβαλλόμενος, καθόσον δεν προσδιορίζονται τα στοιχεία οριοθέτησης της αόριστης αυτής έννοιας. Συγκεκριμένα, ο λόγος διαφωνίας εκφέρεται συμπερασματικά, δίχως να παρατίθενται συγκριτικά στοιχεία ως προς τα παρασχεθέντα είδη, την ποικιλία και την ποιότητα αυτών, την αγοραία τους αξία ή δαπάνες που να αφορούν παρόμοιες εκδηλώσεις ανάλογης επισημότητας, ώστε να μπορεί να εξαχθεί ασφαλής κρίση σχετικά με το αν ο καθορισμός της αμοιβής της προμηθεύτριας εταιρείας υπερβαίνει το, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής και τις συναλλακτικές αντιλήψεις, προσήκον μέτρο (Ε.Σ. Κλ. VII Τμ. Πρ. 301/2014, κ.α.

Καταλογισμός - έλλειμμα διαχείρισης Δήμου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά (σκέψη IΧ), το Τμήμα, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το σε βάρος του εκκαλούντος ποσό του καταλογισμού μειώθηκε, όπως προεκτέθηκε, σε 46.901,85 ευρώ (ποσό καταλογισμού 327.778,90 ευρώ  - 280.877,05 ευρώ) και ότι με την προσβαλλόμενη απόφαση δεν έχουν επιβληθεί προσαυξήσεις στο καταλογισθέν ποσό και, περαιτέρω, συνεκτιμώντας την έκταση και τη σοβαρότητα των δημοσιονομικών παραβάσεων στις οποίες υπέπεσε αυτός και τη συνδρομή στο πρόσωπό του τουλάχιστον βαρείας αμέλειας κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του λόγω ακριβώς των παραβάσεων αυτών, κρίνει ότι δεν συντρέχει περίπτωση απαλλαγής του εκκαλούντος από το ποσό του καταλογισμού ούτε μείωσης του ποσού αυτού, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων της παρ. 1 του άρθρου 37 του ν. 3801/2009.   

Εξέταση ανακοπής.Στην υπό κρίση υπόθεση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, η εκτέλεση επισπεύδεται για την αναγκαστική είσπραξη απαίτησης του Επιμελητηρίου ..., το οποίο, εκ του λόγου αυτού, νομιμοποιείται παθητικώς ως διάδικος, χωρίς να ασκεί επιρροή η μη αναγραφή του στο δικόγραφο της ανακοπής (VII  Τμ. 2290/2014, 2857/2012, 3000/2009). Περαιτέρω όμως, λαμβανομένου υπόψιν ότι σε αυτό δεν επιδόθηκε αντίγραφο του δικογράφου της ανακοπής, αλλά ούτε αυτό κλητεύθηκε να παραστεί στη συζήτηση της υπόθεσης, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη η συζήτηση προκειμένου, αφού οριστεί νέα δικάσιμος, με επιμέλεια της Γραμματέως του Τμήματος, αφενός μεν να επιδοθεί, νομοτύπως και εντός της προθεσμίας που προβλέπεται από το άρθρο 128 του Κ.Δ.Δ., αντίγραφο του δικογράφου της ανακοπής, μετά της σχετικής κλήσης προς συζήτηση, στο Επιμελητήριο ..., αφετέρου δε να κλητευθούν, νομίμως και εμπροθέσμως, οι λοιποί διάδικοι για να παρασταθούν στη νέα συζήτηση της υπόθεσης, που θα ορισθεί αρμοδίως.

Νόμιμη η δαπάνη για την προμήθεια πίνακα ζωγραφικής προς εμπλουτισμό της πινακοθήκης Δήμου, καθόσον εμπίπτει στην έννοια των λειτουργικών δαπανών, που προάγουν τα πολιτιστικά και πνευματικά ενδιαφέροντα των δημοτών και δεν υπερβαίνει το προσήκον μέτρο (άρθρο 37 του ν.3801/2009 και άρθρα 75,158 τουν.3463/2006)

Επιτρέπεται στους Δήμους μετά από απόφαση του οικείου Δημοτικού Συμβουλίου η διάθεση πιστώσεων για την τουριστική προβολή με κάθε μέσο της εδαφικής τους περιφέρειας (βλ. πραξ. VII Τμ. Ελ.Συν. 183, 296/2008). Απαραίτητη, προϋπόθεση της νομιμότητας των δαπανών, που διενεργούνται στο πλαίσιο της υλοποίησης διαφημιστικών προγραμμάτων και δράσεων τουριστικής προβολής των Δήμων, συνιστά η υποβολή αυτών πριν από την υλοποίησή τους στο Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, το οποίο έχει την ευθύνη του γενικού σχεδιασμού του προγράμματος της τουριστικής προβολής της χώρας και η έκδοση σύμφωνης γνώμης του Υπουργού για την διαπίστωση της συμβατότητάς τους με τις κατευθύνσεις του κεντρικού διαφημιστικού σχεδιασμού (βλ. πρ. VII Τμ. Ελ. Συν. 78/2009). Βλ.διατάξεις άρθρου 1 παρ.9 ν.3270/2004 και άρθρο 30 του ν.3498/2006