Προμήθεια ελαστικών επισώτρων και παροχή – τοποθέτηση – επισκευαστικές εργασίες αυτών​:Κατόπιν τούτων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τα περιεχόμενα στον φάκελο της ελεγχόμενης σύμβασης στοιχεία δεν αποδεικνύεται πέραν πάσης αμφισβήτησης το ύψος της ελεγχόμενης τροποποίησης, ήτοι από κανένα στοιχείο δεν προκύπτουν αυξήσεις κατά 50% και μάλιστα σε όλα ανεξαιρέτως τα πενήντα τρία (53) υπό προμήθεια είδη. Ούτε άλλωστε αιτιολογείται, μολονότι υποβάλλονται στοιχεία περί της αύξησης του γενικού πληθωρισμού κατά ποσοστό 12%, γιατί η αναθέτουσα επέλεξε ποσοστά αναπροσαρμογής τα οποία υπερβαίνουν ακόμα και την αύξηση του δείκτη αυτού (γενικού πληθωρισμού). Ακόμα, δε και η επικληθείσα αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού, κατά ποσοστό 12%, χωρίς μάλιστα να διακριβώνεται η αύξηση του ΔΤΚ ανά προμηθευτέο είδος, η οποία είναι κατ’εξοχήν πρόσφορη να αναδείξει την γενικευμένη ανά είδος αύξηση τιμής, δεν αποτελεί, λόγω της γενικότητας του δείκτη αυτού, κατάλληλο στοιχείο προς απόδειξη της ανατροπής της οικονομικής ισορροπίας της αρχικής σύμβασης, στην οποία απέβλεψαν τα μέρη, και δη υπερμέτρως εις βάρος της προμηθεύτριας εταιρείας, ενώ σε ουδεμία περίπτωση δύναται να στηρίξει αυτοτελώς τη σχετική κρίση της αναθέτουσας Αρχής, ως προς την αναγκαιότητα της αναπροσαρμογής και το ύψος αυτής, καθώς δεν καλύπτει την εκ μέρους της υποχρέωση για ειδική αιτιολόγηση της συνδρομής των αναφερόμενων στη διάταξη του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 ειδικών περιπτώσεων επιτρεπτής τροποποίησης, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, βάσει του αντικειμένου και του ιδιαίτερου χαρακτήρα της εκάστοτε σύμβασης. Η υιοθέτηση δε της αντίθετης άποψης θα επαγόταν την αναγνώριση της δυνατότητας τροποποίησης όλων των συμβάσεων αδιακρίτως, κατά ποσοστό τουλάχιστον ίσο με την αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού. Ενόψει των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, διότι δεν συντρέχουν οι όροι της διάταξης του άρθρου 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης και την αυξητική αναπροσαρμογή της τιμής των προμηθευτέων ειδών. Ειδικότερα, εφόσον δεν αποδεικνύεται/τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και το ύψος της αυξητικής αναπροσαρμογής, δεν αποδεικνύεται ότι η επίμαχη τροποποιητική σύμβαση δεν αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων (βλ. και προαναφερόμενο έγγραφο Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ., όπου γίνεται παραπομπή στο άρθρο 132 παρ. 1γ΄, στο οποίο τίθεται ως προϋπόθεση επιτρεπτής τροποποίησης η μη καταστρατήγηση των περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων διατάξεων).

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/454/2023

Προμήθεια υλικών καθαριότητας: Ακόμα, δε και η επικληθείσα αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού, κατά ποσοστό 12%, χωρίς μάλιστα να διακριβώνεται η αύξηση του ΔΤΚ ανά προμηθευτέο είδος, η οποία είναι κατ’εξοχήν πρόσφορη να αναδείξει την γενικευμένη ανά είδος αύξηση τιμής, δεν αποτελεί, λόγω της γενικότητας του δείκτη αυτού, κατάλληλο στοιχείο προς απόδειξη της ανατροπής της οικονομικής ισορροπίας της αρχικής σύμβασης, στην οποία απέβλεψαν τα μέρη, και δη υπερμέτρως εις βάρος της προμηθεύτριας εταιρείας, ενώ σε ουδεμία περίπτωση δύναται να στηρίξει αυτοτελώς τη σχετική κρίση της αναθέτουσας Αρχής, ως προς την αναγκαιότητα της αναπροσαρμογής και το ύψος αυτής, καθώς δεν καλύπτει την εκ μέρους της υποχρέωση για ειδική αιτιολόγηση της συνδρομής των αναφερόμενων στη διάταξη του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 ειδικών περιπτώσεων επιτρεπτής τροποποίησης, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, βάσει του αντικειμένου και του ιδιαίτερου χαρακτήρα της εκάστοτε σύμβασης. Η υιοθέτηση δε της αντίθετης άποψης θα επαγόταν την αναγνώριση της δυνατότητας τροποποίησης όλων των συμβάσεων αδιακρίτως, κατά ποσοστό τουλάχιστον ίσο με την αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού. Εξάλλου, από τον ΔΤΚ της συγκεκριμένης κατηγορίας αγαθών (είδη καθαρισμού και συντήρησης), στην οποία υπάγονται τα προς προμήθεια είδη, σε σχέση με τον αντίστοιχο δείκτη του ίδιου μήνα του έτους υποβολής της προσφοράς (2020), που πρέπει να συνεκτιμάται από τις αναθέτουσες Αρχές, σε συνδυασμό με τα λοιπά προεκτεθέντα στοιχεία, κατά τη λήψη των σχετικών αποφάσεων για την αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος, στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 [σχετικό επιχείρημα αντλείται και από τη διάταξη του άρθρου 53 παρ. 9Α του ν. 4412/2016, που προστέθηκε με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 4965/2022 (ΦΕΚ Α΄ 162/2.9.2022), από την οποία συνάγεται ότι, στην περίπτωση που η αναθέτουσα Αρχή επιδιώκει την αναπροσαρμογή των τιμών βάσει του προβλεπόμενου σε αυτήν τύπου (βλ. και παρ. 2 του ως άνω άρθρου 7 του ν. 4965/2022, όπου προβλέπεται η δυνατότητα εφαρμογής του τύπου και στις υπό εκτέλεση συμβάσεις προμήθειας), για τον υπολογισμό της αναπροσαρμογής λαμβάνεται υπ’ όψιν ο ΔΤΚ της συγκεκριμένης κατηγορίας στην οποία υπάγονται τα αγαθά, όπως έχει ανακοινωθεί από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τον μήνα που προηγείται του χρόνου παράδοσης των αγαθών, σε σχέση με τον ίδιο μήνα του έτους κατά το οποίο υποβλήθηκε η προσφορά του οικονομικού φορέα, και ανακοινώνεται σε μηνιαία βάση από το Υπουργείο Ανάπτυξης - βλ. και τη με αρ. πρωτ. 95213/5.10.2022 εγκύκλιο του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων (ΑΔΑ: 6Μ8Ο46ΜΤΛΡ-ΔΛΓ)], προκύπτει ότι η αύξηση τιμών της συγκεκριμένης κατηγορίας αγαθών αντιστοιχεί, εν προκειμένω, τουλάχιστον ενδεικτικά για τους μήνες Σεπτέμβριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο (2020/2022) σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό (10,59, 12,64 και 14,48% αντίστοιχα, βλ. εγκυκλίους Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με ΑΔΑ: 9Γ9446ΜΤΛΡ-ΧΕΘ, ΩΑΓΡ46ΜΤΛΡ-6Σ1 και 9ΗΠΟ46ΜΤΛΡ-70Β αντίστοιχα) από τα εγκριθέντα εκ μέρους του Δήμου Αθηναίων ποσοστά αναπροσαρμογής για την επίμαχη αρχική σύμβαση. Ενόψει των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, διότι δεν συντρέχουν οι όροι της διάταξης του άρθρου 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης και την αυξητική αναπροσαρμογή της τιμής των προμηθευτέων ειδών. Τούτο διότι δεν αποδεικνύεται/τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και το ύψος της αυξητικής αναπροσαρμογής, δεν αποδεικνύεται ότι η επίμαχη τροποποιητική σύμβαση δεν αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων (βλ. και προαναφερόμενο έγγραφο Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ., όπου γίνεται παραπομπή στο άρθρο 132 παρ. 1γ΄, στο οποίο τίθεται ως προϋπόθεση επιτρεπτής τροποποίησης η μη καταστρατήγηση των περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων διατάξεων).

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Αντιθέτως, δεν έχουν προσκομισθεί πρόσφορα στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει με ασφάλεια η μέση τρέχουσα τιμή χονδρικής πώλησης των υπό προμήθεια ειδών (π.χ. συγκριτικά στοιχεία από πρόσφατους αντίστοιχους διαγωνισμούς άλλων φορέων, ενδεικτικές προσφορές δραστηριοποιούμενων στον κλάδο οικονομικών φορέων). Ούτε, άλλωστε, αρκεί για την τεκμηρίωση της αναγκαιότητας και του ύψους της επιδιωκόμενης αναπροσαρμογής η επίκληση της αύξησης του γενικού πληθωρισμού από 0,2 σε 9,1%, δοθέντος ότι η αναθέτουσα Αρχή επέλεξε ποσοστά αναπροσαρμογής, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ την αύξηση του δείκτη αυτού (γενικού πληθωρισμού), ενώ, σε κάθε περίπτωση, λόγω της γενικότητάς του, ο εν λόγω δείκτης δεν αποτελεί κατάλληλο στοιχείο προς απόδειξη της ανατροπής της οικονομικής ισορροπίας της αρχικής σύμβασης, στην οποία απέβλεψαν τα μέρη, και δη υπερμέτρως εις βάρος της προμηθεύτριας εταιρείας. Εξάλλου, από τον ΔΤΚ των κατηγοριών στις οποίες υπάγονται τα υπό προμήθεια αγαθά, σε σχέση με τον αντίστοιχο δείκτη του ίδιου μήνα του έτους υποβολής της προσφοράς (2019), που πρέπει να συνεκτιμάται από τις αναθέτουσες Αρχές, σε συνδυασμό με τα λοιπά προεκτεθέντα στοιχεία, κατά τη λήψη των σχετικών αποφάσεων για την αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος, στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 [σχετικό επιχείρημα αντλείται και από τη διάταξη του άρθρου 53 παρ. 9Α του ν. 4412/2016, που προστέθηκε με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 4965/2022 (ΦΕΚ Α΄ 162/2.9.2022), από την οποία συνάγεται ότι, στην περίπτωση που η αναθέτουσα Αρχή επιδιώκει την αναπροσαρμογή των τιμών βάσει του προβλεπόμενου σε αυτήν τύπου (βλ. και παρ. 2 του ως άνω άρθρου 7 του ν. 4965/2022, όπου προβλέπεται η δυνατότητα εφαρμογής του τύπου και στις υπό εκτέλεση συμβάσεις προμήθειας), για τον υπολογισμό της αναπροσαρμογής λαμβάνεται υπ’ όψιν ο ΔΤΚ της συγκεκριμένης κατηγορίας στην οποία υπάγονται τα αγαθά, όπως έχει ανακοινωθεί από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τον μήνα που προηγείται του χρόνου παράδοσης των αγαθών, σε σχέση με τον ίδιο μήνα του έτους κατά το οποίο υποβλήθηκε η προσφορά του οικονομικού φορέα, και ανακοινώνεται σε μηνιαία βάση από το Υπουργείο Ανάπτυξης - βλ. και τη με αρ. πρωτ. 95213/5.10.2022 εγκύκλιο του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων (ΑΔΑ: 6Μ8Ο46ΜΤΛΡ-ΔΛΓ)], προκύπτει αύξηση τιμών σε πολύ χαμηλότερα ποσοστά από τα εγκριθέντα με την 121/29.11.2022 απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΚΥΑΔΑ. Συγκεκριμένα, ενδεικτικά για τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο (2019/2022), ως προς την κατηγορία «ρύζι» προκύπτει αύξηση 12,16%, 13,14%, ως προς την κατηγορία «ζυμαρικά» αύξηση 26,55% και 17,39% και ως προς την κατηγορία «λοιπά τρόφιμα» (στην οποία υπάγονται τα είδη «φακές» και «φασόλια», ελλείψει ειδικότερης κατηγοριοποίησης) αύξηση 16,78% και 17,17%, αντιστοίχως (βλ. εγκυκλίους Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με ΑΔΑ: 9ΗΠΟ46ΜΤΛΡ-70Β και ΨΣΣΕ46ΜΤΛΡ-ΑΓ9, αντιστοίχως). Ενόψει των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, διότι δεν συντρέχουν οι όροι της διάταξης του άρθρου 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης και την αυξητική αναπροσαρμογή της τιμής των υπό προμήθεια ειδών. Ειδικότερα, εφόσον δεν αποδεικνύεται/τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και το ύψος της αυξητικής αναπροσαρμογής, δεν αποδεικνύεται ότι η επίμαχη τροποποιητική σύμβαση δεν αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων (βλ. και προαναφερόμενο έγγραφο Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ., όπου γίνεται παραπομπή στο άρθρο 132 παρ. 1γ΄, στο οποίο τίθεται ως προϋπόθεση επιτρεπτής τροποποίησης η μη καταστρατήγηση των περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων διατάξεων).

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Ως εκ τούτου, οι, επικαλούμενες από την αναθέτουσα Αρχή, απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι η σημαντική αύξηση των τιμών και τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, ναι μεν συντρέχουν (βλ. και το 2040/13.04.2022 προαναφερθέν έγγραφο της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.), πλην όμως, η αναθέτουσα Αρχή έχει το βάρος να αποδείξει ότι, λόγω των απρόβλεπτων αυτών περιστάσεων, έχει ανατραπεί υπερμέτρως εις βάρος του αναδόχου η οικονομική ισορροπία της αρχικής σύμβασης, στην οποία απέβλεψαν τα μέρη, αλλά και να προσδιορίσει, με επαρκή, ακριβή και αναμφισβήτητο τρόπο, το ποσοστό της απαιτουμένης, για την εξισορρόπηση της ανωτέρω οικονομικής ισορροπίας, αναπροσαρμογής. Με την επίκληση, ωστόσο, τιμολογίων από τα οποία προκύπτει χωρίς επαναλαμβανόμενο τρόπο, κατ’ ουσίαν, σημαντική αύξηση τιμής μόνο ενός (1) είδους, το οποίο αντιπροσωπεύει το 9,74% του προϋπολογισμού, και την, εν συνεχεία, εφαρμογή ποσοστού αύξησης 48,90% στις τιμές μονάδος και των είκοσι (20) ειδών της σύμβασης, η αναθέτουσα Αρχή δεν ανταποκρίθηκε στο αποδεικτικό βάρος αυτής (πρβλ. ΕλΣυν Έβδ. Τμ. απόφ. 1363/2022). Εξάλλου, ούτε από την 844/27.10.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία αποφασίσθηκε η ελεγχόμενη τροποποίηση, ούτε και από τα συνοδεύοντα αυτήν στοιχεία, προκύπτουν άλλα στοιχεία (π.χ. τιμολόγια από τα οποία να προκύπτει η τιμή αγοράς από την ανάδοχο εταιρεία έκαστου είδους λιπαντικού, αφενός, κατά το χρόνο κατάρτισης της οικονομικής προσφοράς της και, αφετέρου, κατά τον χρόνο λήψης της επίμαχης απόφασης, συνδυασμένα με έρευνα αγοράς σχετικά με τις τρέχουσες τιμές πώλησης των υπό προμήθεια ειδών, αλλά και τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής σχετικά με την επελθούσα μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή ως προς την επίμαχη κατηγορία αγαθών κλπ.), από τα οποία να προκύπτει με ακρίβεια ο τρόπος εξαγωγής του ποσοστού αύξησης των τιμών μονάδας των ειδών της επίμαχης προμήθειας. Συνεπώς, κωλύεται η υπογραφή της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, διότι δεν συντρέχουν οι όροι της διάταξης του άρθρου 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης και την αυξητική αναπροσαρμογή της τιμής μονάδας των προμηθευόμενων ειδών, καθόσον δεν αποδεικνύεται/τεκμηριώνεται επαρκώς το ύψος της αυξητικής αναπροσαρμογής και ότι η επίμαχη τροποποιητική σύμβαση δεν αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων (βλ. και προαναφερόμενο έγγραφο Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ., όπου γίνεται παραπομπή στο άρθρο 132 παρ.1γ΄, στο οποίο τίθεται ως προϋπόθεση επιτρεπτής τροποποίησης η μη καταστρατήγηση των περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων διατάξεων). Εξάλλου, όπως έγινε ερμηνευτικά δεκτό στη σκέψη 5 της παρούσας, η επιχειρούμενη τροποποίηση ουσιωδών όρων της σύμβασης κατά το παρόν στάδιο δεν δύναται να θεμελιωθεί ούτε στην επικληθείσα από την αναθέτουσα Αρχή διάταξη του άρθρου 388 του Αστικού Κώδικα, διότι, ανεξαρτήτως του ότι η τελευταία δύναται να ενεργοποιηθεί διορθωτικά μόνον από τον δικαστή της σύμβασης κατά την εκτέλεση αυτής, δεν εφαρμόζεται συμπληρωματικά στις δημόσιες συμβάσεις, στις περιπτώσεις που το ανακύπτον ζήτημα αντιμετωπίζεται από τις ειδικές για την εκτέλεση των συμβάσεων αυτών διατάξεις, όπως είναι εν προκειμένω οι διατάξεις του άρθρου 132 ν. 4412/2016, δυνάμει των οποίων και μόνον μπορεί να τροποποιηθεί μία σύμβαση από την αναθέτουσα Αρχή (πρβλ. ΕλΣυν  Έβδ. Τμ. απόφ. 1363/2022 σκ. 11, Στ΄ Κλιμ. πράξη 431/2022). 9.2. Η αύξηση του συμβατικού τιμήματος σε ποσοστό 48,90%, με αύξηση κατά το ίδιο ποσοστό (48,90%), μόνο των τιμών μονάδος των προ προμήθεια ειδών, ενώ, κατά τα συναγόμενα ευθέως από τα προσκομιζόμενα έγγραφα (βλ. το υπ’ αριθμ. πρωτοκ. 26375/21.07.2022 έγγραφο αίτημα αναπροσαρμογής τιμών του αναδόχου), έχει ήδη εκτελεστεί σημαντικό τμήμα της σύμβασης (τουλάχιστον 19.208,22 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, επί συνολικού συμβατικού αντικειμένου 86.663,60 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, ήτοι ποσοστό 22,16%) υποκρύπτει είτε αύξηση των προς προμήθεια ποσοτήτων, είτε αναδρομική αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος και για το ήδη εκτελεσθέν τμήμα της σύμβασης. Κατ’ αποτέλεσμα, και ανεξαρτήτως των διαλαμβανομένων ανωτέρω υπό στοιχ. 9.1., η υπογραφή του ελεγχομένου σχεδίου σύμβασης κωλύεται και λόγω του ότι, στην πρώτη περίπτωση (αύξηση συμβατικών ποσοτήτων), δεν προκύπτουν οι νομικοί και πραγματικοί λόγοι, συνοδευόμενοι από αποδεικτικά στοιχεία, σχετικά με την αναγκαιότητα της αύξησης των προς προμήθεια ποσοτήτων, και, στη δεύτερη (αναδρομική αναπροσαρμογή τιμήματος), επιχειρείται μη επιτρεπόμενη αναδρομική τροποποίηση της ήδη εκτελεσθείσας σύμβασης, η οποία αντιτίθεται στην γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία τα έννομα αποτελέσματά των συστατικών ατομικών διοικητικών πράξεων, αλλά και των διοικητικών συμβάσεων, όπως η ελεγχόμενη, δεν αναπτύσσουν αναδρομική ισχύ, δηλαδή δεν δύνανται να ανατρέχουν σε χρόνο προγενέστερο της έκδοσης ή της σύναψής τους (πρβλ. ΕλΣυν αποφ. Τμ. Μείζ. Επτ. Σύνθ. 2824/2011, VI Τμ. 1984/2020, ΣΤ΄ Κλιμ. πράξη 155/2021).

Προμήθεια πετρελαίου θέρμανσης, για τις ανάγκες της ως άνω Σχολικής Επιτροπής.(...)Κατόπιν των ανωτέρω, πέραν του ότι δεν αποδεικνύεται, κατά τα προαναφερθέντα, ότι η ανάγκη τροποποίησης της αρχικής σύμβασης οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις που ανέκυψαν κατά τον χρόνο εκτέλεσής της, σε κάθε περίπτωση, δεν αποδεικνύεται ότι η ελεγχόμενη τροποποιητική σύμβαση δεν αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων, αφού δεν τεκμηριώνονται επαρκώς η αναγκαιότητα της αναπροσαρμογής του ποσοστού έκπτωσης της προμηθεύτριας εταιρείας και το ύψος αυτής, λαμβανομένου υπ’όψιν ότι τυχόν δυνατότητα εκ των υστέρων μεταβολής της οικονομικής προσφοράς του αναδόχου, βάσει των εκάστοτε οικονομικών συνθηκών της αγοράς, άγει σε νόθευση του ανταγωνισμού, δοθέντος ότι, εάν ο σχετικός όρος είχε αποτελέσει μέρος της αρχικής διαδικασίας σύναψης της σύμβασης, θα προσέλκυε και άλλους συμμετέχοντες στον διαγωνισμό.Κατ’ ακολουθίαν, συντρέχει, εν προκειμένω, ουσιώδης νομική πλημμέλεια, η οποία συνίσταται στη μη συνδρομή των σωρευτικά προβλεπόμενων προϋποθέσεων του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 και κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης.

Προμήθεια φρέσκου γάλακτος για τις ανάγκες του εργατοτεχνικού προσωπικού του Δήμου.Από τη μη ανάλωση των κονδυλίων που είχαν προβλεφθεί για την αρχική σύμβαση αφού μέχρι τώρα έχουν τιμολογηθεί 74.730 λίτρα φρέσκου γάλακτος έναντι 195.264 λίτρων συνολικής ποσότητας, δεν συνάγεται πρόθεση αποφυγής εφαρμογής των διατάξεων του ν. 4412/2016, δεδομένου ότι τα υπόλοιπα 120.534 λίτρα φρέσκου γάλακτος που αντιστοιχούν στις ανάγκες του.., δεν δύνανται, λόγω της προαναφερόμενης διατάραξης της οικονομικής ισορροπίας της σύμβασης σε βάρος της αναδόχου εταιρείας, να τιμολογηθούν με την αρχική τιμή 0,78 ευρώ ανά λίτρο. Άλλωστε, δεν προβάλλεται από την Επίτροπο, ούτε αποδεικνύεται από τα στοιχεία του φακέλου που τέθηκαν υπόψη του Τμήματος, ότι υπάρχει διαθέσιμη από την ανάδοχο εταιρεία ποσότητα φρέσκου γάλακτος δυνάμενη να τιμολογηθεί με την αρχική τιμή που είχε προσφέρει η ανάδοχος εταιρεία ανά λίτρο φρέσκου γάλακτος πριν από την τροποποίηση. Τούτων δοθέντων το Τμήμα κρίνει ότι συντρέχουν οι όροι της διάταξης του άρθρου 132 παρ. 1γ΄ του ν.4412/2016 για την τροποποίηση της αρχικής 22554/18.12.2020 σύμβασης και την αυξητική αναπροσαρμογή της τιμής του συμβατικού αντικειμένου κατά 23.154,58 ευρώ, κατά τα αναφερόμενα στην 196/22.6.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου.Kατ’ ακολουθίαν των προεκτεθέντων, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη προσφυγή, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη 26/2022 πράξη της Υπηρεσίας Επιτρόπου  του Ελεγκτικού Συνεδρίου ΟΤΑ ΙΙ στο Δήμο Αγίας Παρασκευής και να υπογραφεί το σχέδιο της ελεγχόμενης σύμβασης.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:ζητείται η ανάκληση της 239/2022 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την τροποποίηση της από ... (με αρ. πρωτ. ...) σύμβασης μεταξύ του προσφεύγοντος Δήμου … και του οικονομικού φορέα «… ΑΕ», με αντικείμενο την προμήθεια υγρών καυσίμων και πετρελαίου θέρμανσης για τις ανάγκες του Δήμου … και δη κατά το μέρος που αυτή αφορά στην προμήθεια καυσίμων κίνησης (πετρελαίου κίνησης και βενζίνης αμόλυβδης).(....)Η σύναψη της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την προσφυγή, δεν αποδεικνύεται ότι αποσκοπεί στην καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων συμβάσεων, αφού η αναθέτουσα αρχή επιδεικνύοντας τη δέουσα επιμέλεια είχε ήδη προβεί σε έγκαιρο προγραμματισμό των διαδικασιών για τη διενέργεια του νέου ανοικτού διαγωνισμού προμήθειας των επίμαχων ειδών και δη από το Ιανουάριο του έτους 2022, ήτοι έξι (6) μήνες πριν τη λήξη στις 22.6.2022 της αρχικής σύμβασης. Ωστόσο, ο προγραμματισμός αυτός ανετράπη αιφνιδίως λόγω των προαναφερομένων απρόβλεπτων γεγονότων, που εκφεύγουν της σφαίρας επιρροής της αναθέτουσας Αρχής και τα οποία επέβαλαν την επικαιροποίηση της από 4.4.2022 μελέτης και την εξεύρεση των αναγκαίων πιστώσεων, προκειμένου να αποφευχθεί η εκκίνηση των διαδικασιών ανάθεσης της προμήθειας χωρίς εξασφάλιση σχετικής χρηματοδότησης, που καθιστά επισφαλή την ανάληψη των σχετικών συμβατικών υποχρεώσεων. Για τούτο απαιτήθηκε και η αναμόρφωση του προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2022 με την ανακατανομή των πιστώσεων λόγω και της διαπιστωθείσας μη ισοσκέλισης της ανταποδοτικότητας της υπηρεσίας καθαριότητας οφειλόμενης σε οικονομική υστέρηση των εσόδων, η οποία εγκρίθηκε από την αποκεντρωμένη Διοίκηση μόλις στις 26.5.2022.Ανακαλεί την 239/2022 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου.

Προμήθεια λιπαντικών...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς με την προσβαλλόμενη Πράξη κρίθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που τίθενται από τις διατάξεις της περίπτωσης γ΄ της παρ. 1 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016, κατ’ εφαρμογή της οποίας σκοπείται η σύναψη των δύο (2) ελεγχόμενων τροποποιητικών συμβάσεων. Και τούτο ειδικότερα διότι, στην ως άνω επικαλούμενη από την αιτούσα περίπτωση γ΄ της παρ. 1 του ως άνω άρθρου 132 παρέχεται η δυνατότητα τροποποίησης της σύμβασης, χωρίς την απαίτηση της νέας διαδικασίας ανάθεσης, υπό τη σωρευτική συνδρομή περισσοτέρων νομίμων προϋποθέσεων, μεταξύ των οποίων η ανάγκη της τροποποίησης να προκύπτει από απρόβλεπτες για κάθε επιμελή αναθέτουσα αρχή περιστάσεις, οι οποίες ανέκυψαν κατά την εκτέλεση της σύμβασης. Στην ελεγχόμενη περίπτωση δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου η συνδρομή εκείνων των απρόβλεπτων περιστάσεων, οι οποίες κατέστησαν αδύνατη την έγκαιρη διενέργεια και ολοκλήρωση διαγωνιστικής διαδικασίας για την κάλυψη των παγίων και διαρκών αναγκών της αιτούσας για την προμήθεια των επίμαχων ειδών (λιπαντικών και καυσίμων κίνησης) τα οποία είναι αναγκαία για την κίνηση των οχημάτων της.(...)Τέλος, ο προβαλλόμενος από την αιτούσα ισχυρισμός περί συνδρομής σοβαρών λόγων, που επιβάλλουν τη σύναψη των επίμαχων τροποποιητικών συμβάσεων και συνίστανται στο ότι η εξάντληση των καυσίμων και των λιπαντικών θα δημιουργήσει προβλήματα στις υπηρεσίες της αιτούσας, και μεταξύ άλλων δεν θα μπορούν να εκτελεσθούν οι μετακινήσεις κατοίκων και μαθητών με λεωφορεία, τυγχάνει απορριπτέος, καθόσον οι επικαλούμενες περιστάσεις δεν δύνανται να δικαιολογήσουν την παραβίαση των κειμένων διατάξεων που αφορούν στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες έχουν θεσπιστεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος, επιπροσθέτως, δεν αναιρεί την υποχρέωση των αναθετουσών αρχών να τηρούν τις εν λόγω διαδικασίες (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μείζ. Επταμ. Σύνθ. 1630/2018, 1264/2019, VI Τμ. 842/2018, 1059/2019). Κατόπιν αυτών, ορθώς κρίθηκε από το Κλιμάκιο ότι κωλύεται η υπογραφή των ελεγχόμενων συμβάσεων καθόσον δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις της διάταξης της περ. γ΄ της παρ. 1 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016 κατ’εφαρμογή της οποίας σκοπείται η τροποποίηση των αρχικώς συναφθεισών μεταξύ της αιτούσας και των οικονομικών φορέων «…………..» και «……….» από ……….. και…….. συμβάσεων

Προμήθεια πετρελαίου κίνησης:Από τα ανωτέρω πραγματικά δεδομένα προκύπτει ότι σκοπός της αρχικής σύμβασης ήταν η κάλυψη των αναγκών της Κοινωφελούς Επιχείρησης Αθλητισμού, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος του Δήμου ..... σε πετρέλαιο κίνησης για την θέρμανση των κολυμβητικών δεξαμενών για τέσσερα έτη. Εν τούτοις, λαμβανομένου υπ’όψιν του γεγονότος ότι παγίως σε παρόμοιες συμβάσεις οι προμήθειες διενεργούνται με βάση τις ισχύουσες κατά το χρόνο παράδοσης των καυσίμων τιμές, τόσο στη Διακήρυξη όσο και στην αρχική σύμβαση η προς προμήθεια ποσότητα και η σχετική δαπάνη έχουν τεθεί συνολικά για τέσσερα έτη, χωρίς επιμερισμό ανά έτος, ενώ ως όριο διάρκειας της σύμβασης έχει τεθεί, κατά το άρθρο 2 αυτής, η   14η. 12.2025. Εξάλλου, ούτε από την οικεία μελέτη (19/2021) προκύπτει ότι η προϋπολογισθείσα ποσότητα πετρελαίου κίνησης (180.000 λίτρα) αφορά αποκλειστικά στο έτος 2022. Τούτων δοθέντων, δεν νοείται εν προκειμένω για τη διασφάλιση της προμήθειας των κατά την αναθέτουσα Αρχή απαιτούμενων για το έτος 2022 ποσοτήτων πετρελαίου κίνησης, η σύναψη τροποποιητικής σύμβασης με επαύξηση της συμβατικής δαπάνης, λόγω της ανυπαρξίας κατανομής ποσοτήτων μεταξύ των ετών 2022-2025. Η κρίση αυτή ισχύει ανεξαρτήτως της συνδρομής της προβλεπόμενης στο άρθρο 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 απρόβλεπτης περίστασης, η οποία συνίσταται στην αύξηση των τιμών των καυσίμων που κατά τα κοινώς γνωστά έχει παρατηρηθεί κατά το τρέχον έτος και εκφεύγει της σφαίρας ελέγχου της αναθέτουσας Αρχής, καθώς για την εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης τίθεται σωρευτικά ως προϋπόθεση η τροποποίηση να μην αποσκοπεί στην αποφυγή εφαρμογής των διατάξεων του νόμου για τις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων. Τέτοια αποφυγή εφαρμογής των περί ανάθεσης διατάξεων του ν. 4412/2016 συνιστά και η επιλογή σύναψης τροποποιητικής σύμβασης με επαύξηση του οικονομικού αντικειμένου, όταν τα κονδύλια της σύμβασης δεν έχουν εισέτι αναλωθεί. Άλλωστε, η ορθολογική διαχείριση του προϋπολογισμού και η τήρηση του πνεύματος των διατάξεων του ν. 4412/2016 υπέρ της ανάπτυξης ανταγωνισμού στη σύναψη των δημόσιων συμβάσεων, υπηρετούνται με την κατά το δυνατόν πιο σύντομη λήξη των υφιστάμενων συμβάσεων, οι οποίες έχουν στηριχθεί σε δεδομένα τιμών μη ανταποκρινόμενα στην υφιστάμενη κατάσταση της αγοράς καυσίμων. Γενικότερα δε, σε περιπτώσεις συμβάσεων που καλύπτουν πάγιες και επαναλαμβανόμενες ανάγκες δεν νοείται η σύναψη τροποποιητικών συμβάσεων με επέκταση του οικονομικού αντικειμένου, καθώς ακόμα και αν το συμβατικό αντάλλαγμα αναλώνεται πριν το χρονικό σημείο που είχε αρχικά τεθεί ως σημείο λήξης της διάρκειας της σύμβασης, οι αναθέτουσες Αρχές δύνανται με ορθό προγραμματισμό να εκκινούν έγκαιρα νέες διαδικασίες αναθέσεων, ώστε να μην τίθεται ζήτημα παράκαμψης των σχετικών διατάξεων του ν. 4412/2016. Συνεπώς, εν προκειμένω, η αναθέτουσα Αρχή δύναται να καλύψει τις ανάγκες της για το έτος 2022 με απορρόφηση, μέσω του τρέχοντος προϋπολογισμού, των κονδυλίων που έχουν προβλεφθεί να διατεθούν συνολικά για τα έτη 2022-2025, σε περίπτωση δε που οι τιμές των καυσίμων διατηρηθούν για μακρύ χρόνο σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που συνεπάγεται τη λήξη της σχετικής σύμβασης προ της 14ης.12.2025, δύναται να προκηρύξει έγκαιρα νέο διαγωνισμό για την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών της. Πέραν των ανωτέρω, η αναγκαιότητα της επίμαχης τροποποίησης δεν αιτιολογείται επαρκώς, δεδομένου ότι, αν συνεκτιμηθεί η συμβατική (άρθρο 9) πρόβλεψη περί επαύξησης του συμβατικού αντικειμένου κατά 20%, η οποία ακριβώς τέθηκε προς κάλυψη της διαφαινόμενης αυξητικής τάσης των τιμών των καυσίμων, κατά την ανωτέρω εισήγηση της Επιτροπής παρακολούθησης και παραλαβής προμηθειών, η αναθέτουσα Αρχή δύναται διά της ενεργοποίησής της και με βάση την τρέχουσα τιμή καυσίμων να προμηθευτεί ακόμα 64.382 λίτρα πετρελαίου κίνησης, ήτοι συνολικά (109.962 + 64.382) 174.344 λίτρα του οικείου καυσίμου, ποσότητα, η οποία εν πολλοίς προσεγγίζει τη συνολική και σχετικώς προϋπολογισθείσα για 4 έτη ποσότητα των 180.000 λίτρων. Κατά τούτο, λαμβάνοντας υπ’όψιν ότι η προϋπολογισθείσα ποσότητα των 180.000 λίτρων προκύπτει από την οικεία μελέτη να αφορά σε χρονική διάρκεια τεσσάρων ετών, η αναθέτουσα Αρχή δεν τεκμηριώνει με επάρκεια γιατί τα υπολειπόμενα (180.000-174.344) 5.656 λίτρα πετρελαίου κίνησης καθιστούν αδύνατη τη λειτουργία του κολυμβητηρίου ακόμη και γι’αυτό το έτος 2022, πόσον μάλλον για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την προκήρυξη νέας αντίστοιχης διαγωνιστικής διαδικασίας, κατά τα προεκτεθέντα.

Προμήθεια υγρών καυσίμων (...)Τούτων δοθέντων, δεν νοείται εν προκειμένω για τη διασφάλιση της προμήθειας των κατά την αναθέτουσα Αρχή απαιτούμενων για το έτος 2022 υπολειπόμενων ποσοτήτων υγρών καυσίμων (κίνησης και θέρμανσης), η σύναψη τροποποιητικής σύμβασης, με επαύξηση της συνολικής συμβατικής δαπάνης σύμβασης διάρκειας τριών ετών, ενώ ακόμα τα κονδύλια της αρχικής σύμβασης δεν έχουν αναλωθεί. Και τούτο λόγω, αφενός, του ενδεικτικού χαρακτήρα που έχει η κατανομή των ποσοτήτων και η προϋπολογισθείσα δαπάνη μεταξύ των ετών 2022, 2023 και 2024, και αφετέρου του γεγονότος ότι δεν προκύπτει η εξάντληση του συνολικού συμβατικού τιμήματος, ύψους 1.474.295,52 ευρώ (351.944,02 ευρώ έχουν ήδη δαπανηθεί για καύσιμα έως 30.6.2022 + 357.345,23 ευρώ που ζητούνται για τις υπολειπόμενες ποσότητες καυσίμων για την περίοδο Αυγούστου – Δεκεμβρίου 2022), ούτε τίθεται ζήτημα πρόωρης εξάντλησης ήδη συμβασιοποιημένων ποσοτήτων, αφού άλλωστε ο Δήμος δεν ζήτησε το σύνολο των υπολειπομένων ποσοτήτων της σύμβασης, ώστε να διαπιστωθεί εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου (πρβλ. ΕλΣυν Έβδομο Τμ. 1391/2022). Η κρίση αυτή ισχύει ανεξαρτήτως της συνδρομής της προβλεπόμενης στο άρθρο 132 παρ. 1γ΄ του ν. 4412/2016 απρόβλεπτης περίστασης, η οποία συνίσταται στην αύξηση των τιμών των καυσίμων που κατά τα κοινώς γνωστά έχει παρατηρηθεί κατά το τρέχον έτος και εκφεύγει της σφαίρας ελέγχου της αναθέτουσας Αρχής, καθώς για την εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης τίθεται σωρευτικά ως προϋπόθεση η τροποποίηση να μην αποσκοπεί στην αποφυγή εφαρμογής των διατάξεων του νόμου για τις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων. Τέτοια αποφυγή εφαρμογής των περί ανάθεσης διατάξεων του ν. 4412/2016 συνιστά και η επιλογή σύναψης τροποποιητικής σύμβασης με επαύξηση του οικονομικού αντικειμένου, όταν τα κονδύλια της σύμβασης δεν έχουν εισέτι αναλωθεί (βλ. ΕλΣυν ΣΤ΄ Κλ. 154, 197/2022). Άλλωστε, η ορθολογική διαχείριση του προϋπολογισμού και η τήρηση του πνεύματος των διατάξεων του ν. 4412/2016 υπέρ της ανάπτυξης ανταγωνισμού στη σύναψη των δημόσιων συμβάσεων, υπηρετούνται με την κατά το δυνατόν πιο σύντομη λήξη των υφιστάμενων συμβάσεων, οι οποίες έχουν στηριχθεί σε δεδομένα τιμών μη ανταποκρινόμενα στην υφιστάμενη κατάσταση της αγοράς καυσίμων. Γενικότερα δε, σε περιπτώσεις συμβάσεων που καλύπτουν πάγιες και επαναλαμβανόμενες ανάγκες δεν νοείται η σύναψη τροποποιητικών συμβάσεων με επέκταση του οικονομικού αντικειμένου, ιδίως μάλιστα όταν το συμβατικό αντάλλαγμα δεν έχει αναλωθεί πριν το χρονικό σημείο που είχε αρχικά τεθεί ως σημείο λήξης της διάρκειας της σύμβασης, καθόσον οι αναθέτουσες Αρχές δύνανται με ορθό προγραμματισμό να εκκινούν έγκαιρα νέες διαδικασίες αναθέσεων, ώστε να μην τίθεται ζήτημα παράκαμψης των σχετικών διατάξεων του ν. 4412/2016. Συνεπώς, εν προκειμένω, η αναθέτουσα Αρχή δύναται να καλύψει τις ανάγκες της για τις υπολειπόμενες ποσότητες έτους 2022 με απορρόφηση, μέσω του τρέχοντος προϋπολογισμού, των κονδυλίων που έχουν προβλεφθεί να διατεθούν συνολικά για τα έτη 2022-2024, σε περίπτωση δε που οι τιμές των καυσίμων διατηρηθούν για μακρύ χρόνο σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που συνεπάγεται τη λήξη της σχετικής σύμβασης προ της παρόδου της τριετίας, δύναται να προκηρύξει έγκαιρα νέο διαγωνισμό για την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών της.