ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 8 παρ. 3 δ του π.δ. 334/2000 (και οι αντίστοιχες των άρθρων 8 παρ. 1 του ν. 1418/1984, όπως ισχύει και 43 του π.δ./τος 609/1985), καθόσον οι πρόσθετες εργασίες, που αποτελούν το συμβατικό αντικείμενο της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης α)είναι πράγματι συμπληρωματικές, σύμφωνα με όσα ήδη εκτέθηκαν και δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο του έργο (βλ. αρχική σύμβαση και συμβατικό τεύχος τεχνικής περιγραφής), β) κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων .., γ) δεν μπορούν από τη φύση τους να διαχωρισθούν από την εκτέλεση της κύριας σύμβασης χωρίς να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή, δ) η δε συνολική δαπάνη τους, η οποία ανέρχεται σε 1.370.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ δεν υπερβαίνει το 50% του ποσού (2.945.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) της κύριας σύμβασης.Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι πρόσθετες εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη 1η συμπληρωματική σύμβαση, αποτελούν συμπληρωματικές εργασίες κατά την έννοια των διατάξεων που προαναφέρθηκαν και ως εκ τούτου δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης αυτής.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Κατόπιν των ανωτέρω και δεδομένου ότι στο άρθρο 8 της αρχικής προγραμματικής σύμβασης προβλεπόταν η δυνατότητα παράτασής της μέχρι δύο (2) έτη, ενώ στο άρθρο 11 αυτής προβλεπόταν η δυνατότητα τροποποίησης των όρων αυτής-πλην του αντικειμένου και του τρόπου εκτέλεσης του ως άνω έργου- κατόπιν συμφωνίας των συμβαλλομένων μερών, τα τελευταία νομίμως προβαίνουν στην ελεγχόμενη τροποποίηση-παράταση ύστερα από νεότερη έγγραφη συμφωνία τους. Περαιτέρω, ως προς τα λοιπά, ισχύουν οι όροι της αρχικής σύμβασης, όπως τούτο ρητά προβλέπεται στο σχέδιο της ελεγχόμενης τροποποιητικής προγραμματικής σύμβασης. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, οι οποίες κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου τροποποίησης – παράτασης της ως άνω προγραμματικής σύμβασης με το συνημμένο στο σχέδιο χρονοδιάγραμμα, το οποίο (σχέδιο) επισυνάπτεται και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παρούσας.

Η τοποθέτηση σε γήπεδο ποδοσφαίρου συνθετικού χλοοτάπητα αποτελεί κατασκευή, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984, καθόσον καθίσταται συστατικό του εδάφους στο οποίο επιστρώνεται και δεν μπορεί να αποκολληθεί χωρίς να υποστεί βλάβη. Συνεπώς είναι νόμιμη η καταβολή εργολαβικού οφέλους που προβλέπεται στο άρθρο 5 παρ. 4 του π.δ. 609/1985. Όμοιες οι 24,374,386/2009 πράξεις του ιδίου Τμήματος

Παροχή υπηρεσιών ενεργειακής αναβάθμισης συστήματος...Ενόψει των ανωτέρω και δεδομένου ότι δεν έχουν τηρηθεί οι όροι που τέθηκαν για την έγκριση του σχεδίου της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, καθόσον αφενός δεν υπάρχει (και εάν τυχόν υφίσταται, δεν έχει ληφθεί υπόψη) η χρηματοοικονομική ανάλυση που έθεσαν ως προαπαιτούμενο για την υπογραφή αυτής τα Δημοτικά Συμβούλια των αντισυμβαλλόμενων Δήμων .... και .... και αφετέρου στο ελεγχόμενο σχέδιο (στο άρθρο 2 αυτού) δεν γίνεται ρητή αναφορά περί έγκρισης των τευχών δημοπράτησης από τα Δημοτικά Συμβούλια αυτών, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου να προσκομισθούν στο Κλιμάκιο οι –άνευ όρων- εγκριτικές του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων των αντισυμβαλλομένων (Περιφέρειας και Δήμων), αφού υποβληθούν σε αυτά η ζητηθείσα ως άνω χρηματοοικονομική ανάλυση και νέο επικαιροποιημένο σχέδιο της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης με βάση τα ανωτέρω προαπαιτούμενα.Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου να προσκομιστούν τα ανωτέρω στοιχεία.

Εκπόνηση μελέτης Δήμου...Στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Η Περιφέρεια .... προκήρυξε ανοιχτό δημόσιο διαγωνισμό για την ανάδειξη αναδόχου για την εκπόνηση της μελέτης «Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Δήμου .... Ν. ...», προϋπολογισμού 238.324,55 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η μελέτη αυτή, με την 6574/16.9.2010 απόφαση της Γενικής Γραμματέα Περιφέρειας .... έχει ενταχθεί στον άξονα 05 «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής» του Επιχειρησιακού Προγράμματος .... και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) με συνολικό προϋπολογισμό 365.705,03 ευρώ, ενώ έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 2012 (βλ ΣΑΝΑ 0118). Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου της ως άνω μελέτης, ο φορέας υπέβαλε τα στοιχεία του φακέλου της διαγωνιστικής διαδικασίας, καθώς και το σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας στον Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ..., ο οποίος με την προσβαλλόμενη (30/2012) πράξη του έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης για τους αναφερόμενους σε αυτή λόγους. Όμως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο σύμβασης, που αφορά στην εκπόνηση μελέτης του συγχρηματοδοτούμενου από το Ε.Τ.Π.Α. έργου «Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Δήμου ....», προϋπολογιζόμενης δαπάνης κατώτερης του ποσού των 5.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και επομένως, ο Επίτροπος αναρμοδίως επελήφθη του ελέγχου αυτού. Κατ΄ ακολουθία των ανωτέρω, το Τμήμα αποφαίνεται ότι πρέπει να γίνουν δεκτές οι εν λόγω αιτήσεις ανάκλησης, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη 30/2012 πράξη του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Ν. .... ως αναρμοδίως εκδοθείσα.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-έλεγχος νομιμότητας:Μετά από αυτά και δεδομένου ότι στο άρθρο 8 της αρχικής, από 16.9.2010 προγραμματικής σύμβασης, που υποβλήθηκε ήδη σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Κλιμάκιο τούτο, προβλεπόταν η δυνατότητα παράτασής της για άλλα δύο έτη, τα συμβαλλόμενα μέρη νομίμως προβαίνουν στην ελεγχόμενη τροποποίηση μετά από νεότερη έγγραφη συμφωνία τους, με την οποία δεν επέρχεται καμία μεταβολή του οικονομικού αντικειμένου της αρχικής προγραμματικής σύμβασης. Περαιτέρω, ως προς τα λοιπά, ισχύουν οι όροι της αρχικής σύμβασης, όπως τούτο ρητά προβλέπεται στο σχέδιο της ελεγχόμενης τροποποιητικής σύμβασης. Υπό τις περιστάσεις αυτές, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, οι οποίες να κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, το οποίο συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας πράξης.

Προγραμματική σύμβαση για εκπόνηση μελετών (….) Με την 500/2012 πράξη του Κλιμακίου τούτου κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή όμοιου σχεδίου προγραμματικής σύμβασης, επειδή δεν περιλάμβανε το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, που αποτελεί ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενό της, με αποτέλεσμα να μην συνδέονται οι τμηματικές πληρωμές που προβλεπόταν στο άρθρο 6 αυτής με κάποιο χρονοδιάγραμμα εργασιών. Επίσης, κρίθηκε ότι δεν ήταν νόμιμοι οι όροι των άρθρων 6 και 7 που προέβλεπαν την αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού του έργου και την παράταση της διάρκειας της σύμβασης με μόνη τη σύμφωνη γνώμη της Κοινής Επιτροπής παρακολούθησης, και τέλος ότι θα έπρεπε να επαναδιατυπωθεί ο όρος 7 ως προς τη διάρκειά της, ώστε να καθίσταται σαφής ο καταληκτικός χρόνος της.(….) Κατ' ακολουθία των ανωτέρω και δεδομένου ότι το ελεγχόμενο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης έχει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά και με την 500/2012 Πράξη του Κλιμακίου τούτου, στην οποία και ρητά παραπέμπει προς αποφυγήν επαναλήψεων, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του.

Παροχή υπηρεσιών αφαλάτωσης ύδατος (…) όσον αφορά στο σχέδιο σύμβασης: α) Δεν έχει τεθεί η συνολική συμβατική αξία των ανατιθέμενων υπηρεσιών στον ανάδοχο με βάση την οικονομική του προσφορά και πρέπει πριν την υπογραφή της σύμβασης να τεθεί σχετικός όρος, ως προς το συνολικό κόστος της ανάθεσης β) Το προβλεπόμενο στο άρθρο 3 παρ. 3.12.1. δικαίωμα προαίρεσης για επέκταση του αντικειμένου της ανάθεσης πρέπει να απαλειφθεί. γ) Η προβλεπόμενη στο άρθρο 7 παρ. 7.1. εδ. β και γ αναπροσαρμογή του τιμήματος θα πρέπει να απαλειφθεί. δ) Ο προβλεπόμενος στο άρθρο 7 παρ. 7.3 όρος για τη δυνατότητα του αναδόχου για καταβολή πρόσθετης αμοιβής πρέπει να απαλειφθεί λόγω της αοριστίας του και της δυνανότητας μεταβολής στη φάση εκτέλεσης της ανάθεσης ουσιωδών όρων της, ενώ η παραπομπή στο π.δ. 28/1980 και στις περί αναθεώρησης τιμών διατάξεις τελεί υπό την προϋπόθεση ότι δεν μεταβάλλονται ουσιωδώς οι όροι της ανάθεσης. ε) Δεν συνιστά όρο της σύμβασης και δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί η αναφερόμενη στην διακήρυξη δυνατότητα αύξησης του συμβατικού αντικειμένου μέχρι 50% και με όρους που θα προσδιορισθούν μετά από διαπραγμάτευση.

Επιλογή αναδόχου κατασκευής έργου...Επί υποβολής δε δικαιολογητικού με ελλιπές περιεχόμενο, η αναθέτουσα αρχή ούτε οφείλει ούτε δύναται να ζητήσει διευκρινίσεις αφού δεν είναι δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνηση μη υποβληθέντος ή μη νομίμως υποβληθέντος δικαιολογητικού (ΣτΕ 1983/2018, 781/2020, ΕΑ ΣτΕ 228/2013, 301/2012 κ.α.) κατ' άρθρο 102 του Ν. 4412/2016 και ως εκ τούτου η ελλιπής συμπλήρωση του ΤΕΥΔ καθίσταται μη θεραπεύσιμη πλημμέλεια (Ελ. Συν. VI Τμήμα 296/2018). Εξάλλου, κατά τα ρητώς ορισθέντα στο άρθρο 79 του Ν. 4412/2016 «Κατά την υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ή κατά την υποβολή προσφορών στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων άνω των ορίων, οι αναθέτουσες αρχές δέχονται το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (ΕΕΕΣ), το οποίο  αποτελείται από ενημερωμένη υπεύθυνη δήλωση, με τις συνέπειες του ν. 1599/1986 (Α΄75), ως προκαταρκτική απόδειξη προς αντικατάσταση των πιστοποιητικών που εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη, επιβεβαιώνοντας ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) δεν βρίσκεται σε μία από τις καταστάσεις των άρθρων 73 και 74 για τις οποίες οι οικονομικοί φορείς αποκλείονται ή μπορούν να αποκλεισθούν», όπου στο άρθρο 73 ορίζεται μεταξύ άλλων, ως λόγος αποκλεισμού η αθέτηση των υποχρεώσεων του οικονομικού φορέα όσον αφορά στην καταβολή φόρων ή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Δοθέντος ότι εν προκειμένω η ανωτέρω συμμετέχουσα δεν δεσμεύεται εκ των δηλώσεων της στο υποβληθέν ΤΕΥΔ, που αποτελεί ως επικαιροποιημένη δήλωση του συμμετέχοντος προκαταρκτική απόδειξη αναφορικά με τα κριτήρια επιλογής και τους λόγους αποκλεισμού, διά της παραλείψεως της η ως άνω συμμετέχουσα να απαντήσει στο ερώτημα του ΤΕΥΔ εάν θα είναι σε θέση να προσκομίσει βεβαίωση πληρωμής εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και φόρων, έπρεπε να η αναθέτουσα αρχή να οδηγηθεί στην απόρριψη της προσφορά της, καθώς η παράλειψη συμπλήρωσης του ως άνω αναφερόμενου πεδίου του ΤΕΥΔ είναι ουσιώδης, επί ποινή αποκλεισμού και δεν επιδέχεται συμπληρώσεως ή διευκρινήσεως. Τούτων δοθέντων οι οικείοι ισχυρισμοί της προσφεύγουσας πρέπει να γίνουν δεκτοί, τα δε περί αντιθέτου ισχυρισθέντα από την αναθέτουσα αρχή στο έγγραφο των απόψεων της να απορριφθούν. 

Βελτίωση και κατασκευή τεχνικών έργων δασικού αντιπυρικού δικτύου...ζητείται από το Τμήμα τούτο να ανακληθεί η 136/2008 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, το Τμήμα αποφαίνεται ότι η διαδικασία ανάδειξης αναδόχου, καθώς και το οικείο σχέδιο σύμβασης για την εκτέλεση του ως άνω έργου, το οποίο αποτελεί ανεξάρτητο τμήμα (υποέργο) με αυτοτελή προϋπολογισμό, δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά τα ορθώς κριθέντα με την προσβαλλόμενη Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου, ως εκ τούτου, η υπό κρίση αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της.