Προυπολογισμός-πιστώσεις.Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι δεν είναι νόμιμη η έναρξη της διαδικασίας, πολλώ δε μάλλον η σύναψη συμβάσεως για τη διενέργεια προμήθειας από δήμο ή κοινότητα, χωρίς να υπάρχει ήδη εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση. Περαιτέρω, ο πρόεδρος κοινότητας δύναται να συνάψει σύμβαση προμήθειας με απευθείας ανάθεση χωρίς προηγούμενη απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου, μόνον εάν έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό ειδικευμένη πίστωση προορισμένη για προμήθεια, η οποία ρητά κατονομάζεται στον προϋπολογισμό. Αν δεν συντρέχουν οι όροι αυτοί, η σύμβαση δεν είναι νόμιμη και δε δεσμεύει την κοινότητα, αλλά καθιστά τον πρόεδρο υπεύθυνο έναντι του αναδόχου. Η δε παρανομία αυτής δεν δύναται να θεραπευθεί με την επιγενόμενη αναμόρφωση του προϋπολογισμού και την εκ των υστέρων έγκριση της δαπάνης από το κοινοτικό συμβούλιο.

Με την προδικαστική προσφυγή η προσφεύγουσα ζητά να ακυρωθεί: α. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του … με αριθμό 1060/29.11.2022, κατά το μέρος αυτής με το οποίο επικυρώθηκαν τα Πρακτικά της Επιτροπής του Διαγωνισμού με αριθμό 1 και 2 σχετικά με τα τμήματα «Δημοτική Ενότητα …, Τοπική κοινότητα …, Τοπική Κοινότητα …, Δημοτική Ενότητα …, …» και «Δημοτική Ενότητα …, …, Τοπική Κοινότητα … και Τοπική Κοινότητα …» για τα οποία αναδείχθηκαν προσωρινοί ανάδοχοι οι οικονομικοί φορείς … και … και β. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του … με αριθμό 1162/28.12.2022, με την οποία κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού για τα πιο πάνω Τμήματα στους προαναφερόμενους οικονομικούς φορείς. 

Με την προδικαστική προσφυγή η προσφεύγουσα ζητά να ακυρωθεί α. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου **** με αριθμό Ηρακλείου ***/30.05.2023, κατά το μέρος αυτής με το οποίο επικυρώθηκε το Πρακτικό της Επιτροπής του Διαγωνισμού με αριθμό 5 και αποκλείσθηκε από την περαιτέρω διεξαγωγή της διαγωνιστικής διαδικασίας αναφορικά με τα τμήματα «Δημοτική Ενότητα ****, Τοπική κοινότητα ****, Τοπική Κοινότητα ****, Δημοτική Ενότητα ****, 4η Κοινότητα ****», και «Δημοτική Ενότητα ****, 3η Κοινότητα ****, Τοπική Κοινότητα ****και Τοπική Κοινότητα ****», ενώ αναδείχθηκαν προσωρινοί μειοδότες οι οικονομικοί φορείς ****, **** και **** και β. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου **** με αριθμό ***/11.07.2023, με την οποία επικυρώθηκε το Πρακτικό της Επιτροπής Διαγωνισμού με αριθμό 6 και κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού για τα προαναφερθέντα τμήματα στους παραπάνω οικονομικούς φορείς

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: Μη νόμιμη η καταβολή δαπάνης στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης ….. (Δ.Ε.Υ.Α.Κ.),  εναπόθεσης απορριμμάτων μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2011 στον Χ.Υ.Τ.Α. …….Ως αιτιολογία για την άρνηση της θεώρησης του ανωτέρω εντάλματος η Επίτροπος προέβαλε ότι: α) το από 3.1.2011 ιδιωτικό συμφωνητικό που καταρτίσθηκε μεταξύ του νομίμου εκπροσώπου του Δήμου ….. και της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. αποτελεί προγραμματική σύμβαση, η οποία ενόψει του ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της, όπως προσδιορίζεται από την εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό του Δήμου ….. αντίστοιχη πίστωση (ποσού 213.089,38 ευρώ), υπερβαίνει το όριο των 200.000,00 ευρώ, που τίθεται από τις οικείες διατάξεις, έπρεπε να υποβληθεί στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου και β) μη νομίμως εκκαθαρίσθηκε η εν λόγω δαπάνη χωρίς να προσκομισθούν τα ζυγολόγια που αναφέρονται στην από 3.1.2011 σύμβαση.

Εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων...ζητείται η ανάκληση της 294/2020 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα προς όσα εκτέθηκαν στη σκέψη 2 της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι η πρόβλεψη στη διακήρυξη, ως κριτηρίου οικονομικής επάρκειας, της υποχρέωσης κάθε προσφέροντος να διαθέτει εν ισχύ ασφαλιστική κάλυψη με όριο αποζημίωσης ανά απαίτηση μεγαλύτερο από 1.000.000,00 ευρώ, που σκοπεί στην απόδειξη της οικονομικής ευρωστίας των διαγωνιζόμενων και στη δυνατότητά τους να αποζημιώσουν την αναθέτουσα αρχή σε περίπτωση επέλευσης του ασφαλιστικού κινδύνου, όσον αφορά σε μεμονωμένους υποψηφίους, έχει κατ’ αρχήν διαμορφωθεί σε εύλογο ύψος, δοθέντος ότι το όριο αποζημίωσης είναι ανάλογο με τη συνολική προεκτιμώμενη αξία της υπό ανάθεση μελέτης. Πλην όμως, εφόσον α) κατά τη διακήρυξη επιτρέπεται η συμμετοχή στον διαγωνισμό ενώσεων μελετητών, β) η υπό ανάθεση σύνθετη μελέτη περιλαμβάνει την εκπόνηση περισσότερων επιμέρους μελετών, υπαγόμενων σε διαφορετικές κατηγορίες, η μερική προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων, κυμαινόμενη από 30.000 ευρώ έως 500.000 ευρώ, προφανώς υπολείπεται του συνολικού αθροίσματος αυτών, γ) ανεξαρτήτως της υποχρέωσης υποβολής ενιαίας προσφοράς για το σύνολο του δημοπρατούμενου αντικειμένου, κάθε μέλος μιας ένωσης μελετητών δύναται να συμμετέχει σε επιμέρους μόνο κατηγορίες από τις δημοπρατούμενες μελέτες, ανάλογα με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα που διαθέτει, πρέπει, κατά την κρίση του Τμήματος, να γίνει δεκτό ότι το επίπεδο οικονομικής επάρκειας που απαιτείται να διαθέτουν τα μέλη των ανωτέρω ενώσεων πρέπει να είναι ανάλογο του  οικονομικού μεγέθους της σύμβασης που προτίθενται να αναλάβουν. Κατά τούτο, η προβλεπόμενη στο άρθρο 19.2 της διακήρυξης απαίτηση κατά την οποία, σε περίπτωση υποβολής προσφοράς από ένωση οικονομικών φορέων, το ανωτέρω κριτήριο οικονομικής επάρκειας (που κατά τα προαναφερθέντα συναρτάται με τον συνολικό προϋπολογισμό της σύμβασης) πρέπει να ικανοποιείται από ένα τουλάχιστον μέλος της ένωσης ανά κατηγορία μελέτης, ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιμέρους κατηγορίας στην οποία συμμετέχει, συνιστά δυσανάλογο περιορισμό στη δυνατότητα συμμετοχής στον διαγωνισμό, ιδίως για τις κατηγορίες μελετών με συγκριτικώς πολύ μικρό οικονομικό αντικείμενο (όπως εν προκειμένω η τοπογραφική, η γεωλογική και η περιβαλλοντική μελέτη) και, επομένως, αντίκειται στο άρθρο 75 παρ. 2 του ν. 4412/2016. Προς τούτο, άλλωστε, συνηγορεί και η διατύπωση της διάταξης του άρθρου 22.2 της διακήρυξης (η οποία ευλόγως αποτυπώνεται στα Πρότυπα Τεύχη διακηρύξεων μελετών), κατά την οποία «Η πλήρωση των απαιτήσεων της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας (…) του άρθρου 19.2 (…) αρκεί να ικανοποιείται αθροιστικά από τα μέλη της ένωσης», διάταξη ωστόσο που η αναθέτουσα αρχή επιχείρησε να αδρανοποιήσει με την κρίσιμη αμφισβητούμενη διάταξη. Εξάλλου, η προσφεύγουσα ισχυρίζεται, προς αντίκρουση των προβλεπομένων στο άρθρο 254 παρ. 3 του ν. 4412/2016 (βλ. και άρθρο 19 παρ. 2 του ν. 4412/2016), ότι η πλήρωση του κρίσιμου κριτηρίου οικονομικής επάρκειας από ένα μόνο μέλος της ένωσης γενικά  και όχι ανά κατηγορία μελέτης, δεν αρκεί, καθόσον τούτο θα οδηγούσε σε αδυναμία ενεργοποίησης της ασφαλιστικής κάλυψης σε περίπτωση που το ασφαλιζόμενο μέλος της ένωσης δεν συμμετείχε στην εκπόνηση της επιμέρους μελέτης στο πλαίσιο της οποίας επήλθε ο ασφαλιζόμενος κίνδυνος.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι η υπό κρίση προσφυγή ανάκλησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν, το δε αχρεωστήτως καταβληθέν παράβολο πρέπει να επιστραφεί στην προσφεύγουσα.Αποφαίνεται ότι δεν πρέπει να ανακληθεί η 294/2020 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜ/2494/2020

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτερω δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη καθώς πριν από τη διενέργειά της υπήρχε πίστωση, η οποία ενεγράφη στον προϋπολογισμό της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. με βάση νόμιμη και ισχυρή απόφαση του Δ.Σ. για την αναμόρφωσή του, απορριπτομένου ως αβασίμου του πρώτου λόγου διαφωνίας. Ωστόσο, όπως βάσιμα προβάλλεται με τον δεύτερο λόγο διαφωνίας, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι κανονική διότι, η δημοσιονομική της δέσμευση έγινε στις 16.10.2014, δηλαδή μετά την απόφαση ανάθεσης των επίμαχων εργασιών (21.8.2014), που συνιστά τη νομική δέσμευσή της. Δεδομένου, όμως, ότι, τελικώς, εκδόθηκε η απόφαση ανάληψης εκ μέρους του Δήμου ..., που, μετά τη λύση και εκκαθάριση της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. ανέλαβε την πληρωμή των ανεκτέλεστων υποχρεώσεών της, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, τα όργανα της, ήδη λυθείσας και εκκαθαρισθείσας, δημοτικής επιχείρησης ενήργησαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των κειμένων διατάξεων που αφορούν τη δημοσιονομική δέσμευση της δαπάνης.

ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟΥ.Με αυτά τα δεδομένα, η εκ μέρους του αναδόχου εκπρόθεσμη έκδοση του εκ του νόμου απαιτούμενου φορολογικού στοιχείου (τιμολογίου) δεν άγει   σε ακυρότητα αυτού, και κατά συνέπεια δεν καθιστά μη νόμιμη ή ανύπαρκτη την αξίωση του δικαιούχου, αφού το τιμολόγιο εξακολουθεί να αποτελεί νόμιμο δικαιολογητικό εκκαθάρισης και ενταλματοποίησης της σχετικής δαπάνης. Περαιτέρω, η μη ανατροπή και εκ νέου ανάληψη της πίστωσης για το οικονομικό έτος 2017 δημιουργεί έλλειμμα στην κανονικότητα της δαπάνης, αν και έγινε δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης για το κρίσιμο οικονομικό έτος 2018, στον προϋπολογισμό του οποίου υπάρχει σχετική πίστωση. Πρωτίστως όμως,                η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη κανονική, καθώς η 2014/16674/24.10.2014 απόφαση, με την οποία δεσμεύτηκε η αναγκαία πίστωση από τις εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό του Δήμου .... πιστώσεις (δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης) είναι μεταγενέστερη της σύμβασης, που συνάφθηκε στις 22.7.2014. Παρά ταύτα, δοθέντος ότι κατά το οικονομικό έτος 2014 υπήρχε πίστωση στον οικείο Κ.Α.Ε. του Δήμου, με τη 270/16.4.2014 απόφαση απευθείας ανάθεσης της Οικονομικής Επιτροπής του ψηφίστηκε η σχετική πίστωση πριν την υπογραφή της και εντέλει έγινε δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης κατά το κρίσιμο οικονομικό έτος 2018, στον προϋπολογισμό του οποίου υπάρχει επίσης σχετική πίστωση, πρέπει να γίνει δεκτό ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου συγγνωστώς και όχι από πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων υπέλαβαν ότι ενεργούσαν νομίμως (πρβλ. Κλ. VII Τμ. 65/2017, 219/2015). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΕΡΓΑ. (αρχή της ειδικότητας των πιστώσεων).(..) απαραίτητες προϋποθέσεις για την έναρξη της διαδικασίας εκτέλεσης ενός δημοτικού έργου είναι αφενός η ένταξή του στο Τεχνικό Πρόγραμμα του οικείου δήμου ...και αφετέρου η ύπαρξη στον προϋπολογισμό σχετικής πίστωσης ίσης τουλάχιστον αξίας με το τμήμα του έργου, που σύμφωνα με την οικεία μελέτη, πρόκειται να εκτελεστεί μέχρι το τέλος του έτους.(..)Όταν μεταξύ του σκοπού της πίστωσης που καθορίζεται με τον προϋπολογισμό, όπως ο σκοπός αυτός εξειδικεύεται με την περιγραφική διατύπωση (κατονομασία) του τίτλου του οικείου κωδικαρίθμου, και του περιεχομένου της δαπάνης, που πρόκειται να πραγματοποιηθεί, δεν υπάρχει εννοιολογική αντιστοιχία, τότε η δαπάνη αυτή δεν μπορεί να βαρύνει τη συγκεκριμένη πίστωση, ενώ τυχόν υπαγωγή της σε αυτή, παρά την έλλειψη της ως άνω αντιστοιχίας, ισοδυναμεί με έλλειψη πίστωσης και αποτελεί λόγο διακωλυτικό της πληρωμής της δαπάνης.(..)Με τη διάταξη αυτή καθιερώνεται η δημοσιονομική αρχή της ειδικότητας των πιστώσεων των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, σύμφωνα με την οποία η πίστωση που εγγράφεται σε κάθε κωδικό αριθμό εξόδων του προϋπολογισμού διατίθεται αποκλειστικά και μόνο για την αντιμετώπιση των δαπανών εκείνων που κατονομάζονται και περιγράφονται στον κωδικό αυτό αριθμό, ενώ δεν επιτρέπεται οι προϋπολογιζόμενες δαπάνες να συγχωνεύονται μεταξύ τους(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω οι εντελλόμενες με τα κρίσιμα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες, καθόσον το δημοτικό έργο, για την εξόφληση του οποίου εκδόθηκαν, δεν είχε ενταχθεί στο τεχνικά προγράμματα του Δήμου των ετών 2006 και 2007 (στα οποία εκτείνεται σύμφωνα με τα στοιχεία του φακέλου η εκτέλεσή του), κατά παράβαση των διατάξεων των άρθρων 265 παρ.1 και 4 του π.δ.410/1995 και 208 παρ.1 και 3 του ν.3463/2006, περαιτέρω δε κατά το χρόνο έναρξης της διαδικασίας και κατά το χρόνο δημοπράτησής του (ήτοι στις 9.7.2005) δεν υπήρχε εγγεγραμμένη πίστωση στον προϋπολογισμό του έτους 2005, ίσης τουλάχιστον αξίας με το τμήμα του έργου που εκτελέστηκε μέχρι το τέλος του έτους αυτού (βλ. 1ο λογαριασμό του έργου για την αξία των εκτελεσθεισών εργασιών), χωρίς την ύπαρξη της οποίας δεν έπρεπε να ξεκινήσει η εκτέλεση του έργου σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 218 παρ.7 του π.δ.410/1995.

Προμήθεια υλικών:..Με δεδομένα αυτά, η μη ανάκληση των αποφάσεων ανάληψης της υποχρέωσης για το οικονομικό έτος 2017 συνεπάγεται την μη κανονικότητα της δαπάνης, αν και έγινε δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης για το κρίσιμο οικονομικό έτος 2018, στον προϋπολογισμό του οποίου υπάρχει σχετική πίστωση. Οι προσκομισθείσες, με το έγγραφο επανυποβολής, αποφάσεις του Αντιδημάρχου … για ανατροπή της ανάληψης υποχρέωσης για τον Κ.Α.Ε. 25.7131.908 του προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2017 του Δήμου δεν φέρουν αριθμό πρωτοκόλλου και αριθμό διαδικτυακής ανάρτησης (Α.Δ.Α.), ως εκ τούτου, δεν αναπτύσσουν νομική ισχύ. Πλην, δοθέντος ότι κατά το οικονομικό έτος 2017 υπήρχε η αναγκαία πίστωση στον οικείο Κ.Α.Ε. του Δήμου, δεσμεύτηκε αυτή πριν την υπογραφή της σύμβασης της προμήθειας και εντέλει έγινε δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης κατά το κρίσιμο οικονομικό έτος 2018, στον προϋπολογισμό του οποίου υπάρχει επίσης σχετική πίστωση, τα αρμόδια όργανα του Δήμου συγγνωστώς και όχι από πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων υπέλαβαν ότι μπορούσαν να προβούν στην εξόφληση της δαπάνης. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης, εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.  

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και λαμβάνοντας υπόψη όσα έγιναν δεκτά στην δεύτερη σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι οι εντελλόμενες με τα κρίσιμα χρηματικά εντάλματα δαπάνες παρίστανται μη νόμιμες, καθόσον, αφορούν μεν όμοιες προμήθειες με προϋπολογισθείσα δαπάνη μικρότερη του ποσού των 15.000 ευρώ (με Φ.Π.Α.), μέχρι του οποίου επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση, οι οποίες δύνανται κατ’αρχήν να κατατμηθούν ανά δημοτική ενότητα, πλην, όμως, για την κατάτμηση αυτών δεν τηρήθηκε η προϋπόθεση της αναγραφής ξεχωριστών, ανά δημοτική ενότητα, πιστώσεων στον οικείο προϋπολογισμό έτους 2013 του Δήμου ….κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 6 παρ. 14 του ν. 4071/2012. Εντούτοις, το Κλιμάκιο εκτιμώντας τα όσα διαλαμβάνονται στο ανωτέρω έγγραφο αντιρρήσεων του Δήμου …., κρίνει ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση τα αρμόδια όργανα του Δήμου πεπλανημένως πλην συγγνωστώς και χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, υπέλαβαν ότι τήρησαν όλες τις απαραίτητες διατυπώσεις για την ενταλματοποίηση των επίμαχων δαπανών. Κατ’ ακολουθίαν, συντρέχει λόγος θεώρησης των υπό κρίση χρηματικών ενταλμάτων λόγω συγγνωστής πλάνης.