Έλλειμμα στη διαχείριση Δήμου...Το Δικαστήριο, όμως, συνεκτιμώντας, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 37 παρ. 1 του ν. 3801/2009, τις επικρατούσες κατά το έτος  1998  και εναρμονιζόμενες με τις τότε πεποιθήσεις των τοπικών κοινωνιών αντιλήψεις των οργάνων των Ο.Τ.Α. ως προς τη δυνατότητά τους να πραγματοποιούν εκδηλώσεις και να προβαίνουν σε έξοδα φιλοξενίας, κρίνει ότι η πραγματοποίηση των ανωτέρω μη νόμιμων δαπανών δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων, αλλά στην πεπλανημένη, πλην συγγνωστή, πεποίθηση του εκκαλούντος ότι οι δαπάνες αυτές μπορούσαν νόμιμα να διενεργηθούν. Επομένως, πρέπει ο εκκαλών να απαλλαγεί από το συνολικό ποσό του καταλογισμού, που για την ως άνω αιτία επιβλήθηκε σε βάρος του με την προσβαλλόμενη πράξη (βλ. Ελ.Συν. αποφ. VII Τμ. 1846, 1318, 1319/2019, 656 - 658/2020). Ως εκ τούτου, αλυσιτελώς προβάλλεται ότι έχουν παραβιαστεί οι αρχές της αναλογικότητας, της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, της καλής πίστης και της χρηστής διοίκησης, καθώς αυτές αντανακλώνται στις διατάξεις του εφαρμοστέου εν προκειμένω άρθρου 37 παρ. 1 του ν. 3801/2009 (βλ. Ελ.Συν.  VII Τμ.  308, 307/2018 ).

Ανάθεση καθηκόντων διαχείρισης στον Ενδιάμεσο Φορέα του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» - ΕΦΕΠΑΕ για τις ενταγμένες Πράξεις Κρατικών Ενισχύσεων με εγκεκριμένη Δημόσια Δαπάνη άνω των 200.000 χιλιάδων ευρώ στο πλαίσιο της Δράσης «Επιδότηση Κεφαλαίου Κίνησης Πληττόμενων από την Πανδημία Τουριστικών Επιχειρήσεων Φιλοξενίας» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» - ΕΠΑνΕΚ 2021-2017.

Δ.ΣΦ-ΦΕΚ-4693/Β/11.10.2021

Καταβολή εξόδων κίνησης...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι νομίμως εκκαθαρίστηκαν έξοδα κίνησης για τη μετάβαση όλων των δικαιούχων των χρηματικών ενταλμάτων περιφερειακών συμβούλων στην ..., δηλαδή και εκείνων (ονομαστικώς αναφερομένων υπό ΙΙΙ.1, 2 και 3) των οποίων ο τόπος κατοικίας απέχει από τον τόπο προορισμού απόσταση υπολειπόμενη του ορίου των 50 χιλιομέτρων και, κατά συνέπεια, οι σχετικές μετακινήσεις χαρακτηρίζονται ως «εντός έδρας» κατά την έννοια του άρθρου 1 περιπτ. 8 της υποπαραγράφου Δ9 του άρθρου 2 του ν. 4336/2015. Και τούτο, διότι, ως προεκτέθηκε στην υπό ΙΙ.Β νομική σκέψη, με τη διάταξη του άρθρου 184 παρ. 3 του ν. 3852/2010 αναγνωρίζονται έξοδα κίνησης σε όλους ανεξαιρέτως τους περιφερειακούς συμβούλους, οι οποίοι μεταβαίνουν από τον τόπο κατοικίας τους στην έδρα της περιφέρειας προκειμένου να συμμετάσχουν στις εργασίες των συλλογικών οργάνων της, η δε χιλιομετρική απόσταση του τόπου κατοικίας από την έδρα της περιφέρειας λαμβάνεται υπόψη μόνο για τον υπολογισμό του είδους και του ποσού των αναγνωριζόμενων εξόδων που προβλέπονται στις γενικές διατάξεις της υποπαραγράφου Δ9 του άρθρου 2 του ν. 4336/2015, όχι όμως και για τον προσδιορισμό των δικαιούχων που προκύπτει ευθέως από την ειδική διάταξη του ν. 3852/2010. Ως εκ τούτου και δοθέντος ότι δεν προβάλλεται από την Επίτροπο έτερος λόγος διαφωνίας, οι εντελλόμενες με τα υπό έλεγχο χρηματικά εντάλματα δαπάνες παρίστανται νόμιμες στο σύνολό τους, αυτά ωστόσο δεν πρέπει να θεωρηθούν λόγω λήξης του οικονομικού έτους 2018, τις πιστώσεις του οποίου επιβαρύνουν.

Οικονομική ενίσχυση σωματείου...:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το ως άνω σωματείο έχει, μεταξύ άλλων, πολιτιστικούς σκοπούς, αναπτύσσει δε πολιτιστικές δραστηριότητες, δηλαδή δραστηριότητες που αποσκοπούν στην πνευματική και εν γένει πολιτιστική καλλιέργεια και ανάπτυξη των κατοίκων της περιοχής, και ως εκ τούτου δύναται να τύχει επιχορήγησης κατ’ εφαρμογή των άρθρων 262 παρ. 3 του π.δ/τος 410/1985 και 202 παρ. 1 του νέου Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων. Ωστόσο, δεν προκύπτει ότι υπέβαλε πριν από την έγκριση των επιχορηγήσεων την απαιτούμενη αίτηση προς το Δημοτικό Συμβούλιο και κατά συνέπεια οι εντελλόμενες δαπάνες δεν είναι νόμιμες. Πλην, όμως, το Τμήμα κρίνει ότι η μη υποβολή από το σωματείο αίτησης προς το Δημοτικό Συμβούλιο δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, αλλά σε πλάνη των αρμόδιων οργάνων ως προς την έννοια των διατάξεων αυτών. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής πλάνης, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2006, τις πιστώσεις του οποίου αυτά βαρύνουν.

Καταλογισμός - έλλειμμα στη διαχείριση Δήμου...Κατά τα λοιπά, ως προς τις λοιπές ως άνω κατηγορίες δαπανών, οι οποίες, παρά τα αντιθέτως προβαλλόμενα με το δικόγραφο της έφεσης, ορθώς κρίθηκαν μη νόμιμες και  μη δυνάμενες να νομιμοποιηθούν με τις αιτιολογίες που εκτίθενται στην προσβαλλομένη, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη την πάροδο ιδιαίτερα μεγάλου χρονικού διαστήματος από το οικονομικό έτος (2002) στο οποίο αφορούν οι καταλογισθείσες δαπάνες, ότι από την πληρωμή των  δαπανών αυτών δεν προκλήθηκε πραγματική ζημία εις βάρος των οικονομικών του Δήμου, ότι  από τα στοιχεία του φακέλου δεν προέκυψε η τέλεση εκ μέρους του δικαιοπαρόχου των εκκαλούντων οποιουδήποτε ποινικού αδικήματος σε σχέση με τη διαχείριση του δημοτικού χρήματος κατά το κρίσιμο έτος (2002), την οικονομική κατάσταση των εκκαλούντων, κληρονόμων του ...., όπως τούτη προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία σε συνδυασμό με το γεγονός ότι για την άσκηση της υπό κρίση έφεσης χορηγήθηκε σε αυτούς το ευεργέτημα της πενίας, κρίνει, κατ’ αποδοχή σχετικού λόγου έφεσης, ότι το ποσό του καταλογισμού που απομένει ύστερα από την αφαίρεση των 58.362,48 ευρώ, (37.586,47 + 20.776,01 ευρώ), πρέπει, σύμφωνα με όσα ανωτέρω εκτίθενται στη σκέψη 14, να μειωθεί μέχρι το 1/20 αυτού.Κατ’ ακολουθία, πρέπει η  έφεση των εκκαλούντων να γίνει εν μέρει δεκτή, να απαλλαγούν αυτοί από το ποσό των 58.362,48 ευρώ, κατά τα ειδικότερα εκτιθέμενα στις σκέψεις 18 και 19 της παρούσας και το εναπομείναν ποσό κατα-λογισμού, δηλαδή το ποσό των  27.737,53 (86.100,01 - 58.362,48) ευρώ, να μειωθεί στο 1/20, ήτοι στο ποσό των 1.386,87 ευρώ, κατά το λόγο της κληρονομικής τους μερίδας. Κατ’ εκτίμηση δε των περιστάσεων, πρέπει να απαλλαγεί ο Δήμος .... και το Ελληνικό Δημόσιο από τα δικαστικά έξοδα των εκκαλούντων (άρθρο 275 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, που κατ’ άρθρο 123 του π.δ.1225/1981, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 12  παρ.2 του ν.3472/2006, Α΄ 135, εφαρμόζεται και στην παρούσα δίκη).

Διετές πρόγραμμα χρηματοδότησης κοινωφελούς επιχείρησης ... δεν μπορεί να καλύπτει λειτουργικές δαπάνες όπως αποζημιώσεις, αμοιβές μελώντου Διοικητικού Συμβουλίου της, έξοδα συντήρησης γραφείων κλπ ούτε να συνιστά τη μοναδική πηγή εσόδων της,καθώς σε αντίστοιχη περίπτωση καταστρατηγούνται τόσο οι κανόνες του ευρωπαϊκού κοινοτικού δικαίου για την κατ' αρχήν απαγόρευση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων (βλ. άρθρο 87 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και τη σχετική νομολογία του Δ.Ε.Κ.), όσο και οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις του άρθρου 259 του Δ.Κ.Κ., που ερμηνευόμενες τελολογικά (βλ. αιτιολογική έκθεση του ν.3463/2006), αποβλέπουν στην ίδρυση οικονομικά βιώσιμων και παραγωγικών κοινωφελών επιχειρήσεων, η λειτουργία των οποίων θα έχει αναπτυξιακή προοπτική και δεν θα στηρίζεται αποκλειστικά στην οικονομική αρωγή του Ο.Τ.Α. που τις συνέστησε.

Έλλειμμα στη διαχείριση Δήμου...Με τα δεδομένα αυτά, παρά τα αντιθέτως με την έφεση προβαλλόμενα, οι ως άνω μη νόμιμες δαπάνες δεν δύνανται να θεωρηθούν νόμιμες κατ’ εφαρμογή του άρθρου 26 παρ. 1 του ν. 3274/2004, δοθέντος ότι, όπως ορθά έκρινε το Κλιμάκιο, δεν πληρούται η πρώτη προϋπόθεση αυτού, να πρόκειται, δηλαδή, για δαπάνες που προβλέπονται ρητώς από την κείμενη νομοθεσία ή που μπορούν να θεωρηθούν ως λειτουργικές. Επιπλέον, ο εκκαλών ζητεί με την υπό κρίση έφεση την ακύρωση της προσβαλλομένης κατά το μέρος που τον αφορά, προβάλλοντας ότι έχει παραβιαστεί το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασής του. Ο λόγος αυτός, όμως, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθώς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, πριν από την έκδοση της προσβαλλομένης, κοινοποιήθηκαν στον εκκαλούντα τα 3 και 4/71412/22.12.2009 Φύλλα Μεταβολών και Ελλείψεων της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Νομό .... σχετικά με τους απολογισμούς των οικονομικών ετών 1997 - 2002 του Δήμου ...., ενώ ουδόλως προκύπτει ότι ο εκκαλών ζήτησε να λάβει γνώση των στοιχείων του φακέλου, προκειμένου να εκφράσει τις αντιρρήσεις του και ο Επίτροπος αρνήθηκε (πρβλ. Ελ.Συν. Αποφ. Ολομ. 1389/2018). Ομοίως, αβάσιμος είναι και ο λόγος της κρινόμενης έφεσης περί έλλειψης αιτιολογίας της προσβαλλομένης, καθόσον ρητά αναγράφεται σε αυτήν ως αιτιολογία του καταλογισμού η έγκριση από τον εκκαλούντα της πραγματοποίησης μη νόμιμων και μη λειτουργικών δαπανών με την ιδιότητα του μέλους του δημοτικού συμβουλίου, αναφέρονται οι εφαρμοσθείσες διατάξεις, τα πραγματικά περιστατικά που δικαιολογούν την ευθύνη του εκκαλούντος ως υπολόγου (έγκριση με την ιδιότητα του δημοτικού συμβούλου της πραγματοποίησης των μη νόμιμων και μη λειτουργικών δαπανών, η  οποία  συνδέεται  αιτιωδώς  με  τη  δημιουργία  του  αντίστοιχου  ελλείμματος), το ύψος του ελλείμματος (15.528,24 ευρώ), τα επιμέρους ποσά που το απαρτίζουν καθώς και ο χρόνος (1999) και ο τρόπος που αυτό προέκυψε. (...)Ωστόσο, το Δικαστήριο συνεκτιμώντας τις αντιλήψεις και πεποιθήσεις των οργάνων διοίκησης των δήμων κατά το έτος 1999, όσον αφορά τη δυνατότητά τους να πραγματοποιούν εκδηλώσεις, να προβαίνουν σε έξοδα φιλοξενίας και να προσφέρουν δώρα για λόγους εθιμοτυπίας, που εναρμονίζονταν και με τις τότε πεποιθήσεις της τοπικής κοινωνίας, κρίνει ότι η πραγματοποίηση των δαπανών που προαναφέρθηκαν και αφορούν στην κάλυψη εξόδων φιλοξενίας γευμάτων και διαμονής δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων, αλλά στη συγγνωστώς πεπλανημένη πεποίθηση ότι οι δαπάνες αυτές ήταν νόμιμες (βλ. Ελ.Συν. VII Τμ. 725, 724, 658, 657, 656, 494, 493, 217/2020, 1319, 1318/2019). Συνακόλουθα, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο εκκαλών πρέπει να απαλλαγεί από τον καταλογισμό των ανωτέρω δαπανών, συνολικού ποσού  3.557,12 ευρώ, λόγω συγγνωστής πλάνης.

Εξοδα κίνησης.(...) ζητείται να ανακληθεί η 49/2012 Πράξη του Τμήματος 1.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν στην προηγούμενη σκέψη κατά πλειοψηφία δεκτά η προσβαλλόμενη πράξη δεν έσφαλε στην ερμηνεία των κρίσιμων διατάξεων, κρίνοντας ότι τα έξοδα κίνησης χορηγούνται στους Προέδρους των τοπικών συμβουλίων για την πραγματοποίηση μόνο των μετακινήσεων που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση των θεσμικών καθηκόντων τους και ότι, συνακόλουθα, απαιτούνται ως δικαιολογητικά της σχετικής δαπάνης δημόσια έγγραφα (τα Πρακτικά συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου) από τα οποία να προκύπτει η μετακίνησή τους για το σκοπό αυτόν, οι δε περί του αντιθέτου λόγοι ανάκλησης πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι.  Επιπλέον, αβασίμως προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι αναιτιολόγητη, καθόσον το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει προκύπτει αυτόθροα από την υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών που έγιναν δεκτά στον εφαρμοζόμενο κανόνα δικαίου, όπως αυτός ερμηνεύτηκε.  Εξάλλου, στο μέτρο που δεν αμφισβητείται ότι η κρίσιμη παροχή αφορά σε πραγματικές δαπάνες και δεν έχει επιδοματικό χαρακτήρα, η απαίτηση προσκόμισης δικαιολογητικών που πιστοποιούν την διενέργεια πραγματικών υπηρεσιακών μετακινήσεων δεν περιορίζει την αξίωση των δικαιούχων ούτε τους επιβαρύνει υπέρμετρα με το κόστος των μετακινήσεων αυτών, όπως αβασίμως ισχυρίζονται οι αιτούντες.  Κατ΄ ακολουθία αυτών που προηγουμένως κρίθηκαν, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ (..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, οι εντελλόμενες, με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής, δαπάνες είναι μη κανονικές, ...., διότι οι σχετικές αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης, σε βάρος των Κ.Α.Ε. 0721 «ημερήσια αποζημίωση» και 0711 «οδοιπορικά έξοδα», εκδόθηκαν στις ..., ήτοι σε χρόνο μεταγενέστερο της πραγματοποίησης των επίμαχων δαπανών, που αφορούν σε μετακίνηση εκτός έδρας, κατά το χρονικό διάστημα από 1 έως 5.2.2017. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη τους ισχυρισμούς του Νοσοκομείου, σύμφωνα με τους οποίους έγινε έλεγχος και βεβαιώθηκε η ύπαρξη πίστωσης στους ανωτέρω Κ.Α.Ε. πριν την πραγματοποίηση της οικείας μετακίνησης, καθώς και το γεγονός ότι η καθυστέρηση έκδοσης των ως άνω αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης ήταν μόλις λίγων ημερών (πέντε ημερών, όσον αφορά τον Κ.Α.Ε. 0721, τον οποίο, άλλωστε, βαρύνει και το μεγαλύτερο ποσό των εντελλόμενων δαπανών, και είκοσι ημερών, όσον αφορά τον Κ.Α.Ε. 0711), το Κλιμάκιο κρίνει ότι η παράλειψη έγκαιρης δέσμευσης της σχετικής πίστωσης δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των κειμένων διατάξεων εκ μέρους των αρμοδίων οργάνων του Νοσοκομείου, αλλά σε συγγνωστή πλάνη αυτών.(..) IV. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες δεν είναι κανονικές, πλην, όμως, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

Περίληψη της αποφάσεως 1. Εξωσυμβατική ευθύνη — Προϋποθέσεις — Παρανομία — Ζημία — Αιτιώδης συνάφεια (Άρθρο 288, εδ. 2, ΕΚ) 2. Δημόσιες συμβάσεις των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων — Σύναψη συμβάσεως κατόπιν προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Εξουσία των θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο της διαδικασίας συνάψεως της συμβάσεως — Σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ ενός υποβαλόντος προσφορά και ενός μέλους της επιτροπής αξιολογήσεως των προσφορών — Περιθώριο εκτιμήσεως της Επιτροπής — Όρια — Παραβίαση των αρχών της χρηστής διοικήσεως και της ίσης μεταχειρίσεως — Στοιχειοθέτηση της ευθύνης της Κοινότητας (Άρθρο 288 ΕΚ) 3.Δημόσιες συμβάσεις των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Δαπάνες που καταβάλλει ένας υποβαλών προσφορά — Δικαίωμα αποζημιώσεως — Δεν υφίσταται — Εξαίρεση — Παράβαση του κοινοτικού δικαίου 1.Το κοινοτικό δίκαιο αναγνωρίζει δικαίωμα αποζημιώσεως αν συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις, ότι δηλαδή ο παραβιασθείς κανόνας δικαίου αποσκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων στους ιδιώτες, ότι η παράβαση είναι κατάφωρη και ότι υφίσταται άμεσος αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παραβάσεως της υποχρεώσεως που υπέχει το όργανο που εξέδωσε την πράξη και της ζημίας που υπέστησαν τα βλαβέντα πρόσωπα. (βλ. σκέψη 31) 2. Δυνάμει των αρχών της χρηστής διοικήσεως και της ίσης μεταχειρίσεως, εναπόκειται στην Επιτροπή, στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, μετά την ανακάλυψη της υπάρξεως συγκρούσεως συμφερόντων μεταξύ ενός μέλους της επιτροπής αξιολογήσεως και ενός εκ των υποβαλόντων προσφορά, να καταρτίσει και να λάβει, με όλη την απαιτούμενη επιμέλεια και βάσει όλων των δυναμένων να ασκήσουν επιρροή στοιχείων, την απόφασή της σχετικά με τη συνέχεια της διαδικασίας συνάψεως της επίμαχης συμβάσεως. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή οφείλει να μεριμνά, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας υποβολής προσφορών, για την τήρηση της ίσης μεταχειρίσεως και, κατά συνέπεια, τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους τους υποψηφίους. Συναφώς, η Επιτροπή διαθέτει περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν ως προς τη διεξαγωγή της διαδικασίας. Ωστόσο, όταν η Επιτροπή δεν διεξάγει έρευνα σχετικά με τον ενδεχόμενο συντονισμό μεταξύ ενός εκ των υποβαλόντων προσφορά και ενός μέλους της επιτροπής αξιολογήσεως, υπερβαίνει το ως άνω περιθώριο εκτιμήσεως και παραβιάζει, κατά τρόπο πρόδηλο και σοβαρό, τα όρια που επιβάλλονται στην εν λόγω εξουσία εκτιμήσεως. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή διαπράττει παρανομία που είναι ικανή να στοιχειοθετήσει ευθύνη της Κοινότητας. (βλ. σκέψεις 75, 77, 79, 93) 3. Οι επιχειρηματίες οφείλουν να αναλαμβάνουν τους οικονομικούς κινδύνους που είναι συμφυείς με τις δραστηριότητές τους και οι οποίοι, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας μειοδοτικού διαγωνισμού, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα έξοδα που συνδέονται με την προετοιμασία της προσφοράς. Επομένως, τα σχετικά έξοδα βαρύνουν την επιχείρηση που επέλεξε να συμμετάσχει στη διαδικασία, δεδομένου ότι η δυνατότητα συμμετοχής σε διαγωνισμό για την ανάθεση συμβάσεως δεν συνεπάγεται τη βεβαιότητα ότι η εν λόγω σύμβαση θα κατακυρωθεί στον συμμετέχοντα. Επομένως, κατ’ αρχήν, τα έξοδα και οι δαπάνες που καταβάλλει ένας υποβαλών προσφορά για τη συμμετοχή του σε διαδικασία υποβολής προσφορών δεν αποτελούν ζημία που μπορεί να αποκατασταθεί με την επιδίκαση αποζημιώσεως. Ωστόσο, το άρθρο 24 των γενικών κανόνων περί προσκλήσεων προς υποβολή προσφορών και περί αναθέσεως συμβάσεων που χρηματοδοτούνται από τα κεφάλαια των προγραμμάτων Phare και Tacis δεν μπορεί να έχει εφαρμογή, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος προσβολής των αρχών της ασφαλείας δικαίου και της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, σε περιπτώσεις που η παράβαση του κοινοτικού δικαίου κατά τη διεξαγωγή της διαδικασίας υποβολής προσφορών έθιξε τις πιθανότητες ενός υποβαλόντος προσφορά να του κατακυρωθεί η σύμβαση. Οσάκις θίγονται οι πιθανότητες του υποβαλόντος προσφορά, πρέπει να επιδικάζεται αποζημίωση στον τελευταίο για τη ζημία που αφορά τα έξοδα στα οποία αυτός υποβλήθηκε για τη συμμετοχή του στη διαδικασία. (βλ. σκέψεις 98, 102)