ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η αναίρεση της 25/2010 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας εταιρίας, αναδόχου του δημόσιου έργου «Ε.Σ. Παγκρήτιο – Αποπεράτωση Εγκαταστάσεων Γ΄ Φάση», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου αυτού και αφορά την επιστροφή ως μη εγκεκριμένης της 37ης πιστοποίησης του έργου καθώς και της τελικής επιμέτρησης των εργασιών συντήρησης, φύλαξης και λειτουργίας του έργου.(....)Περαιτέρω, με την προσφυγή της η αναιρεσείουσα είχε προβάλει, κατά τ' ανωτέρω εκτεθέντα, ότι οι επίμαχες πρόσθετες εργασίες αφορούσαν τη λειτουργικότητα και ασφάλεια του έργου, και ότι για την εκτέλεσή τους είχαν δοθεί έγγραφες εντολές από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, η οποία συνέταξε, για τις εργασίες αυτές, τον 5ο Α.Π.Ε. και το 6ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε., ενόψει δε των προβληθέντων αυτών ισχυρισμών σχετικά με την αναγκαιότητα των συγκεκριμένων εργασιών, το δικάσαν Εφετείο όφειλε να διαλάβει κρίση ως προς το χαρακτήρα αυτών ως πράγματι αναγκαίων ή μη, οπότε, εάν κρίνονταν αναγκαίες, θα ήταν δυνατή η εκ των υστέρων νομιμοποίησή τους με τη σύναψη ιδιαίτερης, συμπληρωματικής σύμβασης.Δέχεται την κρινόμενη αίτηση.Αναιρεί την 25/2010 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, στο οποίο και παραπέμπει την υπόθεση, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό.

Δημόσια έργα. Αίτηση θεραπείας κατά αποφάσεως Προϊσταμένης Αρχής. Προϋποθέσεις επανεισαγωγής αιτήσεως θεραπείας στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων για γνωμοδότηση.Είναι δυνατή η επανεισαγωγή προς εξέταση στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων αιτήσεως θεραπείας αναδόχου δημοσίου έργου, ενόψει διαφορετικών απόψεων που έχουν διατυπωθεί μεταξύ του ΤΣΕ/ΓΕΣ και της ιεραρχίας, σχετικά με τη διαφωνία που έχει ανακύψει μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και αναδόχου, λόγω της διαγραφής από Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (ΑΠΕ) νέων τιμών.

Εν προκειμένω, η αναιρεσείουσα Κοινοπραξία με το ασκηθέν, στις 30.12.2002, ένδικο βοήθημα, ζήτησε, μεταξύ άλλων, να υποχρεωθεί ο αναιρεσίβλητος Δήμος να της καταβάλει το συνολικό ποσό των 17.795.490 δραχμών, εκ των οποίων (α) ποσό 8.374.272 δραχμών αφορά τόκους οι οποίοι, κατά τους ισχυρισμούς της αναιρεσείουσας, έπρεπε να της καταβληθούν λόγω της μεταγενέστερης εξόφλησης της ιδίας συμμετοχής του Δήμου, συμπεριλαμβανομένου του εργολαβικού οφέλους ποσοστού 15% και του ΦΠΑ ποσοστού 18% και (β) ποσό 5.000.000 δραχμών για πρόσθετες εργασίες καθώς και ποσό 4.421.218 δραχμών για τόκους επί του ποσού των προσθέτων εργασιών. Ενόψει των ως άνω αξιώσεων της αναιρεσείουσας κοινοπραξίας, η ικανοποίηση των οποίων προϋποθέτουν την ερμηνεία και την εφαρμογή των σχετικών όρων της συμβάσεως, όφειλε αυτή να ασκήσει, μετά την τήρηση της προσήκουσας ενδικοφανούς διαδικασίας, προσφυγή διότι, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, η δικαστική επίλυση όλων εν γένει των διαφορών από την εκτέλεση δημοσίων ή δημοτικών έργων, και αυτών ακόμη που έχουν ως αντικείμενο την ανόρθωση ζημίας που προκλήθηκε από ενέργειες ή παραλείψεις των δημοσίων ή δημοτικών αρχών κατά την εκτέλεση δημοσίου ή δημοτικού έργου, επιδιώκεται με άσκηση προσφυγής, μετά τήρηση της διαγραφομένης από το νόμο διοικητικής διαδικασίας. Με αυτά τα δεδομένα, ορθώς το δικάσαν εφετείο δέχθηκε ότι το ασκηθέν ένδικο βοήθημα είχε το χαρακτήρα προσφυγής, όπως άλλωστε επιγράφετο, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες απαιτήσεις της αναιρεσείουσας δεν ήταν βέβαιες και εκκαθαρισμένες αλλά, αντιθέτως, υπήρχε στάδιο ουσιαστικής κρίσεως τόσο ως προς την καταρχήν ύπαρξη των απαιτήσεων όσο και το ύψος αυτών, ο δε προαναφερθείς λόγος αναιρέσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος...κατόπιν αυτών η υπό κρίση αίτηση αναιρέσεως είναι απορριπτέα στο σύνολό της.

Συμπληρωματική σύμβαση .Η συμπληρωματική σύμβαση συνοδεύεται από τον «Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών» (νεότερη ονομασία του «Συγκριτικού Πίνακα») στον οποίο περιλαμβάνονται οι εργασίες, οι τιμές μονάδος αυτών, τα μεγέθη των ποσοτήτων και ο προϋπολογισμός του αρχικού έργου, της αμέσως προηγούμενης συμβάσεως και της προς κατάρτιση καινούριας συμβάσεως, η έγκριση δε του πίνακα αυτού (και συνεπώς η οριστικοποίησή του) έχει συνέπειες μόνο ως προς το είδος και την ποσότητα των προς εκτέλεση εργασιών και δεν επιδρά στους όρους και τις προϋποθέσεις εγκυρότητας και νομιμότητας της συμπληρωματικής συμβάσεως. Περαιτέρω, κατά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας των χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής δαπανών το Δικαστήριο δεν υπεισέρχεται στις συμβατικές υποχρεώσεις του φορέα που διενεργεί τη δαπάνη και επομένως δεν ανακύπτει κατά τούτο ζήτημα τηρήσεως των αρχών της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών, οι οποίες, σύμφωνα με το νόμο δεσμεύουν μόνο τους συμβαλλομένους στις συμβάσεις που αποτέλεσαν την αιτία της δαπάνης και μόνον εφόσον αυτές πληρούν τους όρους εγκυρότητας και νομιμότητας.

Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου Δήμου...Με δεδομένα αυτά, σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, μη νομίμως επιχειρείται η σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με νέο ανάδοχο, χωρίς να έχει προηγηθεί η εγκριτική της υποκατάστασης απόφαση της αναθέτουσας αρχής, ενώ η 144/2009 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου με την οποία εγκρίθηκε η απορρόφηση του κλάδου δραστηριότητας της «....» από την «....» για το έργο «Κατασκευή Κλειστού Γυμναστηρίου Δήμου ...» και υπό την εκδοχή ότι αποτελεί την προβλεπόμενη από το άρθρο 65 του ν. 3669/2008 εγκριτική της υποκατάστασης απόφαση, δεν περιλαμβάνει τα απαιτούμενα από την ανωτέρω διάταξη στοιχεία και για το λόγο αυτό υφίσταται ουσιώδης νομική πλημμέλεια, που εμποδίζει την υπογραφή της.Στη διάταξη του άρθρου 28 του ν. 3669/2008 «Κύρωση της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων» (ΦΕΚ Α΄, 116) ορίζεται ότι: « 3. Μετά από έγκριση του αρμοδίου οργάνου, χωρίς δημοσίευση της σχετικής προκήρυξης επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση: α) … ε) Σε περίπτωση συμπληρωματικών εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στην πρώτη σύμβαση κατασκευής έργου, οι οποίες είναι όμως αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης έργου και υπό τις περαιτέρω προϋποθέσεις: i) όταν δεν μπορούν να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, ii) όταν μπορούν μεν να διαχωριστούν, είναι όμως απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες δεν μπορούν να υπερβαίνουν το πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της κύριας σύμβασης». Περαιτέρω, στη διάταξη του άρθρου 57 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι: «Το έργο εκτελείται σύμφωνα με τη σύμβαση και τα τεύχη και σχέδια που τη συνοδεύουν. Ο φορέας κατασκευής του έργου έχει το δικαίωμα, αν προκύψει ανάγκη εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό ανατεθέν έργο ούτε στην πρώτη συναφθείσα σύμβαση και οι οποίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, να συνάπτει σύμβαση με τον ανάδοχο του έργου, με την προϋπόθεση ότι οι συμπληρωματικές εργασίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για τις αναθέτουσες αρχές ή όταν αυτές οι εργασίες μολονότι μπορούν να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Το συνολικό ποσό των συμβάσεων αυτών δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η αμοιβή για τη σύνταξη των τυχόν απαιτούμενων μελετών για τις συμπληρωματικές εργασίες. Η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών είναι υποχρεωτική για τον ανάδοχο του έργου και, προκειμένου να υπογραφεί η σύμβαση για την εκτέλεσή τους, απαιτείται γνώμη του οικείου τεχνικού συμβουλίου … 2. Κάθε σύμβαση επόμενη της αρχικής συνοδεύεται από Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) που περιλαμβάνει ιδίως τις ενδείξεις των εργασιών, τις τιμές μονάδας των εργασιών, τα μεγέθη των ποσοτήτων, τις δαπάνες του προϋπολογισμού του αρχικά ανατεθέντος έργου, του προϋπολογισμού της αμέσως προηγούμενης σύμβασης και του προϋπολογισμού της προς κατάρτιση νέας σύμβασης. Περιλαμβάνει ακόμη και τις δαπάνες των απρόβλεπτων, καθώς και την προβλεπόμενη δαπάνη για αναθεώρηση και Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.).

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1777/2011

Δημόσια έργα – Εκτέλεση απολογιστικών εργασιών και χρηματοδότησή τους από το κονδύλιο των απροβλέπτων εργασιών, χωρίς σύνταξη Πρωτοκόλλου Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών. Για την ανάλωση μέρους του κονδυλίου των απροβλέπτων δαπανών του δημοσίου έργου «Μελέτη, κατασκευή και θέση σε λειτουργία του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης» προς εκτέλεση απαραίτητων αρχαιολογικών εργασιών με απολογιστικό τρόπο, απαιτείται η σύνταξη Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) και όχι Πρωτοκόλλου Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.), ενώ απαιτείται η σύνταξη Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. για την απομείωση του κατ’ αποκοπή τιμήματος του έργου, σύμφωνα με τον σχετικό σαφή και ρητό συμβατικό όρο. (ομοφ.)

Ελεγχος συμβάσεων για την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών (Εγκύκλ.24)

Εκτέλεση έργου «Δημοτικός φωτισμός των περιμετρικών οδών του χώρου αθιγγάνων» (..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης, όπως παρατέθηκε ανωτέρω, αφορά στην εκτέλεση έργου, καθόσον οι εκτελούμενες εργασίες συνίστανται σε κατασκευή, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ.3 του ν.3669/2008, το αποτέλεσμα της οποίας συνδέεται με το έδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί συστατικό του. Επιπλέον, για την εκτέλεση των παραπάνω εργασιών απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, προκειμένου να τεθούν σε πλήρη και ασφαλή λειτουργία τα φωτιστικά σώματα. Τέλος, ανεξαρτήτως του ότι δεν προσδιορίζεται επακριβώς το κόστος της προμήθειας των ιστών ηλεκτροφωτισμού και των φωτιστικών σωμάτων σε σχέση με το κόστος των εργασιών τοποθέτησής τους, ο προέχων χαρακτήρας της σύμβασης λόγω της φύσεως των εκτελεσθεισών εργασιών είναι αυτός της σύμβασης έργου. Επομένως, ο ανάδοχος δικαιούται εργολαβικό όφελος κατά τη νομοθεσία περί δημοσίων έργων

Δυνατότητα ή μη παράτασης συμβάσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου του προσωπικού, που προσλήφθηκε για την εκτέλεση έργου χρηματοδοτούμενου από το Γ΄ Κ.Π.Σ., το οποίο δεν έχει ολοκληρωθεί.Είναι δυνατή η παράταση των συμβάσεων εργασίας του εν λόγω προσωπικού πέραν των είκοσι τεσσάρων (24) μηνών συνολικού χρόνου εργασίας και μέχρι την περαίωση του έργου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:. Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις συνάγεται ότι μη νομίμως ανατέθηκε η εκτέλεση του προαναφερθέντος έργου στον συγκεκριμένο ανάδοχο. Τούτο, διότι ο τελευταίος δεν διέθετε τα απαιτούμενα βάσει της συνταχθείσας Μελέτης του έργου και των προβλεπόμενων σε αυτή επιμέρους εργασιών προσόντα. Ειδικότερα, βάσει του συνημμένου στη Μελέτη προϋπολογισμού δαπάνης εργασιών, η συνολική δαπάνη αυτών, συμπεριλαμβανομένου του κονδυλίου των απροβλέπτων αφού επρόκειτο για έργο υπαγόμενο αμιγώς στην κατηγορία των έργων οδοποιίας, ανήρχετο στο ποσό των 20.319,72 ευρώ, ενώ κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης ο ανάδοχος ήταν πιστοποιημένος βάσει της εγγραφής του στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων της Π.Ε. …για την ανάληψη έργων προϋπολογισμού έως 18.000 ευρώ, επομένως δεν επιτρεπόταν εν προκειμένω να του ανατεθεί η εκτέλεση του έργου κατ’ αρχήν λόγω του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης αυτού. Επιπλέον, όμως, η ανάθεση χώρισε παράνομα στον συγκεκριμένο ανάδοχο και για τον πρόσθετο λόγο ότι η Μελέτη του εν λόγω έργου οδοποιίας προέβλεπε την εκτέλεση όχι μόνο χωματουργικών εργασιών (εκσκαφές, καθαρισμοί τάφρου-ρέματος και μεταφορά των  προϊόντων αυτών, προμήθεια δανείων και κοκκώδους υλικού), αλλά και τεχνικών (κοιτοστρώσεις και κατασκευές από σκυρόδεμα, τοποθέτηση χαλύβδινου πλέγματος), υδραυλικών (τοποθέτηση τσιμεντοσωλήνων), καθώς επίσης εργασιών οδοστρωσίας (ισοπέδωση και μόρφωση καταστρώματος  οδού), μολονότι βάσει της προαναφερθείσας εγγραφής του στο Μητρώο ο ανάδοχος αυτός νομιμοποιούνταν να αναλαμβάνει την εκτέλεση μόνο χωματουργικών εργασιών επί έργων οδοποιίας. Άλλωστε, το συμπτωματικό γεγονός της αφαίρεσης των τεχνικών εργασιών και των υδραυλικών κατά τη σύνταξη  του 1ου Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών, διότι δεν κρίθηκε αναγκαία η εκτέλεση αυτών, δεν θεραπεύει την προαναφερθείσα πλημμέλεια, καθώς κατά τον χρόνο της ανάθεσης οι συγκεκριμένες εργασίες (τεχνικές) συμπεριλαμβάνοντα ν μεταξύ των εκτελεστέων  βάσει  της  Μελέτης  εργασιών, ο δε ανάδοχος δεν νομιμοποιούνταν να αναλάβει την εκτέλεση αυτών, ενώ, περαιτέρω, ακόμη και μετά την προαναφερθείσα αφαίρεση στον 1ο Α.Π.Ε. παρέμειναν οι εργασίες οδοστρωσίας, για την εκτέλεση των οποίων ο συγκεκριμένος ανάδοχος επίσης δεν έχει εγγραφεί στο οικείο Μητρώο. Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη άμεση ανάγκη αποκατάστασης του αγροτικού οδικού δικτύου του Δήμου όπως προκύπτει και από την κήρυξη του συνόλου αυτού σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς επίσης την ανάθεση όμοιων εργασιών στον συγκεκριμένο ανάδοχο κατά το παρελθόν,  αλλά και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της προϋπολογισθείσας δαπάνης του συγκεκριμένου έργου αφορούσε την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών,  το Κλιμάκιο κρίνη ότι τα όργανα του Δήμου ενήργησαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των εφαρμοστέων διατάξεων και άρα συγγνωστώς, συνεπώς το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα θα έπρεπε κατ’ αρχήν να θεωρηθεί.