Κρίσιμος χρόνος δια την αναθεώρησιν των τιμών κατασκευής δημοσίων έργων είναι ο χρόνος εκτελέσεως των εργασιών και , ως εκ τούτου , επί της αναθεωρήσεως των εν λόγω τιμών ουδεμίαν ασκεί επιρροήν ούτε ο χρόνος πιστοποιήσεως των εργασιών , ούτε ο χρόνος πληρωμής τούτων . Επειδή , εξάλλου , κατά την διάταξη του άρθρ. 288 του Αστικού Κώδικος , κατά την οποία «Ο οφειλέτης υποχρεούται να εκπληρώση την παροχήν ως απαιτεί η καλή πίστις , λαμβανομένων υπόψη των συναλλακτικών ηθών» , εφαρμοζομένην αναλόγως , ως γενικής αρχής του δικαίου , και επί διοικητικών συμβάσεων , το δικαστήριον δύναται να παρεμβαίνη διορθωτικώς , καθορίζον , κατ’ απόκλισιν έτι από των συμφωνηθέντων , την μεταξύ των συμβαλλομένων παροχήν και αντιπαροχήν , εφ’ όσον τούτο επιβάλλεται εκ της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών , δηλαδή εις τας περιπτώσεις εκείνας , κατά τας οποίας συντρέχουν απρόβλεπτοι συνθήκαι , αι οποίαι , αν και δεν πληρούν τας προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρ. 388 του Αστικού Κώδικος , καθιστούν , παρά ταύτα , διά τινα των αντισυμβαλλομένων την παροχήν υπερμέτρως επαχθή εις βαθμόν , υπερβαίνοντα τον κατά την καλή πίστιν και τα συναλλακτικά ήθη δυνάμενον να αναληφθή παρ’ αυτού κίνδυνον (πρβλ. Σ.τ.Ε. 74/1992 επταμ.) .

Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού – Δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής και πάγιας αντιμισθίας – Ωράριο απασχόλησης και χορήγηση άδειας άνευ αποδοχών.(...)α) Οι απασχολούμενοι στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής δεν έχουν υποχρέωση τήρησης υπαλληλικού ωραρίου, αλλά παρέχουν τις υπηρεσίες τους για χρόνο εύλογο και απαραίτητο, αναλόγως των υπαρχουσών αναγκών, επί καθημερινής, κατά το δυνατόν, βάσεως, εργάσιμες ημέρες και ώρες, κατά κανόνα, στην Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α. β) Η διάταξη του άρθρου 51 παρ.2 του Υ.Κ., δεν έχει εφαρμογή και σε δικηγόρο που απασχολείται στο ΥΠ.ΠΟ.Α. με σχέση έμμισθης εντολής και πάγια αντιμισθία. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σχετικό αίτημα με βάση τις αρχές της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών και με τη στάθμιση του αληθούς συμφέροντος της υπηρεσίας και του αιτήματος του δικηγόρου, να κρίνει κατά περίπτωση και να χορηγήσει την άδεια αυτή. (ομοφ.)

Προμήθεια αντιδραστηρίων: Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη, κατά την κρίση του Κλιμακίου δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας στο υποβληθέν σχέδιο συμβάσεως και απαραδέκτως υποβάλλεται αυτοτελώς για έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου τούτου. Και τούτο διότι αυτό αφορά στην κατάρτιση συμβάσεως μετά τη μονομερή ενεργοποίηση όρου (δικαιώματος προαιρέσεως) που είχε ήδη περιληφθεί στο κείμενο της αρχικής συμβάσεως και είχε διέλθει του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020 (Α΄ 127) ανάγεται δε στο πλαίσιο εκτελέσεως της προηγούμενης συμβάσεως, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Επομένως, οποιαδήποτε κρίση ως προς τους όρους ασκήσεως του εν λόγω δικαιώματος, θα αποτελούσε κρίση περί την εκτέλεση συμβατικού όρου και όχι κρίση αναγόμενη στο πεδίο του προσυμβατικού ελέγχου (βλ. ΕΣ απόφ. VI Tμ. 1543/2014).

Δικαίωμα προαίρεσης.(,,,) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη, κατά την κρίση του Κλιμακίου δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας στο υποβληθέν σχέδιο συμβάσεως και απαραδέκτως υποβάλλεται αυτοτελώς για έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου τούτου. Και τούτο, διότι : α) Το επίμαχο σχέδιο αφορά στην κατάρτιση συμβάσεως μετά την ενεργοποίηση όρου (δικαιώματος προαιρέσεως) που είχε ήδη περιληφθεί στο κείμενο της από 21.1.2010 αρχικής συμβάσεως και είχε διέλθει τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του άρθρου 19 του π.δ/τος 774/1980, εντάσσεται δε στο πλαίσιο εκτελέσεως της προηγούμενης συμβάσεως, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Επομένως, οποιαδήποτε κρίση ως προς τους όρους ασκήσεως του εν λόγω δικαιώματος, θα αποτελούσε κρίση περί την εκτέλεση συμβατικού όρου και όχι κρίση αναγόμενη στο πεδίο του προσυμβατικού ελέγχου (βλ. Πράξ. Ζ΄ Κλιμ. Ελ.Συν. 194/2010), ενώ  θα προϋπέθετε την επάνοδο σε ήδη κριθέντα από το Κλιμάκιο ζητήματα, καθόσον  το επίμαχο δικαίωμα προαιρέσεως είχε ελεγχθεί ως προς το ποιοτικώς και ποσοτικώς ορισμένο αυτού αλλά και την  διάρκειά του κατά τον έλεγχο του σχεδίου της αρχικής συμβάσεως

Δημόσια έργα. Αίτηση θεραπείας κατά αποφάσεως Προϊσταμένης Αρχής. Προϋποθέσεις επανεισαγωγής αιτήσεως θεραπείας στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων για γνωμοδότηση.Είναι δυνατή η επανεισαγωγή προς εξέταση στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων αιτήσεως θεραπείας αναδόχου δημοσίου έργου, ενόψει διαφορετικών απόψεων που έχουν διατυπωθεί μεταξύ του ΤΣΕ/ΓΕΣ και της ιεραρχίας, σχετικά με τη διαφωνία που έχει ανακύψει μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και αναδόχου, λόγω της διαγραφής από Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (ΑΠΕ) νέων τιμών.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-Συμπληρωματικά στοιχεία:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι παρέλκει ως αλυσιτελής η εξέταση της νομιμότητας του αποκλεισμού του ατομικού εργολήπτη …, με προσφερθείσα μέση έκπτωση 36,11%, ως εκ της κατατάξεώς του στην δέκατη έκτη (16η) θέση του οικείου πίνακα μειοδοσίας ...Περαιτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο νέου, διορθωμένου σχεδίου συμβάσεως, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής, υπό τους εξής όρους: α) στη σελίδα 2 του οικείου σχεδίου συμβάσεως πρέπει να διορθωθεί ο αναγραφόμενος αριθμός της κατακυρωτικής αποφάσεως της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου..β) ο όρος του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 8 του σχεδίου συμβάσεως, σύμφωνα με τον οποίο ο Δήμος ... έχει το δικαίωμα κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου να αναθέτει στον ανάδοχο, με την υπογραφή νέας συμβάσεως, την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών, έχει την έννοια ότι το ως άνω δικαίωμα μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο εφόσον συντρέξουν οι προϋποθέσεις που ορίζει η κείμενη νομοθεσία για την ανάθεση συμπληρωματικών εργασιών, ...και γ) το ελεγχόμενο έργο διέπεται, ενόψει του χρόνου δημοπρατήσεώς του, από τις διατάξεις του ν. 3669/2008 «Κύρωση της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων» και, επομένως, οποιαδήποτε παραπομπή γίνεται στο σχέδιο συμβάσεως .. ή στα συμβατικά τεύχη σε διατάξεις νόμων ή π.δ., που έχουν κωδικοποιηθεί στο νόμο αυτό.., πρέπει πλέον να αντικατασταθεί με παραπομπή στις αντίστοιχες διατάξεις του ν. 3669/2008. ..Kατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο νέου, διορθωμένου σχεδίου συμβάσεως, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής, υπό τους όρους που τέθηκαν και σύμφωνα με τις επισημάνσεις που έγιναν στην σκέψη V της παρούσας Πράξης.

Ανάδειξη αναδόχου σε δημόσιο έργο:..Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι παρέλκει ως αλυσιτελής η εξέταση της νομιμότητας του αποκλεισμού της εργοληπτικής επιχειρήσεως «....», με προσφερθείσα μέση έκπτωση 41,83%, ως εκ της κατατάξεώς της στην δέκατη όγδοη (18η) θέση του οικείου πίνακα μειοδοσίας ... Περαιτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμβάσεως, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής, με την επισήμανση ότι στο σχέδιο συμβάσεως το ποσό των ΓΕ & ΟΕ θα διορθωθεί από το ποσό των 150.078,74 ευρώ, στο ορθό ποσό των 159.078,74 ευρώ.

Εγκατάσταση αφαλάτωσης .(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις σκέψεις 1, 2 και 3 της παρούσας, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι, ανεξαρτήτως εάν η αρχική σύμβαση του ως άνω έργου υποβλήθηκε ή όχι σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία που απαιτείται κατά νόμο να προηγηθεί για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και η οποία, ολοκληρούμενη σε μία και μοναδική φάση, περιλαμβάνει την έκδοση απόφασης ανάθεσης στον ανάδοχο συμπληρωματικών εργασιών και έγκρισης του οικείου Α.Π.Ε., ενώ ουδέν σχέδιο σύμβασης υποβάλλεται προς έλεγχο. Συνεπώς, ο φάκελος με τα στοιχεία της υπόθεσης εισάγεται για έλεγχο στο Κλιμάκιο τούτο προώρως.  Για τους λόγους αυτούςΑπαραδέκτως εισάγεται στο Κλιμάκιο τούτο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας ο φάκελος της διαδικασίας που αφορά στον «3° Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα εργασιών του έργου με τίτλο: "Εγκατάσταση αφαλάτωσης"

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η αναίρεση της 24/2010 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας εταιρίας, αναδόχου του δημόσιου έργου «Ε.Σ. Παγκρήτιο – Αποπεράτωση Εγκαταστάσεων Γ΄ Φάση», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου αυτού και αφορά απαιτήσεις της αναιρεσείουσας από πρόσθετες εργασίες, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στον 4ο Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών και το 5ο Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών.(....)ο προσυμβατικός έλεγχος, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ενόψει του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης, ως ουσιώδης τύπος της διαδικασίας συνάψεως συμβάσεων για την εκτέλεση δημοσίων έργων, δεν υποκαθιστά το δικαστικό έλεγχο, τον οποίο ασκούν τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και το Συμβούλιο της Επικρατείας επί της νομιμότητας των πράξεων που εντάσσονται στην εν γένει διαδικασία εκτελέσεως των διοικητικών συμβάσεων.Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Αίτηση ανάκλησης της 610/2011 Πράξεως του Ε΄ Κλιμακίου, με την οποία κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής συμβάσεως του έργου «Μελέτη, Κατασκευή και Θέση σε λειτουργία του Μετρό….», Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι :  Α) η συμπληρωματική σύμβαση παρουσιάζει αυτοτέλεια έναντι της αρχικής τοιαύτης και διέπεται όχι από τους όρους αυτής, αλλά από το ειδικό νομοθετικό καθεστώς που διέπει κάθε συμπληρωματική σύμβαση.  Επίσης, οι αρχαιολογικές εργασίες, οι οποίες περιλαμβάνονται στην κρινόμενη συμπληρωματική σύμβαση, το χαρακτήρα της οποίας δεν αμφισβητεί η αιτούσα, είναι εργασίες που κρίθηκαν αναγκαίες για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης και προέκυψαν από απρόβλεπτες περιστάσεις (το εύρος των αρχαιολογικών ευρημάτων κατά τις εκσκαφές που πραγματοποιήθηκαν για την κατασκευή του Μετρό ......).  Ως εκ τούτου η δαπάνη για την εκτέλεσή τους δεν μπορεί να διέπεται από το αυτό με  το κονδύλιο των απολογιστικών εργασιών, το οποίο, στο πλαίσιο της αρχικής συμβάσεως, δεν είχε υπολογισθεί για την εξεύρεση του ύψους της εγγυητικής επιστολής, νομοθετικό πλαίσιο παρόλο που αφορούν στην ίδια κατηγορία εργασιών, δηλαδή αρχαιολογικές εργασίες καθόσον για τις επίμαχες αρχαιολογικές εργασίες ως συμπληρωματικές εργασίες, αναγκαίες για την ολοκλήρωση του αρχικού έργου, οφείλεται εκ του νόμου η κατάθεση, κατά την υπογραφή του συμβατικού κειμένου, εγγυητικής επιστολής καλής εκτελέσεως.   Β)  Η προσφορά της αναδόχου κοινοπραξίας πράγματι βασίσθηκε στους όρους της διακηρύξεως, οι οποίοι δεν υπέστησαν καμία μεταβολή διότι στην καταρτισθείσα αρχική σύμβαση η δαπάνη για την εκτέλεση αρχαιολογικών εργασιών είχε ενταχθεί στο κονδύλιο των απολογιστικών εργασιών και με τη διαδικασία αυτή, δηλαδή απολογιστικά καταβλήθηκε. Όμως, τόσο στη διακήρυξη όσο και στην αρχική σύμβαση δεν προβλεπόταν (ούτε θα μπορούσε άλλωστε να προβλεφθεί) όρος, σύμφωνα με τον οποίο, οι τυχόν πρόσθετες δαπάνες για την εκτέλεση αρχαιολογικών εργασιών, πέραν του κονδυλίου των απολογιστικών εργασιών, κατόπιν καταρτίσεως συμπληρωματικής συμβάσεως θα καταβάλλονταν απολογιστικά όπως οι περιλαμβανόμενες στο κονδύλι των απολογιστικών εργασιών της αρχικής συμβάσεως αρχαιολογικές εργασίες, χωρίς να απαιτείται και για αυτές η καταβολή εγγυητικής επιστολής καλής εκτελέσεως, καθόσον τούτο θα αντέβαινε στη ρητή νομοθετική πρόβλεψη περί καταβολής εγγυητικής επιστολής σε κάθε περίπτωση καταρτίσεως συμπληρωματικής συμβάσεως. Άλλωστε το αρχικό σχετικό συμβατικό κείμενο ποιεί γενική αναφορά στις ρητές προβλέψεις του Ν. 1418/1984 (και ήδη του Ν. 3669/2008) και ως εκ τούτου ρητώς παραπέμπει στην οικεία διάταξη, η οποία ορίζει ότι σε κάθε περίπτωση καταρτίσεως συμπληρωματικής συμβάσεως υπάρχει υποχρέωση του αναδόχου να καταθέσει κατά την υπογραφή της, εγγυητική επιστολή καλής εκτελέσεως.  Κατά συνέπεια δεν υφίσταται μεταβολή στους όρους της αρχικής συμβάσεως όπως λανθασμένα υπολαμβάνει η αιτούσα, ενώ περαιτέρω δεν μεταβλήθηκαν τα στοιχεία στα οποία στήριξε την προσφορά της, διότι η άδηλη κατά την υπογραφή της αρχικής συμβάσεως ανάγκη περί συνάψεως συμπληρωματικής συμβάσεως, εφόσον προέκυπτε, θα μπορούσε να λειτουργήσει μόνον σύμφωνα με τις οικείες νομοθετικές προβλέψεις, στις οποίες ρητώς παρέπεμπε τόσο η διακήρυξη όσο και η οικεία αρχική σύμβαση.   Γ)  Ο ισχυρισμός ότι η προσβαλλόμενη πράξη θίγει, με την αποδοχή ως νόμιμου του επίμαχου όρου στο σχέδιο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής συμβάσεως, την ισότιμη μεταχείριση των οικονομικών φορέων που συμμετείχαν στον αρχικό διαγωνισμό και υπέβαλαν προσφορά σύμφωνα με τους υφιστάμενους όρους της διακηρύξεως, ερείδεται επί της εσφαλμένης προϋποθέσεως ότι με την κρινόμενη σύμβαση τροποποιούνται οι όροι της αρχικής τοιαύτης, ενώ, ως έγινε δεκτό ανωτέρω, η συμπληρωματική σύμβαση παρουσιάζει αυτοτέλεια και διέπεται από τις οικείες νομοθετικές προβλέψεις που ισχύουν για κάθε συμπληρωματική σύμβαση  και   Δ) Η διάταξη του άρθρου 35  παρ.6 του Ν. 3669/2008 δεν διακρίνει μεταξύ περισσότερων της μιας κατηγοριών  συμπληρωματικών συμβάσεων, αλλά αντιθέτως προβλέπει ότι σε κάθε περίπτωση καταρτίσεως τοιαύτης συμβάσεως πρέπει, κατά την υπογραφή της, να κατατίθεται από τον ανάδοχο, εγγυητική επιστολή καλής εκτελέσεως, ορίζοντας περαιτέρω το ποσοστό επί της αξίας του αντικειμένου της.  Ως εκ τούτου, ως ήδη αναφέρθηκε, οι αρχαιολογικές εργασίες που περιλαμβάνονται στην κρινόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν προσδίδουν σ’  αυτήν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και κατά συνέπεια ιδιαίτερη νομική μεταχείριση επειδή στην αρχική σύμβαση είχε προβλεφθεί ότι δαπάνη για την εκτέλεση αντίστοιχων εργασιών περιλαμβανόταν σ’  αυτή ως κονδύλιο απολογιστικών εργασιών, εφόσον τέτοια διάκριση δεν προβλέπεται. Τέλος, λόγος περί συγγνωστής πλάνης της αναθέτουσας αρχής κατά την αναγραφή στο οικείο σχέδιο του όρου αυτού, απαραδέκτως προβάλλεται από την αιτούσα, διότι δεν αφορά την ίδια την αιτούσα αλλά ανάγεται στη βούληση της αναθέτουσας αρχής και από την οποία μπορεί και να προβληθεί ενώ περαιτέρω, κατ’ ουσίαν, τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος, διότι ο όρος ευρίσκει έρεισμα στις νομοθετικές διατάξεις που προαναφέρθηκαν και ορθώς κρίθηκε από το Κλιμάκιο, έστω και χωρίς ρητή μνεία, ως νόμιμος.(...)Απορρίπτει την αίτηση ανακλήσεως