Αυτεπάγγελτος ή μη συμψηφισμός εκ μέρους του Δημοσίου απαίτησης οφειλέτη του έναντι ληξιπροθέσμων χρεών αυτού προς το Δημόσιο, όταν η εν λόγω απαίτηση αφορά αποζημίωση για την αποκατάσταση υλικών ζημιών οχήματος του ως άνω οφειλέτη. Η αναγνωρισθείσα σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 976/1979 χρηματική απαίτηση σε βάρος του Δημοσίου για την αποκατάσταση των υλικών ζημιών που προκλήθηκαν σε όχημα οφειλέτη του, δεν εμπίπτει στις περιοριστικά αναφερόμενες στο άρθρο 31 του ΚΕΔΕ ακατάσχετες απαιτήσεις, ούτε στις διατηρηθείσες δυνάμει του άρθρου 52 του ΕισΝΚΠολΔ διατάξεις των ειδικών νόμων που προβλέπουν ακατάσχετα. Επομένως, είναι δυνατόν να χωρήσει αυτεπάγγελτος συμψηφισμός της απαίτησης αυτής από την αρμόδια Δ.Ο.Υ., με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του ως άνω οφειλέτη προς την ίδια Δ.Ο.Υ., κατ’ άρθρο 83 παρ.3 του ΚΕΔΕ.

ΘΕΜΑ: Μη αυτεπάγγελτος συμψηφισμός εισφορών που εισπράττονται ή παρακρατούνται από τις Δ.Ο.Υ. υπέρ του Ι.Κ.Α.(επισυνάπτεται νσκ 186/2013)

ΘEMA: Συμψηφισμός χρεών με απαιτήσεις κατά του Δημοσίου. Κοινοποίηση διατάξεων του άρθρου 11 του ν.3943/31.03.2011 (ΦΕΚ 66 Α’) και παροχή οδηγιών για την εφαρμογή τους.

Άρση κατασχέσεων λόγω υπαγωγής σε ρύθμιση οφειλών. Α) Η κατάσχεση της ακίνητης περιουσίας οφειλέτη, η οποία διενεργήθηκε μετά την υπαγωγή των χρεών του στη ρύθμιση του ν. 4305/2014, καταλαμβάνεται από την αναστολή του πρώτου εδαφίου της περ.γ’ της παρ.13 του άρθρου 51 του νόμου αυτού και συντρέχει νόμιμος λόγος άρσης της κατάσχεσης αυτής. (ομοφ.) Β) Η επιβολή της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου, που συντελέσθηκε μετά την υπαγωγή του οφειλέτη στη ρύθμιση των χρεών του, αντίθετα προς την ισχύουσα αναστολή λήψεως αναγκαστικών μέτρων, δεν είναι νόμιμη, πλην, όμως, εφόσον δεν ακυρώθηκε δικαστικώς, παρήγαγε τις έννομες συνέπειες της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου και για την ταυτότητα του νομικού λόγου, υπάγεται στις ρυθμίσεις των παραγράφων 13 και 16 του άρθρου 51 του ν. 4305/2014. Ως εκ τούτου τα αποδιδόμενα ποσά θα πιστώνονται σύμφωνα με την παρ.16 του άρθρου 51 του εν λόγω νόμου, ενώ η επιβληθείσα κατάσχεση αίρεται υποχρεωτικά σε ικανοποίηση αιτήματος του οφειλέτη που έχει εξοφλήσει το 50% της αρχικής βασικής ρυθμιζόμενης οφειλής, σύμφωνα με την περ.γ’ της παρ.13 του άρθρου 51 του νόμου αυτού. Όμως, η Διοίκηση, στα πλαίσια της αρχής της νομιμότητας της διοικητικής δράσης, μπορεί, μολονότι δεν ακυρώθηκε δικαστικώς η επιβληθείσα μετά τη ρύθμιση κατάσχεση, να άρει αυτήν κατόπιν αιτήματος του οφειλέτη. (πλειοψ.)

Συμψηφισμός ή μη, κατ' άρθρο 83 ΚΕΔΕ, αναδρομικών αποδοχών, που επιδικάσθηκαν με τελεσίδικη δικαστική απόφαση, με τυχόν οφειλές των δικαιούχων προς το Δημόσιο. α) Δεν επιτρέπεται ο συμψηφισμός των αναδρομικών αποδοχών, που επιδικάσθηκαν με την υπ’ αριθμ. 1001/2011 τελεσίδικη απόφαση του Ειρηνοδικείου Αθηνών, με οφειλές των δικαιούχων προς το Δημόσιο, καθόσον θεωρούνται μισθός, και στο μέτρο που δεν υπερβαίνουν το όριο που προβλέπεται στο άρθρο 31 του ΚΕΔΕ (πλειοψ.) και β) Η αναδρομική καταβολή αποδοχών πρέπει να αναχθεί σε ποσό μηνιαίας καταβολής, το δε μη συμψηφιστέο ποσό θα προκύψει από την πρόσθεση των επιδικασθεισών μηνιαίων αποδοχών με τις ληφθείσες αποδοχές του χρόνου στον οποίο αυτές αφορούν (ομοφ.).

Με τις ανωτέρω διατάξεις(356/1974) οργανώνεται συνεκτικό σύστημα εισπράξεως δημοσίων εσόδων, με σκοπό το μεν να καθίσταται δυνατή και να μη ματαιώνεται η, συνταγματικώς άλλωστε επιβαλλομένη (άρθρο 4 παράγραφος 5 του Συντάγματος), είσπραξη των χρεών προς το Δημόσιο, με παράλληλη, όμως, έγκαιρη ενημέρωση του οφειλέτη του Δημοσίου, ο οποίος δύναται να ασκεί επικαίρως τα ένδικα βοηθήματα και μέσα που του παρέχει ο νόμος. Στο πλαίσιο αυτό, ο οφειλέτης του Δημοσίου, εις βάρος του οποίου έχει ήδη γίνει η εν ευρεία εννοία βεβαίωση του οφειλομένου ποσού, την οποία μπορεί, κατά κανόνα, να αμφισβητήσει δικαστικώς, με την διεξαγωγή διαγνωστικής δίκης, πληροφορείται, με κοινοποίηση προς αυτόν της ταμειακής βεβαιώσεως του χρέους ή της ατομικής ειδοποιήσεως, την νομιμότητα της οποίας δύναται, βεβαίως, να αμφισβητήσει δικαστικώς, με την διεξαγωγή δίκης περί την εκτέλεση, ότι υπάρχει πλέον εις βάρος του νόμιμος τίτλος (εν στενή εννοία βεβαίωση) και ότι έχει ήδη καταστεί οφειλέτης. Εννοείται ότι, χωρίς την κοινοποίηση αυτή, δεν μπορεί να χωρήσει εγκύρως η περαιτέρω διαδικασία (βλ. ΣτΕ 1566/2012, 4417/2011). Έννομη συνέπεια τούτου είναι το μεν ότι ο οφειλέτης γνωρίζει ευθέως εκ του νόμου (άρθρο 5 ΚΕΔΕ) πότε το βεβαιωμένο χρέος του καθίσταται ληξιπρόθεσμο, το δε, ευθέως πάλι εκ του νόμου (άρθρο 7 ΚΕΔΕ), ότι από την επομένη της ημέρας κατά την οποία το χρέος κατέστη ληξιπρόθεσμο, είναι δυνατή η λήψη εις βάρος του αναγκαστικών μέτρων για την είσπραξη του χρέους. Ένα από τα αναγκαστικά αυτά μέτρα είναι, κατά το άρθρο 9 του ΚΕΔΕ, η κατάσχεση κινητών και απαιτήσεων του οφειλέτη του Δημοσίου εις χείρας τρίτου. Η διαδικασία λήψεως του μέτρου αυτού οργανώνεται στα άρθρα 30 και επόμενα του ΚΕΔΕ. Προς τούτο συντάσσεται κατασχετήριο έγγραφο, κοινοποιούμενο στον τρίτο και όχι στον οφειλέτη. Η μη κοινοποίηση στον οφειλέτη οφείλεται στον προφανή λόγο ότι, αν αυτός επληροφορείτο την επικειμένη λήψη του μέτρου, θα έσπευδε να εισπράξει από τον τρίτο τα οφειλόμενα σ’ αυτόν χρήματα ή απαιτήσεις ή θα ανελάμβανε τα εις χείρας τρίτου κινητά του, με συνέπεια, βεβαίως, να καθίσταται αδύνατη η εξ αυτών ικανοποίηση της αξιώσεως του Δημοσίου.

ΙΚΑ ΕΤΑΜ – Εκτέλεση ταμειακών παραστατικών – Υπογραφή του δικαιούχου – Αυτεπάγγελτος συμψηφισμός ενταλμάτων με αντίστοιχες οφειλές από ασφαλιστικές εισφορές. α) Πρόκειται για εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις, καθόσον, οι διατάξεις του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ αφορούν τις υποχρεώσεις των ταμιών του Ιδρύματος σε περίπτωση αυτοπρόσωπης εμφάνισης των δικαιούχων τρίτων για την είσπραξη απαιτήσεών τους σε βάρος του Ιδρύματος, ενώ, οι διατάξεις του ΚΕΔΕ αναφέρονται ρητά σε εκτέλεση ταμειακού παραστατικού (εντάλματος ή εντολής) αυτεπαγγέλτως, ήτοι χωρίς την, αυτοπρόσωπη εμφάνιση αυτών. β) Αν και οι ασφαλιστικές εισφορές του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ αποτελούν ακατάσχετες απαιτήσεις, εντούτοις υπόκεινται σαφώς σε αυτεπάγγελτο συμψηφισμό, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 83 του ΚΕΔΕ, με (αμοιβαίες) απαιτήσεις τρίτων δικαιούχων κατά του Ιδρύματος, και ως εκ τούτου είναι νόμιμη η εκτέλεση ταμειακού παραστατικού (ένταλμα ή εντολή), χωρίς την υπογραφή του δικαιούχου, με εντολή του προϊσταμένου της αρμόδιας υπηρεσίας του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, σύμφωνα με τα αναλυτικώς οριζόμενα στην παρ.2 του άρθρου 83 του ΚΕΔΕ. (ομοφ.) ΑΠΟΔΕΚΤΗ

Περίληψη : Σε περίπτωση ύπαρξης περισσοτέρων χρεών, εάν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, ο οφειλέτης έχει το δικαίωμα να ορίσει κατά την καταβολή το χρέος που θέλει να εξοφληθεί. Το ίδιο δικαίωμα έχει ο οφειλέτης και αν το χρέος αποτελείται από κεφάλαιο, τόκους και έξοδα. Εάν στην περίπτωση αυτή ο οφειλέτης δεν ορίσει διαφορετικά κατά την καταβολή, η παροχή καταλογίζεται πρώτα στα έξοδα, έπειτα στους τόκους και τελευταία στο κεφάλαιο, ενώ αν ο οφειλέτης ορίσει άλλη σειρά, διαφορετική από αυτήν, ο δανειστής μπορεί να αρνηθεί την αποδοχή της παροχής, αν όμως έλαβε και κράτησε την παροχή, όπως όρισε τον καταλογισμό της ο οφειλέτης, είναι υποχρεωμένος να την καταλογίσει σύμφωνα με τη θέληση του οφειλέτη. Καταβολή εργοληπτικού ανταλλάγματος νομιμοτόκως.

Ζητήματα επί αίτησης τρίτων για την άρση κατάσχεσης ακινήτου οφειλέτη του Δημοσίου, για το οποίο προβάλλεται ότι, μετά την επιβολή της κατάσχεσης, περιήλθε στην κυριότητα των αιτούντων με έκτακτη χρησικτησία, η οποία αναγνωρίστηκε δικαστικώς σε δίκη μεταξύ αυτών και του κληρονόμου του οφειλέτη και αρχικού κυρίου του κατασχεμένου ακινήτου.Δεν αποκλείεται, ανάλογα με τις περιστάσεις της κάθε περίπτωσης, να επέλθει απώλεια της κυριότητας κατασχεμένου ακινήτου με την κτήση αυτής από τρίτο πρόσωπο με τα προσόντα της χρησικτησίας, εφόσον συνέτρεξαν οι προϋποθέσεις της και, ειδικότερα, προκειμένου περί έκτακτης χρησικτησίας, όταν ασκήθηκε από τον χρησιδεσπόζοντα η νομή του ακινήτου επί συνεχή εικοσαετία, στην οποία μπορεί να προσμετρηθεί ο χρόνος του δικαιοπαρόχου του. Η κατάσχεση δεν διακόπτει τη χρησικτησία, που έχει ήδη ξεκινήσει πριν από την επιβολή της κατάσχεσης, παρά μόνον εάν αυτή είχε ως υλική συνέπεια την αποβολή του χρησιδεσπόζοντος από το ακίνητο είτε την παρεμπόδισή του κατά την άσκηση της φυσικής εξουσίασης του πράγματος, πράγμα που κρίνεται με βάση το πραγματικό της κάθε περίπτωσης. Περαιτέρω, δεν απαγορεύεται η απόκτηση με χρησικτησία από τρίτο, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της, πράγματος που ανήκει στην πτωχευτική περιουσία προσώπου που κηρύχθηκε σε κατάσταση πτώχευσης. Το Δημόσιο, που έχει επιβάλει κατάσχεση σε ακίνητο οφειλέτη του, δεν δεσμεύεται από το δεδικασμένο που απορρέει από τελεσίδικη απόφαση επί αγωγής τρίτου κατά του οφειλέτη του Δημοσίου και φερόμενου, κατά την κατασχετήρια έκθεση, ιδιοκτήτη του κατασχεμένου ακινήτου, με αντικείμενο την αναγνώριση της κυριότητας του τρίτου επί του ακινήτου αυτού. Στο πλαίσιο των γενικών αρχών της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης, αλλά και προς αποφυγή έγερσης αποζημιωτικών αξιώσεων σε βάρος του Δημοσίου, συντρέχει περίπτωση άρσης της κατάσχεσης που αυτό επέβαλε επί ακινήτου του οφειλέτη του, εφόσον γίνει δεκτό ότι τούτο περιήλθε στην κυριότητα τρίτου προσώπου με χρησικτησία. Στην περίπτωση του ερωτήματος και σύμφωνα με το διδόμενο πραγματικό, ενδείκνυται να γίνει δεκτό από τη Διοίκηση το αίτημα που υποβλήθηκε για την άρση από το Δημόσιο κατάσχεσης του αναφερομένου στη σχετική αίτηση ακινήτου (ομόφ.).

Ερώτημα σχετικά με την επίδραση οριστικής δικαστικής απόφασης, η οποία δέχθηκε ασκηθείσα αίτηση περί υπαγωγής οφειλών στο ν. 3869/2010, σε κατάσχεση που επέβαλε το Ελληνικό Δημόσιο εις χείρας τρίτου, η οποία είχε επιβληθεί σε χρόνο προ της ολοκλήρωσης της κατάθεσης της σχετικής αίτησης.

Κατάσταση : Εν μέρει αποδεκτή

α) Η κατάσχεση του Δημοσίου απαιτήσεων του οφειλέτη στα χέρια τρίτου που επιβλήθηκε πριν την υποβολή αίτησης υπαγωγής του οφειλέτη στις διατάξεις του ν. 3869/2010 είναι ισχυρή και έγκυρη και αναπτύσσει τις κατά το άρθρο 33 παρ. 3 του ΚΕΔΕ συνέπειες, παρά την ρύθμιση των οφειλών του καθού η κατάσχεση, σύμφωνα με το ν.3869/2010 και, επομένως, ο τρίτος οφείλει ανελλιπώς να καταβάλλει στο Δημόσιο κάθε ποσό της κατασχεθείσας απαίτησης (γεγεννημένης ή μέλλουσας), σύμφωνα με τους όρους του κατασχετηρίου (κατά πλειοψηφία). β) Τα ποσά που καταβλήθηκαν από τον τρίτο στο Δημόσιο μέχρι την έναρξη ισχύος της δικαστικής ρύθμισης των χρεών του οφειλέτη, σύμφωνα με το ν.3869/2010, και αφορούν κατασχεθείσες και γεγεννημένες, μέχρι την ημερομηνία αυτή, απαιτήσεις, ορθώς καταβλήθηκαν και η δικαστική αυτή ρύθμιση ουδεμία έννομη συνέπεια επάγεται για τις απαιτήσεις αυτές (ομόφωνα). γ) Ποσά που καταβλήθηκαν ή θα καταβληθούν από τον τρίτο στο Δημόσιο και αφορούν κατασχεθείσες μέλλουσες απαιτήσεις, οι οποίες γεννήθηκαν μετά την έναρξη ισχύος της δικαστικής ρύθμισης των χρεών του οφειλέτη, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3869/2010, εισπράττονται και πιστώνονται από την αρμόδια υπηρεσία, σύμφωνα με τους όρους της δικαστικής ρύθμισης των χρεών του οφειλέτη και υπό την προϋπόθεση ότι στη δικαστική ρύθμιση περιλαμβάνεται η οφειλή για την οποία επιβλήθηκε η κατάσχεση (κατά πλειοψηφία). δ) Αν μετά την κατά τα παραπάνω πίστωση απομένει υπόλοιπο ποσό (πλέον της ρύθμισης), αυτό επιστρέφεται στον οφειλέτη (όχι τον τρίτο που το κατέβαλε) ως αχρεωστήτως εισπραχθέν. Το επιπλέον αυτό ποσό μπορεί να συμψηφισθεί από την αρμόδια υπηρεσία με τυχόν οφειλές του οφειλέτη που δεν έχουν αποτελέσει αντικείμενο της δικαστικής ρύθμισης (κατά πλειοψηφία). ε) Η κατάσχεση του Δημοσίου απαιτήσεων του οφειλέτη στα χέρια τρίτου αίρεται μόνον εφόσον με τις καταβολές από τον τρίτο ή τον οφειλέτη, κατά τα παραπάνω, καλύφθηκε το ύψος της οφειλής προς το Δημόσιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε με τη δικαστική ρύθμιση και ο οφειλέτης προσκομίσει στην αρμόδια υπηρεσία τη δικαστική πιστοποίηση του άρθρου 11 παρ. 1 του ν.3869/2010 (κατά πλειοψηφία). Παραπέμφθηκε στην Α΄ Τακτική Ολομέλεια του ΝΣΚ, κατόπιν της υπ’ αριθ. 189/2019 γνωμοδότησης του Β΄ Τμήματος. Γίνεται δεκτή πλην της παρ. 31ε από τον Διοικητή της ΑΑΔΕ.