Δημόσια έργα.Ελεύθερη συμπλήρωση τιμολογίου.Από τις ανωτέρω διατάξεις (άρθρο 7 3669/20080 προκύπτει ότι το σύστημα υποβολής προσφοράς με ελεύθερη συμπλήρωση τιμολογίου εφαρμόζεται στις περιπτώσεις δημοπράτησης έργων, όταν οι ποσότητες των εργασιών τους έχουν προμετρηθεί χωρίς κίνδυνο συμβατικών σφαλμάτων και δεν αναμένονται κατασκευαστικές αποκλίσεις. Οι διαγωνιζόμενοι στο σύστημα αυτό καταχωρίζουν στο ασυμπλήρωτο τιμολόγιο της υπηρεσίας τις προσφερόμενες από αυτούς τιμές, χωρίς όμως καμία δέσμευση ομαλότητας, ενώ η τεκμαρτή έκπτωση προκύπτει από τη σύγκριση του τελικού προϋπολογισμού προσφοράς με τον προϋπολογισμό της υπηρεσίας. Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, με το ανωτέρω σύστημα ο συνολικός προϋπολογισμός της προσφοράς δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον προϋπολογισμό της υπηρεσίας, ο οποίος αποτελεί και το ανώτατο όριο προσφοράς, ούτε μπορούν να υποβληθούν αρνητικές εκπτώσεις σε καμία από τις επιμέρους ομάδες εργασιών. Και τούτο διότι, όπου ο νομοθέτης θέλησε μηδενικές ή αρνητικές εκπτώσεις σε ομάδες εργασιών τιμολογίου το πρόβλεψε ρητά, όπως στη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 3 του ίδιου νόμου. Κατά συνέπεια, στις περιπτώσεις εφαρμογής του συστήματος της ελεύθερης συμπλήρωσης τιμολογίου, είναι απαράδεκτη προσφορά διαγωνιζόμενου, ο οποίος προσφέρει μεν θετική έκπτωση επί του συνολικού προϋπολογισμού της υπηρεσίας, προσφέρει όμως, αρνητική έκπτωση σε επιμέρους ομάδες εργασιών (βλ Πρ Ε΄ Κλιμ. 429/2010).

Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι οι διακηρύξεις των δημοπρατούμενων έργων προσαρμόζονται κάθε φορά στο αντίστοιχο πρότυπο τεύχος διακηρύξεως. Πλην, όμως, κατά την άποψη που κράτησε στο Δικαστήριο τα πρότυπα τεύχη διακηρύξεως δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις διαγωνισμών που γίνονται με το σύστημα μελέτη-κατασκευή, όταν δηλαδή αξιολογείται πρώτα η ποιότητα της μελέτης και μετά εξετάζεται η οικονομική προσφορά. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από την υποσημείωση 17 του πρότυπου τεύχους τύπου Α΄ της ανωτέρω Υπουργικής απόφασης (σελ. 23748) στην οποία σημειώνεται ότι: «Ιδιαιτέρως επισημαίνεται ότι η παρούσα διακήρυξη αφορά τα συστήματα δημοπράτησης του άρθρου 7 (κυρίως), αλλά και των άρθρων 9 και 11 (εφόσον συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις) του π.δ. 609/1985.», αφορά, δηλαδή, τα συστήματα προσφοράς με επιμέρους ποσοστά έκπτωσης (άρθρο 7 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 6 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων), προσφοράς με ελεύθερη συμπλήρωση Τιμολογίου (άρθρο 9 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 7 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και μειοδοσίας στο ποσοστό οφέλους απολογιστικών εργασιών (άρθρο 11 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 9 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και όχι το σύστημα προσφοράς που περιλαμβάνει μελέτη και κατασκευή (άρθρο 10 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 8 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) (πρβλ. πράξη VI Τμήματος 58/2006).

Από τις προηγούμενες διατάξεις συνάγεται ότι, στις περιπτώσεις διαγωνισμών με το σύστημα προσφοράς, που περιλαμβάνει μελέτη και κατασκευή (άρθρα 4 παρ. 4 εδ. ε του ν. 1418/1984 και 10 του π.δ. 609/1985), τα όργανα που αποφασίζουν για τις υποβαλλόμενες κατά το στάδιο αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών αντιρρήσεις δεν αναβαθμολογούν τα περιεχόμενα στη διακήρυξη κριτήρια αξιολόγησης, αλλά ερευνούν, βάσει των προβαλλόμενων ισχυρισμών, αν η βαθμολόγηση των επιμέρους κριτηρίων από τις επιτροπές διαγωνισμού είναι νομικώς πλημμελής, αν δηλαδή έχουν παραβιαστεί όροι της διακήρυξης ή αν οι μελέτες των διαγωνιζόμενων δεν πληρούν τις καθοριζόμενες στα τεύχη δημοπρασίας απαιτήσεις.

Τροποποίηση και συμπλήρωση του Π.Δ. 472/1985 (ΦΕΚ 168/Α) και του Π.Δ. 609/85 (ΦΕΚ 223/Α).(Σύνθεση επιτροπών ΜΕΕΠ και ΜΕΚ και άλλες ρυθμίσεις σχετικές με την εφαρμογή των άρθρ. 15, 16 και 17 του Νόμ. 1418/1984

Η σύνταξη του Μητρώου του Έργου στα πλαίσια της Σύμβασης Ανάθεσης Δημοσίου Έργου, αποτελεί «σχετική» εργασία της κατασκευής και συνεπώς νόμιμη δαπάνη σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5. παρ. 4 του Π.Δ/τος 609/85.

Ανάδειξη αναδόχου έργου:..Στην προκείμενη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι:i) Το έργο, που αφορά τον οίκο ευγηρίας του .. ...του Δήμου ..., διαιρέθηκε σε δύο τμήματα, τη φάση Α' και τη φάση Β'. Αντικείμενο της Β' φάσης του έργου είναι η ολοκλήρωση της κατασκευής του κτηρίου του οίκου ευγηρίας του .... με όλες τις απαιτούμενες οικοδομικές και ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, τις εργασίες του περιβάλλοντα χώρου και της εσωτερικής οδοποιίας, τις γενικές εργασίες και τις εργασίες κυκλοφοριακής σύνδεσης με τις οδούς της πόλης με τον απαραίτητο ηλεκτροφωτισμό τους, τις πεζοδρομήσεις, τις σημάνσεις και τη διευθέτηση της απορροής των όμβριων υδάτων. Ο προϋπολογισμός μελέτης των δύο φάσεων του έργου ανέρχεται στο ποσό των 2.050.000,00 και 4.920.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) αντίστοιχα, το δε άθροισμα της αξίας των δύο τμημάτων ανέρχεται στο ποσό των 7.070.000,00 ευρώ. Σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, τα δύο αυτά τμήματα αποτελούν ενιαίο έργο. Με τις υπ’ αρ. 332/πρ.15/13-9-2005 και 333/πρ.15/13-9-2005 αποφάσεις της Δημαρχιακής Επιτροπής του Δήμου .... εγκρίθηκαν οι όροι δημοπράτησης του έργου και ορίστηκαν τα μέλη της Επιτροπής Διαγωνισμού αντίστοιχα για τη Β' φάση του ως άνω έργου. Το έργο χρηματοδοτείται από πιστώσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Σ.Α.Ε. 093, κωδ. έργου: 2005ΣΕ09300004) και από πιστώσεις του ....ii) Με τη διακήρυξη, περίληψη της οποίας δημοσιεύτηκε στο Τεύχος Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων της Εφημερίδας της Κυβέρνησης και στον ελληνικό τύπο, ορίστηκε ότι η δημοπράτηση του έργου θα γίνει με τη διαδικασία του ανοικτού διαγωνισμού και με σύστημα υποβολής προσφορών εκείνο της προσφοράς επιμέρους ποσοστών έκπτωσης κατά ομάδες τιμών, σε συμπληρωμένο τιμολόγιο ομαδοποιημένων τιμών της Υπηρεσίας με έλεγχο ομαλότητας των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης (άρ. 4 παρ. 4 περ. β’ ν. 1418/84 και άρ. 7 π.δ. 609/85). Με δεδομένα αυτά και ενώ κατά τα ανωτέρω ο συνολικός προϋπολογισμός του όλου έργου, τμήμα του οποίου αποτελούν οι ελεγχόμενες εργασίες, ανέρχεται στο ποσό των 7.070.000,00 ευρώ, η αναθέτουσα αρχή δεν απέστειλε περίληψη της διακήρυξης αυτών στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ως όφειλε βάσει των άρ. 3 περ. γ' και 11 παρ. 1, 4 και 5 του π.δ. 334/00. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο αποφαίνεται ότι κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Ερωτάται, εάν η ΥΠΑ, η οποία υπάγεται στις διατάξεις του ν.4440/2016 αλλά δεν πληροί τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο Ενιαίο Σύστημα Κινητικότητας, υποχρεούται να καταβάλει στους μετατασσόμενους υπαλλήλους δυνάμει του άρθρου 51 του π.δ.85/2018 την προσωπική διαφορά, παρά την παράλειψη της ρητής αναφοράς στο εν λόγω άρθρο περί διατήρησης της προσωπικής διαφοράς στις αποδοχές των υπαλλήλων, δεδομένου ότι στην παράγραφο 4 του προοιμίου του π.δ.85/2018 μνημονεύονται, όχι γενικώς οι διατάξεις του ν.4440/2016, αλλά ειδικώς οι διατάξεις του δεύτερου και τρίτου εδαφίου της παρ. 5 του άρθρου 2 του ν.4440/2016 που ορίζουν ότι: «Σε κάθε περίπτωση η μετάταξη διενεργείται με την ίδια σχέση εργασίας. Οι μετατασσόμενοι διατηρούν το ίδιο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό καθεστώς, καθώς και τυχόν προσωπική διαφορά στις αποδοχές τους».(...)Οι ρυθμίσεις της παρ. 4 του προοιμίου του π.δ. 85/2018, το οποίο παραπέμπει στις διατάξεις του δεύτερου και τρίτου εδαφίου της παρ. 5 του άρθρου 2 του ν. 4440/2016 (Α 224), οι οποίες θεωρούνται ενσωματωμένες στο ως άνω π.δ. και αποτελούν ενιαίο όλο με αυτό, είναι νεότερες και ειδικότερες από τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 27 του ν.4354/2015 (Α 176) και για το λόγο αυτό εφαρμόζονται στην περίπτωση των μετατασσόμενων υπαλλήλων στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας δυνάμει του άρθρου 51 του π.δ. 85/2018. Οι μετατασσόμενοι υπάλληλοι στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας δυνάμει του άρθρου 51 του π.δ. 85/2018 διατηρούν τυχόν προσωπική διαφορά στις αποδοχές τους (ομόφωνα).

Απευθείας εκποίηση ακινήτων Δημοσίου – Καταβολή σε δόσεις ή έκπτωση επί καταβολής ολοκλήρου του τιμήματος.Στις απευθείας εκποιήσεις ακινήτων του Δημοσίου, των άρθρων 95, 96 και 116 του από 11/12 Νοεμβρίου 1929 δ/τος, δεν δικαιούται έκπτωση ο ενδιαφερόμενος, αν καταβάλει ολόκληρο το τίμημα μέσα στην προθεσμία, που ορίζει το άρθρο 93 του πιο πάνω δ/τος (πλειοψ.), απαλλάσσεται όμως των τόκων για το, μετά την καταβολή ολοκλήρου του ποσού, χρονικό διάστημα (ομοφ.).

Δημόσια έργα.Ενιαίο ποσοστό έκπτωσης.Από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται ότι με τη διακήρυξη του διαγωνισμού καθορίζεται το σύστημα υποβολής προσφορών των διαγωνιζομένων, μεταξύ αυτών που περιοριστικά απαριθμούνται στο άρθρο 4 του Ν. 3669/2008. Η αναθέτουσα αρχή έχει τη διακριτική ευχέρεια να επιλέξει κάποιο από τα συστήματα ή και συνδυασμό αυτών υπό τις ειδικότερους περιορισμούς που τίθενται για κάθε ένα εξ αυτών. Σε ότι αφορά στο σύστημα που περιλαμβάνει την προσφορά ακέραιου ποσοστού εκπτώσεως στο τιμολόγιο (δηλαδή στην προϋπολογισθείσα δαπάνη) της υπηρεσίας, αυτό δύναται να εφαρμοσθεί εφόσον συντρέχουν δύο σωρευτικώς απαιτούμενες προϋποθέσεις : α) η προμέτρηση των εργασιών του δημοπρατούμενου έργου είναι δύσκολη ή αδύνατη, γεγονός που δυνητικά συμβαίνει σε έργα συντηρήσεων, βελτιώσεων και ανακαινίσεων και β) ο προϋπολογισμός της Υπηρεσίας για το υπό εκτέλεση έργο δεν υπερβαίνει το όριο των 750.000 ευρώ μέχρι του οποίου γίνονται δεκτές εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξεως του Μητρώου Εμπειρίας Εργοληπτικών Επιχειρήσεων. Εκ τούτων παρέπεται ότι το σύστημα του ενιαίου ποσοστού εκπτώσεως επιφυλάσσεται μόνο για ειδικά έργα (όπου η προμέτρηση παρουσιάζει δυσχέρειες ή καθίσταται αδύνατη), μικρής προϋπολογιζόμενης αξίας, προκειμένου στα μεγάλα έργα να συντάσσονται ακριβείς κατά το δυνατόν προϋπολογισμοί, στηριζόμενοι επί αντιστοίχων μελετών και να αποφεύγεται η υπερτιμολόγηση έργων και η δι’ αυτής παροχή δικαιώματος συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις μεγαλύτερης τάξεως. Ως εκ τούτου η (μη επιτρεπτή) επιλογή του συστήματος αυτού σε μεγάλα έργα, συνδεόμενη άμεσα με την παροχή δικαιώματος συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις μεγαλύτερες της πρώτης τάξεως, συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια (Πράξεις VI Τμήματος 89/2007, 96/2004) καθόσον προσβάλλει τις αρχές του ανταγωνισμού με την ειδικότερη μορφή της παραβιάσεως των κανόνων που διέπουν τη δυνατότητα συμμετοχής συγκεκριμένων εργοληπτικών επιχειρήσεων (μέχρι του ορίου της πρώτης τάξεως). Τέλος, με το νέο θεσμικό πλαίσιο (Ν. 3669/2008), το οποίο φέρει ως τίτλο «Κωδικοποίηση της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων», η θέσπιση του συστήματος αυτού για έργα μέχρι του ορίου των 750.000 ευρώ (όπου γίνονται δεκτές εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξεως), καίτοι στο προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς (άρθρο 6 Π.Δ/τος 609/1985 όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4 του Π.Δ/τος 218/1999) αναφέρονταν η τρίτη τάξη, ουδεμία ασκεί επιρροή, καθόσον πρόκειται περί νομοθετικών διατάξεων και επιλογών, οι οποίες θέτουν κανόνες δικαίου και όχι περί Προεδρικού Διατάγματος προκειμένου να δύναται να ερευνηθεί εάν οι νέες ρυθμίσεις κείνται εντός της οικείας εξουσιοδοτικής διατάξεως και της δεσμεύσεως που παράγεται από τον σκοπό της κωδικοποιήσεως. Τούτο δε ανεξαρτήτως του ότι και υπό την ισχύ του Π.Δ/τος 609/1985, μετά την εφαρμογή του Ν. 2940/2001, οι σχετικές διατάξεις ερμηνεύθηκαν ότι αφορούν σε μικρά έργα μέχρι του ποσού των 750.000 ευρώ, όπου δικαίωμα συμμετοχής έχουν εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξεως (Πράξεις IV Τμήματος 8/2008, 141/2007, 89/2007).

Δημιουρία δικτύου  ΑΜΕΑ...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, κρίνεται ότι μη νομίμως ο προϋπολογισμός μελέτης του ελεγχόμενου έργου, το οποίο δημοπρατήθηκε με το σύστημα των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης, περιέλαβε μόνο μία ομάδα εργασιών (ΕΠΙΣΤΡΩΣΕΙΣ ΔΑΠΕΔΩΝ) με δεκαεπτά (17) είδη εργασιών, χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση αυτών σε υποομάδες και προσφορά επιμέρους ποσοστού έκπτωσης κατά υποομάδα, αντίστοιχα προς το εφαρμοστέο σύστημα δημοπράτησης. Και τούτο, ειδικότερα, διότι, λόγω της μη περαιτέρω ανάλυσης του προϋπολογισμού σε υποομάδες, το εφαρμοσθέν στο ελεγχόμενο έργο σύστημα υποβολής προσφορών μετετράπη αυτομάτως σε αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, γεγονός που συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της διενεργηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας, αφού η προϋπολογιζόμενη του έργου δαπάνη υπερβαίνει κατά πολύ το οριζόμενο στο άρθρο 125 παρ. 1 του ν.4412/2016 όριο των 60.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι δυνατή η εφαρμογή του επίμαχου συστήματος. Άλλωστε, η ένταξη όλων των επιμέρους προβλεπόμενων ειδών εργασιών σε μία (1) ομάδα καθιστά δυσχερή (αν όχι ανέφικτο) τον έλεγχο της διαχείρισης των επί έλασσον δαπανών, σύμφωνα με όσα ορίζονται τόσο στο άρθρο 156 παρ. 3 του ν.4412/2016, όσο και στην οικεία διακήρυξη (άρθρο 11.3), ενδέχεται δε να οδηγήσει σε μη νόμιμες τροποποιήσεις του προϋπολογισμού του έργου και, ειδικότερα, σε μη νόμιμες αυξομειώσεις των προϋπολογισθεισών για τα επιμέρους είδη εργασιών δαπανών, μέσω της μείωσης ορισμένων εξ αυτών και, παράλληλα, μέσω της υπέρβασης των προβλεπόμενων για άλλα είδη εργασιών δαπανών, πέραν των ποσοστιαίων ορίων που τίθενται με το άρθρο 11.3 της διακήρυξης. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, συντρέχει νόμιμος λόγος για τον οποίο κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.