Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι ο χρόνος εγκρίσεως από την προϊσταμένη αρχή του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδας νέων εργασιών και του οικείου συγκριτικού πίνακα, έχει, κατά το νόμο, ιδιαίτερη σημασία, διότι η άπρακτη πάροδος της προθεσμίας προς πληρωμή του αναδόχου που γίνεται βάσει της πιστοποιήσεως των εργασιών που εκτελέσθηκαν επιφέρει υπέρ του αναδόχου τις συνέπειες του άρθρου 5 παρ. 10 του Ν. 1418/84. Και είναι μεν αληθές ότι από τις προπαρατεθείσες διατάξεις δεν τάσσεται στην προϊσταμένη αρχή προθεσμία προς έγκριση του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδας νέων εργασιών και του οικείου συγκριτικού πίνακα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η έγκριση ή η άρνηση εγκρίσεως είναι απρόθεσμη, αλλά αντιθέτως, η έγκριση των πράξεων που προαναφέρθηκαν (ΠΚΤΜΝΕ και ΣΠ) πρέπει να ενεργείται μέσα σε εύλογο χρόνο, τέτοιος δε χρόνος θεωρείται το τρίμηνο από της υποβολής τους στην προϊσταμένη αρχή. Κατά συνέπεια, με την άπρακτη πάροδο τριμήνου από της υποβολής τους, το ΠΚΤΜΝΕ και ο ΣΠ θεωρούνται αυτοδικαίως εγκεκριμένα, τυχόν δε μεταγενέστερη έγκρισή τους είναι τυπική και επιβεβαιώνει απλώς την έγκριση που έγινε με την πάροδο του τριμήνου, δεν μπορεί δε πλέον η προϊσταμένη αρχή να τροποποιήσει τα ήδη αυτοδικαίως με την πάροδο του τριμήνου εγκριθέντα εν λόγω στοιχεία (ΠΚΤΜΝΕ και ΣΠ) (πρβλ. ΣΕ 1674/97, 1921/93, 472/92).

Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση, η αναιρεσείουσα εταιρία προβάλλει ότι, ενώ με την προσφυγή της είχε ισχυρισθεί ότι όλες οι ως άνω ένδικες εργασίες εκτελέσθηκαν, εγκρίθηκαν και πληρώθηκαν, κατά τη νόμιμη διαδικασία (άρθρ. 38 παρ. 1 και 2 Π.Δ. 609/85), με τις 12η και 13η πιστοποιήσεις-λογαριασμούς και η περικοπή τους από την Υπηρεσία, κατά το στάδιο της ανακεφαλαιώσεως των εκτελεσθεισών εργασιών και των καταβληθέντων ποσών, έγινε δίχως αιτιολογία, το δικάσαν Διοικητικό Εφετείο δεν απάντησε στους ισχυρισμούς αυτούς. Ο λόγος αυτός αναιρέσεως είναι βάσιμος, διότι, καίτοι ο προβληθείς, κατά τα ανωτέρω, με την προσφυγή, ισχυρισμός ήταν ουσιώδης, αφού, σύμφωνα με τις προπαρατεθείσες διατάξεις, η πληρωμή στην αναιρεσείουσα εταιρία των ένδικων εργασιών, με τις ως άνω πιστοποιήσεις, προϋποθέτει καταμέτρηση των εκτελεσθεισών εργασιών, έλεγχο και έγκριση των υποβληθεισών επιμετρήσεων, ώστε να μη είναι, πλέον, επιτρεπτή, επ' ευκαιρία μεταγενέστερων επιμετρήσεων, ακόμη και τελικών, με τις οποίες απλώς ανακεφαλαιώνονται οι ποσότητες των τμηματικών επιμετρήσεων, αμφισβήτηση αυτών (πρβλ ΣΕ 1334/00), εν τούτοις το δικαστήριο της ουσίας δεν απάντησε σ' αυτόν ή απάντησε ελλιπώς, όπως, ειδικά για τις εργασίες των κολλάρων γειώσεως, ότι οι ποσότητες αυτών, όπως τις περιέκοψε η Υπηρεσία, ταυτίζονται απόλυτα με τις μετ' έλεγχο παραληφθείσες τελικά ποσότητες εργασιών από την Επιτροπή παραλαβής του έργου, οι οποίες περιλαμβάνονται στο από 3.4.95 πρωτόκολλο προσωρινής και οριστικής παραλαβής του έργου. Συνεπώς, για το λόγο αυτό, βασίμως προβαλλόμενο, πρέπει να γίνει δεκτή η υπό κρίση αίτηση και να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, παρελκούσης ως αλυσιτελούς της εξετάσεως των λοιπών λόγων αναιρέσεως, η δε υπόθεση, που χρειάζεται διευκρίνηση κατά το πραγματικό, να παραπεμφθεί στο ίδιο Διοικητικό Εφετείο προς περαιτέρω κρίση.

Παρέχονται οδηγίες σχετικά με τα ακόλουθα θέματα δημοσίων έργων: α) ορθή εφαρμογή της διάταξης του ν. 3481/2006 που προβλέπει την επανάληψη διαγωνισμών που δεν διεξήχθησαν ή δεν υποβλήθηκαν προσφορές, β) αναγκαίος χρόνος κατάπτωσης εγγυητικών επιστολών, γ) εφαρμογή διατάξεων ν. 3548/07 για δημοσίευση προκηρύξεων στο νομαρχιακό και τοπικό τύπο, δ) αυτοδίκαιη έγκριση αναλυτικών επιμετρήσεων έργων.ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Ε.16

Αυτοδίκαιη έγκριση τελικής επιμετρήσεως δημοσίου έργου. θεωρείται ως αυτοδικαίως εγκεκριμένη, στην περίπτωση κατά την οποία η Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου δεν προβεί στον έλεγχο, τυχόν διόρθωση και έγκριση αυτής, μέσα σε δύο μήνες από την υποβολή της, όπως έχει υποχρέωση, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο τελευταίο εδάφιο του άρθρου 38 παρ.4 του Π.Δ/τος 609/1985.  

Η κρίση αυτή του δικάσαντος δικαστηρίου, ως προς την αυτοδίκαιη έγκριση της 2ης εντολής – πιστοποίησης, με την πάροδο μηνός από την υποβολή της, είναι, σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις, όπως αυτές ερμηνεύτηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, νόμιμη και επαρκώς αιτιολογημένη, απορριπτομένου του περί του αντιθέτου λόγου αναιρέσεως. Ειδικότερα, ο ισχυρισμός, ότι δεν είναι νομίμως αιτιολογημένη η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας ότι επήλθε η αυτοδίκαιη έγκριση της 2ης εντολής - πιστοποίησης, διότι αυτή υπεβλήθη από τους αναιρεσιβλήτους σε αναρμόδια αρχή, δηλαδή το νοσοκομείο και, επομένως, δεν άρχισε να τρέχει η μηνιαία προθεσμία του νόμου προς έγκρισή της, είναι απορριπτέος ως αλυσιτελής, διότι, εν όψει της γενικής αρχής του διοικητικού δικαίου, που αποτελεί ήδη ρύθμιση του Κώδικα Διοικητικής Δικαιοσύνης (άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2690/99, Α΄ 45), θα έπρεπε το αναιρεσείον νοσοκομείο, κρίνοντας εαυτό αναρμόδιο, να παραπέμψει, μέσα σε 5 ημέρες, την εν λόγω πιστοποίηση στην αρμόδια Υπηρεσία (ΣΕ 203/06). Εξ άλλου, ναι μεν κατά το άρθρο 10.8 της ως άνω συμβάσεως, όπως το περιεχόμενό της μνημονεύεται στην προσβαλλόμενη απόφαση, ορίζεται ότι όλοι οι πίνακες των αμοιβών και οι αντίστοιχες πιστοποιήσεις, πριν την πληρωμή τους, πρέπει να εγκρίνονται από το Δ.Σ. του αναιρεσείοντος νοσοκομείου, πάντως, η έγκριση αυτή πρέπει, εν όψει της σύντομης προθεσμίας που τάσσει η ανωτέρω διάταξη, να γίνεται αμέσως και να διαβιβάζεται, στη συνέχεια, η πιστοποίηση αμελητί στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, ώστε να γίνεται ο έλεγχος και η θεώρησή της από την εν λόγω Υπηρεσία μέσα στη νόμιμη προθεσμία του ενός μηνός (πρβλ. ΣΕ 1266/04).

Μελέτες.Συμπληρωματικές συμβάσεις.Ανάκληση της 160/2008 πράξης του Ζ Κλιμακίου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη και τέταρτη σκέψη της παρούσας Πράξεως, κρίσιμο νομοθετικό καθεστώς για να διαπιστωθεί εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικής συμβάσεως είναι οι διατάξεις του Ν. 3316/2005, καίτοι η αρχική σύμβαση είχε συνομολογηθεί υπό το καθεστώς του Ν. 716/1977, διότι η έγκριση του Συγκριτικού Πίνακα από το Δημοτικό Συμβούλιο έλαβε χώρα στις 26.7.2007, η δε κοινοποίηση του στην σύμπραξη των μελετητικών γραφείων, η οποία έπεται της εγκρίσεως και ισοδυναμεί με πρόσκληση για κατάρτιση συμπληρωματικής συμβάσεως συνετελέσθησαν υπό την ισχύ των νέων νομοθετικών διατάξεων. Περαιτέρω, η ανάγκη εκπόνησης κυκλοφοριακής και ακτομηχανολογικής μελέτης οφείλονται σε απρόβλεπτα περιστατικά διότι είτε ανάγονται στις αποφάσεις άλλου φορέα (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.), οι πράξεις του οποίου δεσμεύουν την αναθέτουσα αρχή είτε ήταν αδύνατον να προβλεφθούν κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης καθόσον κατά την αρχική ανάθεση δεν υπήρχε εγκεκριμένη προκαταρκτική μελέτη. Δεδομένου δε ότι συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις του Νόμου, δηλαδή οι ως άνω συμπληρωματικές μελέτες παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με τις αρχικές, δεν μπορούν να διαχωρισθούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την Αναθέτουσα Αρχή κα είναι απολύτως αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωση της αρχικής μελέτης του έργου, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η κατάρτιση της 1ης συμπληρωματικής συμβάσεως είναι νόμιμη.

Προσυμβατικός-έλεγχος (...) Με τα δεδομένα αυτά η ελεγχόμενη σύμβαση δεν φέρει το αναγκαίο από το νόμο περιεχόμενο αφού δεν προσδιορίζεται σαφώς σ’ αυτήν το ακριβές χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, αλλά επαφίεται στο φορέα εκτέλεσής της να το καθορίσει μετά την υπογραφή της. Όμοια δεν συσχετίζεται η καταβολή των τμηματικών αμοιβών με το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, ώστε να προκύπτει η αντιστοιχία μεταξύ παραδοτέων υπηρεσιών και τμηματικών πληρωμών και να δικαιολογείται ο συνολικός προϋπολογισμός της. Διευκρινίζεται ότι η έλλειψη παράθεσης στο σχέδιο

ΜΕΛΕΤΕΣ:Νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ανώνυμη εταιρεία για την εκπόνηση της μελέτης «Τεχνική βοήθεια Δήμου …», καθόσον η ανωτέρω μελέτη παραδόθηκε εμπροθέσμως και εγκρίθηκε σε χρόνο που υπολείπεται κατά μία ημέρα της συμβατικώς καθορισθείσας προθεσμίας (άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 3316/2005, ΦΕΚ Α΄ 114/2005). H έκδοση του τιμολογίου δεν ασκεί επιρροή ως προς το χρόνο παραδόσεως της μελέτης, αφού μπορεί να εκδοθεί σε χρόνο μεταγενέστερο της οριστικής παραλαβής και εγκρίσεως αυτής.

Επειδή, κατά την έννοια των μνημονευθεισών διατάξεων, οι οποίες εφαρμόζονται εν προκειμένω ως εκ του χρόνου υπογραφής της συμβάσεως και κατά ρητή πρόβλεψή της, σε περίπτωση υποβολής λογαριασμού εκ μέρους του αναδόχου του έργου, η Διευθύνουσα Υπηρεσία υποχρεούται εντός μηνός από την υποβολή του να προβεί στον έλεγχο αυτού και ή να εγκρίνει αυτόν όπως υποβλήθηκε ή να αρνηθεί παντελώς την έγκρισή του ή να προβεί σε διόρθωση και στη συνέχεια έγκρισή του ή, αν είναι δυσχερής η διόρθωση, να τον επιστρέψει στον ανάδοχο προς ανασύνταξη και επανυποβολή. Αν η ανωτέρω μηνιαία προθεσμία παρέλθει άπρακτη, δηλαδή η Διευθύνουσα Υπηρεσία δεν προβεί σε καμία από τις ανωτέρω ενέργειες, ο υποβληθείς λογαριασμός θεωρείται, ανεξαρτήτως τυχόν πλημμελειών του, αυτοδικαίως εγκεκριμένος, η δε Διευθύνουσα Υπηρεσία δεν μπορεί πλέον να τροποποιήσει το λογαριασμό αυτό (ΣτΕ 1153/2006, πρβλ. ΑΕΔ 8/2004). Σύμφωνα, όμως, με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, σε περίπτωση αυτοδίκαιης εγκρίσεως λογαριασμού, δεν δύναται πλέον να εξετασθεί η νομιμότητα του περιεχομένου του ή της διαδικασίας υποβολής του. Τυχόν πλημμέλειες του υποβληθέντος λογαριασμού δεν αναιρούσαν την υποχρέωση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας να προβεί στον έλεγχο αυτού εντός μηνός από την υποβολή του και ή να τον εγκρίνει όπως υποβλήθηκε ή να αρνηθεί παντελώς την έγκρισή του ή να προβεί σε διόρθωση και στη συνέχεια έγκρισή του ή, αν έκρινε ότι είναι δυσχερής η διόρθωση, να τον επιστρέψει στην αναιρεσίβλητη προς ανασύνταξη και επανυποβολή (ΣτΕ 1153/2006).

Παραλαβή Μελέτης(...) Από το συνδυασμό των προαναφερόμενων διατάξεων συνάγεται ότι  η υπέρβαση της συνολικής προθεσμίας εκπόνησης - παράδοσης της μελέτης, καθώς και της προθεσμίας υποβολής σταδίου - φάσης αυτής, συνιστά περίπτωση μη συμμόρφωσης του αναδόχου προς τις συμβατικές του υποχρεώσεις, που, κατά την παρ. 1 του άρθρου 37 του  ν. 3316/2005, αποτελεί νόμιμο λόγο για τη μη έγκριση της μελέτης και κατ’ επέκταση για τη μη οριστική παραλαβή της, εφόσον, όμως, η υπέρβαση αυτή οφείλεται σε υπαιτιότητά του.(...)κατά τα λεπτομερώς αναφερόμενα στο ... έγγραφο της Διευθύντριας της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, η αλήθεια των οποίων δεν αμφισβητείται από την Επίτροπο, η καθυστέρηση εκπόνησης των ανωτέρω μελετών φέρεται να οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα της αναθέτουσας αρχής. Συνεπώς, κατά τα γενόμενα δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, νομίμως η μεν Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου προέβη, με τις ..και ... αποφάσεις της, στην έγκριση των ανωτέρω, κατά τις αποφάσεις αυτές, ποσοτικά και ποιοτικά επαρκών προμελετών και οριστικών μελετών αντίστοιχα, το δε Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου ενέκρινε, με την 79/2.4.2015 απόφασή του, την οριστική παραλαβή τους με βάση τις ανωτέρω αποφάσεις έγκρισής τους, και ακολούθως την από 18.12.2014 βεβαίωση περαίωσης των εργασιών της σύμβασης ανάθεσής τους που συνέταξε η ίδια   ως άνω Προϊσταμένη