«Τήρηση βιβλίου κοστολογίου οικοδομών από τον επιτηδευματία που ασχολείται με την κατασκευή και πώληση οικοδομών – Έκδοση ειδικού στοιχείου παράδοσης κτισμάτων στον οικοπεδούχο»ΠΟΛ 1039/2006

« Παράταση του χρόνου ενημέρωσης του βιβλίου κοστολογίου οικοδομών που αναφέρεται στην περίπτωση Δ’ της παραγράφου 1 της Α.Υ.Ο.Ο. 1024754/187/ΠΟΛ.1039/9-3-2006 (ΦΕΚ 311 Β’ /15-3-2006) «Τήρηση βιβλίου κοστολογίου οικοδομών από τον επιτηδευματία που ασχολείται με την κατασκευή και πώληση οικοδομών – Έκδοση ειδικού στοιχείου παράδοσης κτισμάτων στον οικοπεδούχο ».

Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι με το άρθρο 114 του ν. 5072/2023 - το οποίο είναι εφαρμοστέο στην προκειμένη περίπτωση, καθώς άρχισε να ισχύει στις 4.12.2023, κατά τον χρόνο που η υπόθεση εκκρεμούσε στο παρόν Κλιμάκιο χωρίς να έχει εκδοθεί οριστική πράξη ελέγχου (βλ. σκ. 4 της παρούσας) - αντικαταστάθηκε η παρ. 13 του άρθρου 5 του ν. 3986/2011 και εξαιρέθηκαν οι συναλλαγές της παρ. 11 του ίδιου άρθρου (πώληση μετοχών εισηγμένων σε ρυθμιζόμενη αγορά μέσω βιβλίου προσφορών) από τον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η εξαίρεση δε της συγκεκριμένης κατηγορίας συναλλαγών από τον προσυμβατικό έλεγχο, η οποία εναρμονίζεται με τη γενική εξαίρεση των συμβάσεων που αφορούν σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σχετικές με την πώληση χρηματοπιστωτικών μέσων (άρθρο 325 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4700/2020), παρίσταται σύμφωνη με το άρθρο 98 παρ. 1 περ. β΄ του Συντάγματος, όπως έχει γίνει δεκτό με τα Πρακτικά της 20ης Γενικής Συνεδρίασης της 17ης Οκτωβρίου 2022 της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου (βλ. σκ. 5 της παρούσας). Κατά συνέπεια, το Κλιμάκιο απέχει από τον έλεγχο της προπαρασκευαστικής φάσης της διαδικασίας αξιοποίησης από το ...... του περιουσιακού στοιχείου «Project Newlight», που αφορά σε πώληση μετοχών εισηγμένων σε ρυθμιζόμενη αγορά μέσω βιβλίου προσφορών, καθώς έχει πλέον καταστεί αναρμόδιο για τον προσυμβατικό έλεγχο της συγκεκριμένης κατηγορίας συναλλαγών. 

Υπόθεση C-549/14: Απόφαση του Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 7ης Σεπτεμβρίου 2016 [αίτηση του Højesteret (Δανία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως] — Finn Frogne A/S κατά Rigspolitiet ved Center for Beredskabskommunikation (Προδικαστική παραπομπή — Δημόσιες συμβάσεις — Οδηγία 2004/18/ΕΚ — Άρθρο 2 — Αρχή της ίσης μεταχειρίσεως — Υποχρέωση διαφάνειας — Σύμβαση σχετική με την παράδοση σύνθετου συστήματος επικοινωνίας — Δυσχέρειες κατά την εκτέλεση — Διαφωνία των συμβαλλομένων μερών ως προς την ευθύνη — Εξωδικαστικός διακανονισμός — Περιορισμός του εύρους της συμβάσεως — Μετατροπή εκμισθώσεως υλικού σε πώληση — Ουσιώδης τροποποίηση συμβάσεως — Δικαιολόγηση ως εκ του αντικειμενικού σκοπού επιτεύξεως φιλικού διακανονισμού)

ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ - ΟΦΕΙΛΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ (...)  Επειδή, με δεδομένα τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά και ενόψει των προαναφερομένων διατάξεων και σκέψεων, το Δικαστήριο λαμβάνοντας (κατά πλειοψηφία) υπόψη ότι: α) σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην πέμπτη σκέψη, για την πληρωμή του συμβατικού ανταλλάγματος στον προμηθευτή δεν αρκεί η υλική παράδοση των προβλεπομένων ειδών, αλλά απαιτείται προς τούτο η σύνταξη του οικείου πρωτοκόλλου παραλαβής ή η τήρηση της διαδικασίας αυτοδίκαιης παραλαβής κατ’ άρθρο 28 παρ. 3 του π.δ/τος 118/2007, β) το πρωτόκολλο παραλαβής και η διαδικασία αυτοδίκαιης παραλαβής δεν αποτελούν απλώς αποδεικτικά στοιχεία της παράδοσης των ειδών, αλλά στάδια της διαδικασίας εκτέλεσης της σύμβασης προμήθειας, τα οποία σύμφωνα με την αρχή της τυπικότητας που διέπει το δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων προμηθειών, δεν μπορούν να παραλειφθούν και γ) στην προκείμενη περίπτωση, μεταξύ των στοιχείων του φακέλου δεν περιλαμβάνεται πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής των αναφερομένων στο επίμαχο Τιμολόγιο – Δελτίο Αποστολής ειδών, ούτε προκύπτει η τήρηση της ως άνω διαδικασίας αυτοδίκαιης παραλαβής αυτών, κρίνει κατά πλειοψηφία, ότι δεν οφείλεται η αξία του συγκεκριμένου παραστατικού στοιχείου και συνεπώς η αγωγή αυτή είναι απορριπτέα στο σύνολό της ως αβάσιμη (ΣτΕ 1059/2021).

Προμήθεια βιβλίων:Στην έννοια δε της πολιτιστικής εκδήλωσης που προάγει τα πολιτιστικά και πνευματικά ενδιαφέροντα των κατοίκων εμπίπτει κάθε πολιτιστικό δρώμενο, που, έστω και αν δεν απευθύνεται άμεσα στο σύνολο του τοπικού πληθυσμού, αφυπνίζει και ενισχύει την πολιτιστική και ιστορική συνείδηση και τα πνευματικά ενδιαφέροντα της τοπικής κοινωνίας και έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πολιτιστικής κληρονομιάς για τις επερχόμενες γενιές. Μεταξύ δε των δράσεων αυτών συγκαταλέγεται και η έκδοση βιβλίων που αφορούν στην αποτύπωση της χρονικής συνέχειας των σύγχρονων θεσμών σε τοπικό επίπεδο και στην συντήρηση της ιστορικής μνήμης θεμάτων τοπικού πολιτισμού. Επομένως, η δαπάνη για την έκδοση βιβλίου που αφορά στην ανάδειξη της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς του οικείου δήμου εμπίπτει στην έννοια των λειτουργικών δαπανών του νομικού αυτού προσώπου, συνάδει δηλαδή προδήλως με την αποστολή και τις αρμοδιότητές του και συμβάλλει στην εκπλήρωση των σκοπών του, προάγοντας τα κοινωνικά, πολιτικά, πνευματικά και οικονομικά συμφέροντα των κατοίκων της περιφέρειάς του, και είναι νόμιμη εφόσον δεν υπερβαίνει τα εύλογα όρια που διαγράφονται με την τήρηση της αρχής της οικονομικότητας, εν όψει των συνθηκών πραγματοποίησής της (πρβλ. Πράξεις VII Τμ. 21/2012, 54, 72, 243/2011).(..) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι λειτουργική, καθόσον συντείνει την εκπλήρωση των σκοπών του οικείου νομικού προσώπου στον τομέα του πολιτισμού, προάγοντας τα πνευματικά ενδιαφέροντα των δημοτών με την καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης και συνείδησης αυτών. Περαιτέρω, η εν λόγω δαπάνη δεν υπερβαίνει το προσήκον μέτρο, ενόψει των αποδεκτών του βιβλίου (επιφανείς επισκέπτες του Δήμου, αριστούχοι μαθητές και βιβλιοθήκες της περιοχής του Δήμου, σύμφωνα με το από 11.6.2012 σχετικό έγγραφο του Δημάρχου ...) και της χαμηλής τιμής κάθε τεμαχίου (15,80 ευρώ με Φ.Π.Α.). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου "Κατασκευή υπογείου χώρου στάθμευσης στο Δημοτικό Στάδιο".(...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Από την προπαρατεθείσα Αιτιολογική Έκθεση και από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης δεν απεδείχθη ότι οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης Σ.Σ. ως άνω εργασίες οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε., προϋπόθεση που πρέπει να συντρέχει σωρευτικά με τις λοιπές προβλεπόμενες στην ίδια διάταξη, ώστε να δικαιολογείται η σύναψη της συμπληρωματικής αυτής σύμβασης. Ειδικότερα, οι προκύπτουσες ως άνω αλλαγές στο Έργο, αφορώσες σε, πρόσθετες των συμβατικών, εργασίες για την εκτροπή των υφιστάμενων δικτύων Ο.Κ.Ω. κλπ., τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, τη διασφάλιση της ασφάλειας στην μετακίνηση των χρηστών του έργου και στην κατασκευή των απαραίτητων ραμπών εισόδου-εξόδου οχημάτων και κυκλοφορίας πεζών, καθώς και σε, νέες των συμβατικών, εργασίες για την κατεδάφιση των ρυμοτομούμενων κτισμάτων, την κατεδάφιση της υφιστάμενης μάντρας και την κατασκευή καινούργιας, δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, που επισυνέβησαν μεταγενεστέρως της ανάθεσης της αρχικής σύμβασης, αλλά σε δεδομένα (ρυμοτομική γραμμή, αθλητικές εγκαταστάσεις και άλλα κτήρια) και χαρακτηριστικά του Έργου (ασφάλεια χρηστών, διασφάλιση εισόδου οχημάτων και πεζών) που υφίσταντο και ήταν γνωστά ήδη κατά τη δημοπράτησή του, για το λόγο δε αυτόν μπορούσαν και έπρεπε, με την καταβολή της ενδεδειγμένης επιμέλειας και την τήρηση των σχετικών κανόνων, να είχε προβλεφθεί από την αναθέτουσα αρχή η αντιμετώπισή τους, κατά το στάδιο της μελέτης, βάσει της οποίας συνήφθη η αρχική σύμβαση, ώστε να ενταχθούν στο τεχνικό και οικονομικό αντικείμενο αυτής.(...)Μετά από όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων διαπιστώθηκε ότι συντρέχουν νόμιμοι λόγοι που κωλύουν την υπογραφή του υποβληθέντος για προσυμβατικό έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

ΕΣ/ΤΜ.Μ.Ε.Σ.1783/2017.(...) Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ένδικη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να αναθεωρηθεί η 1347/2017 απόφασή του VI Τμήματος. Περαιτέρω, γενομένης δεκτής της αίτησης, πρέπει να ανακληθεί η 160/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μετά δε την ανάκληση αυτής, το Τμήμα αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

Αυθαίρετες κατασκευές...Επειδή, με την από 30.4.2007 εκπροθέσμως προσβαλλόμενη πράξη της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων Αυθαιρέτων απορρίφθηκε η ένσταση της εκκαλούσας εταιρείας κατά της έκθεσης αυτοψίας με την εξής αιτιολογία: «απορρίπτει την ένσταση γιατί η καταγραφείσα στην με αρ. 34/20.2.2007 έκθεση αυτοψίας, κατασκευή, δεν καλύπτεται από τα σχέδια της με αρ. 1146/06 οικοδομικής άδειας, η οποία αφορά την προσθήκη καθ' ύψος α΄ ορόφου και διαρρυθμίσεις υπάρχοντος ισογείου καταστήματος (εστιατόριο), σύμφωνα με το άρθρο 22/ΓΟΚ 85, στα οποία εμφανίζεται πέργκολα για στήριξη φυτών με επίπεδα οριζόντια στοιχεία και όχι την καταγραφείσα κατασκευή, η οποία είναι κατά παράβαση των πολεοδομικών διατάξεων του άρθρου 22 του ΓΟΚ 85. Ως προς τα πρόστιμα ισχύει: για μεν το πρόστιμο ανέγερσης το υπολογισθέν στην 34/07 έκθεση αυτοψίας. Ως προς το πρόστιμο διατήρησης ισχύει το υπολογισθέν στο με αρ.οικ.7314/1648/23.4.2007 έγγραφο «διαπίστωσης μη συμμόρφωσης» του τμήματος ελέγχου κατασκευών της Δ.Π.Ν.Τ.». Κατά της απόφασης αυτής ασκήθηκε από την εκκαλούσα εταιρεία η από 25.5.2007 αίτηση θεραπείας της, με την οποία ζήτησε από την αρμόδια Επιτροπή την ακύρωση των επιβληθέντων προστίμων διότι τα είχε ήδη εξοφλήσει, καθώς και να λάβει υπόψει της το ανωτέρω υπ’ αριθμ. 7314/ 1648/23.4.2007 έγγραφο της Διεύθυνσης Πολεοδομίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης ..., σύμφωνα με το οποίο είχε συμμορφωθεί μερικώς ως προς την κατεδάφιση μέρους των αυθαιρέτων κατασκευών. Υπέβαλε δε η εκκαλούσα και συμπληρωματικό υπόμνημα, ισχυριζόμενη ότι οι επίμαχες αυθαίρετες κατασκευές δεν είναι μόνιμες, ότι είναι παλαιές και έχουν ήδη νομιμοποιηθεί με την 1146/8.12.2006 οικοδομική άδεια. Η εν λόγω Επιτροπή με την από 12.11.2007 προσβαλλόμενη πράξη της, που εκδόθηκε κατόπιν της ανωτέρω αίτησης θεραπείας, ενέμεινε στην αρχική απορριπτική απόφασή της, τόσο ως προς την κρίση των επίμαχων κτισμάτων ως αυθαίρετων και κατεδαφιστέων, όσο και ως προς τον καθορισμό του ύψους του προστίμου, απορρίπτοντας την αίτηση θεραπείας με την αιτιολογία ότι «δεν προσκομίστηκαν ουσιώδη συμπληρωματικά στοιχεία που να δικαιολογούν την ακύρωση των εκθέσεων αυτοψίας». Η πράξη αυτή, όμως, με την οποία η Επιτροπή στηριζόμενη στα ήδη συνεκτιμηθέντα για την έκδοση της αρχικής και προσβληθείσας με την αίτηση θεραπείας απόφασή της στοιχεία, ενέμεινε στην απόφαση αυτή προσθέτοντας, απλώς, ότι τα στοιχεία που προσκόμισε η εκκαλούσα εταιρεία με την αίτηση θεραπείας δεν ήταν ουσιώδη, στερείται εκτελεστότητας και συνεπώς, η αίτηση ακυρώσεως θα έπρεπε να είχε απορριφθεί ως απαράδεκτη και κατά το μέρος που στρεφόταν κατά της από 12.11.2007 πράξης της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων Αυθαιρέτων (πρβλ. ΣτΕ 753/2014, 314/2006, 2987/2005).

Εξόφληση του 1ουΛογαριασμού του έργου «Κατασκευή Συνδέσεων αποχέτευσης για τη λειτουργία των νέων υπό κατασκευή δικτύων οικισμού ....»(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ως προς την τηρητέα διαδικασία δημοσιονομικής ανάληψης της υποχρέωσης της «Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης - Αποχέτευσης ...» εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του β.δ. 17.5./15.6.1959, καθόσον ούτε από τα στοιχεία του φακέλου, ούτε από το 2836/14.8.2015 έγγραφό της προκύπτει ότι υφίστανται ειδικές διατάξεις στον Κανονισμό Διοίκησης και Διαχείρισης αυτής, σχετικά με τη διαδικασία πραγματοποίησης των δαπανών της. Επομένως, πριν την 155/22.10.2014 απόφαση του Δ.Σ. της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν., η οποία συνιστά και τη γενεσιουργό αιτία της επίμαχης δαπάνης, έπρεπε να έχει προηγηθεί η δέσμευση της αναγκαίας πίστωσης από τις εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό, οικονομικού έτους 2014, πιστώσεις του οικείου Κ.Α.Ε αυτής με τη δημοσιονομική ανάληψη υποχρέωσης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του β.δ. 17.5/15.6.1959, καθώς και η ανάρτηση της πράξης αυτής στο διαδίκτυο. Συναφώς, εφόσον η ως άνω δημοσιονομική δέσμευση δεν εκτελέστηκε εντός του έτους 2014, έπρεπε να ανατραπεί με σχετική ανακλητική απόφαση και να εκδοθεί νέα απόφαση δέσμευσης στο επόμενο οικονομικό έτος (2015), διαδικασία η οποία επίσης δεν ακολουθήθηκε. Η παράλειψη τήρησης των ανωτέρω διαδικασιών καθιστά τη δαπάνη μη νόμιμη και μη κανονική, όπως βασίμως προβάλλεται από τη διαφωνούσα Αναπληρώτρια Επίτροπο, οι δε περί του αντιθέτου ισχυρισμοί της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν., ότι δεν υπάγεται στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης και άρα δεν όφειλε να τηρήσει τις διαδικασίες αυτές, προβάλλονται αλυσιτελώς και πρέπει να απορριφθούν.Περαιτέρω όμως, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν πεπλανημένως πλην συγγνωστώς υπέλαβαν, αφενός ότι δεν απαιτείται για την πραγματοποίηση των δαπανών αυτής η τήρηση της προεκτεθείσας διαδικασίας, αφετέρου ότι με την εκ των υστέρων έκδοση της 238/30.1.2015 απόφασης του Προέδρου της επιχείρησης για την δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης και την ανάρτησή της στο πρόγραμμα διαύγεια στις 26.6.2015 αίρεται η πλημμέλεια της μη ανάρτησης αυτής πριν την υπογραφή της οικείας σύμβασης και του συναφώς εκδοθέντος τιμολογίου της αναδόχου εταιρείας. Συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

Συμπληρωματική σύμβαση. Υποκατάσταση αναδόχου μετά την κατακυρωτική απόφαση από τρίτο. Απαιτείται εγκριτική απόφαση της προϊσταμένης αρχής, στην οποία να αιτιολογείται πλήρως αν η εργοληπτική επιχείρηση, που θα υποκαταστήσει τον ανάδοχο έχει τα ίδια προσόντα που απαιτήθηκαν για την ανάληψη του έργου και παρέχει τα απαραίτητα εχέγγυα για την κατασκευή του. Ως τρίτος νοείται και η ανώνυμη εταιρεία, στην οποία μετά την κατακύρωση εισφέρθηκε ένα-ντι μετοχών της ο κατασκευαστικός κλάδος της αναδόχου ανώνυμης εταιρείας, αφού η απόσχιση του κατασκευαστικού κλάδου και η εισφορά του σε άλλη εταιρεία χωρίς να λυθεί η δότρια εται-ρεία διέπεται από τους κανόνες της ειδικής διαδοχής του άρθρου 4 παρ. 3 του ν.2166/1993. Στην περίπτωση αυτή για την υποκατάσταση απαιτείται η τήρηση της προμνησθείσας διαδικασίας. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών, καθόσον α) αορίστως αιτιολογείται η συνδρο¬μή των απροβλέπτων περιστάσεων, β) η αναθέτουσα αρχή ομολογεί για κάποιες εργασίες ότι οφείλονται σε αστοχία των εγκεκριμένων μελετών και κατασκευαστικών σχεδίων, γ) υπάρχουν εργασίες, οι οποίες αποτελούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητάς του, δ) υπάρχουν εργασίες που έχουν προβλεφθεί στα συμβατικά τεύχη και επομένως αποτελούν τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Με την 2838/2010 απόφασή του το VI Τμήμα, επιληφθέν αιτήσεως ανακλήσεως κατά της προμνησθείσας πράξης ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης, προκειμένου να προσκομισθεί αιτιολογημένη απόφαση της προϊσταμένης αρχής, με την οποία να εγκρίνεται η υποκατάσταση της αναδόχου Κ/Ξ από το νέο κοινοπρακτικό σχήμα, κατά το άρθρο 65 του ν.3669/2008.