Ερωτάται εάν έχει υποπέσει σε παραγραφή η αξίωση αναδόχου δημοσίου έργου για καταβολή του ποσού εγκεκριμένου λογαριασμού.:Η αξίωση αναδόχου δημοσίου έργου για την εξόφληση εγκεκριμένου από την Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου λογαριασμού πληρωμής δεν έχει υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του Κώδικα Δημοσίου Λογιστικού, ούτε και έχει παραγραφεί λόγω απόσβεσης του δικαιώματος της αναδόχου κατά το άρθρο 75Α του Ν. 3669/2008, δεδομένου του χρόνου έγκρισης του λογαριασμού (11-11-2021), από την οποία υπάρχει γεννημένη και δικαστικά επιδιώξιμη αξίωση και του χρόνου έγκρισης του πρωτοκόλλου οριστικής παραλαβής (20-12-2018), ενώ και αν ακόμα ήθελε θεωρηθεί ως αφετηρία της παραγραφής η 31η-12-2016, ήτοι το τέλος του οικονομικού έτους εντός του οποίου υπήρξε, στις 24-2-2016, σιωπηρή απόρριψη της αίτησης θεραπείας που άσκησε ο ανάδοχος κατά της απόφασης της Προϊσταμένης Αρχής του έργου και πάλι δεν συμπληρώθηκε πενταετής παραγραφή μέχρι την ημερομηνία υποβολής του 61ου λογαριασμού, που συνιστά διακοπτικό της παραγραφής γεγονός. Τέλος δεν μπορεί να θεωρηθεί η τελευταία αυτή ημερομηνία (ήτοι η 24η-2-2016) ή άλλη ημερομηνία ως χρόνος έναρξης της τετράμηνης αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 75Α του Ν. 3669/2008, ενόψει του σκοπού της διάταξης αυτής (κατά πλειοψηφία).

Ο κύριος του έργου υποχρεούται σε εξόφληση των λογαριασμών που έχουν εγκριθεί από τη διευθύνουσα το έργο υπηρεσία με το επιτόκιο που ορίζεται από την Κεντρική Τράπεζα προσαυξημένο κατά 7 εκατοστιαίες μονάδες. Δεν καταβάλλονται τόκοι υπερημερίας και επί του αναλογούντος Φ.Π.Α..

Εξόφληση 1ου λογαριασμού δημοσίου έργου. Μη νομίμως ο ανάδοχος ανέλαβε την εκτέλεση απολογιστικών εργασιών, καθόσον δεν είχε προηγουμένως χορηγηθεί η εκ του νόμου απαιτούμενη ειδική προς τούτο εντολή από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, κατά παράβαση του άρθρου 42 παρ. 10 του π.δ.609/1985, τα δε προσκομιζόμενα παραστατικά αυτών δεν αποτελούν νόμιμα αποδεικτικά πληρωμής (προσκομίζεται απλή φωτοτυπία και όχι πρωτότυπο τιμολόγιο). Περαιτέρω, μη νομίμως ο ανάδοχος ανέλαβε την εκτέλεση του έργου, καθότι, ως εκ της τάξης εγγραφής του στο Μ.Ε.ΕΠ., στερείται του δικαιώματος εκτέλεσης του έργου

Τόκους υπερημερίας δικαιούται ο ανάδοχος του έργου μόνο αν ο κύριος του έργου, χωρίς υπαιτιότητα του αναδόχου, καθυστέρησε να ενεργήσει πληρωμές με βάση εγκριθείσα πιστοποίηση και μόνον από την υποβολή έγγραφης όχλησης προς τη διευθύνουσα υπηρεσία, η οποία (όχληση) αποτελεί πρόσθετη ουσιαστική προϋπόθεση της καταβολής τόκων υπερημερίας επί της εργολαβικής αμοιβής. Αντίκεινται στις συνταγματικές διατάξεις και στο ΠΠΠΕΣΔΑ, οι διατάξεις περί προσδιορισμού του επιτοκίου υπερημερίας του δήμου, σημαντικά υπολειπομένου του αντίστοιχου ποσοστού του γενικώς ισχύοντος επιτοκίου, στην περίπτωση πληρωμής αναδόχου δημοσίου έργου για τις εργασίες που έχουν εκτελεσθεί από αυτόν. Οι συμβάσεις εκτέλεσης δημοσίων έργων δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του π.δ.166/2003 (αντίθετη ως προς την εφαρμογή του π.δ.166/2003 στις συμβάσεις εκτέλεσης δημοσίων έργων η προηγούμενη απόφαση 66/2010 του ΔΕφΑθηνών).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Συνεπώς, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 124 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 105 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης των ανωτέρω λογαριασμών του έργου «…..» ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Όσον αφορά στους τόκους του δεύτερου λογαριασμού του έργου «Ολοκλήρωση ανέγερσης 12/θέσιου Δ.Σ. Ελεούσας», η παραγραφή άρχισε παρομοίως ένα μήνα από την ρητή έγκριση του λογαριασμού από τη Διευθύνουσα υπηρεσία η οποία έγινε 16.07.2009, ήτοι από 18.8.2009. Η όχληση που υπεβλήθη στις 12.11.2010 διέκοψε την παραγραφή, η οποία, εφόσον η αρμόδια υπηρεσία δεν απάντησε, ξανάρχισε ένα εξάμηνο μετά, ήτοι στις 13.5.2011 και συμπληρώθηκε μετά την παρέλευση πενταετίας, ήτοι το έτος 2016. Κατά συνέπεια, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 157 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 133 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης του δεύτερου λογαριασμού του δεύτερου έργου ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Τέλος, εν όψει του ότι, κατά τα προεκτεθέντα, η αξίωση καταβολής τόκων γεννάται εντός μηνός από την ρητή εν προκειμένω έγκριση εκάστου λογαριασμού των εκτελεσθέντων έργων, απορριπτέοι ως νόμω αβάσιμοι τυγχάνουν τόσο ο προβαλλόμενος από τον Επίτροπο ισχυρισμός ότι κρίσιμος χρόνος για την έναρξη της παραγραφής χρόνος είναι η ημερομηνία έγκρισης των πρωτοκόλλων οριστικής παραλαβής των ανωτέρω δύο έργων όσο και η άποψη που υποστηρίζει η Περιφέρεια Ηπείρου (Περιφερειακή Ενότητα ....) στο 38593/3576/27.3.2018 έγγραφο επανυποβολής των ενταλμάτων για θεώρηση, ότι η παραγραφή απαιτήσεων του αναδόχου για τόκους υπερημερίας εκκινεί από το πέρας το έτους κατά το οποίο εξοφλήθηκε το χρηματικό ένταλμα που εκδόθηκε για την εξόφληση του αντίστοιχου λογαριασμού. Κατόπιν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη κανονικές διότι οι σχετικές απαιτήσεις έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή και, ως εκ τούτου, τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν. 

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Μη νόμιμη η εξόφληση του 1ου λογαριασμού του έργου «Ανάπλαση δημοτικού σχολείου», διότι μη νόμιμα  υποκαταστάθηκε ο ανάδοχος του έργου από την υπεργολάβο εργοληπτική επιχείρηση, καθόσον η ανωτέρω σύμβαση δεν εγκρίθηκε από τον Δήμο και ο ανάδοχος δεν διατήρησε ποσοστό των εργασιών της σύμβασης έργου που να αντιστοιχεί τουλάχιστο στο 70% της αξίας αυτής (άρθρα 68 και 69 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008).

Εφαρμογή ή μη του άρθρου 34 παρ. 7 του ΠΔ 609/1985, για την πληρωμή από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία των αποδοχών του προσωπικού του αναδόχου. Αδυναμία είσπραξης εγκεκριμένου λογαριασμού από τον ανάδοχο λόγω μη φορολογικής-ασφαλιστικής ενημερότητας.Η πληρωμή από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία των αποδοχών του προσωπικού του αναδόχου, σε εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 34 παρ. 7 του Π.Δ. 609/1985, είναι ανεξάρτητη από την έλλειψη φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας του αναδόχου, δικαιολογητικών απαραίτητων για την από τον ανάδοχο είσπραξη εγκεκριμένου λογαριασμού. Το ποσό όμως της εν λόγω καταβολής, το οποίο συνιστά ανταπαίτηση του εργοδότη κατά του αναδόχου, δεν μπορεί να συμψηφιστεί σε ήδη εγκριθέντα λογαριασμό, αφού αυτός πλέον μετά την έγκρισή του δεν μπορεί να τροποποιηθεί, αλλά θα αφαιρεθεί από τον επόμενο λογαριασμό μέσω της διαδικασίας εγκρίσεώς του από την Διευθύνουσα Υπηρεσία.

Παράταση με αναθεώρηση.Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, καθόσον η παράταση της προθεσμίας αποπεράτωσης του έργου χορηγήθηκε «με αναθεώρηση», δεδομένου ότι η καθυστέρηση στην εκτέλεση των αναγκαίων εργασιών δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα της αναδόχου κοινοπραξίας,αλλά αφενός στους ως άνω μνημονευόμενους στην από 6.12.2010 αίτηση της τελευταίας παράγοντες, που καθιστούσαν αδύνατη την ολοκλήρωση του έργου και, αφετέρου, στην καθυστέρηση πληρωμής του 3ου λογαριασμού αυτού, όπως άλλωστε ρητώς αναφέρεται και στην 359/2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ...... Ως εκ τούτου, δεν τυγχάνει εφαρμογής εν προκειμένω η διάταξη του άρθρου 48 του ν. 3669/2008, που θεσπίζει την υποχρέωση της διευθύνουσας υπηρεσίας για διαχωρισμό των εργασιών και επιβολή των σχετικών ποινικών ρητρών. Περαιτέρω, σε κάθε περίπτωση, η υποβληθείσα εκ μέρους της αναδόχου από 12.1.2011 ειδική δήλωση διακοπής των εργασιών περιείχε όλα τα απαιτούμενα από τη διάταξη του άρθρου 62 του ν. 3669/2008 στοιχεία.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ- ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑ: Επειδή, στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 του ίδιου νόμου (Ν. 1418/1984) προβλέπονται τα εξής: Αν ο κύριος του έργου καταστεί υπερήμερος ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών του υποχρεώσεων, ο ανάδοχος δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση μόνο για τις θετικές του ζημίες που προκαλούνται μετά την επίδοση από αυτόν σχετικής έγγραφης όχλησης. Από τις προεκτιθέμενες διατάξεις συνάγεται με σαφήνεια ότι το θέμα της αποζημίωσης του αναδόχου δημόσιου έργου, λόγω υπερημερίας του κυρίου του έργου, ρυθμίζεται ειδικά στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 του ν. 1418/1984. Συνεπώς, δεν υπάρχει περιθώριο εφαρμογής κανόνων ενοχικού δικαίου, που προβλέπονται στον ΑΚ για το ίδιο θέμα. Σύμφωνα λοιπόν με τη διάταξη της παραγράφου αυτής, δεν είναι παραδεκτή η αίτηση αποζημίωσης του αναδόχου που επικαλείται υπερημερία του κυρίου του έργου, αν ο ανάδοχος δεν έχει προηγουμένως υποβάλει σχετική όχληση στον τελευταίο. Και περαιτέρω, όταν, αργότερα ο εργολήπτης ασκήσει το αποζημιωτικό του δικαίωμα αυτό, στη σχετική αίτησή του μπορεί να περιλάβει παραδεκτώς μόνο τις θετικές ζημίες του, οι οποίες προκλήθηκαν μετά την υποβολή της όχλησης αυτής.

Υπό τα δεδομένα αυτά και συμφώνως προς όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη, δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο δαπανών του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθόσον η πληρωμή αυτή ερείδεται μεν στην από 28.1.2015 συμπληρωματική σύμβαση του έργου με τίμημα (15.500 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), που υπερβαίνει το όριο των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ, πλην, δεν αφορά στον 1ο λογαριασμό της οικείας συμπληρωματικής συμβάσεως, στο πλαίσιο του οποίου και μόνο     θα ήταν κατά νόμον ελεγκτέα προληπτικώς η σύμβαση αυτή και οι εξ αυτής απορρέουσες δαπάνες, συμφώνως προς τις προεκτεθείσες διατάξεις του     π.δ/τος 136/2011. Τούτο δε, καθόσον εργασίες της συμπληρωματικής αυτής συμβάσεως είχαν ήδη περιληφθεί στον 3ο λογαριασμό του έργου, όπως προκύπτει εκ των στοιχείων του φακέλου και δεν αμφισβητείται από τον ελεγχόμενο Δήμο. Επομένως, ο λογαριασμός αυτός συνιστούσε τον 1ο λογαριασμό της συμπληρωματικής αναθέσεως και έπρεπε να έχει υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο κατά τα οριζόμενα στο ανωτέρω π.δ., η δε σχετική δαπάνη περιελήφθη στο 134, οικονομικού έτους 2015, χρηματικό ένταλμα πληρωμής που εξεδόθη προς εξόφληση του λογαριασμού αυτού, το οποίο δεν υπεβλήθη σε προληπτικό έλεγχο. Εξ άλλου, ακόμη και υπό την εκδοχή ότι εκ παραδρομής δεν υπεβλήθη προς έλεγχο ως άνω τίτλος πληρωμής με τα σχετικά δικαιολογητικά, όπως προβάλλεται με το από 1.7.2015 έγγραφο του Προϊσταμένου της Οικονομικής Υπηρεσίας του Δήμου ....., δεν είναι επιτρεπτή κατά τα προεκτεθέντα, η διόρθωση της ουσιώδους αυτής παρατυπίας, διά της υποβολής στον έλεγχο του τίτλου πληρωμής που εξεδόθη σε εκτέλεση του 4ου λογαριασμού του έργου και 2ου λογαριασμού της επίμαχης συμπληρωματικής αναθέσεως, όπως επιχειρείται από τον ελεγχόμενο Δήμο, καθόσον, ο τίτλος αυτός πληρωμής, μη αφορών στον 1ο λογαριασμό της εν λόγω συμπληρωματικής συμβάσεως, δεν υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 1 παρ. 2α του π.δ/τος 136/2011. Εξ άλλου, δεν είναι νοητός ο κύριος έλεγχος νομιμότητος και κανονικότητος της σχετικής δαπάνης στο πλαίσιο του προηγηθέντος 3ου λογαριασμού που υπεβλήθη το πρώτον μετά την 39/19.6.2015 πράξη επιστροφής του αναπληρωτή Επιτρόπου, προεχόντως διότι ο λογαριασμός αυτός έχει ήδη εξοφληθεί με το 134, οικονομικού έτους 2015, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, το οποίο δεν υπεβλήθη προ της πληρωμής του σε προληπτικό έλεγχο, εξ αυτού δε του λόγου υπόκειται μόνον σε κατασταλτικό έλεγχο. Περαιτέρω, δεν είναι επιτρεπτός ούτε ο παρεμπίπτων έλεγχος του 3ου λογαριασμού της αναθέσεως και 1ου λογαριασμού της επίμαχης συμπληρωματικής συμβάσεως επ’ ευκαιρία της υποβολής σε έλεγχο του 4ου λογαριασμού της αναθέσεως και 2ου λογαριασμού της συμπληρωματικής συμβάσεως. Και τούτο, διότι ο τελευταίος αυτός λογαριασμός δεν υπόκειται, κατά τα ανωτέρω, σε προληπτικό έλεγχο, ενώ δεν δύναται, λόγω του σφάλματος του ελεγχομένου φορέως να μην υποβάλει σε έλεγχο τον προηγηθέντα αυτού λογαριασμό να θεωρηθεί ο νυν υποβαλλόμενος προς έλεγχο ως πρώτος, επιτρέποντας την  παρεμπίπτουσα εξέταση της νομιμότητος του 3ου λογαριασμού της αναθέσεως και 1ου λογαριασμού της συμπληρωματικής συμβάσεως, καθόσον τούτο θα αντέβαινε στις ρυθμίσεις του π.δ/τος 136/2011. Άλλωστε, μία τέτοια πρακτική  θα μετέτρεπε τον προληπτικό έλεγχο σε κατασταλτικό, διά του ex post ελέγχου της νομιμότητος και κανονικότητος της ήδη συντελεσθείσης με το 134/2015 χρηματικό ένταλμα εκταμιεύσεως, φαλκιδεύοντας την πρακτική αποτελεσματικότητα του κατ’ άρθρο 98 του Συντάγματος προληπτικού ελέγχου των δαπανών, ως εγγυητικής δικλείδας για την αποτροπή παρανόμων εκταμιεύσεων και πρώτου σταδίου της θεσμοθετημένης διαδρομής εξωτερικού ελέγχου, εκ της οποίας δεν δύναται να αποκλίνει ούτε ο ελεγχόμενος φορέας αλλά ούτε και το Ελεγκτικό Συνέδριο. Επομένως, ο υποβληθείς προς έλεγχο τίτλος πληρωμής δεν υπόκειται σε προληπτικό αλλά μόνον σε κατασταλτικό έλεγχο, στο πλαίσιο του οποίου και θα εκτιμηθεί η κατ’ αρχήν ουσιώδης παρατυπία της μη υποβολής του εκδοθέντος σε εκτέλεση του 1ου λογαριασμού της επίμαχης συμπληρωματικής συμβάσεως και 3ου λογαριασμού του έργου σε προληπτικό έλεγχο (βλ. ΕΣ αποφ. Ολομ. 4682/2013, VII Τμ. 3974/2014).