Εκπόνηση μελέτης:..Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, η ματαίωση της επίδικης διαδικασίας και «η επαναπροκήρυξη της σύμβασης εκπόνησης» της μελέτης απεφασίσθησαν για μόνο το λόγο ότι ενόψει της προμνησθείσης υπ' αριθμ.1794/2003 αποφάσεως του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν παρείχετο πλέον στην αναθέτουσα αρχή η δυνατότητα επιλογής της αρτιότερης προτάσεως κατόπιν συγκριτικής αξιολογήσεως τριών ειδικών προκαταρκτικών μελετών, όπως, κατά τη Διοίκηση, επέβαλε η πρόσκληση εκδηλώσεως ενδιαφέροντος, εφόσον δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία και υποβολής ειδικής προκαταρκτικής μελέτης προς αξιολόγηση, είχαν μόνον τα αιτούντα συμπράττοντα μελετητικά γραφεία (υπ' αριθμ. πρωτ. Φ21/444/20.2.2004 εισήγηση του Νομάρχου προς τη Νομαρχιακή Επιτροπή … που αποτελεί "αναπόσπαστο μέρος" της προσβαλλομένης, 44/2004 αποφάσεως). Ενόψει όμως των αναφερομένων στην προηγούμενη σκέψη, πιθανολογείται σοβαρώς ότι η περί ματαιώσεως της διαδικασίας αναθέσεως της εκπονήσεως της επίδικης μελέτης προσβαλλόμενη πράξη δεν αιτιολογείται νομίμως, όπως βασίμως προβάλλεται. Συντρέχει, συνεπώς, λόγος ώστε, σταθμιζομένων των εκατέρωθεν βλάβης και συμφερόντων, να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση και να διαταχθεί, ως κατάλληλο ασφαλιστικό μέτρο για την προστασία των συμφερόντων των αιτούντων, να μη κινηθεί ή να μη προωθηθεί η τυχόν ήδη κινηθείσα διαδικασία αναθέσεως της εκπονήσεως της επίδικης μελέτης.

Εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης:..Με αυτά τα δεδομένα, νομίμως ο Δήμος ανέλαβε το κόστος της μελέτης κυκλοφοριακών ρυθμίσεων του εργοταξίου, καθόσον με την προγραμματική σύμβαση είχε σαφώς αναλάβει, ως φορέας υλοποίησης, την ανάθεση τέτοιου είδους μελετών σε ιδιώτες μελετητές, η δε «ανάθεση» από το φορέα υλοποίησης περιλαμβάνει και την πληρωμή του ανατεθέντος έργου από τον ίδιο. Περαιτέρω, εφόσον ο Δήμος ... ανέλαβε, μέσω προγραμματικής σύμβασης, από τη ... αναθέτοντα φορέα κατά την έννοια των άρθρων 224 παρ. 1 περ. α΄ και 230 του ν. 4412/2016 - την αρμοδιότητα υλοποίησης έργου στον τομέα του ύδατος εντός της διοικητικής της περιφέρειας, ενεργεί ο ίδιος ως αναθέτων φορέας κατά τις προαναφερθείσες διατάξεις ως προς την ανάθεση του συγκεκριμένου έργου, αλλά και της - αμέσως εξυπηρετούσας το έργο - κυκλοφοριακής μελέτης σήμανσης του εργοταξίου. Ως εκ τούτου, ορθώς για την επίμαχη απευθείας ανάθεση εφαρμόσθηκε το άρθρο 328 του Βιβλίου II του ν. 4412/2016.

Από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται ότι για την πραγματοποίηση νέων έργων που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και έχουν καταταγεί σε μία από τις κατηγορίες που προβλέπονται στο Νόμο, απαιτείται προηγούμενη, δηλαδή προ της ενάρξεως πραγματοποιήσεως του έργου, έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Ως έναρξη πραγματοποιήσεως του έργου θεωρείται όχι μόνον η υλική ενέργεια αυτού, αλλά και η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξεως, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της ενάρξεως κατασκευής του, ως η προκήρυξη (πρβλ. ΣτΕ 149/2000) ή η οικεία κατακυρωτική απόφαση. Κατά συνέπεια η παράλειψη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων προ της εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, καθισταμένης ούτως μη νόμιμης της αποφάσεως αναθέσεως εκτελέσεως του έργου (Πράξη VI Τμήματος 33/2007, Απόφαση VI Τμήματος 2515/2009 και Ολ. ΣτΕ 526/2003, ΣτΕ 2472/2009, ΣτΕ 149/2000). Τούτο δε καθόσον τα αρμόδια διοικητικά όργανα εκτιμώντας τις συνέπειες που μπορεί να έχει ένα νέο έργο στο περιβάλλον δεν πρέπει να επηρεάζονται από τα τεχνικά δεδομένα του υπό εκτέλεση έργου, αλλ’ αντιθέτως οι όροι του διαγωνισμού οφείλουν να προσαρμόζονται σε προϋφιστάμενους (και ήδη εγκριθέντες) περιβαλλοντικούς όρους. Περαιτέρω η απόφαση εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων δύναται να έχει ορισμένη χρονική διάρκεια, μετά το πέρας της οποίας δύναται να αναθεωρηθεί χωρίς ουσιώδεις τροποποιήσεις, εκτεινομένης ούτω της διάρκειας των αρχικών όρων σε μεταγενέστερο χρονικό διάστημα του αρχικώς προσδιορισθέντος. Απλή αναθεώρηση της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων είναι επιτρεπτή πριν από τη λήξη ισχύος αυτών ή εντός ευλόγου χρόνου από τη λήξη τους. Αν παρέλθει ικανό χρονικό διάστημα (πέραν του ευλόγου) από τη λήξη ισχύος της αρχικής αδειοδοτήσεως απαιτείται να τηρηθεί εξαρχής η διαδικασία εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων (Απόφαση VI Τμήματος 2013/2010, ΣτΕ 297/2009, 3428/2004). Εκ τούτων παρέπεται ότι εάν κατά την έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας υπάρχουν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι, η ισχύς των οποίων παύει κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα και πριν από την έκδοση της κατακυρωτικής αποφάσεως, η απλή αναθεώρηση αυτών, μετά την κατακύρωση του αποτελέσματος, αίρει (θεραπεύει) την πλημμέλεια της μη υπάρξεως αυτών κατά το χρόνο της κατακυρώσεως υπό την προϋπόθεση ότι η απόφαση αναθεωρήσεως εξεδόθη εντός ευλόγου χρόνου από της λήξεως των αρχικώς εγκριθέντων περιβαλλοντικών όρων και δεν επέρχονται ουσιώδεις μεταβολές στους αρχικών εγκριθέντες όρους σε σχέση με τις επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον. Τούτο δε καθόσον η ανάγκη της προϋπάρξεως (πριν την έναρξη της διαδικασίας του διαγωνισμού) περιβαλλοντικών όρων, προκειμένου τα αρμόδια διοικητικά όργανα να εκτιμούν τις επιπτώσεις κάθε έργου στο περιβάλλον, χωρίς να έχει δημιουργηθεί οποιαδήποτε νομική ή πραγματική κατάσταση (Ολ. ΣτΕ 526/2003, ΣτΕ 2472/2009), δεν θίγεται διότι οι περιβαλλοντικοί όροι έχουν εγκριθεί πριν από τη δημοπράτηση του έργου και η εντός ευλόγου χρόνου ανανέωση αυτών, ισοδυναμεί με απλή παράταση της ισχύος τους, η οποία, ως εκ της φύσεώς της, αναδράμει στο χρόνο λήξεως των αρχικών όρων και καλύπτει το χρονικό διάστημα από την εκπνοή τους έως το χρονικό σημείο που προβλέπεται στην ανανέωση. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα είχε ως αποτέλεσμα την υποχρέωση της Διοίκησης να ανακαλέσει την κατακυρωτική απόφαση και να εκδώσει (εφόσον δεν υφίστανται πλημμέλειες στη διαδικασία του διαγωνισμού) νέα, ομοίου περιεχομένου, η οποία απλώς θα έπεται του χρόνου αναθεωρήσεως της εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, με μόνη κατ’ ουσίαν συνέπεια την καθυστέρηση της διαδικασίας ολοκληρώσεως του διαγωνισμού (πρβλ. ΣτΕ 149/2000). Τέλος, το εύλογο του μεσολαβούντος, μεταξύ της παύσης ισχύος των αρχικώς εγκριθέντων περιβαλλοντικών όρων και της αναθεωρήσεως αυτών, χρονικού διαστήματος, κρίνεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση με βάση τα πραγματικά δεδομένα κάθε διαγωνισμού.

Εκτέλεση έργου:ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι : Α) Η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αποτελεί μεικτή σύμβαση αλλά συνένωση δύο διακριτών μεταξύ τους συμβάσεων (αυτής της κατασκευής των ηχοπετασμάτων και αυτή της εκπονήσεως της μελέτης ηχοπροστασίας), εκάστη των οποίων είναι πλήρης, αυτοτελής και κατατείνει στην επίτευξη διαφορετικών στόχων και συγκεκριμένα η μεν μία στην αποπεράτωση του φυσικού αντικειμένου της κατασκευής των ηχοπετασμάτων που άρχισαν να κατασκευάζονται με παλαιότερες εργολαβίες, η δε άλλη στη μελέτη του θορύβου σε περιοχές (θέσεις) διάφορες της κατασκευής του έργου, οι οποίες άλλωστε προσδιορίσθηκαν με την 107640/29.1.2010 εγκριθείσα μελέτη. Τούτο αναφέρεται ρητώς στο οικ.13693/2.12.2013 έγγραφο του αναπληρωτή Διευθυντή της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας .., όπου, ως εκτέθηκε ήδη ανωτέρω, ρητώς αναγράφεται ότι «… αποφασίσθηκε η εκπόνηση μελέτης σε νέες θέσεις που δεν περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη εργολαβία … Η μελέτη … αφορά σε λήψη μέτρων ηχοπροστασίας σε περιοχές της Λεωφόρου … και Λεωφόρου … οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη εργολαβία … Η μελέτη … θα εγκριθεί αρμοδίως με σκοπό την αντιμετώπιση του θορύβου μέσω μελλοντικών εργολαβιών …», ενώ και στην ασκηθείσα παρέμβαση δεν γίνεται οιαδήποτε μνεία σχετικά με την πιθανή χρησιμοποίηση της μελέτης που πρόκειται να εκπονηθεί, στην κατασκευή των ηχοπετασμάτων που αποτελούν αντικείμενο της συμβάσεως έργου. Ο διακριτός χαρακτήρας των δύο συμβάσεων και το γεγονός ότι κατατείνουν σε διαφορετικό οικονομικό και λειτουργικό αποτέλεσμα αποτρέπει την ενιαία αντιμετώπιση αυτών (με βάση τον κανόνα του κύριου και παρεπόμενου αντικειμένου της ίδιας συμβάσεως) και επιτάσσει την εφαρμογή σε κάθε ιδιαίτερη σύμβαση των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν το αντικείμενό της. Ομοίως, δεν είναι δυνατόν η κριθείσα σύμβαση να αντιμετωπισθεί βάσει των διατάξεων του άρθρου 19 του Ν. 3316/2005 και του άρθρου 8 του Κώδικα Κατασκευής Δημοσίων Έργων, ως σύμβαση μελέτης – κατασκευής αφενός διότι το ρυθμιστικό πλαίσιο και οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την επιλογή του εξαιρετικού αυτού συστήματος είναι τελείως διαφορετικές από αυτές που υπάρχουν εν προκειμένω, αφετέρου δε διότι και στο σύστημα αυτό, η ζητούμενη μελέτη κατατείνει στην έντεχνη και άρτια εκτέλεση του προκηρυχθέντος έργου και δεν αφορά σε διαφορετικό, έστω και παρεμφερές αντικείμενο.(...)η κρινόμενη αίτηση ανακλήσεως και η υπέρ αυτής ασκηθείσα πρόσθετη παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν στο σύνολό τους καθόσον η μελέτη είναι διακριτή και αυτοτελής σε σχέση με τη σύμβαση έργου και ανατέθηκε χωρίς την τήρηση των διατάξεων του Ν. 3316/2005, (έλεγχο καταλληλότητας, υποβολή και αξιολόγηση τεχνικής και οικονομικής προσφοράς).

Εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης:..Με αυτά τα δεδομένα, νομίμως ο Δήμος ανέλαβε το κόστος της μελέτης κυκλοφοριακών ρυθμίσεων του εργοταξίου, καθόσον με την προγραμματική σύμβαση είχε σαφώς αναλάβει, ως φορέας υλοποίησης, την ανάθεση τέτοιου είδους μελετών σε ιδιώτες μελετητές και, κατ’ επέκταση, την υποχρέωση πληρωμής  του συμφωνηθέντος για τις μελέτες αυτές ανταλλάγματος. Περαιτέρω, εφόσον ο Δήμος ... ανέλαβε, μέσω προγραμματικής σύμβασης, από τη ... - αναθέτοντα φορέα κατά την έννοια των άρθρων 224 παρ. 1 περ. α΄ και 230 του ν.4412/2016 - την αρμοδιότητα υλοποίησης έργου στον τομέα του ύδατος εντός της διοικητικής της περιφέρειας, ενεργεί ο ίδιος ως αναθέτων φορέας κατά τις προαναφερθείσες διατάξεις ως προς την ανάθεση του συγκεκριμένου έργου, αλλά και της - αμέσως εξυπηρετούσας το έργο - κυκλοφοριακής μελέτης σήμανσης του εργοταξίου. Ως εκ τούτου, ορθώς για την επίμαχη απευθείας ανάθεση εφαρμόσθηκε το άρθρο 328 του Βιβλίου II του ν. 4412/2016.Κατ’ ακολουθία, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Δημόσια έργα. Τεύχη δημοπράτησης αρχιτεκτονικής μελέτης κτιριακού έργου. Αμοιβή σύνταξης τευχών δημοπράτησης. Μειώσεις αμοιβής.α) Η αμοιβή για τη σύνταξη των τευχών δημοπράτησης της αρχιτεκτονικής μελέτης κτιριακού έργου υπολογίζεται σύμφωνα με τον προϋπολογισμό της αρχιτεκτονικής μελέτης και μόνον αυτόν. β) Οι προβλεπόμενες μειώσεις της αμοιβής, για τα χρηματοδοτούμενα από τις δημόσιες επενδύσεις έργα του Δημοσίου και των ΝΠΔΔ, εφαρμόζονται επί του αθροίσματος των αμοιβών της (κυρίως) αρχιτεκτονικής μελέτης και των οικείων τευχών δημοπράτησης.

Διαγωνισμός για την ανάθεση εκπονήσεως της μελέτης διευθέτησης της κοίτης ποταμού. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της διακήρυξης, η οποία απέκλειε λόγω προϋπολογισμού την συμμετοχή μελετητικών γραφείων με πτυχίο Δ΄ τάξεως. Το αιτούν δεν προέβαλε συγκεκριμένα σφάλματα της διακηρύξεως και των συνοδευόντων αυτήν τευχών ως προς τον τρόπο υπολογισμού της προεκτιμώμενης αμοιβής της τοπογραφικής μελέτης, αλλά προέβη εξ υπαρχής στον υπολογισμό της αμοιβής αυτής, εκκινώντας από διαφορετικά δεδομένα ως προς την έκταση του φυσικού αντικειμένου του έργου. Απορρίπτει την αίτηση. Ομοια η 176/2008 ΣτΕ (Ασφ).

ΜΕΛΕΤΕΣ. Μη νόμιμη καταβολή αμοιβής μελέτης με σύμβαση μισθώσεως έργου. (..)η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι για την επιλογή αναδόχου εκπονήσεως των μελετών ..... σχετικά με την τουριστική αξιοποίηση διαφόρων περιοχών της χώρας, οι οποίες συνιστούν οικονομικές και κοινωνικές μελέτες καθώς και μελέτες εναέριων μεταφορικών μέσων, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν. 3316/2005, θα έπρεπε να τηρηθεί η διαδικασία διεξαγωγής δημόσιου ανοικτού διαγωνισμού 

Ανάπλαση κεντρικού ιστού πόλεως - συμπληρωματική σύμβαση...Με τα παραπάνω δεδομένα το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης διότι αυτή δεν αποτελεί, κατά την έννοια του νόμου, συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανάπλαση Κεντρικού Ιστού Πόλεως ...», όπως αυτό προσδιορίστηκε με την οικεία μελέτη δημοπράτησης και την αρχική σύμβαση. Ειδικότερα η ελεγχόμενη σύμβαση δεν φέρει συμπληρωματικό χαρακτήρα αναφορικά με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, αλλά αφορά στην εκτέλεση εργασιών που ανέκυψαν μετά από την ανατροπή των προβλέψεων της μελέτης δημοπράτησής του και την επελθούσα μεταβολή του αρχικού σχεδιασμού του έργου, του οποίου το αντικείμενο τροποποιήθηκε και επεκτάθηκε, βάσει των ως άνω μελετών που εγκρίθηκαν κατά την εκτέλεσή του, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα. Επομένως, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο του ανωτέρω έργου και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης αυτού. Σε κάθε περίπτωση, εξάλλου, η ανάγκη εκτέλεσης των φερόμενων ως συμπληρωματικών εργασιών δεν ανέκυψε λόγω της συνδρομής απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, καθόσον τα επικαλούμενα γεγονότα της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης λόγω της λειτουργίας του αεροδρομίου …, της κατασκευής της … και των … καθώς και του ότι η προηγούμενη αντίστοιχη κυκλοφοριακή μελέτη είχε συνταχθεί κατά το έτος 2001, ήταν γνωστά πολύ πριν από τη δημοπράτηση του έργου.(...)Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα προηγουμένως έγιναν δεκτά, συντρέχει ουσιώδης νομική πλημμέλεια που κωλύει την υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης σύμβασης και επομένως η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/1285/2011

Δεν είναι νόμιμη η δαπάνη που αφορά στην εξόφληση λογαριασμού για την εκτέλεση β΄ φάσης έργου, το οποίο μολονότι αποτελεί αύξηση ποσοτήτων της α΄ φάσης, αποκόπηκε από αυτό, προκειμένου να ανατεθεί απευθείας, καθόσον η αύξηση αυτή οφείλεται στην μεταβολή της εδαφικής επιφάνειας εκτέλεσης του έργου σε βαθμό τέτοιο, ώστε να μην είναι δυνατή πλέον η εφαρμογή της αρχικής μελέτης. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται είτε διάλυση της αρχικής εργολαβίας, είτε η τήρηση της νόμιμης διαδικασίας τροποποίησης της μελέτης, έτσι ώστε να προσδιοριστεί εξ αρχής το τεχνικό και οικονομικό αντικείμενο του έργου και να προϋπολογιστεί αυτό ενόψει των νέων δεδομένων (ν. 1418/84, άρθρο 291 παρ.4 του π.δ.410/1995, όπως αυτό τροποποιήθηκε με την παρ. 12 του άρθρου 19 του ν.3242/2004).