Διαθήκη ιδιόγραφη – Σύσταση κοινωφελούς ιδρύματος – Διαδικαστικές ενέργειες διορισμένου κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας.

Ο δικαστικώς διορισμένος κηδεμόνας της σχολάζουσας κληρονομίας του θέματος, μπορεί να ενεργήσει τις διαδικασίες σύστασης του ιδρύματος ή της προσφυγής στο Εφετείο, για την τροποποίηση της βούλησης του διαθέτη, μη όντος αναγκαίου στο στάδιο αυτό του διορισμού εκτελεστή διαθήκης. (ομοφ.)

Νομικά ζητήματα που προκύπτουν από τη συνύπαρξη σε σχολάζουσα κληρονομία κηδεμόνα και συνδίκου πτωχεύσεως.  α) Μπορούν να συνυπάρχουν σε σχολάζουσα κληρονομία κηδεμόνας και σύνδικος της πτωχεύσεως. Μετά το θάνατο του πτωχού εξακολουθεί να ασκείται η διαχείριση της πτωχευτικής περιουσίας από το σύνδικο, ενώ η διαχείριση της μεταπτωχευτικής και εξωπτωχευτικής περιουσίας περιέρχεται στον κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας. β) Ο σύνδικος νομιμοποιείται να παρίσταται στη διαδικασία λύσης της κοινωνίας δια δικαστικής διανομής, όταν το διανεμητέο ακίνητο περιλαμβάνεται στην πτωχευτική περιουσία. γ) Ο σύνδικος είναι υπεύθυνος για τις φορολογικές υποχρεώσεις που αφορούν στην πτωχευτική περιουσία, ενώ ο κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας για τις αντίστοιχες υποχρεώσεις της μεταπτωχευτικής και εξωπτωχευτικής περιουσίας του κληρονομουμένου. (ομόφ.)

Αμοιβή διορισθέντος από το Δικαστήριο προσωρινού κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας όταν δεν υπάρχει ενεργητικό, ενώ υπάρχουν εξ αδιαθέτου κληρονόμοι, οι οποίοι δεν έχουν αποποιηθεί την κληρονομία. Ο διορισθείς προσωρινός κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας, η οποία δεν έχει ενεργητικό και της οποίας οι εμφανισθέντες κληρονόμοι αρνούνται την παραλαβή, με την περάτωση του έργου του, θα αμειφθεί εξ ολοκλήρου από τους πόρους του άρθρου 65, σε συνδυασμό με το άρθρο 30 παρ. 3 του ν. 4182/2013. (ομόφ.)  

Αμοιβή κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομιάς.  Δεν υφίσταται νόμιμη αξίωση του κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομιάς για πρόσθετη αμοιβή, υπό την ισχύ του ν. 4182/2013, όταν η αμοιβή που έχει ήδη λάβει, υπό το καθεστώς του α.ν. 2039/1939, υπερβαίνει το προβλεπόμενο σήμερα ανώτατο όριο του 5% του ενεργητικού της κληρονομίας (πλειοψ.). Ως βάση υπολογισμού της αμοιβής του κηδεμόνα λαμβάνεται το σύνολο του ενεργητικού της κληρονομιαίας περιουσίας κατά τον χρόνο διορισμού του (ομοφ.) Στις περιπτώσεις διορισμού περισσότερων του ενός κηδεμόνων κατά τη διάρκεια εκκαθάρισης της κληρονομίας, το όριο αμοιβής (5%) είναι ενιαίο και ανεξάρτητο του αριθμού των κηδεμόνων που διορίστηκαν (ομοφ.). Το όριο αμοιβής του κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας αφορά τις εργασίες που αμείβονται μετά τη θέση σε ισχύ του ν. 4182/2013, ανεξαρτήτως του χρόνου πραγματοποιήσεώς τους (πλειοψ.).

Αποδοχή κληρονομίας με βάρη από το Ελληνικό Δημόσιο.(...)α) Τα ποσά για τα οποία ο κληρονομούμενος Κ.Κ., ήταν εγγυητής σε δανειακές συμβάσεις, είναι χρέος της κληρονομίας, αποτελούν δε βάρος αυτής και λογίζονται ως παθητικό της, β) σε περίπτωση αποδοχής της κληρονομίας αυτής από το Ελληνικό Δημόσιο ως κληρονόμο, δυνάμει δημόσιας διαθήκης, αυτό ευθύνεται έναντι των δανειστών πιστωτικών ιδρυμάτων για το σύνολο του βέβαιου και εκκαθαρισμένου χρέους αυτής από τις παραπάνω αιτίες, ως εξ απογραφής όμως κληρονόμος ευθύνεται μόνο με τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας και όσο αυτά επαρκούν (ομόφωνα).

Εφαρμογή ή μη του άρθρου 1005 (παρ.3) ΚΠολΔ σε ακίνητα που περιέρχονται στο Δημόσιο χωρίς όρο και σε ακίνητα που ανήκουν σε σχολάζουσες κληρονομίες και λοιπά θέματα εκκαθάρισης περιουσιών κατά το ν. 4182/2013.(....)1) Στις εκποιήσεις ακινήτων σύμφωνα με το άρθρο 24 του ν.4182/2013, κατά την εκκαθάριση κληρονομίας που περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο έκτης τάξης (1824 ΑΚ), υφίσταται ακούσιο νομοθετικό κενό, η συμπλήρωση του οποίου, με αναλογική εφαρμογή του άρθρου 1005 παρ. 3 ΚΠολΔ ως προς την απόσβεση υποθήκης ή προσημείωσης και την εξάλειψη των εγγεγραμμένων βαρών, με τίτλο την πράξη εξόφλησης του τιμήματος εκποίησης, μπορεί μεν να υποστηριχθεί, δεδομένου όμως ότι πρόκειται για θεωρητική προσέγγιση και αφορά την τύχη εμπραγμάτων δικαιωμάτων, το ζήτημα αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί νομοθετικά, για λόγους άρσης της νομικής αμφιβολίας, ασφάλειας δικαίου, χρηστής διοίκησης και αποφυγής δικαστικών εμπλοκών και των προβλημάτων που ενδέχεται μετά βεβαιότητας ότι θα προκύψουν, ματαιωμένου, κατά συνέπεια, και του σκοπού του παραπάνω νόμου για ταχεία και απρόσκοπτη εκκαθάριση των κληρονομιών που περιέρχονται στο Δημόσιο ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο (κατά πλειοψηφία). 2) Αναλογική εφαρμογή του άρθρου 1005 ΚΠολΔ, δεν μπορεί να γίνει στην εκποίηση ακινήτου σχολάζουσας κληρονομίας, προς τούτο δε απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, ρητή νομοθετική πρόβλεψη (ομόφωνα). 3) Η εκκαθάριση κληρονομίας, σύμφωνα με το άρθρο 31 του ν.4182/2013, λήγει μόνο με την υποβολή από τον εκκαθαριστή πλήρους έκθεσης για την από αυτόν εκκαθάριση και διοίκηση της κληρονομιαίας περιουσίας, την ύπαρξη και τα στοιχεία της οποίας διαπίστωσε κατά την εκτέλεση του έργου του, έργο το οποίο παύει με την έγκριση της οριστικής λογοδοσίας του (ομόφωνα). 4) Τα έξοδα εκκαθάρισης κληρονομίας που περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο έκτης τάξης (1824 ΑΚ) και οι αμοιβές του εκκαθαριστή της, καθώς και τα έξοδα σχολάζουσας κληρονομίας και η αμοιβή του κηδεμόνα αυτής, προαφαιρούνται, σύμφωνα με το άρθρο 975 ΚΠολΔ, πριν την κατάταξη των δανειστών (ομόφωνα).

Ζητήματα που ανακύπτουν σχετικά με τη σχολάζουσα κληρονομία, σε περίπτωση διαπίστωσης της ύπαρξης κληρονόμου (ή κληρονόμων), χωρίς να αποκλείεται η ύπαρξη άλλων συγκληρονόμων – καθήκοντα κηδεμόνα – διαδικασία αναγνώρισης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου.(...)1. Αν διαπιστώνεται ότι υπάρχει κληρονόμος (ή κληρονόμοι), χωρίς να αποκλείεται η ύπαρξη άλλων συγκληρονόμων, η κληρονομία εξακολουθεί να σχολάζει συνολικά, καθώς -κατά κανόνα- η αβεβαιότητα ως προς τα πρόσωπα των συγκληρονόμων συνεπάγεται και αβεβαιότητα ως προς το ποσοστό των κληρονομικών μερίδων όλων των συγκληρονόμων (ομόφωνα). 2.α) Στην περίπτωση αυτή, δεν περαιώνεται η υπόθεση της σχολάζουσας κληρονομίας ούτε παύει το λειτούργημα του κηδεμόνα και, σε συνέπεια με τα παραπάνω, δεν νοείται παράδοση της κληρονομίας σε έναν από τους κληρονόμους. β) Το έργο του κηδεμόνα συνεχίζεται, μέχρι να προκύψει -με την κατά το δυνατό μέγιστη βεβαιότητα- η ύπαρξη ή η ανυπαρξία άλλων κληρονόμων, με αποτέλεσμα, μετά από γνώμη του εκάστοτε αρμοδίου Συμβουλίου Κοινωφελών Περιουσιών, τη διαπίστωση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου ή του τρίτου (ομόφωνα). 3.α) Σε περίπτωση τελεσίδικης απόρριψης του αιτήματος τρίτου κληρονόμου για τη χορήγηση κληρονομητηρίου, δεν στοιχειοθετείται άνευ ετέρου η αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου, καθόσον απαιτείται προς τούτο να πιθανολογηθεί, κατόπιν γνώμης του Συμβουλίου, ότι δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος. β) Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, μετά την παρέλευση δύο ετών ή του, κατά την κρίση του Συμβουλίου, αναγκαίου χρόνου, αν δεν πιθανολογείται η ύπαρξη άλλου (άλλων) κληρονόμου, περαιώνεται το έργο του κηδεμόνα και κινείται η διαδικασία αναγνώρισης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου (ομόφωνα).

Νομικά ζητήματα από την εφαρμογή του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα, σε σχέση με τη βεβαίωση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου.Για να κινηθεί η διαδικασία βεβαίωσης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου αρκεί, κατ’ αρχήν, η εμπρόθεσμη ή έστω η πιθανολόγηση εμπρόθεσμης αποποίησης της κληρονομίας. Η άνευ δικαιώματος αποποίησης επαγωγή κληρονομίας στο Δημόσιο ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο εξυπηρετεί τόσο το εν στενή εννοία δημόσιο συμφέρον, όσο και την ασφάλεια των συναλλαγών και την ικανοποίηση των δανειστών της κληρονομιάς, ιδίως στις περιπτώσεις εκείνες όπου το ενεργητικό της κληρονομίας δεν υπερβαίνει το παθητικό της.

Θέματα σχετικά με την παραγραφή κοινοχρήστων δαπανών σχολαζουσών κληρονομιών και αμοιβών κηδεμόνων.α) Για την παραγραφή των κοινοχρήστων δαπανών σχολάζουσας κληρονομίας εφαρμόζεται το άρθρο 249 του Α.Κ., β) η παραγραφή αυτή αρχίζει από το τέλος του έτους στο οποίο αφορούν οι κοινόχρηστες δαπάνες, γ) αρμόδια αρχή είναι η κατ’ άρθρο 2 παράγραφοι 2 και 4 του ν. 4182/2013 κατά περίπτωση, δηλ. είτε ο Υπουργός Οικονομικών είτε ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, και δ) οι αμοιβές και οι δαπάνες των κηδεμόνων υπάγονται στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 250 του Αστικού Κώδικα (ομόφ.).

Ερωτάται εάν, ενόψει της ποινικής διερεύνησης του κύρους της συστατικής πράξης εν ζωή και των δημόσιων διαθηκών που ορίζουν εκτελεστή, πρέπει να ανασταλεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης της σύστασης του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Π. ΚΑΙ Σ.Κ.». Σε καταφατική περίπτωση, αν μπορεί η κληρονομιά να κριθεί σχολάζουσα και να υπαχθεί στις διατάξεις περί διοίκησης αυτής από κηδεμόνα που θα οριστεί από την αρμόδια αρχή σύμφωνα με τα άρθρα 61 παρ. 3 του ν. 4182/2013 (Α΄ 185) ή αν, για λόγους χρηστής διοίκησης, η αρμόδια αρχή πρέπει να ζητήσει τον δικαστικό διορισμό μεσεγγυούχου της κληρονομιάς με διαχειριστική εξουσία για όσο διάστημα υπάρχει σε εξέλιξη ποινική έρευνα που αφορά τον εκτελεστή των διαθηκών.(...)Η Διοίκηση δεν υποχρεούται να αναστείλει την ολοκλήρωση της σύστασης κοινωφελούς ιδρύματος, εφόσον δεν έχει τελεσίδικα ακυρωθεί η συστατική πράξη ούτε εκκρεμεί αγωγή ακύρωσης ή αίτηση ανάκλησης αυτής στα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια. Δικαιούται, ωστόσο, εφόσον υφίσταται σπουδαίος λόγος κατά την αιτιολογημένη ουσιαστική κρίση της, που υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο, να αναστείλει προσωρινά την έκδοση του εγκριτικού διατάγματος. Δεν είναι δυνατός ο διορισμός κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομιάς σε υπό σύσταση ίδρυμα, ενόψει των ειδικών διατάξεων του ν. 4182/2013, που προβλέπουν τον διορισμό εκτελεστή. Η ποινική διερεύνηση του κύρους των διαθηκών με τις οποίες ορίστηκε ο εκτελεστής δεν εμπίπτει στους περιοριστικά αναφερόμενους στο νόμο λόγους αυτοδίκαιης έκπτωσης ή αντικατάστασης. Δεν αποκλείεται ο δικαστικός ορισμός μεσεγγυούχου με διαχειριστική εξουσία, με συνέπεια την αναστολή της διαχείρισης του εκτελεστή κατά τη διάρκεια της μεσεγγύησης (ομόφωνα).