Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (έκτο τμήμα) της 28ης Ιανουαρίου 2016.

Agriconsulting Europe SA κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών — Διαδικασία διαγωνισμού — Υλικοτεχνική υποστήριξη για τη δημιουργία και διαχείριση μηχανισμού δικτύου με σκοπό την υλοποίηση της ευρωπαϊκής συμπράξεως καινοτομίας για τη “γεωργική παραγωγικότητα και βιωσιμότητα” — Απόρριψη προσφοράς διαγωνιζομένου — Ανάθεση της συμβάσεως σε άλλο διαγωνιζόμενο — Ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά — Εξωσυμβατική ευθύνη.

Υπόθεση T-570/13.

Ορισμός Εθνικού Οργανισμού/Εθνικής Μονάδας Συντονισμού για την υλοποίηση των Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης α) Erasmus+ για τους τομείς «Νεολαία» και «Αθλητισμός» και β) Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης [European Solidarity Corps-ESC] προγραμματικής περιόδου 2021-2027.

Επικαιροποίηση Ορισμού Εθνικού Οργανισμού/ Εθνικής Μονάδας Συντονισμού για την υλοποίηση των Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης α) Erasmus+ για τους τομείς «Νεολαία» και «Αθλητισμός» και β) Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης [European Solidarity Corps-ESC] προγραμματικής περιόδου 2021-2027.

Τροποποίηση της υπ' αρ. T. 392/8/B0019/16.12.2002 (Β' 136) κοινής απόφασης του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών και του Υπουργού Ανάπτυξης «περί εξουσιοδότησης: α) του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) ως εκδοτικού και εγγυοδοτικού οργανισμού και β) των Λοιπών Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων ως εκδοτικών οργανισμών, κατ' εφαρμογή της από 26 Ιουνίου 1990 Διεθνούς Τελωνειακής Σύμβασης «περί προσωρινής εισαγωγής» (ν. 2401/1996) καθώς και της από 6.12.1961 Διεθνούς Τελωνειακής Σύμβασης «επί του Δελτίου ΑΤΑ δια την προσωρινήν εισδοχήν εμπορευμάτων» (ν. 132/1975).

1)Π.Δ.89/2016 Κύρωση των τροποποιήσεων της Διεθνούς Σύμβασης ’περί ασφαλείας της ανθρώπινης ζωής

στη θάλασσα, 1974’ (SOLAS), η οποία κυρώθηκε με το Ν. 1045/1980 (Α΄ 95), ως αυτές υιοθετήθηκαν την 5η Ιουνίου 2003 με την απόφαση MSC 142 (77) της Επιτροπής Ναυτικής Ασφάλειας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO).

2)Π.Δ.90/2016 Κύρωση των τροποποιήσεων της Διεθνούς Σύμβασης ’περί ασφαλείας της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, 1974’ (SOLAS), η οποία κυρώθηκε με το Ν. 1045/1980 (Α΄ 95), ως αυτές υιοθετήθηκαν την 11η Ιουνίου 2015 με την απόφαση MSC 392 (95) της Επιτροπής Ναυτικής Ασφάλειας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO)»

Συντήρηση οδικού δικτύου...Άλλωστε, δεν αίρεται η ως άνω παραδοχή εκ του λόγου ότι στη διαγωνιστική διαδικασία συμμετείχαν τρεις (3) οικονομικοί φορείς. Και τούτο διότι από τα προσκομισθέντα ενώπιον του Τμήματος στοιχεία προκύπτει ότι κατά τη διεξαγωγή και άλλων διαγωνισμών ανάθεσης έργων οδοποιίας της αιτούσας συμμετείχε αντίστοιχος αριθμός οικονομικών φορέων [βλ. σχετ. 18/2018 Πράξη της ιδίας Επιτρόπου, αλλά και από την 24/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Δικαστηρίου, από τις οποίες προκύπτει ότι στη διεξαχθείσα διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση του έργου της αιτούσας υπό τον τίτλο «Συντήρηση οδικού δικτύου .... (Β΄ Φάση)» συμμετείχε ταυτόσημος αριθμός οικονομικών φορέων, αντίστοιχα στο διαγωνισμό που διεξήχθη για την ανάθεση του έργου «Βελτίωση Επαρχιακής οδού ....» συμμετείχαν δύο (2) οικονομικοί φορείς, ομοίως, δύο οικονομικοί φορείς συμμετείχαν στη δημοπράτηση του έργου «Βελτίωση Εθνικής Οδού ....», βλ. σχετ. 1192/2018 απόφαση Ο.Ε. (ΑΔΑ: ΩΔΧΘ7ΛΩ-Ρ7Τ)]. Περαιτέρω, η παρεμβαίνουσα, προς αντίκρουση του ισχυρισμού της Επιτρόπου σχετικά με το προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης, ισχυρίζεται ότι για τη διαμόρφωση αυτού έλαβε υπόψη το φυσικό αντικείμενο του έργου, το οποίο, όπως προκύπτει και από τα αναρτηθέντα στην ιστοσελίδα της αιτούσας συμβατικά τεύχη του έργου (Τεχνική Έκθεση, ΕΣΥ) συνίσταται σε επεμβάσεις σε διαφορετικά σημεία του οδικού δικτύου του βορείου τμήματος της νήσου (βελτίωση, συντήρηση και ανακατασκευή επαρχιακών οδών που οδηγούν στους οικισμούς .... και ..., καθώς και στην παραλιακή οδό του Καρλοβάσου στο δρόμο που οδηγεί προς το λιμάνι), συγκεκριμένα δε προβλέπονται συνολικά είκοσι εννέα (29) διαφορετικά σημεία επέμβασης στο οδικό δίκτυο, με ασφαλτόστρωση μικρών τμημάτων του οδοστρώματος κατά περίπτωση (από 5 έως 400 τ.μ.) (βλ. σχετ. και την προσκομισθείσα «Προμέτρηση τμημάτων συντήρησης ...» καθώς και τον υποβληθέντα ενώπιον του Τμήματος χάρτη-συνολικό μήκος επέμβασης 2.603 τρέχοντα μέτρα/16.044 μ2). Ήτοι προβάλλεται ότι το προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης συναρτάται, μεταξύ άλλων, και από τις τεχνικές ιδιαιτερότητες εκάστου έργου. Συνεκτιμώντας τα προεκτεθέντα με τα λοιπά αποδεικτικά στοιχεία του φακέλου, ιδίως δε εκείνα που αφορούν στη δημοπράτηση των έργων «Συντήρηση οδικού δικτύου .... (Β΄ Φάση)» και «Συντήρηση οδικού δικτύου ... (Β΄ Φάση)» [βλ. σχετ. 429, 605/2019 αποφάσεις Ο.Ε. (ΑΔΑ: Ω9ΑΒ7ΛΩ-2ΧΒ, 6Υ2Μ7ΛΩ-ΘΔΑ)], από τα οποία προκύπτει ότι τα προσφερόμενα ποσοστά έκπτωσης για τα εν λόγω έργα κυμαίνονται από 7,22%-3,07%, αντίστοιχα από 6,13%-3,44%, κρίνεται ότι δεν αποδεικνύεται η αναδειχθείσα από την Επίτροπο συνάρτηση της διαπιστωθείσας πλημμέλειας περί μη προσήκουσας δημοσίευσης της προκήρυξης με τα προσφερόμενα ποσοστά έκπτωσης, τα οποία θεωρήθηκαν, σιωπηρώς, από την αιτούσα-αναθέτουσα αρχή ως εύλογα (βλ. κατ’ αντιδιαστολή απόφ. Γενικού Δικαστηρίου της 4ης.7.2017, European Dynamics Luxembourg κ.λπ. κατά Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων, T‑392/15, σκ. 93, απόφ. της 26ης.4.2018 European Dynamics Luxembourg κ.λπ. κατά Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων, Τ-752/15, σκ. 75). Τέλος, το Τμήμα δεν υπεισέρχεται στην εξέταση όσων αναφέρονται στην υπό κρίση αίτηση σχετικά με τις μικρές αριθμητικές ασυμφωνίες των ποσών των συμβατικών τευχών, καθόσον με την προσβαλλόμενη Πράξη δεν αναδείχθηκε σχετικός διακωλυτικός της υπογραφής του σχεδίου σύμβασης λόγος.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η υπό κρίση αίτηση και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η 10/2019 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στη Γενική Γραμματεία Αιγαίου & Νησιωτικής Πολιτικής και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης μεταξύ της αιτούσας και της παρεμβαίνουσας ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «...» με αντικείμενο την εκτέλεση του έργου «Συντήρηση οδικού δικτύου .... (Β΄ Φάση)».

Εκτέλεση έργου - αποπεράτωση εθνικής οδού...Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι μη νόμιμη, διότι, κατά παράβαση των συνδυασμένων διατάξεων των άρθρων 23 παρ. 2, 3 και 4 του Π.Δ. 609/1985, 30 παρ. 5 εδ. 1 του Π.Δ. 23/1993, 1 παρ. 5α εδ. 1-3 του Ν. 2229/1994 και δέκατου τρίτου παρ. 4 του Ν. 2338/1995, εκδόθηκε μετά τη λήξη του χρόνου δεσμευτικότητα της προσφοράς της αιτούσης. Ο λόγος είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, διότι η προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 6 του Ν. 1418/1984, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 παρ. 4 και 5 του Ν. 2229/1994 και το άρθρο δέκατο τρίτο παρ. 4 του Ν. 2338/1995, κατάπτωση, ως ειδικής ποινικής ρήτρας, ποσοστού της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής, ουδόλως επιβάλλεται να ενεργείται εντός του οριζόμενου, σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 2 του Π.Δ. 609/1985, χρόνου ισχύος της υποβληθείσης προσφοράς (ΣτΕ 966/1998 Ολομ.).Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι μη νόμιμη, διότι, κατά παράβαση του άρθρου 30 παρ. 5 εδ. τρίτο του Π.Δ. 23/1993 (άρθρ. 30 παρ. 4 εδ. τρίτο της Οδηγίας 93/37/ΕΟΚ) η Αναθέτουσα Αρχή παρέλειψε να γνωστοποιήσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την απόρριψη της προσφοράς της αιτούσης ως υπερβολικά χαμηλής. Ο λόγος αυτός, ανεξαρτήτως αν μπορεί να θεωρηθεί ως προβαλλόμενος μετ’ εννόμου συμφέροντος, είναι εν πάση περιπτώσει απορριπτέος, διότι η τυχόν παράλειψη ενημέρωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν επηρεάζει τη νομιμότητα του αποκλεισμού εργοληπτικής επιχείρησης από διαγωνισμό, λόγω υποβολής μη δικαιολογημένης, υπερβολικά χαμηλής προσφοράς.

ΕλΣυν/Τμ.VI/251/2007.Οι ως άνω διατάξεις, με τις οποίες καθιερώνεται ειδικότερο σύστημα αμοιβής των μελετητών, ακόμα και κατά τη διενέργεια διαγωνισμών, δεν αντίκεινται καταρχήν στους κανόνες του κοινοτικού δικαίου περί σύναψης δημοσίων συμβάσεων, όπως αυτοί διατυπώνονται στην Οδηγία 2004/18/ΕΚ, καθόσον, όπως ήδη εκτέθηκε, ο κοινοτικός νομοθέτης επιφυλάσσεται ρητώς ως προς την εφαρμογή των εθνικών νομοθετικών ή κανονιστικών διατάξεων περί ελάχιστων ορίων αμοιβής ορισμένων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων και των υπηρεσιών των μηχανικών (πρβλ. ΔΕΚ C-94/2004 Cipolla, C-202/2004 Macrino - Capodarte). Επομένως, η υποβολή από τους συμμετέχοντες σε διαγωνισμό για την ανάθεση μελέτης οικονομικών προσφορών κατώτερων του ελαχίστου ορίου αμοιβής, όπως αυτό προκύπτει από την προαναφερθείσα υπουργική απόφαση, επιτρεπτώς οδηγεί στον άνευ ετέρου αποκλεισμό του προσφέροντος από το διαγωνισμό και την απόρριψη ως απαράδεκτης της οικονομικής του προσφοράς, ήτοι ακόμη και χωρίς να του παρασχεθεί προηγουμένως η δυνατότητα διευκρίνησης και αιτιολόγησης των επιμέρους στοιχείων της προσφοράς του, καθόσον εφαρμοστέες καθίστανται εν προκειμένω όχι οι διατάξεις για την υποβολή υπερβολικά χαμηλής προσφοράς του άρθρου 55 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ, αλλά οι ειδικότερη διάταξη του άρθρου 53 της ίδιας Οδηγίας, βάσει της οποίας τα κράτη-μέλη δύνανται να θεσπίζουν κανόνες περί ελάχιστων ορίων αμοιβής ορισμένων υπηρεσιών μηχανικών και, συνεπώς, η απόρριψη στην περίπτωση αυτή ως απαράδεκτων των προσφορών που δεν συνάδουν με τους κανόνες αυτούς παρίσταται καταρχήν νόμιμη.

Ελεγχος νομιμότητας του σχεδίου σύμβασης και της προηγηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεση, από το Δήμο ..-.., της υπηρεσίας «Διαχείριση απορριμμάτων Δήμου ..-.. (..) Επί της ελεγχόμενης διαδικασίας το Κλιμάκιο αποφαίνεται ότι η ως άνω τροποποίηση της διακήρυξης που δημοσιεύθηκε στο συμπλήρωμα της Επίσημης Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, συγκεκριμένα, της απαίτησης αυτής «Να έχει διαχειριστεί κατά την τελευταία τριετία τουλάχιστον 12 000 t ΑΣΑ» σε «Να έχει διαχειριστεί κατά την τελευταία πενταετία τουλάχιστον 12 000 t ΑΣΑ» συνιστά ουσιώδη τροποποίηση των όρων της, δεδομένου ότι αφορά στην τεχνική ικανότητα των υποψηφίων αναδόχων, τυχόν δε ύπαρξη απόκλισης από αυτήν θα σήμαινε, κατά την ίδια διακήρυξη, απόρριψη της προσφοράς. Συνακόλουθα, μη νομίμως για την ουσιώδη αυτήν τροποποίηση δεν τηρήθηκε το προβλεπόμενο ελάχιστο χρονικό διάστημα μεταξύ της αποστολής της προς δημοσίευση και διενέργειας του διαγωνισμού, δεδομένου ότι δημοσιεύθηκε στις 19.1.2016, ήτοι μόλις έξι (6) ημέρες πριν την ημερομηνία υποβολής των προσφορών στις 25.1.2016, χωρίς ανάλογη παράταση της προθεσμίας κατάθεσής τους, Η μη τήρηση των εν λόγω διατυπώσεων δημοσιότητας συνιστά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, η οποία καθιστά πλημμελή την περαιτέρω διαγωνιστική διαδικασία, ενόψει, μάλιστα, του γεγονότος ότι στην προκειμένη περίπτωση υποβλήθηκε προσφορά από μόλις μία (1) επιχείρηση, στην οποία και κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, και κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης.  Ανακλήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.6/26/2017 

Οικοδομικές και ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες ανέγερσης νέου Μουσείου...Επειδή, εν όψει των εκτεθέντων στην προηγουμένη σκέψη, η προσβαλλομένη πράξη απορρίψεως της υποβληθείσης από την αιτούσα αιτιολογήσεως της προσφοράς της θα έπρεπε να ακυρωθεί, για το βασίμως προβαλλόμενο λόγο ότι το περιεχόμενο της ενσωματωθείσης σ’ αυτήν πράξεως, με την οποία η αιτούσα προσκλήθηκε να υποβάλει την μνημονευθείσα αιτιολόγηση, δεν πληροί τις απαιτήσεις του άρθρου 30 παράγραφος 4 της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ. Εν τούτοις, ως προς το ζήτημα του περιεχομένου, το οποίο πρέπει, κατά την τελευταία αυτή διάταξη, να έχει η πρόσκληση που απευθύνει η αναθέτουσα αρχή σε διαγωνιζόμενο προς αιτιολόγηση προσφοράς, εμφανιζομένης ως ασυνήθιστα χαμηλής, διατυπώθηκαν, κατά τα εκτεθέντα ανωτέρω, στη δέκατη ένατη σκέψη της παρούσης, δύο διαφορετικές απόψεις, κάθε μια των οποίων συνεπάγεται διαφορετική αιτιολογία της αποδοχής του προβαλλομένου σχετικού λόγου και, περαιτέρω, διαφορετικές, κατά τη φύση και την έκταση, συνέπειες εν σχέσει προς τις υποχρεώσεις που θα βαρύνουν την αναθέτουσα αρχή κατά το στάδιο της συμμορφώσεώς της στην εκδοθησόμενη ακυρωτική απόφαση. Για το λόγο αυτόν, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική κρίση της υποθέσεως, προκειμένου να διατυπώσει προς το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 234 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητος, τα εξής δύο προδικαστικά ερωτήματα: α) « Κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 30 παράγραφος 4 της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 14.6.1993, περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων έργων (ΕΕ L 199), η αναθέτουσα αρχή, επί διενεργείας διαγωνισμού, με σύστημα δημοπρατήσεως, όπως αυτό που περιγράφεται στο αιτιολογικό της παρούσης (σύστημα υποβολής προσφορών, μη συνοδευομένων από έκθεση αιτιολογήσεως, με επί μέρους ποσοστά εκπτώσεως επί ομάδων τιμών και έλεγχο ομαλότητος των επί μέρους ποσοστών εκπτώσεων), έχει την υποχρέωση να προσδώσει ορισμένο περιεχόμενο στην πράξη της, με την οποία καλεί διαγωνιζόμενο να παράσχει εξηγήσεις επί της προσφοράς του, η οποία χαρακτηρίσθηκε ασυνήθιστα χαμηλή βάσει σχετικού κατωφλίου, προσδιορισθέντος κατ’ εφαρμογή μαθηματικής μεθόδου, με χαρακτηριστικά ανάλογα προς εκείνα της μαθηματικής μεθόδου που περιγράφεται στο αιτιολογικό της παρούσης ; » β) «Επί καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο ερώτημα, αρκεί, κατά την έννοια της μνημονευθείσης διατάξεως της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ, να επισημαίνεται στην ανωτέρω πράξη, η επί μέρους έκπτωση, την οποία προσέφερε ο διαγωνιζόμενος σε μια ή περισσότερες ομάδες τιμών και την οποία η αναθέτουσα αρχή θεωρεί προβληματική ή η αναθέτουσα αρχή οφείλει, επί πλέον, να προσδιορίσει τους λόγους για τους οποίους θεωρεί την έκπτωση αυτή προβληματική, εκθέτοντας τεκμηριωμένα τις εκτιμήσεις της εν σχέσει προς το οριακό κόστος εκτελέσεως των αντίστοιχων εργασιών ;»