Επειδή, όπως ήδη έχει κριθεί (ΣτΕ Ολομ. 4358-61/1997), από τις διατάξεις του άρθρου 4 παράγραφοι 2, 4, 5 και 6 του ν. 1418/1984 (όπως η παρ. 6 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 1 παράγραφοι 4 και 5α του ν. 2229/1994 και δέκατο τρίτο παρ. 4 του ν. 2338/1995) και των άρθρων 10 παρ. 3, 17 παρ. 7 και 8, 18 19 παρ. 2 και 20 του π.δ. 609/1985 προκύπτει ότι όσοι συμμετέχουν σε διαγωνισμό μπορούν να υποβάλλουν αντιρρήσεις μόνο για τα στάδια προεπιλογής, κατάθεσης των προσφορών (τεχνικών και οικονομικών) και αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών και μόνο για λόγους που ανακύπτουν κατά το αντίστοιχο στάδιο. Αντιθέτως, για το στάδιο της εξέτασης ή αξιολόγησης - όταν απαιτείται τέτοια αξιολόγηση - των οικονομικών προσφορών, στάδιο κατά το οποίο έχει ήδη επιληφθεί η επιτροπή εισήγησης για ανάθεση και, σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 4 του ν. 1418/1984, έχει εκφέρει τη σύμφωνη γνώμη της για την έγκριση του αποτελέσματος της δημοπρασίας, δεν προβλέπεται, ως τυπικό στοιχείο της διαδικασίας, η υποβολή αντιρρήσεων για λόγους που ανακύπτουν κατά το στάδιο αυτό. Υποβολή αντιρρήσεων, σύμφωνα με το άρθρο 20 του π.δ. 609/1985, δεν προβλέπεται ούτε κατά του πρακτικού με το οποίο η επιτροπή εισήγησης για ανάθεση, εκφέροντας τη σύμφωνη γνώμη της για την έγκριση του αποτελέσματος της δημοπρασίας, γνωμοδοτεί για τον αποκλεισμό υποψήφιου αναδόχου που δεν αιτιολόγησε την υπερβολικά χαμηλή προσφορά του. Συνεπώς η αιτούσα αβασίμως προβάλλει ότι η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατά παράβαση των πιο πάνω διατάξεων και κατά παράλειψη ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, επειδή δεν της κοινοποιήθηκε προηγουμένως το πρακτικό με το οποίο η επιτροπή εισήγησης για ανάθεση γνωμοδότησε για να απορριφθεί η οικονομική προσφορά της ως μη αιτιολογημένη και έτσι η αιτούσα δεν μπόρεσε να ασκήσει τις κατά το άρθρο 20 του π.δ. 609/1985 αντιρρήσεις της κατά του πιο πάνω πρακτικού.

Ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά.Αίτηση ανάκλησης της 13/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγηθείσες νομικές σκέψεις, η Αναθέτουσα Αρχή δεν όφειλε να ζητήσει διευκρινίσεις από τη μειοδότρια εταιρεία ως προς την αιτιολόγηση της προσφοράς της ως υπερβολικά χαμηλής, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση και την υπέρ αυτής παρέμβαση. Και τούτο, διότι ουδεμία ένσταση ή προσφυγή με συγκεκριμένους σχετικούς ισχυρισμούς κατατέθηκε, ώστε να δημιουργούνται εύλογες υπόνοιες περί υπερβολικά χαμηλής προσφοράς, και, κατά συνέπεια, ουδεμία υποχρέωση περαιτέρω αιτιολόγησης της κατακυρωτικής κρίσης της Αναθέτουσας Αρχής γεννάται εξ αυτού του λόγου.

Επειδή κατ' άρθ. 4 παρ. 4 Π.Δ. 609/1985 η διακήρυξη (η οποία κατά την παρ. 1 του ιδίου άρθρου διέπει την ανάθεση κατασκευής του έργου) περιέχει τα εξής τουλάχιστον στοιχεία ". . . ε. τις εργοληπτικές επιχειρήσεις που γίνονται δεκτές για υποβολή προσφοράς . . . και τα τυχόν πρόσθετα απαιτούμενα προσόντα και προϋποθέσεις . . . ζ. τα τυχόν απαιτούμενα πρόσθετα δικαιολογητικά, όπως δηλώσεις, αναλύσεις, παρατηρήσεις και άλλα". Κατ' άρθρον δε 4 παρ. 4 Π.Δ. 923/1978 (Α 224) "Εκαστον Γραφείον Μελετών δεν δύναται να συμμετέχη εις πλείονας της μιας συμπράξεις κατά την εκδήλωσιν ενδιαφέροντος διά την ανάληψιν της αυτής μελέτης"...Δεδομένης λοιπόν της αλληλεξαρτήσεως των επί μέρους κατηγοριών μελετών από  τεχνικής και οικονομικής απόψεως είναι προφανές ότι η εις το αυτό μελετητικό γραφείο ανάθεση και μόνο μιας κατηγορίας μελέτης (στατικής ως εν προκειμένω) επηρεάζει το απόρρητο και της τεχνικής προσφοράς και της οικονομικής και ως εκ τούτου εμπίπτει εις την απαγόρευση του μνησθέντος όρου, η του οποίου και εν τούτω παράβαση συνεπάγεται του μνησθέντος αποκλεισμόν της διαγωνιζομένης εταιρείας. Συνεπώς είναι απορριπτέα ως αβάσιμα τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:..Επειδή, σύμφωνα με τις διατάξεις που αναφέρονται στη σκέψη 3, οι οποίες είναι σαφείς και καταλαμβάνουν την ένδικη περίπτωση, μετά τη θέση σε ισχύ του άρθρου 15 παρ. 2 του Ν. 3212/2003, δεν παρέχεται πλέον στον ανάδοχο η δυνατότητα να λάβει προσαύξηση έως 5% των συμβατικών ή νόμιμα κανονιζόμενων τιμών για τις επιβαλλόμενες πρόσθετες (συμπληρωματικές) εργασίες. Οι ρυθμίσεις του νεότερου αυτού νόμου (Ν. 3212/2003), κατά το μέρος που καταλαμβάνουν συμβάσεις τρέχουσες μεν, για τις οποίες, όμως, δεν είχε, κατά το κρίσιμο χρονικό σημείο, εκδοθεί βεβαίωση περάτωσης εργασιών, και που αφορούν επιμέρους στάδια των συμβάσεων αυτών, για τα οποία εκκρεμούσαν διοικητικές διαδικασίες αμφισβητήσεων, όπως εν προκειμένω, δεν θίγουν, πάντως, το δικαίωμα του αναδόχου να αμείβεται για την εκτέλεση των επιβαλλόμενων, για τεχνικούς λόγους, συμπληρωματικών εργασιών. Άλλωστε, η επίμαχη προσαύξηση 5% δεν προβλεπόταν ως υποχρεωτικό δικαίωμα του αναδόχου αλλά η χορήγησή της ήταν δυνητική, συναρτώμενη με τη συνδρομή και απόδειξη ειδικών προϋποθέσεων. Ως εκ τούτου, οι νεότερες αυτές διατάξεις δεν παρίστανται αντίθετες προς την αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης. Η περαιτέρω δε αμφισβήτηση της ουσιαστικής εκτίμησης του νομοθέτη ως προς τις τεθέντα από αυτόν όρια της ως άνω αμοιβής του αναδόχου, είναι απορριπτέα ως απαράδεκτη. Επομένως, το Διοικητικό Εφετείο ορθώς εφάρμοσε τις ως άνω διατάξεις και είναι απορριπτέα ως αβάσιμα τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από την αναιρεσείουσα εταιρεία.

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 4ης Ιουλίου 2017.

European Dynamics Luxembourg SA κ.λπ. κατά Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.Δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών – Διαδικασία διαγωνισμού – Παροχή εξωτερικών υπηρεσιών για την ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήματος του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κατάταξη της προσφοράς προσφέροντος – Απόρριψη της προσφοράς προσφέροντος – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Υπερβολικά χαμηλή προσφορά.

Υπόθεση T-392/15.

Συμπληρωματικές εργασίες που δεν περιλαμβάνοντο στο αρχικό αντικείμενο του έργου, ανατέθηκαν, με διαπραγμάτευση, στην ανάδοχο αυτού κοινοπραξία, χωρίς να συντρέχουν οι νόμιμες προς τούτο προϋποθέσεις (άρθρα 8 παρ. 1 του ν.1418/1984 και 8 παρ.3(δ) του π.δ/τος 23/1993), καθόσον δεν επρόκειτο για εργασίες που καταστάθηκαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων

Ρύθµιση θεµάτων δαπανών της παρ. 4 του άρθρου 108 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ 116/Α).

ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΟΥ:..ζητείται η ανάκληση της 42/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγηθείσες νομικές σκέψεις, η Αναθέτουσα Αρχή δεν όφειλε να ζητήσει διευκρινίσεις από τη μειοδότρια εταιρεία ως προς την αιτιολόγηση της προσφοράς της ως υπερβολικά χαμηλής, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση. Και τούτο, διότι ουδεμία ένσταση ή προσφυγή με συγκεκριμένους σχετικούς ισχυρισμούς κατατέθηκε, ώστε να δημιουργούνται εύλογες υπόνοιες περί υπερβολικά χαμηλής προσφοράς, και, κατά συνέπεια, ουδεμία υποχρέωση περαιτέρω αιτιολόγησης της κατακυρωτικής κρίσης της Αναθέτουσας Αρχής γεννάται εξ αυτού του λόγου. Πέραν δε τούτου, όπως βασίμως προβάλλεται με την κρινόμενη αίτηση, η παροχή υψηλού ποσοστού έκπτωσης σε παρόμοια με το επίμαχο έργα είναι συνήθης, όπως π.χ. προκύπτει από την 332/2014 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου για την ανάθεση εκτέλεσης του έργου «5ο Νηπιαγωγείο στην περιοχή ... του Δήμου ... – οικοδομικές εργασίες και Η/Μ εγκαταστάσεις» με προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης 56%. (...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω η ένδικη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η 42/2015 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ:...ζητείται η ακύρωσις α) της υπ' αρ. 312/26.7.1979 αποφάσεως του Υφυπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως "περί κανονισμού επαγγελματιών ποδοσφαιριστών (Κ.Ε.Π.)" (ΦΕΚ 641 Β΄.) και ειδικώτερον - ως προκύπτει εκ του δικογράφου ταύτης - των διατάξεων των άρθρων 1,2,3 παρ. 1 εδ. Στ' , 6, 15 παρ. 2 και 3, 17, 18, 21, 23 παρ. 1 εδ. Γ και 30 παρ, 4 έως 6 και 9 ταύτης, και β) του υπ' αρ. 551/1979 Π.Δ/τος "περί των κατηγοριών και του αριθμού των ποδοσφαιριστών κατά ποδοσφαιρικήν ανώνυμον εταιρείαν, εγγραφών, μετεγγραφών ή αποδεσμεύσεως αυτών και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων" (ΦΕΚ 172 Α΄), και ειδικώτερον των άρθρων 7 παρ. 1 και 4, και 14 τούτου.(....)Εξ άλλου, αμφότεραι αι ως άνω διατάξεις, εξαρτώσαι, κατά τα εν αυταίς οριζόμενα, την μετεγγραφήν ποδοσφαιριστού εκ της συναινέσεως τρίτου, ουδόλως διαλαμβάνουν ρυθμίσεις θιγούσας την συμβατικήν ελευθερίαν των ποδοσφαιριστών, αφού αναφέρονται εις ποδοσφαιριστάς "ανήκοντας", δηλονότι συνδεομένου συμβατικώς και δι' ον χρόνον υφίσταται ο συμβατικός δεσμός, μετά τινος ποδοσφαιρικής ανωνύμου εταιρείας. Διό, οι περί του εναντίου λόγοι ακυρώσεως είναι αβάσιμοι και απορριπτέοι.Δέχεται εν μέρει την υπό κρίσιν αίτησιν.Ακυροί τας διατάξεις των άρθρων 3 παρ. Ι εδ. στ' 21 και 30 παρ. 4-6 της υπ' αρ. 312/1979 αποφάσεως του Υφυπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 641 Β').

Από τις προηγούμενες διατάξεις συνάγεται ότι, στις περιπτώσεις διαγωνισμών με το σύστημα προσφοράς, που περιλαμβάνει μελέτη και κατασκευή (άρθρα 4 παρ. 4 εδ. ε του ν. 1418/1984 και 10 του π.δ. 609/1985), τα όργανα που αποφασίζουν για τις υποβαλλόμενες κατά το στάδιο αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών αντιρρήσεις δεν αναβαθμολογούν τα περιεχόμενα στη διακήρυξη κριτήρια αξιολόγησης, αλλά ερευνούν, βάσει των προβαλλόμενων ισχυρισμών, αν η βαθμολόγηση των επιμέρους κριτηρίων από τις επιτροπές διαγωνισμού είναι νομικώς πλημμελής, αν δηλαδή έχουν παραβιαστεί όροι της διακήρυξης ή αν οι μελέτες των διαγωνιζόμενων δεν πληρούν τις καθοριζόμενες στα τεύχη δημοπρασίας απαιτήσεις.