Κατασκευή αντιπλημμυρικού οχετού...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά ανωτέρω (βλ. σκέψη υπό στοιχ. 2), το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, στην προκειμένη περίπτωση, συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση. Και τούτο, διότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών αυτής ανέκυψε μετά τις όλως έκτακτες συνθήκες ακραίων φυσικών φαινομένων, που εκδηλώθηκαν μετά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου, και συγκεκριμένα στις 29.9.2018 (κυκλώνας ....), καθώς και κατά τους μήνες Ιανουάριο και Νοέμβριο 2019 (κυκλώνας .... και θεομηνία ...., αντιστοίχως), στην εδαφική περιφέρεια του Δήμου ...., στην οποία εκτελείται το έργο, τα οποία συνιστούν συνθήκες ανωτέρας βίας, καθόσον δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν από τα όργανα του αναθέτοντος φορέα σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και είχαν ως αποτέλεσμα την ραγδαία και απρόβλεπτη αύξηση της βροχόπτωσης στην περιοχή - σε ποσοστό 200%  - 500% σε σχέση με αυτή, που ελήφθη υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου, κατά το έτος 2017 – η οποία προκάλεσε έκτακτα πλημμυρικά φαινόμενα και συγκεκριμένα την υπερχείλιση του παρακείμενου στο έργο χειμάρρου ...., την πλημμύρα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, καθώς και πλημμύρες όμορων καλλιεργειών. Μετά, δε, τα ως άνω ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, που έπληξαν το Δήμο .... και οδήγησαν στην κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέχρι και τον Δεκέμβριο 2019, αποκαλύφθηκε ότι το αρχικό έργο, έτσι όπως είχε αρχικώς σχεδιασθεί να εκτελεσθεί, δεν αρκούσε για τη συλλογή και τη μεταφορά του όγκου των ομβρίων και άλλων υδάτων στον υπό κατασκευή οχετό και κατά συνέπεια δημιουργήθηκε η ανάγκη για επιπρόσθετες εργασίες. Ειδικότερα, οι εργασίες κατασκευής ενός νέου κιβωτοειδούς οχετού στην απόληξη του αγωγού της αρχικής σύμβασης, μήκους 10 μέτρων με διατομή 2Χ2μ., κατέστησαν αναγκαίες, διότι το υφιστάμενο τεχνικό (γεφύρι) μικρότερων διαστάσεων, με διατομή 1Χ1μ., αποδείχθηκε ανεπαρκές για τη διευθέτηση των υδάτων, που προέρχονται από τον υπό κατασκευή αγωγό διατομής 2Χ2μ. Ομοίως, με βάση τους υπολογισμούς, που περιέχονται στην προσκομισθείσα Συμπληρωματική Υδρολογική – Υδραυλική Μελέτη, αποδείχθηκε ότι και έτερο υφιστάμενο τεχνικό (οχετός) με διατομή 1 Χ 1,5 μ., που βρίσκεται σε άλλο σημείο της περιοχής εκτέλεσης του έργου, δεν επαρκεί για να παραλάβει τα ύδατα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή, γι΄αυτό απαιτείται η επέκταση του νέου τεχνικού (ήτοι του υπό κατασκευή οχετού) κατά περίπου 280 μ. για την παραλαβή των πλημμυρικών απορροών και του ως άνω ανώνυμου υδατορέματος. Τέλος, οι συμπληρωματικές εργασίες που σχετίζονται με την κατασκευή βάσης με 3Α και την ασφαλτική προεπάλειψη, η οποία θα πραγματοποιηθεί επάνω στην πλάκα του κατασκευασμένου αγωγού, κατέστησαν αναγκαίες λόγω της ανάγκης για υψομετρική αποκατάσταση του εδάφους, η οποία θα απαιτηθεί μετά την επικάλυψη του οχετού, λόγω της καταβίβασης αυτού κατά 0,5 – 0,6 μ. βαθύτερα, δεδομένου ότι το υγιές έδαφος δεν ήταν στη στάθμη που προέβλεπε η αρχική μελέτη, λόγω της ραγδαίας και απρόβλεπτης αύξησης της βροχόπτωσης που σημειώθηκε στην περιοχή κατά την εκδήλωση των ως άνω ακραίων καιρικών φαινομένων και της συνεπεία αυτής προκληθείσας αύξησης των υπόγειων υδάτων σε διάφορα σημεία της περιοχής εκτέλεσης του έργου. Κατόπιν τούτων, το Τμήμα κρίνει ότι οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες συνδέονται άρρηκτα με την αρχική εργολαβία και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού της αντικειμένου, δοθέντος ότι χωρίς αυτές δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί επιτυχώς το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, ούτε να καταστεί λειτουργικός και αποτελεσματικός ο κατασκευαζόμενος οχετός του κύριου έργου και να αποφευχθεί ο κίνδυνος επανάληψης παρόμοιων πλημμυρικών φαινομένων στο μέλλον (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μειζ. – Επταμελ. Σύνθεσης 1378/2017, 40/2019).

Επισκευή κτιρίου εργατικού κέντρου:..Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ανωτέρω αναφερθείσες νέες εργασίες δεν δύναται να αποτελέσουν αντικείμενο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δοθέντος ότι δεν προσδιορίζονται κατά περίπτωση και ειδικά για κάθε κατηγορία των ως άνω εργασιών οι τυχόν απρόβλεπτες περιστάσεις, που αιφνιδίως ανέκυψαν κατά την εκτέλεση του έργου και τις κατέστησαν αναγκαίες για την αρτιότητα αυτού. Περαιτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο προβαλλόμενος με το έγγραφο επανυποβολής ισχυρισμός ότι οι εν λόγω εργασίες της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του έργου με πληρότητα και η ανάγκη εκτέλεσής τους προέκυψε από την αποκαλυφθείσα κατάσταση του κτιρίου κατά την εκτέλεση των συμβατικών εργασιών δεν ευσταθεί, καθόσον ενόψει του ότι επρόκειτο για ένα παλαιό κτίριο, το οποίο ανεγέρθηκε το 1965, η αρχή όφειλε να διερευνήσει προσηκόντως τυχόν φθορές, με την όποια αυξημένη επιμέλεια και αναγκαία προσοχή επέβαλαν οι περιστάσεις, έτσι ώστε να προσδιοριστεί επαρκώς το τεχνικό αντικείμενο του αρχικού έργου και η αρχική μελέτη αυτού να μην είναι ελλιπής. Επουδενί δε εν προκειμένω, κατά την κρίση του Κλιμακίου, δεν δύναται να στοιχειοθετηθεί η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, λόγω της αποκαλυφθείσας κατάστασης του κτιρίου κατά την εκτέλεση των συμβατικών εργασιών (βλ. ανωτέρω και σκέψη υπό II για την έννοια – ερμηνεία του απροβλέπτου). Κατά συνέπεια, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Ολοκλήρωση κτιρίου δικαστικού μεγάρου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. 2) το Δικαστήριο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω, σωρευτικά, οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης 1ης Σ.Σ.. Και τούτου διότι οι εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος – η εκτέλεση των οποίων κρίθηκε αναγκαία μετά τις εργασίες καθαίρεσης των επιχρισμάτων, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αρχικής σύμβασης, - δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Ήτοι, μεταγενέστερων του χρόνου κατάρτισης της αρχικής σύμβασης αιφνίδιων, κατά την έννοια του νόμου, πραγματικών γεγονότων, που δεν ήταν δηλαδή αντικειμενικά δυνατόν να προβλεφθούν κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης του υποέργου. Αντιθέτως, οφείλονται σε σφάλματα και παραλείψεις της αρχικής μελέτης, καθόσον, από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι η παρεμβαίνουσα αναθέτουσα αρχή προέβη στη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, ώστε να καταστεί δυνατό να διαπιστωθεί, κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης του υποέργου, η ακριβής κατάσταση του οπλισμού, το μέγεθος και η τυχόν έκταση των διαβρώσεων, που είχαν προκληθεί στα στοιχεία του φέροντος οργανισμού και να επισημανθούν οι απαραίτητες ενέργειες ενίσχυσης του. Συναφώς, επισημαίνεται ότι ουδόλως, αν και ζητήθηκαν, παρασχέθηκαν στο Δικαστήριο στοιχεία και διευκρινίσεις σχετικά με τη διενέργεια κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης τυχόν δειγματοληπτικών ελέγχων. Σε κάθε δε περίπτωση, κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας η ακριβής κατάσταση του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, προκειμένου να διαπιστωθούν τα σοβαρά προβλήματα των διαβρωμένων οπλισμών του, τα οποία, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, είναι συνήθη κατά την αποκατάσταση παλαιών κτιρίων ενόψει μάλιστα και της γειτνίασής του με τη θάλασσα (πρβ. ΕλΣ VI Τμ. 1347, 666/2017, 3209/2013, 3101/2012). Ο δε προβαλλόμενος ισχυρισμός από την προσφεύγουσα και την παρεμβαίνουσα ότι ουδείς αποχρών λόγος υφίστατο, που να επιβάλει τον έλεγχο του σιδηρού οπλισμού και του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος του κτιρίου με τη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων, δεδομένου ότι στην εξωτερική πλευρά των επιφανειών του κτιρίου δεν υπήρχαν ενδείξεις αποσάθρωσης, τυγχάνει πρωτίστως απορριπτέος ως αβάσιμος ενόψει κυρίως της γνωστής, εκ των προτέρων, παλαιότητάς του κτιρίου και της θέσεως αυτού πλησίον της θάλασσας. Περαιτέρω, ο εν λόγω ισχυρισμός προβάλλεται αλυσιτελώς, καθόσον δεν αφορά το σύνολο των συμπληρωματικών αυτών εργασιών, δεδομένου ότι αντικείμενο της σύμβασης αυτής δεν είναι μόνο οι εν λόγω εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού του κτιρίου αλλά και αυτές που αφορούν την εκ νέου αρχιτεκτονική - ηλεκτρομηχανολογική αποκατάσταση των χώρων του. Οι τελευταίες δε ουδόλως προκύπτει ότι συνδέονται με τα προβλήματα του οπλισμού του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, που διαπιστώθηκαν μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων, αλλά μόνο με μεταβολές που έγιναν στο σχεδιασμό του αντικειμένου του αρχικού υποέργου για τη βελτίωση της ποιότητας και της λειτουργικότητάς του, ως εκ τούτου, αυτές μη νόμιμα συμπεριλήφθηκαν στο ελεγχόμενο σχέδιο της 1ης Σ.Σ.. Περαιτέρω, και τα προβαλλόμενα περί αναγκαιότητας των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών για την αρτιότητα και τη λειτουργικότητα του υποέργου καθώς και ότι δεν μπορούν οι εργασίες αυτές τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα, αλυσιτελώς προβάλλονται καθώς, και αληθή υποτιθέμενα, δεν δύνανται να οδηγήσουν στην ένταξη αυτών στην ελεγχόμενη 1η Σ.Σ., διότι η ως άνω προϋπόθεση δεν εξετάζεται αυτοτελώς, αλλά σωρευτικά με τις λοιπές προϋποθέσεις. Τέλος, ενόψει της σταθερότητας του νομικού πλαισίου και της πάγιας νομολογίας ως προς τις προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. σκ. 2) το αίτημα αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης υπέρ της παρεμβαίνουσας τυγχάνει απορριπτέο.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, που ανέκυψαν κατά το στάδιο της εκτέλεσης του έργου, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την αίτηση ανάκλησης. Ειδικότερα, τα αναφερόμενα στην ως άνω αιτιολογική έκθεση του 3ου Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών προβλήματα στατικότητας στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, στο οποίο στεγάζεται το Κινηματοθέατρο, στα οποία οφείλεται η ανάγκη εκτέλεσης των ανωτέρω εργασιών, διαπιστώθηκαν μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων ή μετά την αποξήλωση των γυψοσανίδων και των  δαπέδων του εν λόγω κτιρίου και δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί η ύπαρξή τους κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης του έργου με την επίδειξη της επιμέλειας του μέσου συνετού μελετητή (πρβλ Ε.Σ. Tμ. Μειζ. – Επταμ. Σύνθ. 394/2013, VI Τμ. 4606/2014, 797/2012).  Και τούτο, διότι η μελέτη αυτή, η οποία εγκρίθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία του αιτούντος, ήταν κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, δεδομένου ότι α) το κτίριο, στο οποίο στεγάζεται το Κινηματοθέατρο, ήταν εσωτερικά και λόγω της λειτουργίας του, ως χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων, επενδεδυμένο με γυψοσανίδες στους τοίχους και στις οροφές, έφερε επιχρίσματα, λοιπά διακοσμητικά στοιχεία και δάπεδα, και, ως εκ τούτου, δεν ήταν εμφανής η ύπαρξη διαβρώσεων και βλαβών στις υποκείμενες τοιχοποιίες, β) το Κινηματοθέατρο κατά την εκπόνηση της εν λόγω αρχικής μελέτης του έργου τελούσε σε αδιάκοπη λειτουργία, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή, κατά το χρόνο αυτό, η καθαίρεση των πλακιδίων και η αποξήλωση των ως άνω διακοσμητικών στοιχείων αυτού και η πραγματοποίηση, συνεπώς, εκτεταμένης διευρεύνησης της κατάστασης της εσωτερικής τοιχοποίας και του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, γ) η φύση και το αντικείμενο του αρχικού έργου, που έγκειται στην ανακατασκευή του εσωτερικού χώρου του Κινηματοθεάτρου, με σύγχρονα υλικά και εξοπλισμό, δεν δημιούργησαν, όπως ευλόγως υποστηρίζεται, ανάγκη ειδικού εκτεταμένου ελέγχου της στατικότητας ολόκληρου του κτιρίου και, τέλος, δ) οι διαπιστωθείσες βλάβες οφείλονται σε κρυφές διαρροές σωληνώσεων των υπερκείμενων ορόφων, οι οποίες είχαν εμποτίσει σε μεγάλο μήκος και πλάτος τον φέροντα οργανισμό στο επίπεδο του ισογείου κινηματοθεάτρου και οι οποίες, όπως αναφέρθηκε, δεν ήταν εμφανείς, με αποτέλεσμα την πρόκληση εκτεταμένων ζημιών στους οπλισμούς και στα σκυροδέματα του κτιρίου. Συνεπώς, συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η ανάγκη εκτέλεσης των συμπεριλαμβανομένων σε αυτήν εργασιών, οι οποίες επιφέρουν αύξηση δαπάνης της αρχικής σύμβασης σε ποσοστό 15,48%, οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι σε πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν μπορούσαν, ενόψει των ως άνω περιστάσεων, να προβλεφθούν κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, παρότι αυτή υπήρξε κατά τον δυνατόν πλήρης και ακριβής..Ανακαλεί την 342/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.​

Αποκατάσταση και λειτουργία ορφανοτροφείου..ζητείται η αναθεώρηση της 514/2020 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, η ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση νομίμως καταρτίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016. Και τούτο, διότι η αξία της εν λόγω τροποποίησης ανέρχεται σε 867.170,86 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ (13,80% του ποσού της αρχικής σύμβασης), και, ως εκ τούτου, είναι κατώτερη των σωρευτικώς τιθέμενων ορίων των 5.548.000 ευρώ και 941.625,21 ευρώ (αξία αρχικής σύμβασης χωρίς ΦΠΑ 6.277.501,41 Χ 15%), αντιστοίχως (σκέψη 22). Εξ άλλου, οι επίμαχες εργασίες κατασκευής αφενός διακοσμητικών προεξοχών – διαζωμάτων επί των διατηρητέων όψεων του κτιρίου αφετέρου υπόγειων καναλιών διασύνδεσης ηλεκτρικών/μηχανολογικών δικτύων και εγκαταστάσεων στο κεντρικό κτίριο καθώς και υποσταθμού ηλεκτροδότησης στον περιβάλλοντα χώρο, ιδιοκτησίας του Ιδρύματος, δεν μεταβάλουν τη φύση της σύμβασης καθώς συνδέονται άρρηκτα με το κύριο έργο της αποκατάστασης και του εκσυγχρονισμού του κεντρικού κτιρίου του Ιδρύματος και είναι απαραίτητες για την αισθητική και τεχνική αναβάθμισή του. Εφόσον δε πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 2 του ν. 4412/2016, το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν προβαίνει σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του υποβληθέντος σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης.Κατά τη μειοψηφούσα γνώμη των Συμβούλων Γεωργίου Βοΐλη και Κωνσταντίνας Ζώη, οι διατάξεις των παρ. 2, 4 και 6 του άρθρου 132 του  ν. 4412/2016 δεν εφαρμόζονται εν προκειμένω, δεδομένου ότι το έργο είχε δημοπρατηθεί υπό την ισχύ του ν. 3669/2008 (βλ. σκ. 23).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση αναθεώρησης πρέπει να γίνει δεκτή, να αποδοθεί στην αιτούσα το καταβληθέν παράβολο (άρθρο 73 παρ. 4 εδάφιο πρώτο του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο), να αναθεωρηθεί η 514/2020 προσβαλλόμενη απόφαση του VI Τμήματος και να ανακληθεί η 979/2019 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κατόπιν δε της ανάκλησης αυτής, το Τμήμα αποφαίνεται, ότι απαραδέκτως εισήχθη για έλεγχο ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το σχέδιο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποκατάσταση και εκσυγχρονισμός λειτουργίας κεντρικού κτιρίου του Ορφανοτροφείου Θηλέων Ι.... (... Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας)»

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Αναθεώρηση της 1470/2021 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Μετά από αυτά, κατά την άποψη της μειοψηφίας, δοθέντος ότι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. (σκέψη 9), αλλά και το 55136/29.07.2021 έγγραφο του Διευθυντή της Τ.Υ.Π.Α. (σκέψη 12), οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση,  ανέκυψαν λόγω τροποποίησης «του τρόπου  εκσκαφής του υπογείου του Πανεπιστημιακού κτιρίου και μόνο», καθώς προκρίθηκε «από τους αρμόδιους Μηχανικούς της Τ.Υ.Π.Α. να εφαρμοστεί η μέθοδος της προσωρινής αντιστήριξης των μετώπων της εκσκαφής με αγκυλωμένη πασσαλοστοιχία (μέθοδος berlinoise) αντί της προβλεπόμενης από τη μελέτη μεθόδου της τμηματικής εκσκαφής και σκυροδέτησης (μέθοδος ντουλαπιών), η τροποποίηση δε αυτή επιφέρει μόνο προσωρινές διαφοροποιήσεις στη μέθοδο των εκσκαφών και σε καμία περίπτωση δεν αλλοιώνει την αρχιτεκτονική, στατική και Η/Μ μελέτη της εκδοθείσας άδειας», και είναι  αναγκαίες για την αντιστήριξη, υποστύλωση και άρση της επικινδυνότητας κατά το στάδιο της εκσκαφής και, όπως προβάλλεται,  δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, αφού δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ή να εκτελεστεί έντεχνα η κατασκευή του κτιρίου αν δεν ολοκληρωθούν, η υπογραφή της  συμπληρωματικής σύμβασης είναι νόμιμη και πρέπει αυτή, μετ’ αποδοχή της υπό κρίση αίτησης αναθεώρησης, να υπογραφεί.Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση αναθεώρησης.

Κατασκευή παιδικού βρεφονηπιακού σταθμού...Με δεδομένα τα ανωτέρω το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου, που συνίστανται, σύμφωνα με τον 3ο ΑΠΕ, πρωτίστως στη θωράκιση της κατασκευής έναντι του τοπικού φαινομένου ανύψωσης του υδροφόρου ορίζοντα και στη θεμελίωση και στην κατασκευή των περιμετρικών τοιχίων αντιστήριξης του εδάφους με βάση τα νέα δεδομένα της σύστασης του υπεδάφους που τους περιβάλλει, συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και δεν περιλαμβάνονται σε αυτό. Περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά την φάση κατασκευής του αγωγού όμβριων υδάτων στην οδό …, τα έτη 2014 και 2015, δηλαδή ταυτόχρονα με την εκπόνηση της μελέτης για την κατασκευή του ελεγχόμενου έργου, δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε αντίστοιχα βάθη με αυτά της αρχικά προβλεπόμενης θεμελίωσης του κτιρίου, δεν απαιτείτο εκ νέου εξέταση των γεωτεχνικών και εδαφολογικών δεδομένων εντός του συγκεκριμένου οικοπέδου με την εκπόνηση σχετικής γεωτεχνικής και εδαφολογικής μελέτης, ενώ δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, με βάση τα ως άνω δεδομένα, η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε βάθος περίπου 5,50 μέτρα κάτω από την στάθμη του εδάφους και περίπου 30-50 εκ. κάτω από την πλάκα επί εδάφους του υπογείου του κτιρίου. Αντίστοιχα, δεν προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία ότι μπορούσαν να εντοπιστούν εκ των προτέρων και με ακρίβεια τα σημεία εναπόθεσης μπάζων και άλλων φερτών υλικών, που προέκυψαν κατά την κατασκευή των όμορων οικοδομών και επιχωματώθηκαν επί των ορίων του οικοπέδου (ιδίως στη ΒΑ και ΒΔ όψη του). Συνεπώς, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου οφείλονται πράγματι σε απρόβλεπτες περιστάσεις και, ειδικότερα, στον εντοπισμό, κατά την εκτέλεση του αρχικού έργου, της υψηλής στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα και των φερτών υλικών που είχαν εναποτεθεί στο υπέδαφος περιμετρικά των υφιστάμενων μαντρότοιχων, κατ’ ανατροπή των χαρακτηριστικών που είχαν ληφθεί υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου. Εξάλλου, οι επίμαχες συμπληρωματικές εργασίες δεν δύναται, σε κάθε περίπτωση, να διαχωριστούν από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη εργασίες, ενώ η αναλογούσα επί πλέον αμοιβή για την εκτέλεση των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., ανέρχεται στο ποσό των 208.247,54 ευρώ, το οποίο δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής δαπάνης.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΟΥ:..επιδιώκεται η αναθεώρηση της 1594/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Συνεπώς, από τα δεδομένα και τα τεχνικά στοιχεία που μπορούσαν να συλλεγούν προ του χρόνου έναρξης των εργασιών δεν ήταν αντικειμενικώς δυνατός ο εντοπισμός, κατά το στάδιο της αρχικής μελέτης, των «τυφλών» φρεατίων ούτε των αχαρτογράφητων και, ευρισκομένων σε βάθος τριών (3) μέτρων, αγωγών που παρουσίαζαν διαρροή. Εξάλλου, λαμβάνοντας υπόψη αφενός μεν ότι πρόκειται για έργο κατασκευής κόμβων σε ήδη υπάρχον έργο οδοποιίας, ήτοι για έργο που δεν παρουσιάζει αυξημένη πολυπλοκότητα, αφετέρου δε ότι δεν υπήρχε καμία ένδειξη ως προς την ύπαρξη διαρροής (π.χ. καθίζηση ή εμφάνιση επιφανειακών υδάτων), η υποχρέωση προηγούμενης διενέργειας γεωτεχνικών ερευνών ή διερευνητικών τομών για την εύρεση τυχόν διαρροών υπερβαίνει τα άκρα όρια επιμέλειας του συνετού μελετητή. Περαιτέρω, αναφορικά με τις εργασίες αποκατάστασης των υφιστάμενων αγωγών του δικτύου ομβρίων, μετά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που έπληξαν τον Δήμο ..., τον Φεβρουάριο του 2018 και οδήγησαν στην κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αποκαλύφθηκε ότι το υπάρχον δίκτυο δεν μπορούσε πλέον να ανταποκριθεί σε συνθήκες ομαλής παροχέτευσης, όπως οι συνθήκες αυτές διαμορφώθηκαν μετά τα προαναφερθέντα έκτακτα καιρικά φαινόμενα. Ως εκ τούτου συντρέχει η προϋπόθεση του απροβλέπτου και για τις εργασίες αυτές (πρβλ. Ε.Σ. αποφ. Τμ. Μείζ. - Επταμ. Σύνθ. 1378/2017, 2649/2012). Τέλος, συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης διότι το ποσό των επίμαχων εργασιών δεν υπερβαίνει το 50% (49,37%) του ποσού της αρχικής, οι εργασίες δε αυτές, οι οποίες αποβλέπουν στην αποκατάσταση του οδοστρώματος λόγω καθίζησης από διαρροές υποκείμενων αγωγών δικτύων Ο.Κ.Ω. και ανακάλυψης «τυφλών φρεατίων» και στην αποκατάσταση των ζημιών στο δίκτυο ομβρίων, συνεπεία έντονων καιρικών φαινομένων είναι συναφείς με την αρχική σύμβαση και απαραίτητες για την έντεχνη ολοκλήρωση του έργου κατασκευής των τεσσάρων (4) κόμβων. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω πρέπει, η ένδικη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση να γίνουν δεκτές, να αναθεωρηθεί η 1594/2018 απόφαση του VI Τμήματος και, κατά παραδοχή της από 28.8.2018 αίτησης ανάκλησης (Α.Β.Δ. 2504/30.8.2018) και της υπέρ αυτής ασκηθείσας παρέμβασης, να ανακληθεί η 473/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου και να υπογραφεί το σχέδιο σύμβασης μεταξύ του αιτούντος Δήμου και της παρεμβαίνουσας εταιρείας.

Αποκαταστάσεις και βελτιώσεις στο οδικό δίκτυο...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο, διότι οι περιεχόμενες στην κρινόμενη σύμβαση εργασίες ανακατασκευής και αποκατάστασης συγκεκριμένων οδών του Δήμου ..., στις οποίες περιλαμβάνονται και νέες τιμές εργασιών (βλ. προηγούμενη σκέψη 3β), είτε αποτελούν αντικείμενο του αρχικού έργου, είτε είναι απολύτως συναφείς με αυτό, μη μεταβάλλουσες το λειτουργικό του προορισμό, ενόψει του ότι αποσκοπούν αφενός στην αποκατάσταση των προκληθέντων από τις μεταγενέστερες πλημμύρες, που σημειώθηκαν το Νοέμβριο των ετών 2016 και 2017, ζημιών σε συγκεκριμένες οδούς, αφετέρου στη βελτίωση της αποχετευτικής ικανότητας των οδών, η οποία μειώθηκε ένεκα των ως άνω πλημμυρών. Όλες δε οι εργασίες κατέστησαν απολύτως αναγκαίες, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της εκδήλωσης βροχοπτώσεων το Νοέμβριο του έτους 2016 καθώς και κατά το Νοέμβριο του έτους 2017, όπου η ..., περιοχή στην οποία περιλαμβάνεται και ο Δήμος ..., επλήγη από ένα εξαιρετικό, τοπικό πλημμυρικό φαινόμενο. Η έκταση και η σφοδρότητα των ως άνω βροχοπτώσεων, οι οποίες επέτειναν την ένταση και την έκταση της διάβρωσης του οδικού δικτύου του Δήμου, μείωσαν την αποχετευτική ικανότητα αυτού και είχαν ως συνέπεια την ανάγκη αύξησης των ποσοτήτων των χωματουργικών, ασφαλτικών και εργασιών οδοστρωσίας, δεν μπορούσαν δε εγκαίρως να προβλεφθούν από την τεχνική υπηρεσία (βλ. 579/2018 Πράξη του παρόντος Κλιμακίου). Ούτε, περαιτέρω, οι ως άνω εργασίες δύνανται να διαχωριστούν από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη εργασίες ανακατασκευής και βελτίωσης του οδικού δικτύου του Δήμου ..., αλλά αποτελούν προϋπόθεση της ολοκλήρωσης, πληρότητας και αποτελεσματικότητας του έργου, προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση παρόμοιων ζημιών στο μέλλον. Τέλος, οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν οφείλονται σε σφάλματα και παραλείψεις της μελέτης του έργου, η οποία υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης, δεδομένου ότι αυτή συντάχθηκε εντός στενότατου χρονικού πλαισίου, που δεν επέτρεπε τη διενέργεια ενδεικτικών τομών ώστε να διαπιστωθεί η κατάσταση του οδοστρώματος, προκειμένου να εκκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία του έργου, ώστε να αποκατασταθούν οι ζημιές που προκλήθηκαν από την πλημμύρα της 22.10.2015, ένεκα της οποίας επλήγη ο Δήμος .... Ως εκ τούτου, δεν κωλύεται η υπογραφή του οικείου σχεδίου, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016, όπως οι διατάξεις αυτές ερμηνεύθηκαν ανωτέρω. Ειδικότερα, ενόψει της γενικής περιγραφής του τεχνικού αντικειμένου του έργου της αρχικής σύμβασης, οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορεί να θεωρηθούν αναγκαίες για την τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας του έργου αυτού, αφού, στο μέτρο που δεν πρόκειται για ενιαίο έργο με λειτουργική αυτοτέλεια, ολοκλήρωση του αντικειμένου του δεν νοείται. Οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν έχουν ενιαία οικονομική και τεχνική λειτουργία, αλλά συνίστανται σε μεμονωμένες επεμβάσεις - εργασίες που, στην πραγματικότητα, αποτελούν το σύνολο πολλών μικρότερων έργων, ούτως ώστε να μην μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας του αρχικού έργου. Οι προς ανάθεση, με τη συμπληρωματική σύμβαση, εργασίες είναι αυτοτελείς και η τελευταία δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της κύριας σύμβασης, αντιθέτως, αφορά στην εκτέλεση των αυτών - επαναλαμβανόμενων και συνεχώς εκτελεστέων - εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης βλαβών σε επόμενο χρόνο μετά την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου του αρχικού έργου. Περαιτέρω, ο διαχωρισμός των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης από την κύρια σύμβαση δεν θα δημιουργήσει μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή (βλ. ΕλΣυν Ολ. 1311/2022, Έβδομο Τμ. 578/2022, Ε΄ Κλ. 1/2022). Τέλος, αλυσιτελώς επικαλείται η αναθέτουσα αρχή ότι οι συμπληρωματικές εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω της αδυναμίας ανάδειξης αναδόχου κατά την επόμενη χρονικά διαγωνιστική διαδικασία, καθώς η ίδια η επιλογή της ...να αναθέτει σε τρίτους το σημαντικό, για τους προαναφερόμενους λόγους, αντικείμενο της αρμοδιότητάς της για το σύντομο χρονικό διάστημα των δώδεκα μηνών, ενέχει τον κίνδυνο, σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης των διαγωνιστικών διαδικασιών, ως εν προκειμένω, να μη συμπίπτει χρονικά η έναρξη της νέας εργολαβίας με τη λήξη της προηγούμενης και να μην εξασφαλίζεται η αδιάλειπτη εκτέλεση από τους οικείους αναδόχους των απαραίτητων για τη λειτουργία του δικτύου εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης των βλαβών του. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η προθεσμία περαίωσης της εκτέλεσης της εργολαβίας Νο 61, η οποία είχε αρχικώς ορισθεί για τις 8.6.2022, χρειάσθηκε να παραταθεί για ένα επιπλέον έτος (ήτοι έως τις 8.6.2023), χωρίς κατά τον χρόνο του ελέγχου να έχει ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης των χρονικά επόμενων εργασιών συντήρησης.