Άδειες εγκατάστασης για ίδια χρήση ενεργειακών συστημάτων θέρμανσης - ψύξης χώρων μέσω εκμετάλλευσης της θερμότητας των γεωλογικών σχηματισμών και των νερών, επιφανειακών και υπόγειων, που
δεν χαρακτηρίζονται γεωθερμικό δυναμικό.

Ελεγχος σχεδιου συμπληρωματικης συμβασης εργου. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο στερείται της χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχο της υποβληθείσας 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου,...και πρέπει να απόσχει κατά το μέρος αυτό του ελέγχου, καθόσον μέρος των εργασιών αυτών έχει εκτελεσθεί με ευθύνη του αναδόχου και χωρίς εντολή της αναθέτουσας αρχής, συνεπώς χωρίς να έχει ακολουθηθεί η διαδικασία του άρθρου 56 του ν. 3669/2008...Τούτο διότι οι επικαλούμενες, από την αναθέτουσα αρχή, ανάγκη διενέργειας γεωτεχνικής έρευνας και η με βάση τα συμπεράσματα αυτής, συνακόλουθη τροποποίηση της εγκεκριμένης μελέτης του έργου, είναι προφανές ότι δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις που συνέτρεξαν κατά την εκτέλεση αυτού, ήτοι πραγματικά γεγονότα, που δεν ανάγονταν στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και τα οποία δεν μπορούσαν να προβλεφθούν με τους κανόνες του μέσου συνετού συναλλασσόμενου του οικείου κλάδου, προκειμένου να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση...Ως προς τις λοιπές εργασίες, η ανάγκη εκτέλεσης των οποίων προέκυψε κατά την αναθέτουσα αρχή από την 2η τροποποίηση της εγκεκριμένης μελέτης του έργου μετά την εκπόνηση Γεωτεχνικής Έρευνας – Μελέτης, την οποία υπέδειξε ο ανάδοχος αυτού, το σχέδιο της ως άνω 1ης συμπληρωματικής σύμβασης παραδεκτώς επανεισάγεται προς εξέταση ενώπιον του Κλιμακίου, μετά την εκτέλεση όσων διατάχθηκαν με την 282/2017 Πράξη του. Ωστόσο, το Κλιμάκιο κρίνει ως προς αυτές ότι δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης.(Δεν ανακαλείται με την ΕΣ/ΤΜ.6/2027/2017, η οποία στη συνέχεια αναθεωρήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ/ΕΠΤΑΜ/440/2018)

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Αίτηση  ανάκλησης της 279/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά και λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των στοιχείων του φακέλου, το Τμήμα κρίνει ότι ο καθορισμός του ακριβούς τρόπου αντιμετώπισης των προβλημάτων καταπτώσεων του πρανούς στην πλαζ «Βοτσαλάκια» απαιτούσε την εκπόνηση πλήρων και εμπεριστατωμένων γεωλογικών και γεωτεχνικών μελετών πριν από την ανάθεση εκτέλεσης του έργου, τις οποίες, όμως, η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου .... δεν είχε την τεχνική ικανότητα να εκπονήσει, τόσο λόγω έλλειψης των αναγκαίων τεχνικών μέσων όσο και λόγω μη ύπαρξης του αναγκαίου εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού (βλ. σχ. την αίτηση). Ειδικότερα, απαιτούνταν η διενέργεια δειγματοληπτικών γεωτρήσεων, η τεχνικογεωλογική αποτύπωση του πρανούς και ο γεωτεχνικός σχεδιασμός των έργων με χρήση ειδικών προγραμμάτων. Για το λόγο αυτό, κατά την κατάρτιση των τευχών δημοπράτησης της αρχικής σύμβασης, ο Δήμος .... προέβλεψε την εκτέλεση περιορισμένης έκτασης εργασιών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του πρανούς, με βάση τα τεχνικά δεδομένα που ήταν σε θέση να διαθέτει κατά το χρόνο εκείνο. Ταυτόχρονα δε, συμπεριελήφθη στη σύμβαση σαφής πρόβλεψη για την ανάθεση στον ανάδοχο της εκπόνησης των αναγκαίων μελετών με σκοπό: α) τον έλεγχο της επάρκειας των προγραμματισμένων από την αρχική σύμβαση τεχνικών έργων για την αντιμετώπιση του γεωλογικού φαινομένου των κατολισθήσεων με χρήση ειδικών τεχνικών μέσων από εξειδικευμένο προσωπικό και β) την επικαιροποίηση των τεχνικών έργων, λόγω του γεγονότος ότι το προς αντιμετώπιση γεωλογικό φαινόμενο είναι σε εξέλιξη. Με τον τρόπο αυτό προβλέφθηκε να προσδιορισθεί, κατά τη φάση εκτέλεσης του έργου, η ακριβής φύση και έκταση των απαραίτητων για την επίλυση των προβλημάτων του πρανούς εργασιών. Παράλληλα, στον προϋπολογισμό μελέτης προβλέφθηκε η ύπαρξη κονδυλίου απολογιστικών εργασιών, από την ανάλωση του οποίου, σύμφωνα με την Τεχνική Περιγραφή, θα χρηματοδοτηθούν τόσο η εκπόνηση των ανατεθεισών στον ανάδοχο μελετών αυτών όσο και η εκτέλεση από αυτόν των αναγκαίων εργασιών. Ο τρόπος δε αυτός εκτέλεσης του επίμαχου έργου κρίθηκε νόμιμος με την 382/2015 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου. Στη συνέχεια, μετά την εκπόνηση, με ευθύνη του αναδόχου, κατά το μήνα Μάρτιο του 2016 (ήτοι τρία χρόνια μετά τη σύνταξη των συμβατικών τευχών από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου) γεωτεχνικής έρευνας και μελέτης, τεχνικογεωλογικής έκθεσης και γεωλογικής μελέτης, προσδιορίσθηκαν επακριβώς οι αναγκαίες επεμβάσεις επί του πρανούς και προέκυψε η ανάγκη σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, δοθέντος ότι η τελική προμέτρηση των εργασιών υπερέβαινε το ύψος του κονδυλίου των απολογιστικών εργασιών. Ενόψει των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων συμπληρωματικών εργασιών οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση και την υπέρ αυτής παρέμβαση. Τούτο, διότι κατά τη φάση δημοπράτησης του έργου η Τεχνική Υπηρεσία του αιτούντος Δήμου, εξαιτίας της αδυναμίας της να εκπονήσει πλήρη γεωλογική και γεωτεχνική μελέτη, δεν μπορούσε να προσδιορίσει την ακριβή έκταση και το κόστος των αναγκαίων επεμβάσεων επί του πρανούς, ώστε οι σχετικές εργασίες να προμετρηθούν με ακρίβεια. Για το λόγο δε αυτό, κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης, ο Δήμος προέβη σε μία κατ’ αρχήν εκτίμηση των αναγκαίων εργασιών, ο ακριβής δε συνολικός προσδιορισμός τόσο του κόστους όσο και της φύσης των εργασιών κατέστη δυνατός μόνο μετά την εκπόνηση των συμβατικά προβλεπόμενων μελετών. Δοθέντος δε, ότι η κατάσταση του πρανούς μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι κατολισθήσεις συνιστούν δυναμικά εξελισσόμενα γεωλογικά φαινόμενα, το μεγαλύτερο του αρχικά υπολογιζόμενου κόστος των εργασιών, που φέρονται προς εκτέλεση με την επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση, οφείλεται και στο γεγονός ότι από το χρόνο αρχικού σχεδιασμού του έργου έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο μεταβλήθηκαν τα γεωλογικά δεδομένα της περιοχής του πρανούς, λόγω μη ανάσχεσης του φαινομένου των κατολισθήσεων. Τούτων δοθέντων, και λαμβανομένου υπόψη ότι η εκτέλεση των συμπληρωματικών αυτών εργασιών είναι αναγκαία για την ολοκλήρωση της επίμαχης εργολαβίας, από την οποία δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά, συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης.Ανακαλεί την 279/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Βελτίωση οδικού δημοτικού δικτύου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας Πράξης, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι ούτε η, εγκριτική της ελεγχόμενης σύμβασης, απόφαση, ούτε η, συνοδεύουσα τον 10ο ΑΠΕ, αιτιολογική έκθεση, ούτε και η, αποτελούσα έρεισμα αυτών, γεωτεχνική μελέτη αιτιολογούν τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, εκ των οποίων να δικαιολογείται η ανάθεση των προς εκτέλεση εργασιών με συμπληρωματική σύμβαση. Και τούτο, διότι οι επικαλούμενες, ως προς τη σύσταση του πρανών, διαπιστώσεις της τελευταίας συνταχθείσας γεωτεχνικής μελέτης δύνανται μεν να αποτελέσουν το έρεισμα υπογραφής συμπληρωματικής σύμβασης, μόνο, όμως, σε περίπτωση που αποδεικνύεται ότι αυτές ανέκυψαν μετά την ανάθεση της τελευταίας 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, ως οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα. Εν προκειμένω, ενώ είχε προηγηθεί η σύνταξη γεωτεχνικής μελέτης από τον Απρίλιο του 2013, για την αντιμετώπιση τον κατολισθητικών φαινομένων που λάμβαναν χώρα στην περιοχή, η οποία πρότεινε την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών, κατά τα αναφερόμενα ανωτέρω, υπό στοιχ. 3.ii., όπως αυτές συμπληρώθηκαν, μετά την υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης κατ’ επίκληση απρόβλεπτων καιρικών φαινομένων, η εκπονηθείσα με μέριμνα του Αναδόχου μελέτη, χωρίς να λάβει υπόψη της (υπό στοιχ. 1.4) την ανωτέρω, προϋφιστάμενη, όμοια, προτείνει την εκτέλεση διαφορετικών, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, εργασιών για την αντιμετώπιση των βραχοπτώσεων, και δεν διαλαμβάνει καμία αιτιολογία ως προς την προτεινόμενη διαφοροποίηση. Σε κάθε περίπτωση, δεν εκτίθεται εάν επήλθε μεταβολή τις συνθήκες της περιοχής και το μέγεθος αυτής, ούτε και γεγονότα που μπορεί να την προκάλεσαν, χωρίς να μπορούν να εκληφθούν ως τέτοια, ούτε η αναφερόμενη στο κείμενο της τεχνικής έκθεσης χρήση εκρηκτικών για τη διάνοιξη του δρόμου (σελ. 12 και 53 αυτής), η οποία αποτελεί γεγονός προερχόμενο από ενέργειες της Αναδόχου, ούτε τα αποτελέσαντα έρεισμα της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης καιρικά φαινόμενα, οι συνέπειες των οποίων έχουν ήδη αντιμετωπιστεί με αυτήν, ούτε και η, επικαλούμενη στη ….2018 εγκριτική της σύμβασης απόφαση, αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου της οδού, η οποία, πέραν του ότι δεν αποδεικνύεται, δεν συνδέεται αιτιωδώς με την πρόκληση των επικαλούμενων κατολισθητικών φαινομένων. Αντιθέτως, το ενδεχόμενο της εκπόνησης της νέας μελέτης, υπό τις ανωτέρω εκτιθέμενες συνθήκες, λόγω προφανών παραλείψεων και σφαλμάτων της αρχικής μελέτης του έργου ή βελτίωσης της ποιότητας του έργου, με μη επιλεγέντα κατά την ανάθεση της αρχικής σύμβασης υλικά ή μεθόδους, δεν αποτελούν απρόβλεπτες περιστάσεις και συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου.

Δημόσια έργα...ζητείται η ανάκληση της 337/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Οι ελεγχόμενες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων που εκδηλώθηκαν κατά την εκτέλεση του αρχικού έργου, οι οποίες, λόγω του μεγάλου βάθους των γεωτρήσεων, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν κατά την εκπόνηση της μελέτης του αρχικού έργου. Ειδικότερα, σύμφωνα με την από 28.11.2018 αιτιολογική έκθεση του 2ου ΑΠΕ και της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι εργασίες αυτές οφείλονται: α) Στο βάθος των γεωτρήσεων, δεδομένου ότι εκατέρωθεν του τεκτονικού ασβεστολιθικού κέρατος του … (στον οποίο θα κατασκευαστούν οι επίμαχες δύο γεωτρήσεις) αναπτύσσονται γεωλογικά δύο τεκτονικές τάφροι, οι οποίες διαμορφώνουν σε διαφορετικά επίπεδα (βάθη) το ασβεστολιθικό υπόβαθρο (το οποίο και είναι το ζητούμενο) πέραν της διαμόρφωσης του παλαιοαναγλύφου της περιοχής. Η συγκεκριμένη  γεωλογική στρωματογραφία δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί παρά μόνο υποθετικά, στη φάση της μελέτης. Και αυτό διότι, λόγω της φύσης της μελέτης ( γεωτεχνικής) μόνο  κατά την διάρκεια της κατασκευής του έργου είναι δυνατόν να προκύψουν με ασφάλεια τα εδαφολογικά δεδομένα στην περιοχή των γεωτρήσεων(βλ. Ε.Σ. VI Τμήμα 1808/2017).β) πέραν του ζητούμενου ασβεστολιθικού υπόβαθρου (το οποίο και υδροφoρεί), υπάρχει εναπόθεση των μεταγενέστερων χρονικά ιζημάτων (νεογενή – φλύσχης κ.λπ.), τα οποία ποικίλουν από θέση σε θέση και τα οποία δημιουργούν σημαντικά προβλήματα κατά την διάτρησή τους. Ως εκ τούτου, για την σωστή τεχνικά κατασκευή του έργου απαιτείται η χρήση πολτού διάτρησης (μπετονίτου κ.λ.π.), ώστε η γεώτρηση να φθάσει στο επιθυμητό βάθος, γ) η ίδια η φύση των διατρηθέντων σχηματισμών δεν επιτρέπει την ευχερή διάτρηση και υποχρεώνει συνεχώς την αλλαγή της  μεθόδου διάτρησης, δ) η χρήση περιφραγματικών σωλήνων προκειμένου να μείνει η γεώτρηση «ανοικτή», ώστε να δοθεί η δυνατότητα περαιτέρω διάτρησης, ε) παρατεταμένες αναπτύξεις με την μέθοδο Air Lift καθώς και επιπρόσθετες δοκιμαστικές αντλήσεις, διότι λόγω της φύσης των υπερκείμενων πετρωμάτων και της χρήσης του πολτού διάτρησης (μπετονίτη) χρειάζονται πολύωρες αναπτύξεις καθώς και αντλήσεις, προκειμένου να επιτευχθεί η διαύγεια του αντλούμενου νερού.Για τους λόγους αυτούς Δέχεται την αίτηση ανάκλησης. Ανακαλεί την 337/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Αποπεράτωση διώρυγας...Με δεδομένα τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά, σε συνδυασμό και με το γεγονός ότι: i) όπως προκύπτει από την τεχνική έκθεση του ... και το τεχνικό σημείωμα του μελετητικού γραφείου «.....», η διαπιστωθείσα αστοχία των υφιστάμενων κατά την κατάρτιση της οριστικής μελέτης γεωλογικών ερευνών, συνέτρεξε, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των εκτελεσθεισών ερευνητικών γεωτρήσεων ήταν, κατά τα δεδομένα της Οδηγίας Μελετών Οδικών Έργων 11, επαρκής, ενώ η διαφοροποίηση των γεωλογικών στοιχείων από την επιφανειακή γεωλογική θεώρηση σε σχέση με την πραγματικότητα στον άξονα της προς διάνοιξη σήραγγας είναι φαινόμενο διαπιστούμενο σε μεγάλη συχνότητα στο ελληνικό γεωλογικό περιβάλλον, ii) η προθεσμία εκτέλεσης του έργου δεν έχει παρέλθει (βλ. τις …..2014, …..2015, …..2016 και …..2017 αποφάσεις του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, η πρώτη, και του Γενικού Γραμματέα Υποδομών του ιδίου Υπουργείου, οι λοιπές, με τις οποίες δόθηκε παράταση στην προθεσμία εκτέλεσης της σύμβασης, έως τις 31.12.2015, 31.12.2016, 31.12.2017 και 28.2.2019, αντιστοίχως), iii) το συμβατικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης ανέρχεται σε ποσοστό 6,61% της αρχικής και iv) οι υπό ανάθεση ποσότητες εργασιών δεν έχουν εκτελεστεί (βλ. την …..2018 βεβαίωση του Προϊσταμένου της ΕΥΔΕ .... και ..., της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και το από 7.12.2018 έγγραφο της αναδόχου εταιρείας), το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι, εν προκειμένω, συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι οι εν λόγω εργασίες είναι απαραίτητες, προκειμένου να επιτευχθεί η ολοκλήρωση του έργου, χωρίς να δύνανται τεχνικά και οικονομικά να διαχωριστούν από τις εργασίες κατασκευής της αρχικής σύμβασης, με τις οποίες τελούν σε άμεση συνάρτηση, ενώ κατέστησαν αναγκαίες εξαιτίας μη οφειλόμενων σε υπαιτιότητα της αναθέτουσας αρχής απρόβλεπτων περιστάσεων, κατά την τεχνική εκτέλεση του αρχικού έργου, οι οποίες δεν ήταν αδύνατον να προβλεφθούν κατά το χρόνο εκπόνησης της ανωτέρω μελέτης του, παρά την ενδεδειγμένη επιμέλεια και προσοχή των οικείων μελετητών.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:το Τμήμα κρίνει, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τον αιτούντα Δήμο, ότι στην προκειμένη περίπτωση συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της σύμβασης αυτής ανέκυψε από το απρόβλεπτο γεγονός της αποκάλυψης, στο πλαίσιο εκτέλεσης άλλης εργολαβίας, αχαρτογράφητου αγωγού ομβρίων στην Λεωφόρο …, που παρανόμως είχε μετατραπεί από τους ιδιοκτήτες παρακείμενων ακινήτων σε παντορροϊκό. Ο αγωγός αυτός δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστεί κατά τον χρόνο εκπόνησης της μελέτης του αρχικού έργου, αφενός μεν λόγω της απουσίας επιφανειακών υδάτων, αφετέρου δε διότι κατά τον χρόνο μετατροπής του σε παντορροϊκό δεν λειτουργούσε τεχνική υπηρεσία στον Δήμο της .... Περαιτέρω, με την επίμαχη σύμβαση δεν επέρχεται επέκταση του φυσικού και τεχνικού αντικειμένου. Τούτο διότι οι εργασίες της αρχικής σύμβασης αφορούσαν καταρχήν στο σύνολο της εδαφικής Περιφέρειας του Δήμου ..., δεν προβλέφθηκαν δε ειδικώς για την Λεωφόρο .. εκ μόνου του λόγου ότι το δευτερεύον δίκτυο ακαθάρτων δεν ήταν τότε λειτουργικό ένεκα της μη σύνδεσής του με το αντλιοστάσιο. Εξάλλου, η κατασκευή ενός παράλληλου αγωγού σε ορισμένα σημεία επί της Λεωφόρου … δεν συνιστά κατασκευή δευτερεύοντος δικτύου ακαθάρτων, αλλά είναι τεχνικά αναγκαία για την σύνδεση των ακινήτων με το δίκτυο αυτό, ήτοι αφορά αμιγώς στο έργο των διακλαδώσεων του δικτύου ακαθάρτων. Τέλος, οι εργασίες της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης κατά το αντικείμενό τους συνδέονται άρρηκτα με την αρχική εργολαβία και είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού της αντικειμένου, ήτοι με την σύνδεση των ακινήτων του Δήμου ... με το δευτερεύον δίκτυο ακαθάρτων...η υπό κρίση αίτηση αναθεώρησης καθώς και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να αναθεωρηθεί η 6632/2015 Απόφαση του VI Τμήματος. Περαιτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η από 10.9.2015 αίτηση ανάκλησης και να ανακληθεί η 228/2015 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,

Δημόσια έργα- συμπληρωματική σύμβαση: Υπό αυτές τις περιστάσεις, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ναι μεν οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούσαν να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση και είναι απόλυτα αναγκαίες για την έντεχνη περαίωσή της, ωστόσο δεν αποδεικνύεται ότι κατέστησαν αναγκαίες εξαιτίας αιφνίδιων συμβάντων που ανέκυψαν μετά την έναρξη εκτέλεσης του αρχικού έργου. Απεναντίας, πρόκειται για εργασίες που, όπως προκύπτει από τα αρκούντως λεπτομερή πορίσματα της Γεωλογικής – Γεωτεχνικής Τεχνικής Έκθεσης και τις  προδιαγραφές της Τεχνικής Περιγραφής  που παρατέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, είχαν προβλεφθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους και μπορούσαν να προβλεφθούν ευχερώς, στο συνολό τους, λόγω της θέσης της οδού σε ορεινό όγκο, της κατάστασης του οδοστρώματος και του προορισμού της να εξυπηρετεί τις ανάγκες του ΧΥΤΑ ... Ως εκ τούτου, έπρεπε να συμπεριληφθούν στην αρχική εργολαβία. Όμως, εν γνώσει και με ευθύνη τόσο του αναθέτοντα φορέα, που δεν τις ενέταξε σε αυτή λόγω των επιπτώσεών τους στο οικονομικό της κόστος, όσο και της υποβαλούσης προσφορά αναδόχου, που ήταν σε θέση να λάβει  γνώση της υπάρξεως των προδιαγραφών αυτών και της σημασίας τους, ο προϋπολογισμός του έργου και το ύψος της προσφοράς που κατέθεσε η ανάδοχος δεν εξασφάλιζαν εξ αρχής την αρτιότητα εκτελέσεως του αντικειμένου της κύριας σύμβασης.(..)Εν πάση περιπτώσει, κατά την κρίση του Κλιμακίου, καμμία από τις ανωτέρω συνθήκες δεν θα οδηγούσε σε σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης εάν ο αρχικός διαγωνισμός είχε διενεργηθεί βάσει των ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων οδοστρωσίας που παρείχαν η Γεωλογική – Γεωτεχνική Τεχνική Έκθεση και η Τεχνική Περιγραφή του έργου. Κατά συνέπεια, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας του Αναπληρωτή Επιτρόπου, δεν πληρούται η απαίτηση του απροβλέπτου για τη σύναψη της ανωτέρω συμπληρωματικής σύμβασης, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

ΕΡΓΑ-Συμπληρωματικες συμβασεις. (..) ζητείται η ανάκληση της 334/2017 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..(..)Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα προς όσα εκτέθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει τα εξής:....Ο πρώτος λόγος ανάκλησης είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθόσον, όπως έγινε δεκτό στη σκέψη 3, σε περίπτωση που υποβάλλεται στο Κλιμάκιο συμπληρωματική σύμβαση έργου, που περιλαμβάνει αυτοτελείς κατηγορίες εργασιών, υπό την έννοια ότι αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστών συμβάσεων, εάν διαπιστωθεί ότι μέρος των εργασιών μιας ορισμένης υποκατηγορίας έχει ήδη εκτελεστεί, το Κλιμάκιο καθίσταται χρονικά αναρμόδιο να ελέγξει τη νομιμότητα του συνόλου των εργασιών της συγκεκριμένης υποκατηγορίας και όχι μόνο των ήδη εκτελεσθεισών και, συνεπώς, οφείλει να απόσχει του ελέγχου για το σύνολο των εργασιών της υποκατηγορίας αυτής...Περαιτέρω, απορριπτέος είναι και ο δεύτερος λόγος ανάκλησης, καθόσον, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, στην από Νοεμβρίου 2008 Οριστική Γεωλογική Μελέτη του έργου, που εκπονήθηκε από το Γεωλόγο ... έγιναν εκτιμήσεις για την αναμενόμενη γεωτεχνική συμπεριφορά  των σχηματισμών κατά μήκος της χάραξης, οι οποίες ανέφεραν σε πλείστα σημεία τον κίνδυνο εμφάνισης κατολισθητικών φαινομένων, ερπυσμών, ασταθειών κλπ. Και ναι μεν προτάθηκαν τεχνικές λύσεις για την αντιμετώπιση αυτών, εντούτοις δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο του φακέλου ότι αυτές υιοθετήθηκαν από την Αναθέτουσα Αρχή...Επομένως, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη, οι δαπάνες που οφείλονται σε σφάλματα και αστοχίες της αρχικής μελέτης μπορούν να καλυφθούν μόνο από το κονδύλιο των απροβλέπτων δαπανών της αρχικής σύμβασης, η τυχόν δε ανάλωση του κονδυλίου αυτού ή μη επάρκειά του λόγω εκτεταμένων αστοχιών της αρχικής μελέτης δεν δικαιολογούν κατά νόμο τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, ακόμα και αν οι προς εκτέλεση εργασίες είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του έργου, αφού οι απαιτούμενες από τις οικείες διατάξεις προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά...Ομοίως, ο τρίτος λόγος ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί, καθόσον δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις εφαρμογής της παρ.4 του άρθρου 57 του ν.3669/2008.(..) Δεν ανακαλεί την 334/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αναθεωρήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ/ΕΠΤΑΜ/440/2018

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτίθενται στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνει η προς σύναψη συμπληρωματική σύμβαση αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, οι συμπληρωματικές εργασίες: είτε α. αποτέλεσαν εξαρχής τμήμα των ομάδων εργασιών του αρχικού συμβατικού αντικειμένου και αυξήθηκαν κατά ποσότητα με τον 1ο Α.Π.Ε. (εργασίες εξυγίανσης) είτε β. εντάχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο αρχικό έργο ήδη με τον 1ο ΑΠΕ και για την κάλυψη της δαπάνης τους (ειδικώς, εργασίες εξυγίανσης, για τις οποίες συντάχθηκε το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) διατέθηκε το ποσό των απροβλέπτων –ανεξαρτήτως αν τούτο διατέθηκε νομίμως ή μη, εφόσον με το ποσό των απροβλέπτων δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 παρ. 3 της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων να καλύπτονται δαπάνες από νέες εργασίες ή από προβλεπόμενες συμβατικές εργασίες των οποίων αυξήθηκε η ποσότητα για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, χωρίς να έχουν εφαρμοσθεί πλήρως οι σχετικές προδιαγραφές κατά την κατάρτιση των μελετών, όπως εν προκειμένω, δεδομένου ότι της κατάρτισης της μελέτης του αρχικού έργου δεν προηγήθηκε εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, παρότι από το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δεν προβλέπεται τέτοια εξαίρεση, ενώ δεν γίνεται επίκληση απρόβλεπτων περιστάσεων που μετέβαλαν τις συνθήκες εκτέλεσης του έργου σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά την εκπόνηση της μελέτης δημοπράτησής του- γ. είτε προβλέπονταν ως συμβατικό αντικείμενο, περικόπηκαν δε στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κόστος των εργασιών εξυγίανσης –ανεξάρτητα αν μπορούσαν νομίμως ή μη να μειωθούν, καθώς οι συμβατικές ποσότητες εργασιών δεν επιτρέπεται να μειώνονται αν θίγεται η πληρότητα, λειτουργικότητα, και ποιότητα του έργου, όπως εν προκειμένω προκύπτει- και μέσω της συμπληρωματικής σύμβασης επιχειρείται η επανένταξή τους στο προς κατασκευή έργο, προκειμένου αυτό να είναι λειτουργικό και ασφαλές (εργασίες επιστρώσεων).