1Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ-ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ 1655/2023 Απόφαση της Ολομελείας

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ.(...)ζητείται η ανάκληση της 308/2023 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...) Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, επιχειρούμενη ως τροποποίηση της αρχικής σύμβασης κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της ανάπτυξης ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C-84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023, σκέψη 9).ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ Απόφαση 1656/2023 της Ολομελείας ΤΟΥ ΕΛΣΥΝ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ(...)Ορθά με την προσβαλλόμενη απόφαση κρίθηκε ότι το Κλιμάκιο δεν είχε υποχρέωση παραπομπής στην Ολομέλεια του ζητήματος της αντισυνταγματικότητας της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, απορριπτόμενου του σχετικού λόγου προσφυγής ως αβάσιμου. Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, επιχειρούμενη ως τροποποίηση της αρχικής σύμβασης κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της ανάπτυξης ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C-84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023, σκέψη 9).Η ανωτέρω Απόφαση δεν αναθεωρεί την Απόφαση 1166/2023 του Εβδόμου Τμήματος.Η ανωτέρω Απόφαση δεν ανακαλεί την Πράξη 308/2023 του Ζ΄ Κλιμακίου.

Το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το Τμήμα παρέθεσε επαρκή και συγκεκριμένα στοιχεία, προκειμένου να συναγάγει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση παράτασης της παραχώρησης παρουσιάζει βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον. Το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι με την προσβαλλόμενη απόφαση παρατέθηκαν επαρκώς τα στοιχεία εκείνα, από τα οποία προκύπτει ότι μεταβάλλεται η οικονομική ισορροπία της αρχικής σύμβασης παραχώρησης υπέρ της παραχωρησιούχου και ήδη παρεμβαίνουσας. Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της σύμβασης παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων πώλησης τουριστικών ειδών κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης της σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και του ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη, όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C- 84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023,σκέψη 9).Το Δικαστήριο κρίνει ότι δεν τίθεται ζήτημα προδικαστικής παραπομπής στο ΔΕΕ των Απόφαση 1655/2023 της Ολομελείας ερωτημάτων που η προσφεύγουσα διατύπωσε στο υπόμνημα της προσφυγής.Σε κάθε περίπτωση, η διαπιστωθείσα εν προκειμένω νομική πλημμέλεια παρίσταται ουσιώδης, καθώς παραβιάζονται οι απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και του ανόθευτου ανταγωνισμού, ενώ και το οικείο κανονιστικό πλαίσιο και η επ’ αυτού νομολογία ως προς τις περιπτώσεις ουσιώδους τροποποίησης δημόσιας σύμβασης παραχώρησης είναι σαφείς (πρβλ. ΕλΣυν Ολ. 1306, 182/2022, πρώην Τμ. Μείζ. Επταμ. Συνθ. 1264/2019
Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «…Μονομετοχική Ανώνυμη Εταιρεία» .. Α.Ε.) και της «Κοινωνίας Κληρονόμων του Θεόφιλου Καταλειφού του Γεωργίου» για την «παράταση» της παραχώρησης υπηρεσιών υποστήριξης της λειτουργίας τριών (3) καταστημάτων πώλησης τουριστικών ειδών στην ευρύτερη περιοχή της Κοιλάδας Πεταλούδων Ρόδου.Η ανωτέρω Απόφαση δεν αναθεωρεί την Απόφαση 1167/2023 του Εβδόμου Τμήματος.Η ανωτέρω Απόφαση δεν ανακαλεί την Πράξη του αρμοδίου Επιτρόπου.

ΘΕΜΑ: Έκδοση νόμου 4412/2016 (Α' 147) “Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ) και νόμου 4413/2016 (Α' 148) “Ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παραχώρησης - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2014/23/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης (ΕΕ L 94/1/28.3.2014) και άλλες διατάξεις”.

ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ- έλεγχος νομιμότητας:Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι εν προκειμένω κατά τη φάση εκτέλεσης της Σύμβασης Παραχώρησης προέκυψε η ανάγκη ενεργοποίησης του προβλεπόμενου σε αυτήν μηχανισμού αναδιαπραγμάτευσης των όρων της, λόγω συνδρομής έκτακτων και απρόβλεπτων γεγονότων και όχι από την ελεύθερη βούληση των μερών να επαναδιαπραγματευτούν τη σύμβαση. Περαιτέρω, οι συμφωνηθείσες τροποποιήσεις πληρούν τις κάτωθι προϋποθέσεις: α) προέκυψαν εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων και έλαβαν χώρα στο πλαίσιο μίας συμβατικής ρήτρας που επέβαλε την αναδιαπραγμάτευση της σύμβασης σε περίπτωση συνδρομής των περιστάσεων αυτών, β) δεν μεταβάλλουν τη φύση της σύμβασης ως παραχώρησης, γ) γίνονται προς αποκατάσταση της διαταραχθείσας οικονομικής ισορροπίας της σύμβασης και δεν προσπορίζουν στον Παραχωρησιούχο υπέρμετρο οικονομικό όφελος και δ) δεν μεταβάλλουν το τεχνικό ή οικονομικό αντικείμενο. Με τα δεδομένα αυτά δεν προκαλείται ζήτημα νόθευσης του ανταγωνισμού και κατά συνέπεια, δεν πρόκειται για ουσιώδεις τροποποιήσεις κατά την έννοια του δικαίου της Ένωσης που κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης

Έκδοση νόμων 4412/2016 (Α' 147) “Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ) και 4413/2016 (Α' 148) “Ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παραχώρησης - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2014/23/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης (ΕΕ L 94/1/28.3.2014) και άλλες διατάξεις”.(ΑΔΑ:6ΗΛΗ4653ΟΞ-ΚΟ1)

Σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών, με αντικείμενο την «Ανάπτυξη, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση ζεύγους Σταθμών Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) ... της Εγνατίας Οδού»(...)Εξ άλλου, η προαναφερθείσα υποκατάσταση της παραχωρησιούχου στην από 23.7.2012 σύμβαση από τρίτο οικονομικό φορέα, ο οποίος δεν είχε μετάσχει στον διενεργηθέντα διαγωνισμό, πιθανολογείται σοβαρώς ως μη νόμιμη και για τον λόγο ότι αυτή έχει ως δικαιολογητικό έρεισμα την μη εκπλήρωση εκ μέρους της παραχωρησιούχου επί μακρύ χρονικό διάστημα (άνω των 7 ετών) των απορρεουσών από την ανωτέρω σύμβαση υποχρεώσεών της, γεγονός το οποίο στοιχειοθετεί λόγο καταγγελίας της εν λόγω σύμβασης από την παραχωρούσα αρχή. Συνεπώς, η ένδικη υποκατάσταση της παραχωρησιούχου, ανατρέπουσα την ισορροπία της ανωτέρω σύμβασης παραχώρησης, συνιστά ουσιώδη τροποποίηση της σύμβασης αυτής, κατά την έννοια της διατάξεως της παρ. 4 του άρθρου 51 του ν. 4413/2016 δύναται δε να διενεργηθεί μόνο κατόπιν προκηρύξεως νέας διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεσή της.Δέχεται την αίτηση ακυρώσεως.

Σύμβαση παραχώρησης έργου «Ανάπτυξη, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση ζεύγους Σταθμών Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) ... στο τμήμα 14.3 της ...»(...)Εξ άλλου, η προαναφερθείσα υποκατάσταση της παραχωρησιούχου στην από 14-11-2011 σύμβαση από τρίτο οικονομικό φορέα, ο οποίος δεν είχε μετάσχει στον διενεργηθέντα διαγωνισμό παρίσταται ως μη νόμιμη και για τον λόγο ότι αυτή έχει ως δικαιολογητικό έρεισμα την μη εκπλήρωση εκ μέρους της παραχωρησιούχου επί μακρύ χρονικό διάστημα (άνω των 8 ετών) των απορρεουσών από την ανωτέρω σύμβαση υποχρεώσεών της, γεγονός το οποίο στοιχειοθετεί λόγο καταγγελίας της εν λόγω σύμβασης από την παραχωρούσα αρχή. Συνεπώς, η ένδικη υποκατάσταση της παραχωρησιούχου, ανατρέπουσα την ισορροπία της ανωτέρω σύμβασης παραχώρησης, συνιστά ουσιώδη τροποποίηση της σύμβασης αυτής, κατά την έννοια της διατάξεως της παρ. 4 του άρθρου 51 του ν. 4413/2016 δύναται δε να διενεργηθεί μόνο κατόπιν προκηρύξεως νέας διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεσή της.Δέχεται την αίτηση.

Εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για την επιλογή εξωτερικού παρόχου υπηρεσιών υποστήριξης (άρθρο 43 καν. ΕΚ 810/2009) των αρμόδιων για την χορήγηση θεωρήσεων εισόδου εθνικών αρχών μετά την κατάργηση διατάξεων στις οποίες παραπέμπει το μέχρι τώρα ισχύον άρθρο 20 ν. 4315/2014. (...) Η σύμβαση παροχής υπηρεσιών από εξωτερικό πάροχο, για την εκτέλεση των καθηκόντων της παραγράφου 6 του άρθρου 43 του κανονισμού 810/2009, έχει τον χαρακτήρα σύμβασης παραχώρησης υπηρεσιών, κατά την έννοια της οδηγίας 2014/23/ΕΕ και του νόμου 4413/2016. Στη διαδικασία για την ανάθεση της ανωτέρω σύμβασης σε εξωτερικό πάροχο για την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών στις αρμόδιες προξενικές και διπλωματικές αρχές για την χορήγηση θεωρήσεων εισόδου, η Διοίκηση πρέπει να εφαρμόσει το άρθρο 20 του ν. 4315/2014, όπως ισχύει, καθώς και τις διατάξεις του νόμου 4413/2016 σε αντικατάσταση των καταργηθεισών του ν. 4281/2014 στις οποίες παραπέμπει το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 20 του ν. 4315/2014 (ομόφωνα).

Επισκευή και συντήρηση Κέντρου Επισκευής Πλοιαρίων..ζητείται η ανάκληση της 466/2020 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Υπό τα δεδομένα αυτά η σύμβαση στη σύναψη της οποίας κατατείνει ο ένδικος διαγωνισμός, συνιστά μεικτή σύμβαση παραχώρησης έργου και υπηρεσιών με προέχον αντικείμενο αυτό της σύμβασης παραχώρησης υπηρεσιών (πρβλ. ΣτΕ ΕΑ 242, 182/2020, 171, 780/2019, 43/2016, βλ. Ε.Σ. VI Τμ. ad hoc 929/2013, Ζ Κλιμ. 174/2020, 116, 366/2019, 465/2012, 274/2008), εμπίπτουσα στο πεδίο εφαρμογής του ν.4413/2016, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων από τους προσφεύγοντες. Περαιτέρω, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκ. 4.2. της παρούσας) το προσφεύγον .... όφειλε, κατά την δημοσίευση της προκήρυξης του ελεγχόμενου διαγωνισμού τόσον σε εθνικό όσον και σε κοινοτικό επίπεδο να αναγράψει την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης παραχώρησης, όπως αυτή υπολογίστηκε κατ’ αντικειμενικό τρόπο από την αναθέτουσα Αρχή, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στις παρ. 2 και 3 του άρθρου 8 του ν.4413/2016. Επομένως, εσφαλμένως αναγράφηκε αφενός μεν στην Ε.Ε.Ε.Ε. ως εκτιμώμενη αξία της σύμβασης το ποσό των (150.000,00 ευρώ Χ 45 έτη =) 6.750.000,00 ευρώ, που αποτελεί, κατά ορθώς διαπιστωθέντα στην προσβαλλόμενη Πράξη, τμήμα του συνολικού οικονομικού ανταλλάγματος καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης παραχώρησης συμπεριλαμβανομένης και της παράτασης αυτής, αφετέρου δε στον εθνικό τύπο το ποσό του ελάχιστου ετήσιου οικονομικού ανταλλάγματος των 150.000,00 ευρώ. Πέραν, όμως, τούτου εσφαλμένως έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη Πράξη ότι στα έγγραφα της σύμβασης δεν προσδιορίζεται η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης παραχώρησης, η οποία ισούται με το συνολικό κύκλο εργασιών του παραχωρησιούχου καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Και τούτο διότι, όπως ευχερώς προκύπτει από το Παράρτημα Β της από Σεπτεμβρίου 2018 χρηματοοικονομικής μελέτης σκοπιμότητας της …, ο κύκλος εργασιών του παραχωρησιούχου (total operating income) υπολογίστηκε για 40 έτη (από 2018-2058) στο ποσό των 135.965.000,00 ευρώ. Επομένως, με την ως άνω μελέτη, που αποτέλεσε έγγραφο της σύμβασης κι ήταν διαθέσιμη στους υποψήφιους σε έντυπη μορφή υπό τους ειδικότερους διαλαμβανόμενους, στα άρθρα 5.3 και 8.2 της διακήρυξης, όρους εμπιστευτικότητας, υπήρξε εκτίμηση της αξίας της ελεγχόμενης παραχώρησης. Κατόπιν τούτου και λαμβάνοντας ιδίως υπ’ όψιν ότι αφενός μεν στη δημοσιευθείσα στο Συμπλήρωμα της Ε.Ε.Ε.Ε. προκήρυξη προσδιορίζονταν τα ουσιώδη στοιχεία και ιδίως το φυσικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σε αυτήν αναγραφόταν η ηλεκτρονική διεύθυνση, στην οποία αναρτήθηκε το πλήρες κείμενο της διακήρυξης, με αποτέλεσμα, μέσω της διαδικτυακής αυτής ανάρτησης, να παρασχεθεί σε κάθε ενδιαφερόμενο, πολλώ μάλλον επενδυτή, που επεδείκνυε ένα σοβαρό ενδιαφέρον, η δυνατότητα πρόσβασης στο αναλυτικό περιεχόμενό της και η άντληση όλων των πληροφοριών της σύμβασης, ώστε να ενημερωθεί πλήρως και να αποφασίσει αν θα υποβάλει ή όχι προσφορά, αφετέρου δε δεν υποβλήθηκαν ως προς το ζήτημα αυτό διευκρινιστικά ερωτήματα ούτε ενστάσεις, ιδίως κατά του κύρους της διακήρυξης, το Δικαστήριο κρίνει ότι η ως άνω πλημμελής δημοσίευση της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης στο συμπλήρωμα της Ε.Ε.Ε.Ε. και στον εθνικό τύπο δεν επηρέασε ουσιωδώς την ανάπτυξη υγιούς και αποτελεσματικού ανταγωνισμού, ούτε οδήγησε σε παραβίαση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων (πρβλ. Ε.Σ. Τμ. Μειζ. Επταμ. Συνθ. 7593/2015, 3175/2012, VI Tμ. 1078/2020, 1766, 1040/2019, έβδομο Τμ. 2643/2020). Εξ άλλου ο κάθε υποψήφιος όφειλε, να μελετήσει όλα τα έγγραφα της σύμβασης και να επαναπροσδιορίσει την εκτίμηση της αξίας της παραχώρησης, υποβάλλοντας, μεταξύ άλλων, το επιχειρηματικό του σχέδιο (Business Plan) για την αξιοποίηση του προς παραχώρηση Κέντρου Επισκευής Πλοιαρίων. Περαιτέρω, κατά την επιτόπια επίσκεψη στους χώρους του ως άνω Κέντρου εμφανίστηκε, πέραν του εκπροσώπου της προσφεύγουσας εταιρείας, και εκπρόσωπος μίας μόνον ακόμη ανώνυμης εταιρείας, η οποία εν τέλει δεν υπέβαλε προσφορά. Για τους ίδιους ως άνω λόγους, κι οι αναδειχθείσες με την προσβαλλόμενη Πράξη αντιφάσεις μεταξύ των δημοσιεύσεων στην Ε.Ε.Ε.Ε. και στον εθνικό τύπο, συνιστούν μη ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, μη δυνάμενες να παρεμποδίσουν ουσιωδώς την ανάπτυξη ανταγωνισμού και να οδηγήσουν άνευ άλλου στο δυσανάλογο αποτέλεσμα της ακύρωσης του διαγωνισμού στο σύνολό του (βλ. Ε.Σ. VI Tμ. 1353, 1461/2017, 2510/2016). Επομένως, ο πρώτος λόγος ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτός.(...)Κατ’ ακολουθίαν αυτών, οι συνεκδικαζόμενες προσφυγές ανάκλησης πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η 466/2020 Πράξη του Ζ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και να επιτραπεί η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης για την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης-εκμετάλλευσης, επισκευής και συντήρησης του Κέντρου Επισκευής Πλοιαρίων στην περιοχή ... μεταξύ του προσφεύγοντος ..... και της προσφεύγουσας εταιρείας υπό τον όρο να συμπεριληφθεί στο άρθρο 3 αυτού η 3113.10-61/51677/2019/5.7.2019 απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Εσωτερικών. Τέλος, πρέπει να αποδοθεί στην προσφεύγουσα εταιρεία το καταβληθέν από αυτήν παράβολο (βλ. άρθρο 336 σε συνδυασμό με το άρθρο 310 παρ. 1 του ν.4700/2020).