ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ.(...).Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της σύμβασης παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων πώλησης τουριστικών ειδών κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης της σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και του ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη, όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023, σκέψη 9.-ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ 1655/2023 Απόφαση της Ολομελείας

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ.(...)ζητείται η ανάκληση της 308/2023 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...) Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, επιχειρούμενη ως τροποποίηση της αρχικής σύμβασης κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της ανάπτυξης ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C-84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023, σκέψη 9).ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ Απόφαση 1656/2023 της Ολομελείας ΤΟΥ ΕΛΣΥΝ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ(...)Ορθά με την προσβαλλόμενη απόφαση κρίθηκε ότι το Κλιμάκιο δεν είχε υποχρέωση παραπομπής στην Ολομέλεια του ζητήματος της αντισυνταγματικότητας της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, απορριπτόμενου του σχετικού λόγου προσφυγής ως αβάσιμου. Η ελεγχόμενη δωδεκαετής παράταση της παραχώρησης εκμετάλλευσης τριών καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, επιχειρούμενη ως τροποποίηση της αρχικής σύμβασης κατ’ επίκληση της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4933/2022, ως μη εμπίπτουσα σε κάποια από τις επιτρεπτές κατ’ άρθρο 51 του ν. 4413/2016 περιπτώσεις τροποποίησης σύμβασης παραχώρησης, για τις οποίες δεν απαιτείται η τήρηση νέας διαδικασίας ανάθεσης σύμβασης, έρχεται σε αντίθεση με τις απορρέουσες από το δίκαιο της Ένωσης αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της ανάπτυξης ανόθευτου ανταγωνισμού, και συνεπώς είναι μη νόμιμη όπως ορθά έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση (πρβλ. ΔΕΕ απόφ. της 13.1.2005, Επιτροπή κατά Ισπανίας, C-84/03, σκέψη 48, ΕλΣυν Μείζ. Ολ. 551/2023, σκέψη 9).Η ανωτέρω Απόφαση δεν αναθεωρεί την Απόφαση 1166/2023 του Εβδόμου Τμήματος.Η ανωτέρω Απόφαση δεν ανακαλεί την Πράξη 308/2023 του Ζ΄ Κλιμακίου.

Δυνατότητα υπογραφής προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του ΕΦΚΑ και του Δήμου Αθηναίων.Η παραχώρηση από τον ΕΦΚΑ στον Δήμο Αθηναίων των ακινήτων που αναφέρονται στο ιστορικό, δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης κατ’ άρθρο 100 του ν. 3852/2010, αλλά σύμφωνα με το άρθρο 50 του ν. 4430/2016. Η απόφαση παραχώρησης των ακινήτων αυτών, η οποία εκδίδεται από τον Υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, πρέπει να ορίζει τους όρους της παραχώρησης μετά από γνώμη των Διοικητικών Συμβουλίων των Φορέων, τη διάρκειά της, το αντάλλαγμα, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα. (πλειοψ.)Κατάσταση : Αποδεκτή

Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της έννοιας των ανωτέρω συμβάσεων παραχώρησης είναι το γεγονός ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου ή της υπηρεσίας είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με την καταβολή αμοιβής. Στην περίπτωση, όμως, που η λειτουργία και εκμετάλλευση του παραχωρηθέντος έργου συνιστά παράλληλα και εκτέλεση υπηρεσίας, δηλαδή, εφόσον η λειτουργία του έργου εξυπηρετεί ή συνδέεται με τη λειτουργία ορισμένης υπηρεσίας, την παροχή της οποίας αναλαμβάνει ο ανάδοχος υποκαθιστώντας την αναθέτουσα αρχή, τότε η σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου αποτελεί ταυτόχρονα και σύμβαση παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας, κατά την έννοια του κοινοτικού δικαίου. Στη σύμβαση αυτή, η λειτουργία της παραχωρηθείσας υπηρεσίας συνίσταται στην εκμετάλλευση, χάριν του κοινού, των δημοσίων έργων που κατασκευάστηκαν από τον ανάδοχο, δηλαδή ο ανάδοχος της σύμβασης παραχώρησης αναλαμβάνει να υλοποιήσει με δικά του έξοδα τις επενδύσεις που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία της υπηρεσίας και για τη λειτουργία αυτής εντός μιας μακράς χρονικής περιόδου. Η εν λόγω σύμβαση αποτελεί μικτή σύμβαση, δηλαδή ενιαία σύμβαση που εμφανίζει μία σύνθεση στοιχείων που ανήκουν σε περισσότερα είδη συμβάσεων. Σύμφωνα με τη δέκατη έκτη αιτιολογική σκέψη της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το προαναφερόμενο π.δ/μα 60/2007, εφόσον τα έργα γίνονται επικουρικώς και δεν αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως σύμβασης δημοσίων έργων. Συναφώς, το Δ.Ε.Κ. έκρινε (βλ. απόφαση της 19.4.1994, C-331/92), ότι εφόσον σε μία μικτή σύμβαση οι τεχνικές εργασίες έχουν παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενό της, τότε το σύνολο του διαγωνισμού αυτού δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σύμβαση δημοσίων έργων. Επομένως, στις περιπτώσεις που η προβλεπόμενη εκτέλεση έργων έχει παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα ενώ το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η παραχώρηση υπηρεσιών, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών κι όχι για σύμβαση παραχώρησης έργου. Ως εκ τούτου, πρέπει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να προσδιορίζεται αν το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατασκευή ενός έργου ή η παροχή υπηρεσιών ή, αντίθετα, αν η κατασκευή του έργου ή παροχή των υπηρεσιών έχει επικουρικό χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, στην περίπτωση που η κατασκευή του έργου αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την εκμετάλλευση της παραχωρούμενης υπηρεσίας, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας, επί της οποίας δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του π.δ/τος 60/2007. (Βλ. 209/2008 πράξη παρόντος Κλιμακίου, βλ. και Ερμηνευτική ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης στο κοινοτικό δίκαιο, ΕΕ C 121/29.4.2000, Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Ενίσχυση του δικαίου παραχωρήσεων και συμβάσεων Δημοσίων και Ιδιωτικών Συμπράξεων", ΕΕ C 14/16.1.2001, σελ. 91 επ., Ε.Α ΣτΕ 119/1999, 791/2002, 543/2003, Ε. Τροβά – Δ. Κούτρας, Η κατασκευή του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου και η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, Ι. Γκιτσάκης, Η παραχώρηση της δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, Σ. Παναγόπουλος, Η Σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου στην κοινοτική και ελληνική έννομη τάξη, σε Κοινοτικό Δίκαιο 25 χρόνια εφαρμογής στην Ελλάδα, σελ. 83 επ.).

Τιτλοποίηση μελλοντικών εσόδων του Ελληνικού Δημοσίου από τη διάθεση κρατικών λαχείων και από το στιγμιαίο κρατικό λαχείο. 

Ν. 4183/2013, ΦΕΚ-186 Α/11-9-2013, άρθρο δεύτερο: “1. Αναστέλλεται, από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της Παραχώρησης, όπως αυτή ορίζεται στο κείμενο της Σύμβασης Παραχώρησης που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του παρόντος και μέχρι τη με οποιονδήποτε τρό­πο λήξη της Σύμβασης Παραχώρησης, η ισχύς των κά­τωθι διατάξεων, όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν:....(στ) της υπ’ αριθ. 2/84003/0049/2000 υπουργικής από­φασης «Τιτλοποίηση μελλοντικών εσόδων του Ελληνικού Δημοσίου από τη διάθεση κρατικών λαχείων και από το στιγμιαίο κρατικό λαχείο» (Β΄1503),...(κβ) κάθε άλλης γενικής ή ειδικής διάταξης νόμου που αντίκειται στις ρητές προβλέψεις της Σύμβασης Παραχώρησης που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του παρόντος.2. Η προβλεπόμενη στην προηγούμενη παράγραφο αναστολή ισχύος μπορεί να παρατείνεται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται μετά από πρόταση του Υπουρ­γού Οικονομικών”.

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΔΩΝ.(...)Εξάλλου, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ως «συμπληρωματικές εργασίες», οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα, εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του με υλικά ή μεθόδους μη προδιαγραφόμενες στα οικεία συμβατικά τεύχη, διότι θεωρείται ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, καθόσον δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά την υποβολή της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου (ΕλΣυν Τμ. Μείζ. Επτ. Σύνθ. 343/2019, 1317, 983/2018, 1146, 682/2017, 2229, 410/2016, 6023, 5247/2015, 4001, 3998/2013, 3205, 3030/2011, VI Τμ. 1297/2019, 1884, 1011, 50/2018, 1343, 27/2017, 5002/2013, πρβλ. ΔΕΕ απόφαση της 27.10.2011, C-601/2010, Επιτροπή κατά Ελληνικής Δημοκρατίας). Ωστόσο, δεν συνιστούν ανεπίτρεπτη μεταβολή του φυσικού αντικειμένου του έργου οι τροποποιήσεις που επιβάλλονται από απρόβλεπτες περιστάσεις, εφόσον κρίνονται απολύτως αναγκαίες για την αντιμετώπιση των περιστάσεων αυτών και δεν μεταβάλλουν τον λειτουργικό προορισμό του αρχικού έργου (ΕλΣ Τμ. Μείζ. - Επτ. Συνθ. 1378/2017, 4483/2013).Για τους λόγους αυτούς Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΔΩΝ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ ..», 

«Διαδικασίες σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών – Δημόσια υπηρεσία διανομής πόσιμου νερού και επεξεργασίας λυμάτων – Σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών – Έννοια – Μετακύλιση στον προμηθευτή του κινδύνου που συνδέεται με την εκμετάλλευση των οικείων υπηρεσιών» Σύμβαση παραχώρησης Υπηρεσιών,Η καταβολή αμοιβής σε τρίτους συνιστά κριτήριο για τον χαρακτηρισμό μιας σύμβασης ως σύμβασης παραχώρησης υπηρεσιών

Κύρωση της από 24.06.2021 Συμφωνίας Τροποποίησης Διατάξεων της από 31.05.2007 Σύμβασης Παραχώρησης για το Έργο «Μελέτη, Κατασκευή, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση του Αυτοκινητοδρόμου Κεντρικής Ελλάδος (Ε65)» που κυρώθηκε με τον ν. 3597/2007 (Α΄ 168), όπως αυτή τροποποιήθηκε: 1) με την από 28.11.2013 «Συμφωνία Τροποποίησης Διατάξεων της Σύμβασης Παραχώρησης» που κυρώθηκε με το άρθρο δεύτερο του ν. 4219/2013 «Κύρωση των Συμφωνιών Τροποποίησης των συμβάσεων παραχώρησης των μεγάλων οδικών έργων και ρύθμιση συναφών θεμάτων» (Α΄ 269), 2) με την από 19.12.2013 «Συμφωνία Τροποποίησης Διατάξεων της από 28.11.2013 Συμφωνίας Τροποποίησης Διατάξεων Σύμβασης Παραχώρησης» που κυρώθηκε με το άρθρο 44 του ν. 4354/2015 «Διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, μισθολογικές ρυθμίσεις και άλλες επείγουσες διατάξεις εφαρμογής της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» (Α΄ 176) και 3) με την από 11.12.2018 «Συμφωνία Τροποποίησης Διατάξεων της Σύμβασης Παραχώρησης» που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 4586/2018 (Α΄ 217).

Εκτέλεση έργου:..ζητείται η αναθεώρηση της 295/2019 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου ..Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει, κατά παραδοχή των σχετικών λόγων αναθεώρησης, ότι στην προκειμένη περίπτωση υφίσταται απουσία ανταγωνισμού για τεχνικούς λόγους. Οι λόγοι δε αυτοί δεν έχουν ανακύψει από τεχνητό περιορισμό εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής των παραμέτρων της υπό κρίση σύμβασης, με αποτέλεσμα να δικαιολογείται η απευθείας ανάθεσή της. Όπως με ακρίβεια προκύπτει από τα έγγραφα της σύμβασης, οι οικονομικοτεχνικές και πραγματικές συνθήκες που διέπουν τη συγκεκριμένη εργολαβία είναι οι εξής: α) η διαμόρφωση της πλατείας ... προβλεπόταν στην αρχική σύμβαση παραχώρησης για την κατασκευή του υπογείως της πλατείας σταθμού αυτοκινήτων, β) έξι (6) χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης, ο Δήμος αποδέχθηκε δωρεά με αντικείμενο νέα αρχιτεκτονική μελέτη για τη διαμόρφωση της πλατείας, που περιλαμβάνει την εκπόνηση εργασιών μεγαλύτερης εμβέλειας σε σχέση με τις αρχικώς προβλεφθείσες και οι οποίες (εργασίες) συνιστούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, γ) οι επίμαχες εργασίες, στο μέτρο που αφορούν στη διαμόρφωση του υπέργειου χώρου του σταθμού αυτοκινήτων, βρίσκονται από τεχνικής άποψης σε αλληλεξάρτηση με τις εκτελούμενες από τον ήδη εγκατεστημένο εργολάβο εργασίες της σύμβασης παραχώρησης. Τούτο διότι συνενώνονται ή επικάθονται σε αυτές, η δε εκτέλεσή τους θα επηρεάσει τη λειτουργικότητα του υπόγειου σταθμού (π.χ. από πλευράς προσβασιμότητας του χώρου ή στατικότητας της κατασκευής), με αποτέλεσμα να είναι απολύτως αναγκαίο να πληρούν κοινές τεχνικές απαιτήσεις με εκείνες της σύμβασης παραχώρησης, να ελέγχονται και να παραλαμβάνονται ταυτόχρονα, προς αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων και αστοχιών. Οι ανωτέρω συνθήκες καταδεικνύουν ότι δεν συντρέχει περίπτωση τεχνητού περιορισμού των παραμέτρων της αρχικής σύμβασης παραχώρησης, καθόσον: α) η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων εργασιών δεν συνδέεται με υποκειμενική συμπεριφορά του Δήμου ... από την οποία να προκύπτει πρόθεση καταστρατήγησης των διατάξεων περί απευθείας ανάθεσης, δεδομένου ότι με τη νέα μελέτη, η οποία άλλωστε παραδόθηκε στο Δήμο  κατόπιν παρέλευσης μακρού χρονικού διαστήματος από την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης, σκοπείται η εκπόνηση ενός εξειδικευμένου σχεδίου αναβάθμισης της πλατείας που θα ικανοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό τις ανάγκες των δημοτών και β) οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης για τη διαμόρφωση του υπέργειου χώρου του σταθμού αυτοκινήτων αναγκαστικώς συνδέονται, από τεχνικής, χρονικής και πραγματικής άποψης, με τις ήδη εκτελούμενες για τη κατασκευή του υπόγειου σταθμού. Συνεπώς, ο ήδη εγκατεστημένος ανάδοχος της σύμβασης παραχώρησης είναι, αντικειμενικώς, ο μοναδικός οικονομικός φορέας που δύναται να τις εκτελέσει, χωρίς να τεθεί υπό διακινδύνευση η λειτουργικότητα και η αποτελεσματική εκτέλεση αμφότερων των εργολαβιών.  Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το VI Τμήμα, το οποίο με την προσβαλλόμενη απόφασή του δέχθηκε τα αντίθετα, έσφαλε περί την εφαρμογή των διεπουσών την επίδικη υπόθεση διατάξεων. Πρέπει, συνεπώς, να γίνει δεκτή η ένδικη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση, να αναθεωρηθεί η 295/2019 απόφαση του VI Τμήματος και ακολούθως, κατ’ αποδοχή της από 28.1.2019 αίτησης, να ανακληθεί η 2/2019 Πράξη του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Δήμο ... και να υπογραφεί το σχέδιο σύμβασης μεταξύ του αιτούντος Δήμου και της πρώτης παρεμβαίνουσας εταιρείας.