Τα νομικά εκείνα πρόσωπα που μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο, μεταξύ τους και με φορείς του δημόσιου τομέα του άρθρου 1 παρ. 6 του ν.1256/1982, προσδιορίζονται ειδικά και περιοριστικά στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 225 του Δ.Κ.Κ.. Ειδικότερα, την ικανότητα αυτή έχουν οι Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, οι Σύνδεσμοι Δήμων και Κοινοτήτων, οι Τ.Ε.Δ.Κ., η Ε.Ν.Α.Ε., η Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., τα Ν.Π.Δ.Δ., τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν οι προαναφερόμενοι οργανισμοί και φορείς, οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης και τα δημοτικά και κοινοτικά ιδρύματα. Περαιτέρω, με το δεύτερο εδάφιο της ιδίας ως άνω παραγράφου παρέχεται η δυνατότητα συμμετοχής στις κατά τα ανωτέρω συναπτόμενες προγραμματικές συμβάσεις σε ευρύ κύκλο φορέων (ως εκ τρίτου συμβαλλομένων), οι οποίοι καθορίζονται μόνο κατ’ έννοια γένους, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τις αναπτυξιακές ανώνυμες εταιρείες. Κατά συνέπεια, οι εταιρείες αυτές ως προς τις οποίες επιτρέπεται κατ΄ εξαίρεση η συμμετοχή στις προγραμματικές συμβάσεις (βλ. σχετικά άρθρο 265 παρ.4 του ιδίου ως άνω Κώδικα), δεν μπορούν να συμμετέχουν σε αυτές ως μοναδικοί αντισυμβαλλόμενοι, αλλά μόνο από κοινού με τα νομικά πρόσωπα του πρώτου εδαφίου, στα οποία και μόνο αναγνωρίζεται η ικανότητα να συνάπτουν προγραμματικές συμφωνίες. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα σήμαινε ότι και οι αναπτυξιακές ανώνυμες εταιρείες θα περιλαμβάνονταν στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1, οπότε θα καθίστατο περιττή η προσθήκη του δεύτερου εδαφίου στην ερμηνευόμενη διάταξη, δεδομένου ότι θα αρκούσε απλώς η διεύρυνση των νομικών προσώπων του πρώτου εδαφίου. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, μία προγραμματική σύμβαση, που έχει συναφθεί μεταξύ Δήμου δηλ. νομικού προσώπου της πρώτης παραγράφου και μιας αναπτυξιακής ανώνυμης εταιρείας δεν είναι νόμιμη όταν στην εταιρεία αυτή έχει ανατεθεί εξ ολοκλήρου η υλοποίηση του αντικειμένου αυτής, καθόσον σε αυτή την περίπτωση η εν λόγω εταιρεία δεν «συμμετέχει» στη σύμβαση ως εκ τρίτου συμβαλλόμενος, αλλά μετέχει σε αυτήν, ανεπιτρέπτως κατά νόμο, ως συνάπτων φορέας και καθίσταται κατ’ ουσίαν μοναδικός αντισυμβαλλόμενος των λοιπών φορέων του πρώτου εδαφίου (β.λ. Πρακτικά Ολ. Ελ.Συν. 22ης Γεν. Συν./22.9.2004, θέμα Α΄, Πράξεις VII Τμ. 69/2005, 239, 304/2006, 123, 137/2007, 63, 78, 133/2008 κ.ά.). Επιπροσθέτως, στις προγραμματικές συμβάσεις απαιτείται, κατά τη ρητή διατύπωση του νόμου, να καθορίζεται, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, μεταξύ άλλων, το αντικείμενο και το ειδικότερο περιεχόμενο των υποχρεώσεων των μερών, δηλαδή των μελετών, έργων, προγραμμάτων ανάπτυξης και υπηρεσιών κάθε είδους που αναλαμβάνουν να εκτελέσουν οι συμβαλλόμενοι φορείς, καθώς και ο προϋπολογισμός τους (βλ. Πράξεις 3, 60/2007, 179, 180/2006 VII Τμ.). Ειδικότερα, απαιτείται, μεταξύ άλλων, στις προγραμματικές συμβάσεις για την παροχή υπηρεσιών α) να καθορίζονται ειδικά και με σαφήνεια τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών, από τα οποία να προκύπτει η συμβολή κάθε μέρους στην υλοποίηση της σύμβασης, και το αντικείμενο αυτής, οι συγκεκριμένες δηλαδή υπηρεσίες, έστω και ανά κατηγορίες που θα παρασχεθούν, και το περιεχόμενο αυτών, β) να προσδιορίζεται ο αναλυτικός προϋπολογισμός (κοστολόγηση) των επί μέρους (κατηγοριών) υπηρεσιών, έστω και κατά προσέγγιση, έτσι ώστε από το άθροισμα των επιμέρους προϋπολογισμών να προκύπτει και, επομένως, να δικαιολογείται ο συνολικός προϋπολογισμός της προγραμματικής σύμβασης (δεν αρκεί δηλαδή απλή αναφορά του συνολικού προϋπολογισμού), καθώς και γ) να αναγράφεται το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα αυτών - κυρίως δε στις περιπτώσεις τμηματικής καταβολής του οριζόμενου στη σύμβαση ποσού για την παροχή των προβλεπόμενων υπηρεσιών, όπου θα πρέπει να υπάρχει συσχέτιση των παρασχεθεισών εργασιών προς το τμηματικώς καταβαλλόμενο (σε συγκεκριμένες ημερομηνίες) ποσό της σύμβασης, όπου δηλαδή θα πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία του χρονοδιαγράμματος εργασιών προς το χρονοδιάγραμμα τμηματικών καταβολών του ανωτέρω ποσού - το οποίο (χρονοδιάγραμμα) δεν μπορεί καταρχήν να ταυτίζεται με το χρόνο περαίωσης των ανατεθεισών εργασιών (διάρκεια της σύμβασης), καθόσον στην περίπτωση αυτή ο νόμος δεν θα απαιτούσε ρητώς στο περιεχόμενο της σύμβασης να ορίζονται ξεχωριστά (ως διαφορετικά μεγέθη) το χρονοδιάγραμμα και η διάρκεια αυτής. Και τούτο διότι μέσω του ανωτέρω ειδικότερου προσδιορισμού του περιεχομένου της προγραμματικής σύμβασης διασφαλίζεται α) η εξοικονόμηση πόρων με τη διάθεση των απολύτως αναγκαίων χρημάτων, προσώπων και υλικών για την εκτέλεση των μελετών, έργων και των εν γένει αναπτυξιακών προγραμμάτων και η διαφάνεια των χρηματοδοτήσεων, καθώς και β) η μη καταστρατήγηση της διάταξης του άρθρου 277 του ΔΚΚ με την κατ’ ουσία επιχορήγηση από Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού αναπτυξιακών τους επιχειρήσεων που μετέχουν στην προγραμματική σύμβαση ως αντισυμβαλλόμενοί τους (πρβλ. και πραξ. VI Τμ 30/2005, VI Τμ 46, 195/2006, VII Τμ 137/2007 κ.ά.).

Προγραμματικές Συμβάσεις. Για να συναφθεί έγκυρη προγραμματική σύμβαση μεταξύ Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ν.Π.Δ.Δ. θα πρέπει ο επιδιωκόμενος με την σύμβαση σκοπός να είναι σχετικός με τον, σύμφωνα με το καταστατικό του, σκοπό του Ν.Π.Δ.Δ.«….Πρέπει να θεωρείται επίσης αυτονόητο ότι ο Θεσμός των προγραμματικών συμβάσεων νομοθετήθηκε για την εξοικονόμηση και όχι για την διάθεση πόρων, πράγμα που σημαίνει ότι οι προγραμματικές συμβάσεις δεν είναι χρηματοδοτικός μηχανισμός…» « …Περαιτέρω η προγραμματική σύμβαση δεν μπορεί να λειτουργεί ως μηχανισμός απ΄ευθείας αναθέσεως έργων, προμηθειών, εργασιών κλπ..».

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Στην υπό κρίση υπόθεση, οι υποβληθείσες προς έλεγχο προγραμματικές συμβάσεις, με αντικείμενο τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας υλοποίησης των πράξεων  «Αντικατάσταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης στην Τ.Κ. Αγ. Παρασκευής Κόνιτσας» και «Αντικατάσταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης στην Τ.Κ. Διστράτου Κόνιτσας» από τον Δήμο Κόνιτσας στην Περιφέρεια Ηπείρου, υπεγράφησαν, στις 3.9.2021, από τον Δήμαρχο Κόνιτσας και τον Περιφερειάρχη Ηπείρου, αντίστοιχα, που εκπροσωπούν νομίμως τους άνω φορείς. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, οι εν λόγω υποβληθείσες προς έλεγχο προγραμματικές συμβάσεις, που έχουν ήδη συναφθεί μεταξύ των ανωτέρω συμβαλλόμενων μερών, απαραδέκτως εισάγονται στο Κλιμάκιο τούτο για άσκηση ελέγχου νομιμότητας. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι οι ως άνω προγραμματικές συμβάσεις δύναται να ελεγχθούν στο πλαίσιο του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας των εκτελεστικών τους συμβάσεων, οπότε και θα κριθεί η νομιμότητα του περιεχομένου και των κατ’ ιδίων όρων τους ως αναγκαίο πρόκριμα των τελευταίων (βλ. ΕλΣυν VI Τμ. 2226/2016, 3002/2014, 3237, 4143/2013, πρβλ 26/2017, Ε΄ Κλ. 453/2022).

Καταβολή προκαταβολής στο πλαίσιο της εκτέλεσης προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου ......, της ως άνω εταιρείας, του Συμβουλίου Αστικών Συγκοινωνιών ...... (Σ.Α.Σ. ......) και του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (Ε.Κ.Ε.Τ.Α.), με αντικείμενο τη λειτουργία του κέντρου εξυπηρέτησης μετακινούμενων (Κ.Ε.Μ.) του Δήμου(...)Στο άρθρο 100 του ν. 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης» (ΦΕΚ Α΄ 87), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8 παρ. 9 του ν. 4071/2012 (ΦΕΚ Α΄ 85/11.04.2012), ορίζεται ότι «1.α. Για τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας περιοχής, καθώς και για την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους, οι δήμοι, (…) τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν οι προαναφερόμενοι φορείς, (…) οι επιχειρήσεις Ο.Τ.Α., σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, (…) μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις (…) μεταξύ τους ή και με φορείς του δημοσίου τομέα της παρ. 6 του άρθρου 1 του ν. 1256/1982, μεμονωμένα ή από κοινού. (…) β. Στις Προγραμματικές Συμβάσεις επιτρέπεται και η συμμετοχή επιχειρήσεων των Ο.Τ.Α., σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, (…) 2.α. Στις Προγραμματικές Συμβάσεις απαραίτητα ορίζονται το αντικείμενο της σύμβασης, ο σκοπός και το περιεχόμενο των μελετών, των έργων, των προγραμμάτων ή των υπηρεσιών, ο προϋπολογισμός τους, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων, το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της σύμβασης, οι πόροι από τους οποίους θα καλυφθούν οι αναλαμβανόμενες οικονομικές υποχρεώσεις και η διάρκεια της σύμβασης. Επίσης ορίζεται το όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής της και οι αρμοδιότητές του, καθώς και ρήτρες σε βάρος του συμβαλλομένου που παραβαίνει τους όρους της προγραμματικής σύμβασης. 3. Οι συμβαλλόμενοι φορείς για την εκτέλεση των προγραμματικών συμβάσεων μπορεί να χρηματοδοτούνται (…) από τους προϋπολογισμούς των συμβαλλόμενων φορέων. (…) 4. (…)». Περαιτέρω, στο άρθρο 265 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, ΦΕΚ Α΄ 114) ορίζεται ότι «1. Δήμοι (…), μόνοι (…) δύνανται να συνιστούν ανώνυμες εταιρείες, οι οποίες λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις της εμπορικής και φορολογικής νομοθεσίας και τις ειδικότερες ρυθμίσεις των επόμενων παραγράφων (…) 3. Οι ανώνυμες εταιρείες Ο.Τ.Α. της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου δεν επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από Ο.Τ.Α. 4. Οι ανώνυμες εταιρείες Ο.Τ.Α., με εξαίρεση τις αναπτυξιακές ανώνυμες εταιρείες, δεν συμμετέχουν σε προγραμματικές συμβάσεις». Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 6 του ν. 1256/1982 «Για την πολυθεσία, την πολυαπασχόληση και την καθιέρωση ανωτάτου ορίου απολαβών στο δημόσιο τομέα (…)» (ΦΕΚ Α΄ 65): «Η αληθινή έννοια της παραγρ.1 του άρθρου 9 του νόμου 1232/1982 για την “επαναφορά σε ισχύ, τροποποίηση και συμπλήρωση των διατάξεων του Ν.Δ. 4352/1964 και άλλες διατάξεις” είναι ότι στο δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται όλοι οι κρατικοί φορείς ανεξάρτητα από το καθεστώς δημοσίου ή ιδιωτικού ή μικτού δικαίου που τους διέπει ήτοι: α) οι Κρατικές ή Δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκπροσωπούνται από το νομικό πρόσωπο του Δημοσίου, β) οι Κρατικοί ή Δημόσιοι Οργανισμοί σαν κρατικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, γ) οι Κρατικές ή Δημόσιες και παραχωρηθείσες επιχειρήσεις, όπως (…), δ) τα Κοινωφελή Ιδρύματα του Αστικού Κώδικα που περιήλθαν στο Δημόσιο και χρηματοδοτούνται ή επιχορηγούνται απ’ αυτό. (…), ε) Οι Τραπεζιτικές και άλλες ανώνυμες εταιρείες, στις οποίες (…), στ) τα κρατικά νομικά πρόσωπα που έχουν χαρακτηρισθεί από το νόμο ή τα δικαστήρια ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, όπως ο Οργανισμός Συγκοινωνιών Ελλάδος, ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός και που χρηματοδοτούνται ή επιχορηγούνται από οποιοδήποτε των προαναφερομένων νομικών προσώπων, ζ) Οι θυγατρικές ανώνυμες εταιρείες των πιο πάνω νομικών προσώπων των εδαφίων α΄ - στ΄ αυτής της παραγράφου, που ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από αυτά»

Μη νόμιμη προγραμματική σύμβαση που έχει συναφθεί μεταξύ Δήμου, Αθλητικού Οργανισμού (νπδδ) του Δήμου αυτού και Δημοτικής Επιχείρησης, γιατί η ανωτέρω δημοτική επιχείρηση έχει καταστεί, ως προς ένα μέρος της σύμβασης, μοναδική συμβαλλόμενη του Δήμου και ως το προς το λοιπό μέρος αυτής, του Αθλητικού Οργανισμού, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 225 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, που ορίζουν ότι ικανότητα σύναψης προγραμματικών συμβάσεων έχουν μόνο οι φορείς της περίπτωσης α της παραγράφου 1 του ανωτέρω άρθρου (μεταξύ των οποίων οι δήμοι και τα νπδδ, τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν), ενώ οι φορείς της περιπτ. β΄, μεταξύ των οποίων και οι δημοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις, επιτρέπεται να συμμετέχουν απλώς στις ως άνω προγραμματικές συμβάσεις

Προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Δήμου και του Εργαστηρίου Υδρογεωχημικής Μηχανικής και Αποκατάστασης Εδαφών του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου … Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, οι προγραμματικές συμβάσεις είναι συμφωνίες που θέτουν το γενικό πλαίσιο για την οργάνωση και διαχείριση δημοσίων υπηρεσιών και την άσκηση κρατικών δραστηριοτήτων διαμέσου των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης ή της καθ΄ ύλην αποκεντρωμένης διοίκησης, με τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας περιοχής και την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους. Τα νομικά πρόσωπα που μπορούν να συνάπτουν τέτοιες συμβάσεις με το Δημόσιο, μεταξύ τους ή και με φορείς του δημόσιου τομέα του άρθρου 1 παρ. 6 του ν. 1256/1982, προσδιορίζονται ειδικά και περιοριστικά στις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 225 του Δ.Κ.Κ., από τις οποίες προκύπτει ότι τα Α.Ε.Ι. και τα Εργαστήριά τους – τα οποία δεν διαφοροποιούνται από το νομικό πρόσωπο των Α.Ε.Ι., αφού ανήκουν σε Τμήματα των Α.Ε.Ι., δηλαδή λειτουργικές ακαδημαϊκές μονάδες στις οποίες διαιρούνται οι Σχολές των Α.Ε.Ι.- έχουν τη δυνατότητα να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με τους λοιπούς φορείς του άρθρου αυτού. Περαιτέρω, οι Ειδικοί Λογαριασμοί που συστήθηκαν στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. για την αξιοποίηση κονδυλίων επιστημονικής έρευνας, αποτελούν χωριστή ομάδα περιουσίας εντός της περιουσίας των Α.Ε.Ι και Τ.Ε.Ι, με διοικητική, διαχειριστική και δημοσιονομική αυτοτέλεια, δεν έχουν όμως χωριστή νομική προσωπικότητα από το εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο υπάγονται (βλ. Πρ. VII Τμ. 131/2006 και Αποφ. ΙV Τμ. 2197/2005, VΙ Τμ.1871/2004, 230/2005). Περαιτέρω όμως, η προαναφερθείσα προγραμματική σύμβαση δεν είναι νόμιμη, καθόσον, με εξαίρεση το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, το οποίο προκύπτει επαρκώς από το άρθρο 3 αυτής, δεν περιέχει λοιπά, αναγκαία για το κύρος της στοιχεία, αφού α) το αντικείμενο αυτής περιγράφεται κατά τρόπο γενικό, β) δεν προσδιορίζονται τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών, γ) δεν καθορίζονται οι πόροι από τους οποίους θα καλυφθούν οι αναλαμβανόμενες οικονομικές υποχρεώσεις, δ) δεν προβλέπονται ρήτρες για την περίπτωση παραβίασης από τα συμβαλλόμενα μέρη των υποχρεώσεών τους από τη σύμβαση και ε) δεν ορίζεται το όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής αυτής.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Προγραμματικές συμβάσεις:Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ Δήμου  και ανώνυμης εταιρείας, για την εκτέλεση και διαχείριση των έργων αποχέτευσης ακαθάρτων σε οικισμούς και δημοτικά διαμερίσματα του ιδίου Δήμου, διότι μη νομίμως επιχειρείται η επέκταση της δραστηριότητας της συγκεκριμένης εταιρείας στο δευτερεύον δίκτυο αποχέτευσης εντός της εδαφικής περιφέρειας του Δήμου, διά της συνομολόγησης της ανάληψης από Εταιρεία υπαγομένης στην αρμοδιότητα του Δήμου της διαχείρισης και εκμετάλλευσης του συγκεκριμένου δικτύου, αφού, ακόμη και εάν υποτεθεί ότι η προβλεπόμενη στο άρθρο 8 παρ. 3 του ν. 2744/1999 σύμβαση για την επέκταση αυτή, μπορεί να καταρτιστεί και ως προγραμματική του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, δεν έχει εκδοθεί κοινή υπουργική απόφαση για την έγκρισή της, κατά τα οριζόμενα στο ίδιο άρθρο, δεδομένου ότι δεν μπορεί να συναχθεί ότι τα μέρη θα επιχειρούσαν τη μεταξύ τους προγραμματική σύμβαση και χωρίς τον προαναφερόμενο όρο.

Στο άρθρο 98 παρ. 1 εδ. β΄ του Συντάγματος, όπως αναθεωρήθηκε με το από 6.4.2001 Ψήφισμα της Ζ΄ Αναθεωρητικής Βουλής (ΦΕΚ Α΄ 84/17.4.2001), ορίζεται ότι «1. Στην αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανήκουν ιδίως: α) ... β) Ο έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας στις οποίες αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή άλλο νομικό πρόσωπο που εξομοιώνεται με το Δημόσιο από την άποψη αυτή όπως νόμος ορίζει ...». Από την προαναφερόμενη διάταξη συνάγεται ότι σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο υπάγονται, πλέον, όλες ανεξαιρέτως οι συμβάσεις μεγάλης οικονομικής αξίας στις οποίες αντισυμβαλλόμενοι είναι το Δημόσιο ή άλλο Νομικό Πρόσωπο που εξομοιώνεται με το Δημόσιο από την άποψη αυτή, όπως οι συμβάσεις αυτές ειδικότερα θα καθοριστούν από το νόμο (κατά κατηγορία - είδος συμβάσεων ή ύψος ποσού) και τέτοιες είναι οι συμβάσεις που συνάπτονται είτε μεταξύ διαφόρων φορέων της δημόσιας διοίκησης (ομοιογενείς συμβάσεις) είτε μεταξύ ενός φορέα της δημόσιας διοίκησης (ανεξαρτήτως της μορφής της νομικής του οργάνωσης) και ενός ιδιώτη (ετερογενείς συμβάσεις). Αντίθετη άποψη σύμφωνα με την οποία στον ανωτέρω έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου εμπίπτουν μόνο οι εξ’ επαχθούς αιτίας συμβάσεις, ήτοι οι συμβάσεις εκείνες κατά τις οποίες α) ο δημόσιος φορέας και ο αντισυμβαλλόμενός του συνομολογούν στην ανταλλαγή παροχών (αμφοτεροβαρείς συμβάσεις), β) προέχον κίνητρο για τον ως άνω αντισυμβαλλόμενο είναι το κέρδος και γ) ο εν λόγω αντισυμβαλλόμενος αναλαμβάνει στο πλαίσιο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας τον εκ των πράξεων και επιλογών του οικονομικό - επιχειρηματικό κίνδυνο δε βρίσκει έρεισμα στο γράμμα αλλά ούτε και στη βούληση του συνταγματικού νομοθέτη, σκοπός του οποίου είναι η εξασφάλιση της νομιμότητας και της διαφάνειας στην εν γένει συμβατική δραστηριότητα του Δημοσίου και των άλλων φορέων της δημόσιας διοίκησης, από την άσκηση της οποίας αναλαμβάνονται σημαντικές οικονομικές υποχρεώσεις σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού ή των ειδικότερων προϋπολογισμών τους. Για την άσκηση, όμως, της ως άνω γενικής επί όλων των ανωτέρω συμβάσεων αρμοδιότητας ελέγχου που ανατέθηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο με την ως άνω διάταξη του Συντάγματος δηλαδή της αρμοδιότητας πέραν αυτής που ανατέθηκε στο Συνέδριο για τον έλεγχο συμβάσεων προμηθειών αγαθών, εκτέλεσης έργου και παροχής υπηρεσιών με το άρθρο 8 παρ. 1 ν. 2741/1999, όπως αυτή ισχύει, απαιτείται, περαιτέρω, η έκδοση νόμου εκτελεστικού της διάταξης αυτής του Συντάγματος με τον οποίο θα επεκτείνεται ο υποχρεωτικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και σε άλλες κατηγορίες συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας υπό τον όρο ότι η ευχέρεια αυτή του κοινού νομοθέτη δεν μπορεί να επεκταθεί σε σημείο που να καταλυθεί η γενική ελεγκτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί των δημοσίων συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας, η διατήρηση της οποίας τίθεται ως όριο στη σχετική νομοθετική ευχέρεια (Πράξη VI Τμ. 70/2003, Ζ΄ Κλιμ. 42, 159/2008).

Προγραμματικές συμβάσεις.Με τα δεδομένα αυτά, η σύναψη των άνω προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ του Δήμου ... και του Φο.Δ.Σ.Α. ...για τη συλλογή και μεταφορά αστικών στερεών αποβλήτων ήταν δυνατή, στο πλαίσιο δε αυτών των συμβάσεων επιτρεπτώς συμφωνήθηκε ότι οι καθυστερούμενες συμβατικές οφειλές του Δήμου προς το Φο.Δ.Σ.Α. δύναται να εξοφλούνται μέσω των παρακρατούμενων από τη Δ.Ε.Η. Α.Ε. εσόδων του Δήμου από το ανταποδοτικό τέλος καθαριότητας, ήτοι κατά τη διαδικασία που προβλέπεται για την πληρωμή της ετήσιας εισφοράς των δήμων προς τους Φο.Δ.Σ.Α., σύμφωνα με το άρθρο 9 του ν. 3854/2010. Επίσης, δεδομένου ότι οι εν λόγω προγραμματικές συμβάσεις, ως εκ της φύσης τους, καθορίζουν το γενικό πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων για την εκτέλεση των υπηρεσιών αποκομιδής και μεταφοράς απορριμμάτων, επιτρεπτώς, καταρχήν, η εκπλήρωση του συμβατικού τους αντικειμένου χώρισε κατόπιν κατάρτισης εκτελεστικών συμβάσεων μεταξύ του Φο.Δ.Σ.Α. και τρίτων ιδιωτών, η νομιμότητα των οποίων πάντως δεν δύναται να εξετασθεί στο πλαίσιο ελέγχου των ήδη κρινόμενων δαπανών, που ερείδονται αποκλειστικά στις προγραμματικές συμβάσεις. Ωστόσο, οι προγραμματικές αυτές συμβάσεις δεν είναι νόμιμες, διότι δεν έχουν το ελάχιστο νόμιμο αναγκαίο περιεχόμενο. Ειδικότερα, δεν προκύπτει από το περιεχόμενό τους ή από τα στοιχεία του φακέλου ότι συνέτρεξαν συγκεκριμένοι και σαφείς αντικειμενικοί λόγοι που καθιστούσαν αδύνατη την εκ μέρους του Δήμου ... άσκηση της αρμοδιότητάς του για τη συλλογή και μεταφορά των στερεών αποβλήτων της Νήσου ... με ίδια μέσα, καθόσον ούτε στο κείμενο των συμβάσεων ούτε στις εγκριτικές αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου ... αναφέρονται συγκεκριμένα στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει πράγματι η αδυναμία του Δήμου να εκτελέσει τις επίμαχες υπηρεσίες διά των αρμοδίων υπηρεσιών του, αλλά γίνεται μόνον αόριστη επίκληση της μη επάρκειας της υλικοτεχνικής υποδομής και του προσωπικού του. Επίσης, οι συμβάσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν αναλυτικό προϋπολογισμό (κοστολόγηση) των υπηρεσιών ή των επιμέρους κατηγοριών υπηρεσιών σε αντιστοιχία με συγκεκριμένες κατηγορίες δαπανών (λ.χ. κόστος μισθοδοσίας, κόστος χρήσης μηχανημάτων ή οχημάτων κ.λπ.), έστω και κατά προσέγγιση, έτσι ώστε από το άθροισμα των επιμέρους προϋπολογισμών να προκύπτει και, επομένως, να δικαιολογείται ο συνολικός προϋπολογισμός τους. Αντιθέτως, σ’ αυτές περιλαμβάνονται αορίστως κατ’ αποκοπή ποσά που προορίζονται για τη χρηματοδότηση των εν λόγω υπηρεσιών, η δε αοριστία ως προς τη μέθοδο υπολογισμού της προϋπολογιζόμενης δαπάνης τους επιτείνεται ιδιαίτερα από το ότι οι δύο προγραμματικές συμβάσεις, αν και αφορούν σε χρονικά διαστήματα με διαφορετική διάρκεια –η πρώτη έχει διάρκεια πέντε μηνών (από 28.7.2016 έως 31.12.2016) ενώ η δεύτερη έχει ετήσια διάρκεια (από 17.1.2017 έως 16.1.2018) - εντούτοις έχουν ακριβώς το ίδιο οικονομικό αντικείμενο. Εξάλλου, ούτε στο κείμενο των προγραμματικών συμβάσεων προσδιορίζεται σαφώς ούτε επισυνάπτεται σ’ αυτές, ως παράρτημα, το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής τους. Τέλος, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει αναμφίβολα ότι ο δικαιούχος της εντελλόμενης με το 16, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα δαπάνης, που αφορά στο έτος 2017, δεν έχει εισπράξει το αντίστοιχο ποσό από τη Δ.Ε.Η. Α.Ε. μέσω της διαδικασίας παρακράτησης δημοτικών εσόδων, κατά το σχετικό όρο της προγραμματικής σύμβασης, δεδομένου ότι με την προσκομιζόμενη 15151/6.12.2017 βεβαίωση του Δημοτικού Ταμία του Δήμου ... βεβαιώνεται μόνο για το έτος 2016 ότι δεν έχει καταβληθεί η οφειλόμενη εισφορά μέσω της παραπάνω διαδικασίας.

Συμμετοχή του Δήμου στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου:Με τα δεδομένα αυτά η ελεγχόμενη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου υποκρύπτει ανεπίτρεπτη κατά νόμο επιχορήγηση της .....-... από το Δήμο ...... Και τούτο, διότι:Α) Η ελεγχόμενη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου δεν αποτελεί επένδυση, καθόσον τα χρήματα δεν διατίθενται για την απόκτηση νέων ή τη βελτίωση των ήδη υπαρχόντων διαρκών και σταθερών μέσων (ακινήτων, μηχανολογικού ή άλλου εξοπλισμού κ.λπ.), που η .....-... χρησιμοποιεί για την παροχή των υπηρεσιών της, με σκοπό τη βελτίωση ή αύξηση των υπηρεσιών αυτών. Τούτο προκύπτει από τα εξής: i) Από το γεγονός ότι τα χρήματα αναμένεται να διατεθούν για την υλοποίηση των εκτιθέμενων στη σκέψη 3.Δ. έργων, τα οποία δεν διαφέρουν από τα έργα που μέχρι τώρα η .....-... έχει αναλάβει με τις εκτιθέμενες στη σκέψη 3.Γ. συμβάσεις παραχώρησης υπηρεσίας ή προγραμματικές συμβάσεις και τα οποία αποτελούν το μέσο για να καταστεί εφικτή η παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών από το Δήμο ..... προς τους δημότες και επισκέπτες του με σκοπό την ποιοτικότερη διαβίωση και κυκλοφορία τους μέσα στο Δήμο αυτό. Επίσης, στο συμπέρασμα της οικονομοτεχνικής μελέτης (σελ. 82) σημειώνεται ότι με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου εξασφαλίζεται            η φερεγγυότητα της .....-... απέναντι στα τραπεζικά ιδρύματα για την έκδοση εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης και πιθανών προκαταβολών που είναι απαραίτητες και υποχρεωτικές για την υλοποίηση των αναπτυξιακών προγραμ-μάτων της και, επίσης, αν και στο ίδιο συμπέρασμα σημειώνεται αορίστως ότι με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου επιτυγχάνεται η υλοποίηση επενδυτικού προγράμματος με την αναβάθμιση του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και του λογισμικού, ώστε να παρέχει υψηλά επίπεδα υπηρεσιών, η σημείωση αυτή δε συμφωνεί με την υπόλοιπη οικονομοτεχνική μελέτη στην οποία καταγράφονται οι δράσεις στις οποίες αναμένεται να διατεθούν τα χρήματα και, επιπλέον, με την αναφορά στη σελ. 52 αυτής σύμφωνα με την οποία για την υλοποίηση των ως άνω έργων, δεν απαιτείται διάθεση πόρων σε κτίρια, εγκαταστάσεις γραφείων, οικόπεδα, πλατείες ή λοιπές κατηγορίες ακινήτων, καθώς οι όποιες παρεμβάσεις απαιτηθούν, θα εφαρμοστούν στους αντίστοιχους χώρους του Δήμου όπου θα λαμβάνει χώρα η παρεχόμενη υπηρεσία, αλλά θα απαιτηθούν σημαντικές ανθρω-ποώρες εργασίας και σε περιπτώσεις ιδιαίτερα εξειδικευμένων αντικειμένων (πληροφορικής), για τις οποίες δεν θα επαρκεί το προσωπικό της εταιρείας, οι ανάγκες σε εξειδικευμένο προσωπικό θα καλυφθούν με συνεργασίες με τρίτους επαγγελματίες. Ωστόσο, η ανάπτυξη της συνήθους δραστηριότητας της .....-... δεν μπορεί να θεωρηθεί επένδυση κατά την ανωτέρω έννοια. ii) Ο κύκλος εργασιών της .....-... προκύπτει κατά τις χρήσεις 2020 έως και 2022 αποκλειστικά από τα εκτιθέμενα στην οικονομοτεχνική μελέτη έργα, τα οποία χρηματοδοτούνται με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, ενώ κατά τη χρήση 2019 από τα έργα σε εξέλιξη κατά το μεγαλύτερο μέρος του (6.050.00,00 ευρώ) και από τα νέα έργα (265.805,00 ευρώ). Η ικανότητα δε της εταιρείας να δημιουργεί κέρδη από τους διαθέσιμους πόρους της κυμαίνεται από το 1,5% κατά τη χρήση 2019 σε 1,64% κατά το τέλος της χρήσης 2021, δηλαδή μία αύξηση της τάξης του 9.3%. Δηλαδή, τα νέα έργα αποτελούν το αντικείμενο δράσης της επιχείρησης, δηλαδή την παροχή των υπηρεσιών από την οποία προκύπτει ο τζίρος της, ο οποίος κυμαίνεται περίπου στα ίδια επίπεδα μεταξύ έργων σε εξέλιξη και νέων έργων (6.050.000,00 ευρώ κατά τη χρήση 2019 έναντι 6.507.180,00 ευρώ κατά τη χρήση 2022, δηλαδή μία αύξηση της τάξης του 7,5%). Η έστω μικρή ως άνω αύξηση του κύκλου εργασιών και της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας, δεν εμφανίζονται ως συνέπεια ή με οποιοδήποτε τρόπο συνδέονται με την απόκτηση ή βελτίωση της παραγωγικής υποδομής της εταιρείας, ούτε η προσθήκη καταστατικού σκοπού υπό στοιχείο ΚΘ) (βλ. σκέψη 3.Α.) συνδέεται με την απόκτηση συγκεκριμένων σταθερών μέσων για την υλοποίησή του. iii) Δεν προσδιορίζεται ορισμένη ωφέλεια (έστω και μη οικονομική) αλλά πάντως σαφώς προσδιορισμένη και μετρήσιμη για την επιχείρηση. Η αναφορά των εσόδων που θα εισέλθουν στα ταμεία του Δήμου ..... ή των ωφελειών που θα έχουν οι δημότες και επισκέπτες του δεν μπορεί να θεωρηθεί και ωφέλεια της .....-..., καθόσον αυτή αποτελεί διάφορο του Δήμου ..... νομικό πρόσωπο, η υλοποίηση των καταστατικών σκοπών του οποίου είναι το μέσο για την επίτευξη από το Δήμο ..... των αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων του, μεταξύ των οποίων είναι η ρύθμιση της κυκλοφορίας και στάθμευσης των οχημάτων εντός των ορίων του και η χρήση κάθε τεχνολογίας κατά την παροχή των υπηρεσιών του προς τους δημότες του ή τους επισκέπτες του.Β) Μέρος των χρηματοδοτούμενων από την αύξηση κεφαλαίου έργων φαίνεται να καλύπτεται από τις ήδη συναφθείσες συμβάσεις παραχώρησης υπηρεσίας ή προγραμματικές συμβάσεις μεταξύ του Δήμου ..... και της .....-... (βλ. σκέψη 3.Γ.), το δε ως άνω επιχείρημα που τέθηκε από την Επίτροπο δεν απαντήθηκε ειδικώς από το Δήμο ..... με διάκριση και συγκεκριμένη αναφορά του πεδίου το οποίο κάθε έργο καλύπτει επιπλέον του πεδίου που έχει ήδη αναληφθεί προς κάλυψη με τις ήδη συναφθείσες προγραμματικές συμβάσεις ούτε τέτοια διάκριση μπορεί να συναχθεί από το περιεχόμενο της οικονομοτεχνικής μελέτης. Αντιθέτως, το περιεχόμενο του υπό στοιχείο 1 έργου, όπως προκύπτει από την περιγραφή του στις σελ. 28 έως 31 της οικονομοτεχνικής μελέτης, φαίνεται να ομοιάζει με αυτό του ήδη σε εξέλιξη έργου για την αναβάθμιση, ψηφιακή σύγκλιση και συντήρηση του ολοκληρω-μένου συστήματος ελεγχόμενης στάθμευσης - σελ. 56 έως 64 και, επίσης, από την οικονομοτεχνική μελέτη δεν προκύπτει το υπό στοιχείο 2 έργο σε ποιους υπογείους σταθμούς αφορά, ώστε να προκύπτει ότι πρόκειται για υπόγειους σταθμούς πέραν των ήδη αναληφθεισών με τις εκτιθέμενες στη σκέψη 3.Γ. συμβάσεις παραχώρησης υπηρεσίας ή προγραμματικές συμβάσεις, τις οποίες ήδη εκτελεί η .....-....