Συμπληρωματική σύμβαση. Αποζημίωση για σταλίες μηχανημάτων Μη νόμιμη η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, που αφορά στην καταβολή δαπανών καθυστερήσεων, μειωμένης απόδοσης και μετακινήσεων μηχανημάτων και προσωπικού, λόγω των εμποδίων στην εκτέλεση του έργου που προκύπτουν από τις ανασκαφικές εργασίες που εκτελεί η προσληφθείσα αρχαιολόγος, καθόσον σε άρθρο του τιμολογίου της μελέτης ορίζεται ότι οι εν λόγω δαπάνες περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο των τιμών του τιμολογίου και κατά συνέπεια είχαν συνυπολογιστεί στον αρχικό προϋπολογισμό του έργου. Και αν θεωρηθεί ότι η υπό κρίση σύμβαση αφορά στην καταβολή αποζημίωσης στον ανάδοχο για τυχόν ζημίες που προκύπτουν από την αναμονή των μηχανημάτων και των εργατών κατά την εκτέλεση των ανασκαφικών εργασιών (σταλίες), η δαπάνη αυτή, πέραν του ότι γίνεται χωρίς να προκύπτει η τήρηση της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 36 παρ. 11 ν. 3669/2008 (υπερημερία του κυρίου του έργου, ύπαρξη θετικής ζημίας, έγγραφη όχληση αναδόχου), δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης.

Παράταση με αναθεώρηση.Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, καθόσον η παράταση της προθεσμίας αποπεράτωσης του έργου χορηγήθηκε «με αναθεώρηση», δεδομένου ότι η καθυστέρηση στην εκτέλεση των αναγκαίων εργασιών δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα της αναδόχου κοινοπραξίας,αλλά αφενός στους ως άνω μνημονευόμενους στην από 6.12.2010 αίτηση της τελευταίας παράγοντες, που καθιστούσαν αδύνατη την ολοκλήρωση του έργου και, αφετέρου, στην καθυστέρηση πληρωμής του 3ου λογαριασμού αυτού, όπως άλλωστε ρητώς αναφέρεται και στην 359/2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ...... Ως εκ τούτου, δεν τυγχάνει εφαρμογής εν προκειμένω η διάταξη του άρθρου 48 του ν. 3669/2008, που θεσπίζει την υποχρέωση της διευθύνουσας υπηρεσίας για διαχωρισμό των εργασιών και επιβολή των σχετικών ποινικών ρητρών. Περαιτέρω, σε κάθε περίπτωση, η υποβληθείσα εκ μέρους της αναδόχου από 12.1.2011 ειδική δήλωση διακοπής των εργασιών περιείχε όλα τα απαιτούμενα από τη διάταξη του άρθρου 62 του ν. 3669/2008 στοιχεία.

Χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου .........., που αφορούσε στην καταβολή στη φερόμενη ως δικαιούχο εργοληπτική εταιρεία «..........», ανάδοχο του έργου «Βελτίωση κοινόχρηστων χώρων Δημοτικής Ενότητας ..........», ποσού 32.250,65  ευρώ ως αποζημίωση θετικών ζημιών. (...)Με τα δεδομένα αυτά και ενόψει των διατάξεων που αναφέρθηκαν στην σκέψη 2 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μη νομίμως εκκαθαρίζεται το ποσό της αποζημίωσης θετικών ζημιών στην ανάδοχο του έργου, χωρίς να έχει συμψηφιστεί αυτή με τους οφειλόμενους τόκους υπερημερίας για την καθυστερημένη εξόφληση του λογαριασμού, σύμφωνα με το άρ. 36 παρ. 11 του ν. 3669/2008, το οποίο είναι εφαρμοστέο και στην περίπτωση ματαίωσης διάλυσης της σύμβασης και συνακόλουθης καταβολής αποζημίωσης θετικών ζημιών, που προκλήθηκαν από τη διακοπή των εργασιών λόγω καθυστέρηση πληρωμής. Περαιτέρω, βασίμως προβάλλει ο Επίτροπος ότι δεν προκύπτει ο τρόπος υπολογισμού του εντελλόμενου ποσού. Α) Τόσο στην αίτηση αποζημίωσης, όσο και στην ως άνω απάντηση - ένσταση της αναδόχου δεν αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα του προσωπικού, ώστε να μπορεί να γίνει παραβολή με τα προσκομιζόμενα στοιχείαΒ) Προσκομίζονται μεν συμβάσεις παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών με τον .......... και με τον .......... (σύμβουλοι - πολιτικοί μηχανικοί), ωστόσο δεν προκύπτει αποκλειστική απασχόληση τους στο συγκεκριμένο έργο, αλλά γενικά στην εταιρεία. Γ)Προσκομίζονται τιμολόγια παροχής υπηρεσιών συμβούλων επιχειρήσεων, τεχνικών συμβούλων και πολιτικών μηχανικών για παροχή υπηρεσιών σε χρονικά διαστήματα που δεν συμπίπτουν με το επίμαχο (...)Τέλος, η επίμαχη αποζημίωση δεν συνιστά παράδοση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών εξ επαχθούς αιτίας σύμφωνα με το άρθρο 2 του ν. 1642/1986, ώστε να επιβάλλεται φόρος προστιθέμενης αξίας, και επομένως η επιβολή του ποσού του Φ.Π.Α. επί της ως άνω αποζημίωσης δεν είναι νόμιμη. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί. (Μη ανακλητέα από την Ελ. Συν. Τμ. 7 Πράξη 26/2017)

Αρδευτικό δίκτυο- συμπληρωματική σύμβαση...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, εξ αιτίας των οποίων φέρεται ότι κατέστησαν αναγκαίες οι εργασίες που περιλαμβάνονται στη συμπληρωματική σύμβαση, δεν δικαιολογούν τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.  Ειδικότερα, οι εργασίες αποκατάστασης της στήριξης και της άρδευσης των δενδοκαλλιεργειών, καθώς και οι εργασίες αποκατάστασης της ροής των χωμάτινων υδραυλάκων για την άρδευση αυτών, συνιστούν ανεπίτρεπτη, εκ των υστέρων (μετά τη δημοπράτηση του έργου) ουσιώδη τροποποίηση του τεχνικού αντικειμένου του έργου, καθώς δεν προβλέπονταν στην αρχική σύμβαση, δεν ήταν γνωστές στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά την υποβολή της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσαν τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου. Η δε επικαλούμενη μεταβολή των συνθηκών της αγροτικής δραστηριότητας, λόγω της παρέλευσης εξαιρετικά μεγάλου χρονικού διαστήματος από την κατάρτιση των τευχών δημοπράτησης του έργου και τη δημοπράτηση αυτού, δεν συνιστά εν προκειμένω απρόβλεπτη περίσταση, δεδομένου ότι, μέχρι την αρχική συμβατική προθεσμία περαίωσης του έργου (31.3.2016), δεν είχε ουσιαστικά ξεκινήσει η εκτέλεση των εργασιών αυτού, για λόγους που ανάγονται αποκλειστικά στη σφαίρα ευθύνης της αναθέτουσας αρχής, ήτοι στην έλλειψη των προαπαιτούμενων για την έναρξη εκτέλεσης των εργασιών αδειών και μελετών (οριοθέτηση χειμάρρων, άδεια αξιοποίησης υδατικών πόρων, πρωτόκολλα χαρακτηρισμού Δασαρχείου, έγκριση επέμβασης σε εκτάσεις που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία, μελέτες κτηματογράφησης των ζωνών κατάληψης, εδαφοτεχνική μελέτη, υδρογεωλογική μελέτη, απαλλοτριώσεις -  βλ. ανωτέρω §7.8, 7.9, 7.19), περιστάσεις που οδήγησαν τον ανάδοχο να προβεί σε δηλώσεις διακοπής εργασιών και την αναθέτουσα αρχή σε έγκριση αποζημίωσης θετικών ζημιών αυτού, όπως προαναφέρθηκε (βλ. ανωτέρω § 7.11 και 7.17)...(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εκτέλεση των ανωτέρω συμπληρωματικών εργασιών και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Μη νόμιμη η εξόφληση του 1ου λογαριασμού του έργου «Ανάπλαση δημοτικού σχολείου», διότι μη νόμιμα  υποκαταστάθηκε ο ανάδοχος του έργου από την υπεργολάβο εργοληπτική επιχείρηση, καθόσον η ανωτέρω σύμβαση δεν εγκρίθηκε από τον Δήμο και ο ανάδοχος δεν διατήρησε ποσοστό των εργασιών της σύμβασης έργου που να αντιστοιχεί τουλάχιστο στο 70% της αξίας αυτής (άρθρα 68 και 69 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008).

Kαταβολή τόκων υπερημερίας λόγω καθυστέρησης πληρωμής λογαριασμού(....)Υπό τις περιστάσεις αυτές και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην μείζονα σκέψη της παρούσας, ο λόγος ότι απαιτείτο υποβολή έγγραφης όχλησης από την κοινοπραξία για την έναρξη της τοκοφορίας του 28ου λογαριασμού του έργου, ενώ τέτοια όχληση δεν απαιτείται, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του π.δ. 166/2003, οι οποίες είναι εφαρμοστέες εν προκειμένω, κατά τα προεκτεθέντα,  είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Συνεπώς, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Παροχή οδηγιών για την ορθή εφαρμογή της ΠΟΛ. 1163/2016 (Β΄3779) απόφασης του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων (ΓΓΔΕ), σε συνδυασμό με την ΠΟΛ. 1006/2013 (Β’ 19) απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων (ΓΓΔΕ), σχετικά με τη δήλωση διακοπής εργασιών φυσικού προσώπου με βάση τον πραγματικό χρόνο παύσης των εργασιών τους. 

Δημόσια έργα-συμπληρωματική σύμβαση:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι νομίμως ...εγκρίθηκε η απευθείας ανάθεση των άνω συμπληρωματικών εργασιών στην αρχική ανάδοχο του έργου. Και τούτο διότι η επίμαχη απευθείας ανάθεση βρίσκει αυτοτελές έρεισμα στο άρθρο 28 του ν. 3669/2008, δοθέντος ότι  κατά την υλοποίηση της επίμαχης εργολαβίας απαιτείται η λήψη ιδιαίτερων μέτρων ασφαλείας, τα οποία θα αναιρούνταν ή σε κάθε περίπτωση θα διασαλεύονταν ουσιωδώς στην περίπτωση ανάθεσης των εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης σε άλλη, πλην της αρχικής αναδόχου, εργοληπτική επιχείρηση.  

Η, κατά το άρθρο 9 παρ.4 του Ν 1418/84, αποζημίωση που καταβάλλεται στον ανάδοχο εκτελέσεως δημοσίου έργου, στην περίπτωση που αυτός συμφωνεί για τη ματαίωση της διαλύσεως της σχετικής συμβάσεως, ορίζεται ισόποση με τη θετική ζημία που υφίσταται ο ανάδοχος, εξ αποκλειστικής υπαιτιότητας του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου. Η, εν λόγω, αποζημίωση περιλαμβάνει και την εφ’ άπαξ υπολογιζόμενη διαφορά μεταξύ των συμβατικών τιμών των υλικών και εργασιών και των τιμών, που θα καταβάλλει αποδεδειγμένως ο ανάδοχος για την εξασφάλιση των ιδίων εργασιών και υλικών, εφόσον η διαφορά αυτή, η οποία δύναται να προκύψει κατά το διάστημα από το χρόνο της πραγματικής διακοπής των εργασιών μέχρι την έγκριση της συμφωνίας του αναδόχου, δεν καλύπτεται από την αναθεώρηση των δαπανών των εν λόγω συμβατικών τιμών (εργασιών και υλικών).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ (..) ζητείται η ανάκληση της 109/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την ανάθεση από τον αιτούντα Δήμο στην ήδη παρεμβαίνουσα εργοληπτική επιχείρηση της εκτέλεσης του έργου (..) Το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη πράξη του έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης με την ανάδοχο και ήδη παρεμβαίνουσα εργοληπτική επιχείρηση «Κ. ... Α.Τ.Ε.» για την εκτέλεση του ως άνω έργου, καθόσον από τα τεύχη δημοπράτησης αυτού δεν μπορεί να διακριβωθεί με σαφήνεια τι περιλαμβάνεται τελικά στο τεχνικό και οικονομικό αντικείμενό του, με συνέπεια να παραβιάζονται οι αρχές της διαφάνειας και του ανταγωνισμού και να υπάρχει κίνδυνος, κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, να διευρυνθεί ή να μειωθεί το αντικείμενό του, ήτοι να εκτελεσθεί έργο διάφορο πλέον ή έλασσον αυτού που δημοπρατήθηκε.(..) Όμως, όπως βάσιμα προβάλλεται με την κρινόμενη αίτηση, ...τεχνικής περιγραφής οικοδομικών εργασιών, σε συνδυασμό ιδίως με τις αναλυτικές, κατ’ είδος και ποσότητα, περιγραφές των οικοδομικών και Η/Μ εργασιών που εμπεριέχονται στους προαναφερόμενους ...προϋπολογισμούς μελετών οικοδομικών και Η/Μ εργασιών, προκύπτει ανενδοίαστα και με σαφήνεια το τεχνικό και οικονομικό αντικείμενο του επίμαχου έργου και, ως εκ τούτου, δεν γεννάται ζήτημα παραβίασης των αρχών της διαφάνειας και του υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού, ούτε συντρέχει κίνδυνος εκτέλεσης έργου διάφορου του δημοπρατηθέντος, όπως εσφαλμένα δέχθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη του το Κλιμάκιο. Τούτο, άλλωστε, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι στον επίμαχο διαγωνισμό συμμετείχε, κατά τα ανωτέρω, μεγάλος αριθμός εργοληπτικών επιχειρήσεων (15), οι οποίες προσέφεραν ικανοποιητικά ποσοστά έκπτωσης ...., χωρίς να ασκήσουν οιεσδήποτε ενστάσεις κατά των όρων της διακήρυξης ή να ζητήσουν διευκρινίσεις σχετικά με το οικονομικό και τεχνικό αντικείμενο του δημοπρατούμενου έργου. (..) Aνακαλει την 109/2015 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.)