Προσυμβατικός έλεγχος.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη δεύτερη (ΙΙ) νομική σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθά το Κλιμάκιο έκρινε ότι είναι κατά χρόνο αναρμόδιο να διενεργήσει προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας για τις εργασίες υπό στοιχ. α΄ και β΄ της συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον οι εργασίες αυτές είχαν ήδη εκτελεστεί. Ο δε προβαλλόμενος ισχυρισμός των αιτουσών εταιρειών ότι οι σχετικές εργασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί, αλλά έχει εκτελεστεί μόνον ένα μέρος αυτών (ποσοστό 20% περίπου) είναι απορριπτέος προεχόντως ως αλυσιτελής, καθόσον ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει έργο «υπό εκτέλεση», δηλαδή έργο του οποίου οι εργασίες θα εκτελεσθούν μετά την κρίση του Δικαστηρίου ότι η οικεία διαδικασία είναι νόμιμη και όχι σύμβαση, η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς. Εξάλλου, οι αιτούσες δεν επικαλούνται ούτε από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι οι εν λόγω εργασίες ανατέθηκαν κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 44 του π.δ.609/1985, ούτε ότι τηρήθηκε η προβλεπόμενη σ’ αυτές διαδικασία (σύνταξη τεχνικής περιγραφής των εργασιών από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, αιτιολόγηση του επείγοντος, εκτίμηση της δαπάνης και έγκριση αυτών από την Προϊσταμένη Αρχή, βλ. και αποφ. 2093/2011 Μείζονος – Επταμελούς Σύνθεσης Ελ. Συν.). Περαιτέρω, αναφορικά με τις υπό στοιχείο γ΄ εργασίες, το Τμήμα κρίνει, σύμφωνα και με όσα εκτέθηκαν στην τρίτη (IΙΙ) σκέψη, ότι νομίμως παρατάθηκε η προθεσμία εκτέλεσης του έργου, καθόσον η σχετική εγκριτική πράξη (1746004/14.7.2011) του Διευθυντή Παραγωγής του ….. εκδόθηκε εντός ευλόγου χρόνο από τη λήξη της προηγούμενης νόμιμης παράτασής της, ύστερα από σχετική αίτηση της …. η οποία υποβλήθηκε πριν από την παρέλευση της εν λόγω προθεσμίας, κατά παραδοχή του σχετικού προβαλλόμενου λόγου ανάκλησης. Περαιτέρω, μετά την προσκόμιση, με το από 11.9.2011 υπόμνημα της αιτούσας …., της 1746259/25.8.2011 απόφασης του Διευθυντή Παραγωγής του …., με την οποία, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 65 του ν. 3669/2008, εγκρίθηκε η υποκατάσταση της αρχικής αναδόχου του έργου από την εν λόγω εργοληπτική επιχείρηση, το Τμήμα κρίνει ότι καλύπτεται η σχετική πλημμέλεια (βλ. σχετ. απόφ. VI Τμ. 91/2011). Τέλος, σύμφωνα και με όσα εκτέθηκαν στην πέμπτη (V) νομική σκέψη, οι αναφερόμενες υπό στοιχείο γ΄ της συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες, οι οποίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από αυτή χωρίς τη δημιουργία προβλημάτων για την αναθέτουσα αρχή, οφείλονται, κατά την κρίση του Τμήματος, σε απρόβλεπτες περιστάσεις, δηλαδή αιφνίδια πραγματικά περιστατικά, τα οποία αντικειμενικά, κατά τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, όπως βάσιμα προβάλλεται με τις υπό κρίση αιτήσεις. Ειδικότερα, οι εργασίες αυτές (διατήρηση της παράκαμψης του σίφωνα, με μόνιμη άντληση μέχρι την ολοκλήρωση της διάβασης) κατέστησαν αναγκαίες λόγω της αιφνίδιας ανόδου της στάθμης των υπογείων υδάτων πέραν των ορίων που είχαν διαπιστωθεί από τις γεωτεχνικές μελέτες εφαρμογής που είχαν εκπονηθεί από την ανάδοχο σε συνδυασμό με τις ιδιότητες του υπεδάφους που δεν είχε τη δυνατότητα απορρόφησης της πλεονάζουσας ποσότητας υδάτων, γεγονός που αντικειμενικά δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης του έργου, καθόσον αφενός μεν η άνοδος της στάθμης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα οφειλόταν σε ασυνήθιστα έντονη άρδευση των 10.000 στρεμμάτων της περιοχής και αφετέρου η σύσταση του υπεδάφους στο κέντρο του εκτελούμενου έργου ήταν σημαντικά διαφοροποιημένη σε σχέση με αυτήν που είχε εντοπισθεί στο σημείο, όπου έγιναν, όπως ήταν τεχνικά δυνατό, οι γεωτεχνικές έρευνες.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.Μ.Ε.Σ./1/2012

Διαμόρφωση σύνδεσης οδού με κόμβο..ζητείται η ανάκληση της 383/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Όπως δε έγινε δεκτό ανωτέρω, στην οριστική μελέτη οδοποιΐας, ως προς τον καθορισμό των παραμέτρων του έργου αναφορικά με τα χαρακτηριστικά της περιοχής εκτέλεσης αυτού, είχαν ήδη επισημανθεί επαρκώς οι αναγόμενες, στα αλληλοδιασταυρούμενα υπάρχοντα πυκνά δίκτυα (οδικό δίκτυο, δίκτυο υδάτινης απορροής και δίκτυο εγγειοβελτιωτικών έργων), ιδιαιτερότητες του χώρου εκτέλεσης του έργου. Το γεγονός αυτό συνέτεινε στον περιορισμό, κατά το δυνατόν, των αναγκαίων πρόσθετων επειγουσών εργασιών, οι οποίες απαιτούνταν για την αντιμετώπιση των προκληθεισών, λόγω της απότομης ανύψωσης του υδροφόρου ορίζοντα, έκτακτων περιστάσεων (ήτοι της μεταβολής της σύστασης του υπεδάφους, της αδυναμίας του υπάρχοντος δικτύου απορροής υδάτων να απορροφήσει τα προκληθέντα από τα έντονα καιρικά φαινόμενα όμβρια ύδατα και της ολικής έμφραξης και θραύσης του υπάρχοντος αγωγού απορροής ομβρίων υδάτων) και οι οποίες, σύμφωνα με την οικεία τεχνική περιγραφή, αφορούσαν : α) στην κατασκευή νέου αγωγού ομβρίων Φ500, καθώς ο υπάρχων αγωγός, όπως προαναφέρθηκε, δεν λειτουργούσε και β) σε εργασίες εξυγίανσης της υπόβασης του οδοστρώματος με λιθορριπή λατομείου, ώστε να αντιμετωπιστεί η λάσπη που διαπιστώθηκε κατά την εκτέλεση των πρώτων εκσκαφών, λόγω της ανύψωσης της στάθμης των υδάτων, προκειμένου να καταστεί εφικτό να ολοκληρωθούν στη συνέχεια οι προβλεπόμενες στην κύρια σύμβαση εργασίες οδοστρωσίας και ασφαλτόστρωσης, οι οποίες δεν θα ήταν δυνατό να εκτελεστούν, χωρίς να έχει προηγηθεί η εκτέλεση των επίμαχων εξυγιαντικών εργασιών που αποτέλεσαν το αντικείμενο της δοθείσας από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία εντολής. Οι ανωτέρω δε εκτελεσθείσες επείγουσες πρόσθετες εργασίες εξειδικεύονται επαρκώς και περιγράφονται αναλυτικά στον πίνακα εκτίμησης της δαπάνης εργασιών, ο οποίος επισυνάπτεται στην εντολή εκτέλεσης αυτών. Με τα δεδομένα αυτά, και όσα εξετέθησαν στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει η κρινόμενη αίτηση να γίνει δεκτή, η προσβαλλόμενη πράξη να ανακληθεί και να επιτραπεί η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, με αντικείμενο τις ως άνω εκτελεσθείσες επείγουσες πρόσθετες εργασίες..Ανακαλεί την 383/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι συγκεκριμένες δαπάνες, καίτοι ανατίθενται κατά την ίδια ημέρα, ανήκουν σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία, διότι οι μεν εργασίες διεξαγωγής αναλύσεων του πόσιμου ύδατος έχουν ως αντικείμενο απλώς τη διαπίστωση από βιολογικής απόψεως της ποσιμότητας του νερού του Δήμου, η δε σύμβαση με το ...... Πανεπιστήμιο ...... έχει ως σκοπό τη διερεύνηση της προέλευσης του χρωμίου από γεωγενή (από την υδρόλυση οφιολιθικών πετρωμάτων) ή ανθρωπογενή (από τη βιομηχανία) αίτια, την ποσοτικοποίηση αυτών με τη χρήση σταθερών ισοτόπων (του 53Cr και 52Cr) και τον εντοπισμό του ρυπαίνοντα, ενώ η σύμβαση με το ...... Πανεπιστήμιο ...... αποσκοπεί, μετά τον προσδιορισμό των πηγών ρύπανσης των υπόγειων υδάτων, στην αποκατάσταση και εξυγίανση του περιβαλλοντικού διαμερίσματος των υδροφόρων οριζόντων που έχουν ρυπανθεί. Επομένως, νομίμως ανατέθηκαν ως αυτοτελή και εξειδικευμένα ερευνητικά έργα, απευθείας, λόγω ποσού, οι αναλύσεις των υδάτων στην εταιρεία ...... Α.Ε. και με προγραμματικές συμβάσεις αφενός οι εργασίες εντοπισμού της προέλευσης του χρωμίου, που αφορούν το ευρύτερο γεωπεριβάλλον (έδαφος και πετρώματα), στο ...... Πανεπιστήμιο ......, αφετέρου οι εργασίες διερεύνησης και αποκατάστασης της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων στο ...... Πανεπιστήμιο .......

Κατασκευή παιδικού βρεφονηπιακού σταθμού...Με δεδομένα τα ανωτέρω το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου, που συνίστανται, σύμφωνα με τον 3ο ΑΠΕ, πρωτίστως στη θωράκιση της κατασκευής έναντι του τοπικού φαινομένου ανύψωσης του υδροφόρου ορίζοντα και στη θεμελίωση και στην κατασκευή των περιμετρικών τοιχίων αντιστήριξης του εδάφους με βάση τα νέα δεδομένα της σύστασης του υπεδάφους που τους περιβάλλει, συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και δεν περιλαμβάνονται σε αυτό. Περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά την φάση κατασκευής του αγωγού όμβριων υδάτων στην οδό …, τα έτη 2014 και 2015, δηλαδή ταυτόχρονα με την εκπόνηση της μελέτης για την κατασκευή του ελεγχόμενου έργου, δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε αντίστοιχα βάθη με αυτά της αρχικά προβλεπόμενης θεμελίωσης του κτιρίου, δεν απαιτείτο εκ νέου εξέταση των γεωτεχνικών και εδαφολογικών δεδομένων εντός του συγκεκριμένου οικοπέδου με την εκπόνηση σχετικής γεωτεχνικής και εδαφολογικής μελέτης, ενώ δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, με βάση τα ως άνω δεδομένα, η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε βάθος περίπου 5,50 μέτρα κάτω από την στάθμη του εδάφους και περίπου 30-50 εκ. κάτω από την πλάκα επί εδάφους του υπογείου του κτιρίου. Αντίστοιχα, δεν προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία ότι μπορούσαν να εντοπιστούν εκ των προτέρων και με ακρίβεια τα σημεία εναπόθεσης μπάζων και άλλων φερτών υλικών, που προέκυψαν κατά την κατασκευή των όμορων οικοδομών και επιχωματώθηκαν επί των ορίων του οικοπέδου (ιδίως στη ΒΑ και ΒΔ όψη του). Συνεπώς, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου οφείλονται πράγματι σε απρόβλεπτες περιστάσεις και, ειδικότερα, στον εντοπισμό, κατά την εκτέλεση του αρχικού έργου, της υψηλής στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα και των φερτών υλικών που είχαν εναποτεθεί στο υπέδαφος περιμετρικά των υφιστάμενων μαντρότοιχων, κατ’ ανατροπή των χαρακτηριστικών που είχαν ληφθεί υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου. Εξάλλου, οι επίμαχες συμπληρωματικές εργασίες δεν δύναται, σε κάθε περίπτωση, να διαχωριστούν από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη εργασίες, ενώ η αναλογούσα επί πλέον αμοιβή για την εκτέλεση των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., ανέρχεται στο ποσό των 208.247,54 ευρώ, το οποίο δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής δαπάνης.

Παροχή υπηρεσιών αντιμετώπισης απρόβλεπτων βλαβών:Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, παρά τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από την Επίτροπο, νομίμως συνήφθη η 50/15.9.2017 σύμβαση κατόπιν απευθείας ανάθεσης, αφού οι επίμαχες εργασίες είναι πράγματι απρόβλεπτες και επείγουσες, ενώ σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούν να συσχετιστούν με τις εργασίες της προηγηθείσας 16/5.4.2017 σύμβασης. Συγκεκριμένα, όπως περιγράφεται αναλυτικώς στο 2018001164/26.6.2018 έγγραφο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Ε.Κ.Π.Α., οι εργασίες της δεύτερης σύμβασης ανεφάνησαν το πρώτον κατά την εκτέλεση της πρώτης και χάριν αυτής, χωρίς περαιτέρω να προκύπτει αστοχία της μελέτης της πρώτης σύμβασης. Ειδικότερα, κατά τον χρόνο εκπόνησης της μελέτης της πρώτης σύμβασης και διερεύνησης των τρόπων αντιμετώπισης του προβλήματος εισροής ομβρίων υδάτων στο κτίριο του Ε.Κ.Π.Α. στο Αττικό Νοσοκομείο, φαινόταν ότι η εισροή αυτών στο κτίριο γινόταν από τους υαλοπίνακες εξαιτίας αστοχίας του υλικού σφράγισης των αρμών τους, συνεπώς δε, ενόψει των ανωτέρω δεδομένων, τα όργανα του Πανεπιστημίου προέβησαν στην ενδεδειγμένη κατά την χρονική εκείνη στιγμή τεχνική λύση της μόνωσης των αρμών. Μόνον δε λίγο μετά την ολοκλήρωση της στεγανοποίησης των υαλοπινάκων κατέστη δυνατή η διαπίστωση ότι υπήρχαν και άλλες δίοδοι υδάτων στο κτίριο, η ανεύρεση των οποίων είναι, σημειωτέον, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, ιδιαίτερα δύσκολη, πολλώ δε μάλλον σε ένα κτίριο με τα ιδιαίτερα τεχνικά/αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του επίμαχου (ιδιαίτερα μεγάλο ύψος, κάλυψη με μεταλλικό σκελετό ETALBOND), όπου είναι πιθανόν να χρειάζεται περισσότερες τεχνικές επεμβάσεις. Επομένως, το Ε.Κ.Π.Α., πέραν του ότι κατά τον χρόνο ανάθεσης της πρώτης σύμβασης δεν ήταν σε θέση να προγραμματίσει και να προϋπολογίσει τη δαπάνη για τις εργασίες της δεύτερης σύμβασης, νομίμως ανέθεσε αυτές με τη διαδικασία της συλλογής προσφορών προκειμένου να αποσοβήσει το ταχύτερο δυνατόν την κατεπείγουσα ανάγκη του για περαιτέρω στεγανοποίηση του κτιρίου και αποφυγή περαιτέρω βλαβών στον φέροντα οργανισμό αυτού, η οποία ανάγκη, όπως προεκτέθηκε, δεν μπορούσε να προβλεφθεί από μια επιμελή και συνετή αναθέτουσα Αρχή.

ΕΡΓΑ.ζητείται η ανάκληση της 445/2009 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή Λιμνοδεξαμενής ... Δήμου ...», Ήχθη δε στην κρίση αυτή το Κλιμάκιο με την αιτιολογία ότι: α) είναι αναρμόδιο να ελέγξει το τμήμα των εργασιών του έργου που αφορά σε γεωτεχνικές εργασίες ..., εφόσον αυτές έχουν εκτελεσθεί, και β) δεν είναι νόμιμη η ανάθεση του λοιπού (ανεκτέλεστου) αντικειμένου της ίδιας συμπληρωματικής σύμβασης, εφόσον οι προβλεπόμενες χωματουργικές εργασίες καθώς και οι εργασίες από σκυρόδεμα αποσκοπούν στη βελτίωση του έργου, περαιτέρω δε, η αναγκαιότητα εκτέλεσής τους δεν οφείλεται σε απρόβλεπτα γεγονότα ή καταστάσεις, αλλά σε  παραλείψεις της αρχικής μελέτης.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι ανωτέρω συμπληρωματικές εργασίες, οι οποίες δεν υπερβαίνουν το 50% της αξίας των εργασιών  της αρχικής σύμβασης και δεν  περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της τελευταίας, πλην όμως είναι απαραίτητες για την άρτια και λειτουργική εκτέλεση του επίμαχου έργου, δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από αυτή χωρίς τη δημιουργία μειζόνων προβλημάτων για την αναθέτουσα αρχή, κατέστησαν δε αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση αυτού αφενός λόγω μη αναγόμενου στο χρόνο εκπόνησης της αρχικής οριστικής μελέτης ...και μη δυνάμενου να προβλεφθεί ακραίου φαινομένου, που συνέβη στην ευρύτερη περιοχή του έργου εξαιτίας ισχυρών και μακράς διάρκειας  βροχοπτώσεων κατά το χρόνο εκτέλεσης των εργασιών, το χειμώνα 2008-2009, που επέφερε άνοδο της στάθμης του υπογείου υδροφόρου ορίζοντα και την ανατροπή των δεδομένων για την διαπερατότητα του υπεδάφους της περιοχής του έργου ..(βλ. τον Πίνακα βροχοπτώσεων του Σταθμού Άργους της Διεύθυνσης Γ/Τμήμα Υδρολογίας της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας περιόδου 1980 - 2009, που προσκομίζεται το πρώτον ενώπιον του Τμήματος και δεν είχε τεθεί υπόψη του εκδόντος την προσβαλλόμενη Πράξη Κλιμακίου, ...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 445/2009 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και κατά το μέρος που με αυτήν κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για τις χωματουργικές εργασίες ...Ανακαλεί την 445/2009 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης,..

Κατασκευή αντιπλημμυρικού οχετού...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά ανωτέρω (βλ. σκέψη υπό στοιχ. 2), το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, στην προκειμένη περίπτωση, συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση. Και τούτο, διότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών αυτής ανέκυψε μετά τις όλως έκτακτες συνθήκες ακραίων φυσικών φαινομένων, που εκδηλώθηκαν μετά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου, και συγκεκριμένα στις 29.9.2018 (κυκλώνας ....), καθώς και κατά τους μήνες Ιανουάριο και Νοέμβριο 2019 (κυκλώνας .... και θεομηνία ...., αντιστοίχως), στην εδαφική περιφέρεια του Δήμου ...., στην οποία εκτελείται το έργο, τα οποία συνιστούν συνθήκες ανωτέρας βίας, καθόσον δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν από τα όργανα του αναθέτοντος φορέα σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και είχαν ως αποτέλεσμα την ραγδαία και απρόβλεπτη αύξηση της βροχόπτωσης στην περιοχή - σε ποσοστό 200%  - 500% σε σχέση με αυτή, που ελήφθη υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου, κατά το έτος 2017 – η οποία προκάλεσε έκτακτα πλημμυρικά φαινόμενα και συγκεκριμένα την υπερχείλιση του παρακείμενου στο έργο χειμάρρου ...., την πλημμύρα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, καθώς και πλημμύρες όμορων καλλιεργειών. Μετά, δε, τα ως άνω ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, που έπληξαν το Δήμο .... και οδήγησαν στην κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέχρι και τον Δεκέμβριο 2019, αποκαλύφθηκε ότι το αρχικό έργο, έτσι όπως είχε αρχικώς σχεδιασθεί να εκτελεσθεί, δεν αρκούσε για τη συλλογή και τη μεταφορά του όγκου των ομβρίων και άλλων υδάτων στον υπό κατασκευή οχετό και κατά συνέπεια δημιουργήθηκε η ανάγκη για επιπρόσθετες εργασίες. Ειδικότερα, οι εργασίες κατασκευής ενός νέου κιβωτοειδούς οχετού στην απόληξη του αγωγού της αρχικής σύμβασης, μήκους 10 μέτρων με διατομή 2Χ2μ., κατέστησαν αναγκαίες, διότι το υφιστάμενο τεχνικό (γεφύρι) μικρότερων διαστάσεων, με διατομή 1Χ1μ., αποδείχθηκε ανεπαρκές για τη διευθέτηση των υδάτων, που προέρχονται από τον υπό κατασκευή αγωγό διατομής 2Χ2μ. Ομοίως, με βάση τους υπολογισμούς, που περιέχονται στην προσκομισθείσα Συμπληρωματική Υδρολογική – Υδραυλική Μελέτη, αποδείχθηκε ότι και έτερο υφιστάμενο τεχνικό (οχετός) με διατομή 1 Χ 1,5 μ., που βρίσκεται σε άλλο σημείο της περιοχής εκτέλεσης του έργου, δεν επαρκεί για να παραλάβει τα ύδατα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή, γι΄αυτό απαιτείται η επέκταση του νέου τεχνικού (ήτοι του υπό κατασκευή οχετού) κατά περίπου 280 μ. για την παραλαβή των πλημμυρικών απορροών και του ως άνω ανώνυμου υδατορέματος. Τέλος, οι συμπληρωματικές εργασίες που σχετίζονται με την κατασκευή βάσης με 3Α και την ασφαλτική προεπάλειψη, η οποία θα πραγματοποιηθεί επάνω στην πλάκα του κατασκευασμένου αγωγού, κατέστησαν αναγκαίες λόγω της ανάγκης για υψομετρική αποκατάσταση του εδάφους, η οποία θα απαιτηθεί μετά την επικάλυψη του οχετού, λόγω της καταβίβασης αυτού κατά 0,5 – 0,6 μ. βαθύτερα, δεδομένου ότι το υγιές έδαφος δεν ήταν στη στάθμη που προέβλεπε η αρχική μελέτη, λόγω της ραγδαίας και απρόβλεπτης αύξησης της βροχόπτωσης που σημειώθηκε στην περιοχή κατά την εκδήλωση των ως άνω ακραίων καιρικών φαινομένων και της συνεπεία αυτής προκληθείσας αύξησης των υπόγειων υδάτων σε διάφορα σημεία της περιοχής εκτέλεσης του έργου. Κατόπιν τούτων, το Τμήμα κρίνει ότι οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες συνδέονται άρρηκτα με την αρχική εργολαβία και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού της αντικειμένου, δοθέντος ότι χωρίς αυτές δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί επιτυχώς το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, ούτε να καταστεί λειτουργικός και αποτελεσματικός ο κατασκευαζόμενος οχετός του κύριου έργου και να αποφευχθεί ο κίνδυνος επανάληψης παρόμοιων πλημμυρικών φαινομένων στο μέλλον (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μειζ. – Επταμελ. Σύνθεσης 1378/2017, 40/2019).

Σύνδεση δικτύων - συμπληρωματική σύμβαση..Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τα προαναφερόμενα έγγραφα προκύπτει νόμιμη αιτιολογία μόνο ως προς την επισκευή παροχών ύδρευσης Φ32 παρόδιων ιδιοκτησιών και την αντικατάσταση του κεντρικού αγωγού ύδρευσης d110, κατά το μέρος που καταστρέφονται κατά την εκτέλεση των εργασιών κατασκευής των αγωγών ομβρίων και ακαθάρτων (εργασίες 7 και 8 της αιτιολογικής έκθεσης της συμπληρωματικής σύμβασης και της 82/27.4.2020 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής, με δαπάνη εργασίας 14.416,00 ευρώ και 28.800,00 ευρώ αντίστοιχα, αθροιζόμενη σε 43.216,00 ευρώ, η οποία πρέπει να μειωθεί, κατ’ εφαρμογή του ποσοστού έκπτωσης της αρχικής σύμβασης (63,71%) δεδομένου ότι αυτές οι βλάβες κατά την εξέλιξη του αρχικού έργου δεν σχετίζονται ευθέως με τη μελέτη κατασκευής του και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν. Αντίθετα, δεν προκύπτει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που απαιτούνται, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη μείζονα σκέψη (σκ. 2) της παρούσας, ώστε νομίμως να καταρτιστεί η (1η) συμπληρωματική σύμβαση, σε κάθε περίπτωση, δεν προκύπτει πλήρης, ειδική και σαφής αιτιολογία ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων αυτών, αναφορικά προς τις εργασίες 1 έως 6 και 9 (κατά την αρίθμηση της αιτιολογικής έκθεσης της συμπληρωματικής σύμβασης και της 82/27.4.2020 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής..Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Σύνδεση δικτύων ... με υφιστάμενο δίκτυο ...» ανάμεσα στον Δήμο ... και στην εργοληπτική επιχείρηση «....», όσον αφορά τις εργασίες 7 και 8 της αιτιολογικής έκθεσης και το ανάλογο προς αυτές οικονομικό αντικείμενο, κατά τα ειδικότερα εκτιθέμενα στη σκέψη 5. Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Σύνδεση δικτύων ... με υφιστάμενο δίκτυο ...» ανάμεσα στον Δήμο ... και στην εργοληπτική επιχείρηση «...», όσον αφορά τις λοιπές εργασίες (1 έως 6 και 9), καθώς και τις, συνδεόμενες με τις 1-6 εργασίες, απολογιστικές εργασίες της αιτιολογικής έκθεσης και το ανάλογο προς αυτές οικονομικό αντικείμενο, κατά τα οριζόμενα στο σκεπτικό.

ΣτΕ/3039/2003.Από τις διατάξεις αυτές(άρθρο 8 παρ. 1 του Ν. 1418/84 , άρθρο 34 παρ. 2 του Π.Δ. 609/85 ) συνάγεται ότι , σε περίπτωση που ο ανάδοχος εκτελέσει εργασίες μη προβλεπόμενες από τη σύμβαση , κατά ποσότητα ή είδος , η δαπάνη των οποίων υπερβαίνει το 50% του συνολικού συμβατικού ποσού , δεν δικαιούται αμοιβής ή αποζημιώσεως για τις εργασίες αυτές (ΣΕ 619/02). Εξαίρεση , όμως , από τον κανόμα αυτό αποτελεί η περίπτωση που ανάδοχος εκτέλεσε τις ως άνω εργασίες κατόπιν έγγραφης εντολής της Υπηρεσίας ή , σε επείγουσες περιπτώσεις , κατόπιν προφορικής εντολής της Υπηρεσίας , στον τόπο εκτέλεσης του έργου , καταχωρηθείσης στο ημερολόγιο αυτού (ΣΕ 1170/03 , 3219/02) . Εν όψει δε των βεβαιουμένων στην προσβαλλόμενη απόφαση και ότι οι ένδικες εργασίες συντηρήσεως του πρασίνου έγιναν κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου (δηλαδή μετά την υποβολή της τελικήε επιμέτρησης) ο λόγος αναιρέσεως περί αναιτιολογήτου της κρίσεως του δικαστηρίου της ουσίας ως προς το οψιγενές των ένδικων εργασιών , είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.

Συντήρηση δημοτικών οδών...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις τροποποίησης της αρχικής – κύριας σύμβασης του έργου «Συντήρηση δημοτικών οδών Δ.Κ. ..., Τ.Κ. ... και Τ.Κ. ... Δ.Ε. ... Δήμου ...» και ανάθεσης των συμπληρωματικών εργασιών. Τούτο, διότι οι ανωτέρω εργασίες δεν προέκυψαν από περιστάσεις τις οποίες τα αρμόδια όργανα του Δήμου δεν μπορούσαν να προβλέψουν με επιμελή δράση. Ειδικότερα: Α) Ως προς το βοτσαλωτό δάπεδο της προαναφερόμενης πλατείας, επικαλούνται τη γνώμη που εκφράστηκε από το αρμόδιο όργανο (Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής), στο πλαίσιο του έργου διαμόρφωσης της πλατείας. Τη διαφοροποίηση του αρμόδιου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής από το περιεχόμενο της μελέτης του έργου μπορούσε να έχει προβλέψει η αναθέτουσα αρχή ως ενδεχόμενο, κατά συνέπεια τα αρμόδια όργανα όφειλαν να προβούν εγκαίρως στις ενέργειες που θα επέτρεπαν να ληφθεί υπόψη τέτοια γνώμη, από την οποία, άλλωστε, δεσμεύονταν, κατά την κατάστρωση της αρχικής μελέτης του κυρίως εν προκειμένω έργου. Β) Ως προς τις εργασίες αποχέτευσης ομβρίων, με την εκτέλεση των οποίων σκοπείται να αποφευχθεί η εισροή υδάτων στα οικήματα της προαναφερόμενης οδού, δεν γίνεται επίκληση κανενός απρόβλεπτου παράγοντα. Αντίθετα, η εκτέλεσή τους συνδέεται με την ανάγκη να ανταποκριθεί οψίμως και με βραδύτητα η αναθέτουσα αρχή στις συχνές οχλήσεις, έγγραφες και προφορικές, των θιγόμενων σε περίπτωση βροχόπτωσης παρόδιων ιδιοκτητών οικημάτων. Περίπτωση διατύπωσης των οχλήσεων σε χρόνο μεταγενέστερο της σύνταξης της αρχικής μελέτης, αποδιδόμενη σε απρόοπτη μεταβολή των βροχοπτώσεων, ως φυσικού φαινομένου, σε βαθμό που το υφιστάμενο δίκτυο δεν επαρκούσε για την απορροή των υδάτων, δεν προκύπτει. Με στοιχειώδη προνοητικότητα, επιμελώς ενεργώντας τα όργανα της αναθέτουσας αρχής και αυτεπαγγέλτως, πολλώ μάλλον που οχλούσαν οι παρόδιοι ιδιοκτήτες, όφειλαν, κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης οδοποιίας του κυρίως έργου να αξιολογήσουν την κατάσταση του δικτύου απορροής ομβρίων, ώστε σε περίπτωση ανεπάρκειας να μεριμνήσουν για τη διασφάλιση της πλήρους και επαρκούς λειτουργικότητάς του, συμπεριλαμβάνοντας τις σχετικές εργασίες είτε στη μελέτη του κυρίως εν προκειμένω έργου, είτε στο πλαίσιο διαχωρισμένου έργου, για την προστασία των προσώπων και της περιουσίας τους και της δημόσιας υποδομής. Γ) Ως προς τις εργασίες φρεζαρίσματος σε βάθος 8 εκ., αυτές γενικά είναι συνυφασμένες με τα έργα οδοποιίας, άλλωστε, συμπεριλήφθηκαν σε μικρότερο βάθος (4 εκ.) και στην αρχική μελέτη, δεν προκύπτει ότι εκτείνονται σε σπάνιο βάθος, και δεν γίνεται επίκληση κανενός παράγοντα που τις επέβαλε κατά τρόπο απρόβλεπτο. Τέλος, οι εργασίες ασφαλτόστρωσης δρόμων που δεν περιλαμβάνονταν στο αρχικό έργο, όμως προέκυψε ανάγκη να αποκατασταθούν μετά από την εκτέλεση έργων ύδρευσης και αποχέτευσης σε αυτούς, δεν παρουσιάζουν οποιαδήποτε συνάφεια με το φυσικό αντικείμενο του αρχικού - κυρίως έργου, συνιστούν επέκτασή του, ούτε είναι αναγκαίες, και μάλιστα απόλυτα, για την τελειοποίησή του, και, προφανώς, ανάγονται στην εκτέλεση διαφορετικού έργου. Εξάλλου, από το σύνολο των προαναφερόμενων, που αναφέρονται σε αποσπασματικό αντικείμενο επιμέρους εργασιών, συνάγεται ότι δεν συντρέχει ούτε η περίπτωση ανάθεσης συμπληρωματικού έργου, με τις προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. β.