ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού.

Συντήρηση, αποκατάσταση αναχωμάτων ποταμού- συμπληρωματική σύμβαση έργου...Με δεδομένα τα ανωτέρω και την από 9.12.2016 βεβαίωση της Προϊσταμένης του Τμήματος Δομών Περιβάλλοντος της ανωτέρω Περιφερειακής Ενότητας ότι οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση δεν έχουν εκτελεστεί, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης αυτής, υπό τον όρο ότι μέχρι και την υπογραφή της θα έχει εγκριθεί η αιτηθείσα με την με αριθ. πρωτ. Η-13004/30.12.2016 αίτηση της αναδόχου εταιρείας παράταση της προθεσμίας περαίωσης των εργασιών της αρχικής σύμβασης, που έληξε στις 31.12.2016.

Κατασκευή φράγματος και αγωγού μεταφοράς...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν είναι δυνατή η υπογραφή της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψής της. Ειδικότερα:α) Οι υπό στοιχείο α΄ εργασίες «για την εξυγίανση του εδάφους τμημάτων της περιμετρικής οδού του φράγματος», η αναγκαιότητα εκτέλεσης των οποίων ανέκυψε, κατά την αιτιολογική έκθεση, από την εντατικοποίηση της καλλιέργειας της γης μετά τη δημοπράτηση του έργου, δεν αποδεικνύεται από κανένα στοιχείο του φακέλου, ότι κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα. Και τούτο διότι δεν προσκομίζονται στοιχεία από την αναθέτουσα αρχή, από τα οποία να προκύπτει ότι το επίμαχο τμήμα του έργου -στο οποίο προβλεπόταν η κατασκευή της εν λόγω περιμετρικής οδού - δεν καλλιεργείτο πριν από τη δημοπράτηση του έργου και ότι η καλλιέργεια προέκυψε αιφνιδίως, για τους λόγους, που εκθέτει η αναθέτουσα αρχή, μετά τη δημοπράτηση αυτού. Αντιθέτως από την προσκομιζόμενη 2156/13.9.2004 (ορθή επανάληψη) Πράξη του Δασαρχείου .... προκύπτει ότι το μεγαλύτερο τμήμα της ευρύτερης έκτασης, που απαλλοτριώθηκε για την εκτέλεση του έργου ήταν μη δασικού χαρακτήρα και είχε τη μορφή χέρσων αγρών, καλλιεργούμενων αγρών και αμπελιών.(...)Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: (...) Από τις διατάξεις αυτές, που απαιτούν ειδικώς για την ανάθεση του έργου διαπίστωση της τεχνικής επάρκειας των ενδιαφερομένων για την ανάληψη του συγκεκριμένου έργου, συνάγεται ότι η προϋπόθεση αυτή θα πρέπει να συντρέχει και να ελέγχεται κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο του διαγωνιζομένου στον οποίο ανήκει και το κύριο μέρος του έργου, όχι δε στο πρόσωπο των τυχόν υπεργολάβων στους οποίους μέρος μόνο, και δη μη ουσιώδες, του όλου έργου μπορεί να ανατίθεται. Επειδή, εν προκειμένω, όπως προκύπτει, η αιτούσα απεκλείσθη για το λόγο ότι δεν διαθέτει την απαραίτητη εργαστηριακή υποδομή και εμπειρία για την εκτέλεση του έργου και ότι προτίθεται να αναθέσει το κύριο μέρος του συμβατικού τούτου, υπεργολαβικώς, στην εταιρεία «……………..» που εδρεύει στη Β. και είναι αυτοτελές νομικό πρόσωπο. Η αιτιολογία αυτή του αποκλεισμού παρίσταται νόμιμη, σύμφωνα με όσα εξετέθησαν ανωτέρω διότι, πράγματι, όπως προκύπτει, το ουσιώδες μέρος του έργου επρόκειτο να εκτελεσθεί από την τρίτη εταιρεία.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου...Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου ο Δήμος … να προσκομίσει, εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας πράξης, τα ανωτέρω στοιχεία.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων ΄Εργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού (……). Εξ άλλου, με τον όρο "υποκατάσταση τρίτων" νοείται η μεταβίβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του εργολάβου από την εργολαβική σύμβαση σε τρίτον, όσον αφορά το όλον ή μέρος του αναληφθέντος έργου, κατά τρόπον ώστε να υπεισέρχεται ο τρίτος στην μεταξύ φορέα του έργου και εργολάβου σχέση.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά το παρόν Τμήμα κρίνει ότι, όπως ορθά έγινε δεκτό και με την προσβαλλόμενη απόφαση, δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση των ανωτέρω εργασιών. Ειδικότερα, ναι μεν ο Κ.ΕΝ.Α.Κ. άρχισε να ισχύει από 9.7.2010, ήτοι μετά την έγκριση των μελετών και των τευχών δημοπράτησης του έργου, που έγινε στις 20.5.2010, είχε όμως αυτός δημοσιευτεί στις 9.4.2010, ήτοι σε χρόνο προγενέστερο της έγκρισης αυτών και της ανάθεσης εκτέλεσης του έργου, οπότε και η αναθέτουσα αρχή γνώριζε και όφειλε να γνωρίζει, ενόψει μάλιστα και του αντικειμένου του επίμαχου έργου, ότι, αν και κατά το χρόνο εκείνο δεν υποχρεούτο σε συμμόρφωση προς αυτόν (καθώς ακόμη δεν είχε αρχίσει να ισχύει), το προς εκτέλεση έργο έπρεπε να πληροί τις ελάχιστες προδιαγραφές του ανωτέρω Κανονισμού, εφόσον θα περαιωνόταν μετά το χρόνο έναρξης ισχύος του. Επομένως, η ως άνω μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου που έλαβε χώρα μετά την έγκριση των μελετών του αρχικού έργου, αλλά πριν από την ανάθεση αυτού (στις 20.7.2010), δεν συνιστά εν προκειμένω απρόβλεπτο, κατά την έννοια του νόμου, γεγονός, δεδομένου ότι η μεταβολή αυτή ήταν γνωστή στην αναθέτουσα αρχή κατά τον κρίσιμο χρόνο και έπρεπε να τη λάβει υπόψη της πριν από την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου.

Ανάπλαση κεντρικού ιστού πόλεως - συμπληρωματική σύμβαση..ζητείται η αναθεώρηση της 796/2011 Απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης άγεται στην κρίση ότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αποτελεί, κατά την έννοια  του νόμου, συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανάπλαση Κεντρικού Ιστού Πόλεως ....», όπως το τελευταίο προσδιορίσθηκε με την οικεία μελέτη δημοπράτησης και την αρχική σύμβαση, καθόσον αφορά στην εκτέλεση εργασιών που ανέκυψαν μετά από την ανατροπή των προβλέψεων της μελέτης δημοπράτησής του και την επελθούσα μεταβολή του αρχικού σχεδιασμού του έργου, του οποίου το αντικείμενο τροποποιήθηκε και επεκτάθηκε, βάσει των ως άνω μελετών που εγκρίθηκαν κατά την εκτέλεσή του. Επομένως, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο του ανωτέρω έργου και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης αυτού, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση του VΙ Τμήματος. Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, δεν συντρέχει εν προκειμένω η αξιούμενη από το νόμο συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, οι οποίες να καθιστούν αναγκαία τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, δοθέντος ότι τα γεγονότα που επικαλείται ο αιτών Δήμος της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης, λόγω της λειτουργίας του αεροδρομίου ..., της κατασκευής της ... και των Ολυμπιακών Έργων, καθώς και του ότι η προηγούμενη αντίστοιχη κυκλοφοριακή μελέτη είχε συνταχθεί κατά το έτος 2001, ήταν γνωστά πολύ προ της δημοπρατήσεως του έργου. (...)Κατ’  ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης αποφαίνεται ότι η υπό κρίση αίτηση του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «ΔΗΜΟΣ ....» πρέπει να απορριφθεί και να μην αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 796/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Εκτέλεση έργου:..ζητείται η αναθεώρηση της 2788/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στην υπό στοιχ. ΙΙ σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση, ότι το VI Τμήμα ορθώς απεφάνθη ότι μη νομίμως απορρίφθηκε η προσφορά της πρώτης κατά σειρά μειοδοσίας εταιρείας «….», καθόσον η εγγυητική επιστολή αυτής αναγράφει μεν ως ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού αυτή που ίσχυε προ της 312/19.7.2011 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου …, πλην όμως η πλημμέλεια αυτή θεωρείται επουσιώδης και δεν καθιστά απαράδεκτη την προσφορά, δεδομένου ότι από τα λοιπά μνημονευόμενα στην εγγυητική επιστολή στοιχεία, σε συνδυασμό λαμβανόμενα, προκύπτει, κατά τρόπο μη επιδεχόμενο εύλογη αμφιβολία, ότι η παρασχεθείσα εγγυητική επιστολή αφορά πράγματι το έργο της συγκεκριμένης δημοπρασίας. Συγκεκριμένα, καλύπτει την απαίτηση της αναντίρρητης και ανεπιφύλακτης ανάληψης εκ μέρους του εκδότη του κινδύνου για τη συμμετοχή του υπερ ου η εγγύηση στη δημοπράτηση του συγκεκριμένου έργου με το συγκεκριμένο προϋπολογισμό, έχει τον προβλεπόμενο από τη διακήρυξη και το νόμο χρόνο ισχύος (310 ημέρες από την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνισμού) και αναγράφει την επωνυμία του νομικού προσώπου (εταιρείας) και τον τίτλο του έργου για το οποίο δίδεται η εγγύηση. Κατά συνέπεια και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η επελθούσα τροποποίηση στην οικεία διακήρυξη αφορούσε μόνο το άρθρο 2.1 αυτής, ως προς τους όρους αναπαραγωγής των τευχών δημοπράτησης του συγκεκριμένου έργου, υπήρχε δε χρονική εγγύτητα μεταξύ της αρχικώς προκηρυχθείσας ημερομηνίας του διαγωνισμού και της διεξαγωγής αυτού στις 12.8.2011, το Τμήμα κρίνει ότι η κατατεθείσα εγγυητική επιστολή της εταιρείας «….» περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία του κύρους της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 15.2 της διακήρυξης και για το λόγο αυτό, η αίτηση της δεύτερης κατά σειρά μειοδοσίας εταιρείας «….», με την οποία υποστηρίζονται τα αντίθετα, πρέπει να απορριφθεί.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα αποφαίνεται, ότι η αίτηση της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «….» για αναθεώρηση της 2788/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί και να διαταχθεί η κατάπτωση υπέρ του Δημοσίου του κατατεθέντος από αυτήν παραβόλου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:  Αίτημα αναθεώρησης της 3631/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, απορριπτικής αίτησης του ήδη αιτούντος Δήμου για την ανάκληση της 299/2013 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου (...)Με τα δεδομένα αυτά το παρόν Τμήμα κρίνει ότι, όπως ορθά έγινε δεκτό και με την προσβαλλόμενη απόφαση, δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση των ανωτέρω εργασιών. Ειδικότερα, ναι μεν ο Κ.ΕΝ.Α.Κ. άρχισε να ισχύει από 9.7.2010, ήτοι μετά την έγκριση των μελετών και των τευχών δημοπράτησης του έργου, που έγινε στις 20.5.2010, είχε όμως αυτός δημοσιευτεί στις 9.4.2010, ήτοι σε χρόνο προγενέστερο της έγκρισης αυτών και της ανάθεσης εκτέλεσης του έργου, οπότε και η αναθέτουσα αρχή γνώριζε και όφειλε να γνωρίζει, ενόψει μάλιστα και του αντικειμένου του επίμαχου έργου, ότι, αν και κατά το χρόνο εκείνο δεν υποχρεούτο σε συμμόρφωση προς αυτόν (καθώς ακόμη δεν είχε αρχίσει να ισχύει), το προς εκτέλεση έργο έπρεπε να πληροί τις ελάχιστες προδιαγραφές του ανωτέρω Κανονισμού, εφόσον θα περαιωνόταν μετά το χρόνο έναρξης ισχύος του. Επομένως, η ως άνω μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου που έλαβε χώρα μετά την έγκριση των μελετών του αρχικού έργου, αλλά πριν από την ανάθεση αυτού (στις 20.7.2010), δεν συνιστά εν προκειμένω απρόβλεπτο, κατά την έννοια του νόμου, γεγονός, δεδομένου ότι η μεταβολή αυτή ήταν γνωστή στην αναθέτουσα αρχή κατά τον κρίσιμο χρόνο και έπρεπε να τη λάβει υπόψη της πριν από την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου. Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, ο προαναφερόμενος Κανονισμός ίσχυε κατά το χρόνο σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, στην οποία, εφόσον συνέτρεχε η προϋπόθεση του απροβλέπτου, έπρεπε να έχουν συμπεριληφθεί και οι εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της επίμαχης 2ης συμπληρωματικής σύμβασης.  Περαιτέρω, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός περί συγγνωστής πλάνης της αναθέτουσας αρχής ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν μπορεί να γίνει δεκτός, καθόσον πρόκειται για εξαιρετική διαδικασία απευθείας ανάθεσης, ως προς την οποία η νομοθεσία και η νομολογία είναι από μακρού χρόνου γνωστές και σταθερές, αναφορικά με τις προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικών συμβάσεων και ειδικότερα με τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων. Τέλος, και ο ισχυρισμός του αιτούντος Δήμου ότι, αν δεν εκτελεστούν οι εργασίες της συμπληρωματικής αυτής σύμβασης προκειμένου το έργο να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του Κ.ΕΝ.Α.Κ., δεν θα είναι δυνατή η λήψη του προβλεπόμενου από το άρθρο 12 του ν. 4122/2013 πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης αυτού, είναι απορριπτέος, αφού τυχόν λόγοι που αφορούν στην αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου δεν αρκούν για τη νόμιμη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης και δεν μπορούν να θεμελιώσουν, κατά το νόμο, την αναθεώρηση της προσβαλλόμενης απόφασης. Συνεπώς, και κατά το μέρος τούτο ορθώς απορρίφθηκαν, με την προσβαλλόμενη απόφαση, οι σχετικώς προβληθέντες λόγοι ανάκλησης της 299/2013 απορριπτικής πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)Απορρίπτει την αίτηση του Δήμου ..... για αναθεώρηση της 3631/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου​