ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων ΄Εργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού (……). Εξ άλλου, με τον όρο "υποκατάσταση τρίτων" νοείται η μεταβίβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του εργολάβου από την εργολαβική σύμβαση σε τρίτον, όσον αφορά το όλον ή μέρος του αναληφθέντος έργου, κατά τρόπον ώστε να υπεισέρχεται ο τρίτος στην μεταξύ φορέα του έργου και εργολάβου σχέση.

Δυνατότητα αντικατάστασης μέλους κοινοπραξίας από άλλη εταιρεία, πριν την ανάδειξη της κοινοπραξίας ως οριστικού μειοδότη σε διαγωνισμό.(...) Η προβλεπόμενη στο άρθρο 65 του ν. 3669/2008 (Κώδικα Δημοσίων Έργων - ΚΔΕ) υποκατάσταση μέλους κοινοπραξίας από άλλη εταιρεία προβλέπεται μόνον κατά το στάδιο της εκτελέσεως/κατασκευής του έργου, δηλαδή το στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της συμβάσεως μεταξύ αναδόχου και κυρίου του έργου, στην προκείμενη δε περίπτωση από το ιστορικό προκύπτει ότι δεν υφίσταται σύναψη, ούτε και υπογραφή της συμβάσεως και επομένως δεν θα ήταν νόμιμη η υποκατάσταση μέλους της κοινοπραξίας που ανακηρύχθηκε μειοδότης στον επίμαχο διαγωνισμό (ομόφ.)

Νόμιμη η διαδικασία ανάθεσης δημοσίου έργου στην 1η μειοδότρια εργοληπτική επιχείρηση, αφού αυτή υπέβαλε πλήρη ενημερότητα πτυχίου, η οποία κάλυπτε τα ζητούμενα από τη διακήρυξη δικαιολογητικά, ενώ από τη διακήρυξη δεν προβλέπεται η συνυποβολή αποσπάσματος του βιβλίου μετόχων της εταιρείας παρά μόνο η αναλυτική κατάσταση μετόχων και μετοχών.

Υπερημερία κύρίου του έργου.Ο ανάδοχος υποχρεώνεται να εκτελεί το έργο σύμφωνα με τη σύμβαση και τα λοιπά συμβατικά στοιχεία, χωρίς να δικαιούται ιδιαίτερης αμοιβής ή αποζημίωσης για εργασίες πέραν των συμβατικών, οι οποίες έγιναν χωρίς έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας. Εξάλλου, σε περίπτωση υπερημερίας του κυρίου του έργου, ως προς τις συμβατικές του υποχρεώσεις, γεννάται μόνο δικαίωμα του αναδόχου προς αποζημίωση για τις θετικές ζημίες που προκαλούνται ύστερα από επίδοση σχετικής έγγραφης όχλησης και δεν γεννάται δικαίωμα αυτού να υποκαταστήσει τον κύριο στην εκτέλεση των οφειλομένων από αυτόν ενεργειών, εκτός εάν κάτι τέτοιο προβλέπεται ρητά από τη σύμβαση ή υπάρχει σχετική έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας.

Δημόσιος διαγωνισμός για την ανάθεση δημοσίου έργου. Η (ισχύουσα) βεβαίωση εγγραφής στο ΜΕΕΠ, ως προϋπόθεση για τη νομότυπη συμμετοχή διαγωνιζομένων. Υποκατάσταση διαγωνιζομένου κατά την εξέλιξη της διαδικασίας του διαγωνισμού.1) Δεν είναι νομότυπη η συμμετοχή σε διαγωνισμό ανάθεσης δημοσίου έργου ατομικής εργοληπτικής επιχείρησης, εφόσον ο ατομικός εργολήπτης και μοναδικό τεχνικό στέλεχος (ως πτυχιούχος του Μητρώου Εμπειρίας Κατασκευαστών) της επιχείρησης, στελέχωσε άλλη εργοληπτική επιχείρηση – ετερόρρυθμη εταιρεία, η οποία εγγράφηκε στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων πριν την ημέρα του διαγωνισμού, με αποτέλεσμα να στερηθεί η ατομική εργοληπτική επιχείρηση τη βεβαίωση εγγραφής της στο ΜΕΕΠ. 2) Δεν επιτρέπεται η υποκατάσταση διαγωνιζομένου, ή η αλλαγή της σύνθεσης διαγωνιζόμενης κοινοπραξίας (με την υποκατάσταση μέλους αυτής), κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού. Έννομη συνέπεια της παρά το νόμο γενομένης υποκατάστασης επισύρει ως συνέπεια τον αποκλεισμό του διαγωνιζομένου. (πλειοψ.)

Συμπληρωματική σύμβαση. Υποκατάσταση αναδόχου μετά την κατακυρωτική απόφαση από τρίτο. Απαιτείται εγκριτική απόφαση της προϊσταμένης αρχής, στην οποία να αιτιολογείται πλήρως αν η εργοληπτική επιχείρηση, που θα υποκαταστήσει τον ανάδοχο έχει τα ίδια προσόντα που απαιτήθηκαν για την ανάληψη του έργου και παρέχει τα απαραίτητα εχέγγυα για την κατασκευή του. Ως τρίτος νοείται και η ανώνυμη εταιρεία, στην οποία μετά την κατακύρωση εισφέρθηκε ένα-ντι μετοχών της ο κατασκευαστικός κλάδος της αναδόχου ανώνυμης εταιρείας, αφού η απόσχιση του κατασκευαστικού κλάδου και η εισφορά του σε άλλη εταιρεία χωρίς να λυθεί η δότρια εται-ρεία διέπεται από τους κανόνες της ειδικής διαδοχής του άρθρου 4 παρ. 3 του ν.2166/1993. Στην περίπτωση αυτή για την υποκατάσταση απαιτείται η τήρηση της προμνησθείσας διαδικασίας. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών, καθόσον α) αορίστως αιτιολογείται η συνδρο¬μή των απροβλέπτων περιστάσεων, β) η αναθέτουσα αρχή ομολογεί για κάποιες εργασίες ότι οφείλονται σε αστοχία των εγκεκριμένων μελετών και κατασκευαστικών σχεδίων, γ) υπάρχουν εργασίες, οι οποίες αποτελούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητάς του, δ) υπάρχουν εργασίες που έχουν προβλεφθεί στα συμβατικά τεύχη και επομένως αποτελούν τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Με την 2838/2010 απόφασή του το VI Τμήμα, επιληφθέν αιτήσεως ανακλήσεως κατά της προμνησθείσας πράξης ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης, προκειμένου να προσκομισθεί αιτιολογημένη απόφαση της προϊσταμένης αρχής, με την οποία να εγκρίνεται η υποκατάσταση της αναδόχου Κ/Ξ από το νέο κοινοπρακτικό σχήμα, κατά το άρθρο 65 του ν.3669/2008.

Aν δεν προβλέπεται η υποχρέωση υπεργολαβίας από τη διακήρυξη η νομιμότητα της ανάθεσης μέρους των εργασιών του έργου από τον ανάδοχο σε υπεργολάβο μετά την υπογραφή της σύμβασης ελέγχεται κατά το στάδιο της εκτέλεσης του έργου.

Δυνατότητα διαδοχής της ΕΥΔΑΠ εκ μέρους του Δημοσίου σε συμβάσεις εκπόνησης μελετών και κατασκευής δημοσίων έργων. Δεν είναι επιτρεπτή (κατ’ εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας της δράσης της Διοικήσεως και λόγω της ελλείψεως γενικής ή ειδικής ρύθμισης είτε κατά τη νομοθεσία των δημοσίων έργων, είτε κατ’ άλλη διάταξη, η οποία να επιτρέπει και να ρυθμίζει την αλλαγή του προσώπου του κυρίου του έργου), η υπεισέλευση του Δημοσίου, στη θέση του κυρίου του έργου (ή της μελέτης) καθ’ υποκατάσταση της ΕΥΔΑΠ, στις εν εξελίξει συμβάσεις εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης δημοσίων έργων με αντικείμενο την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων ή δικτύων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων, τα οποία ανέθεσε και εκτελεί η ΕΥΔΑΠ.

Συμπληρωματική σύμβαση. Αποζημίωση για σταλίες μηχανημάτων Μη νόμιμη η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, που αφορά στην καταβολή δαπανών καθυστερήσεων, μειωμένης απόδοσης και μετακινήσεων μηχανημάτων και προσωπικού, λόγω των εμποδίων στην εκτέλεση του έργου που προκύπτουν από τις ανασκαφικές εργασίες που εκτελεί η προσληφθείσα αρχαιολόγος, καθόσον σε άρθρο του τιμολογίου της μελέτης ορίζεται ότι οι εν λόγω δαπάνες περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο των τιμών του τιμολογίου και κατά συνέπεια είχαν συνυπολογιστεί στον αρχικό προϋπολογισμό του έργου. Και αν θεωρηθεί ότι η υπό κρίση σύμβαση αφορά στην καταβολή αποζημίωσης στον ανάδοχο για τυχόν ζημίες που προκύπτουν από την αναμονή των μηχανημάτων και των εργατών κατά την εκτέλεση των ανασκαφικών εργασιών (σταλίες), η δαπάνη αυτή, πέραν του ότι γίνεται χωρίς να προκύπτει η τήρηση της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 36 παρ. 11 ν. 3669/2008 (υπερημερία του κυρίου του έργου, ύπαρξη θετικής ζημίας, έγγραφη όχληση αναδόχου), δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης.

Αποζημίωση λόγω διαλύσεως της συμβάσεως κατασκευής Δημοσίου έργου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η καταβολή αποζημιώσεως στην φερόμενη ως δικαιούχο, σύμφωνα με τις προδιαληφθείσες διατάξεις του άρθρου 64 του Κ.Δ.Ε., λόγω διαλύσεως της συμβάσεως του έργου «Ολοκλήρωση Νέων Κτιρίων Πολυτεχνικής Σχολής ...», είναι καταρχήν νόμιμη, αφού η αξία των εργασιών που έχουν εκτελεσθεί, ανερχόμενη στο ποσό των 105.471,81 ευρώ (βλ. το από 6.9.2017 Πρωτόκολλο Προσωρινής και Οριστικής Παραλαβής) είναι μικρότερη από τα ¾ του αρχικού συνολικού συμβατικού ποσού χωρίς αναθεώρηση και Φ.Π.Α., ήτοι του ποσού των 1.382.697,21 ευρώ (βλ. Ελ.Συν. Κ.Π.Ε.Δ. στο VII Tμ. 382/2013, 291/2009, ΔΕφΘεσ/νίκης 2004/2018). Αβασίμως, δε, προβάλλεται από την Επίτροπο με τον πρώτο λόγο διαφωνίας ότι το άρθρο αυτό είναι εφαρμοστέο μόνο στην περίπτωση που η διάλυση της συμβάσεως οφείλεται σε υπαιτιότητα του κυρίου του έργου, διότι η ανωτέρω διάταξη είναι εφαρμοστέα σε κάθε περίπτωση που η διάλυση της συμβάσεως χωρεί με πρωτοβουλία του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, χωρίς να ασκεί επιρροή το ζήτημα της υπαιτιότητας ή μη του ..., ως κυρίου του έργου (βλ. ΔΕφΘεσ/νίκης 1386/2015, πρβλ. ΣτΕ 2598, 351/2014, 3752/2013). Εξάλλου, στην προκειμένη περίπτωση, από το ….2018 έγγραφο της Προϊσταμένης της Διευθύνσεως Προγραμματισμού, Μελετών και Εκτελέσεως Έργων του ..., αλλά και από τα λοιπά στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι η σύμβαση για την κατασκευή του ανωτέρω έργου διαλύθηκε με υπαιτιότητα του αναδόχου, με συνέπεια τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από την Επίτροπο να μην κρίνονται βάσιμα. Περαιτέρω, όμως, δοθέντος ότι κατά τα προεκτεθέντα στη σκέψη ΙΙ, με τη διάταξη του άρθρου 64 του Κ.Δ.Ε. (ν. 3669/2008) ρυθμίζεται εξαντλητικώς και εξειδικεύεται ως προς το περιεχόμενό του το δικαίωμα του αναδόχου προς αποζημίωση σε περίπτωση διαλύσεως της συμβάσεως, η ζημία, δε, που μπορεί να αποκατασταθεί κατά τη διάταξη αυτή, περιορίζεται μόνον: i) στην αξία των υλικών που έχουν προσκομιστεί από τον ανάδοχο ή βρίσκονται στο στάδιο παραγωγής ή προμήθειας, ii) στην αξία του αναπόσβεστου μέρους των απαραίτητων για το έργο εγκαταστάσεων και iii) στο τεκμαιρόμενο όφελος του αναδόχου, μη νομίμως εντέλλεται η καταβολή στην ανάδοχο αποζημιώσεως ποσού 39.280,34 ευρώ, που αντιστοιχεί στο 50% του κόστους μισθοδοσίας των επιβλεπόντων μηχανικών αυτής, καθώς στα έξοδα εκδόσεως πρόσθετης εγγυητικής επιστολής καλής εκτελέσεως (31.678,16 ευρώ + 7.602,18 ευρώ, αντιστοίχως), καθώς τα εν λόγω αιτήματα της αναδόχου για αποζημίωση δεν ευρίσκουν έρεισμα στις προδιαληφθείσες διατάξεις του άρθρου 64 του Κ.Δ.Ε. και συνεπώς, τα ανωτέρω ποσά δεν δύνανται να αποδοθούν με βάση τις διατάξεις αυτές (βλ. σκ. ΙΙ.Β, ΣτΕ 1814/2010, 1150/2006, ΔΕφΘεσ/νίκης 2004/2018, ΔΕφΛάρισας 147/2018, ΔΕφΧανίων 84/2018, ΔΕφΑθ. 2974/2018, ΔΕφΛάρισας 500/2017, ΔΕφΠειρ. 1193/2016, ΔΕφΘεσ/νίκης 1386/2015). Συνεπώς, ο δεύτερος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου προβάλλεται βασίμως.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι εν μέρει μη νόμιμη, ήτοι για το ποσό που υπερβαίνει τα 46.577,55 ευρώ, και, ως εκ τούτου, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.