Δημόσια έργα. Μετά την έγκριση των λογαριασμών από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία ανακύπτει υποχρέωση του κυρίου του έργου προς πληρωμή τους. Τόκος υπερημερίας οφείλεται από την υποβολή έγγραφης όχλησης με το επιτόκιο που ορίζεται στο π.δ. 166/2003. Προληπτικός έλεγχος των δαπανών του Δημοσίου, των ΟΤΑ και των νπδδ από το Ε.Σ. Δεν ελέγχεται παρεμπιπτόντως και η νομιμότητα των ατομικών διοικητικών πράξεων ανάθεσης της εκτέλεσης του έργου στον ανάδοχο. Υπαρξη περισσοτέρων χρεών του οφειλέτη και καταλογισμός των καταβολών κατά τα άρθρα 422-423 ΑΚ.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων ΄Εργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού (……). Εξ άλλου, με τον όρο "υποκατάσταση τρίτων" νοείται η μεταβίβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του εργολάβου από την εργολαβική σύμβαση σε τρίτον, όσον αφορά το όλον ή μέρος του αναληφθέντος έργου, κατά τρόπον ώστε να υπεισέρχεται ο τρίτος στην μεταξύ φορέα του έργου και εργολάβου σχέση.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: (...) Σε αντιστοιχία με τις ως άνω διατάξεις, η διακήρυξη του επίμαχου διαγωνισμού προέβλεψε ότι «Για την έγκυρη συμμετοχή στο διαγωνισμό οι διαγωνιζόμενοι πρέπει να υποδείξουν τον υπεργολάβο, στον οποίο θα αναθέσουν την υπεργολαβική σύμβαση προσκομίζοντας υπεύθυνη δήλωση του υπεργολάβου (σημ.: Που προέρχεται από τα αρμόδια αποφασιστικά του όργανα π.χ. από το ΔΣ ανώνυμης εταιρείας), με την οποία αποδέχεται τη σύναψη της υπεργολαβίας, αν και εφόσον αναδειχθεί ο διαγωνιζόμενος ανάδοχος του έργου » (άρθρο 25.2), καθώς και ότι «Για την υπογραφή της σύμβασης απαιτείται η προσκόμιση του υπεργολαβικού συμφωνητικού, Με αίτηση του αναδόχου μπορεί η ΔΥ να του χορηγήσει προθεσμία για την προσκόμιση του υπεργολαβικού συμφωνητικού. Επίσης, αν ο ανάδοχος επικαλεστεί και αποδείξει κατά την κρίση της ΔΥ σοβαρό λόγο, για τον οποίο δεν είναι δυνατή η ανάθεση της υπεργολαβίας στον υποδειχθέντα υπεργολάβο, μπορεί να εγκριθεί η αντικατάστασή του με άλλο που έχει τα νόμιμα προσόντα» (άρθρο 25.3).

Συντήρηση υπαίθριων αθλητικών εγκαταστάσεων (...)Τέλος, ως προς το επιμέρους αναδειχθέν με την προσβαλλομένη ζήτημα, ότι κανείς υποψήφιος δεν απέδειξε πως ο προσφερόμενος εκ μέρους του συνθετικός χλοοτάπητας πληροί τις κατά τα ανωτέρω τεθείσες ελάχιστες τεχνικές απαιτήσεις, επισημαίνεται ότι με  τους όρους της επίμαχης διακήρυξης δεν προβλέπεται η υποβολή τεχνικής προσφοράς εκ μέρους των υποψηφίων (βλ. άρθρο 24 της διακήρυξης). Αντιθέτως, η πλήρωση των ελάχιστων τεχνικών προδιαγραφών των απαιτούμενων για την εκτέλεση του έργου υλικών ελέγχεται στο στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης (βλ. και άρθρο 29 του Τεύχους της Ειδικής Συγγραφής Υποχρεώσεων). Ενόψει των ανωτέρω δεδομένων το Δικαστήριο κρίνει ότι  η επίμαχη ως άνω πλημμέλεια δεν παρίσταται στην προκειμένη περίπτωση ουσιώδης, όπως βασίμως προβάλλεται με το δικόγραφο της ένδικης προσφυγής ανάκλησης.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω πρέπει να γίνει δεκτή  η προσφυγή ανάκλησης, να ανακληθεί η  22/2022 Πράξη της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: (...) Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ανεύρεση βλήματος πυροβολικού, κατάλοιπου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην περιοχή εκτέλεσης του έργου συνιστά απρόβλεπτη περίσταση κατά την έννοια του άρθρου 57 του ν. 3669/2008. Ειδικότερα, πρόκειται για γεγονός που δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί κατά τη φάση εκπόνησης των μελετών του έργου και το οποίο δεν ανάγεται στη σφαίρα ευθύνης της αναθέτουσας αρχής. Επιπλέον, λόγω του γεγονότος ότι η περιοχή εκτέλεσης του έργου χαρακτηρίστηκε από τις αρμόδιες στρατιωτικές αρχές ως «ύποπτος χώρος» στον οποίο απαγορεύεται κάθε πρόσβαση, καθίσταται αδύνατη η συνέχιση εκτέλεσης των εργασιών. Για το λόγο αυτό, για την ολοκλήρωση του έργου απαιτείται η προηγούμενη διενέργεια έρευνας για τυχόν ύπαρξη και άλλων πυρομαχικών και η εκκαθάριση του χώρου από την αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία. Τούτων δοθέντων, η εκτέλεση των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών εκ μέρους του αναδόχου κατά την πραγματοποίηση των αναγκαίων ερευνών είναι απολύτως αναγκαία για τη συνέχιση του έργου. Οι εργασίες αυτές επιπλέον δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά από την αρχική σύμβαση, χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή. Κατά συνέπεια, συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Πλην όμως, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στον ελεγχόμενο 2ο Α.Π.Ε. μη νομίμως συμπεριλαμβάνεται στο κόστος της συμπληρωματικής σύμβασης ποσό 40.265,98 ευρώ, με την αιτιολογία «……». Τούτο δε, διότι όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου η σχετική δαπάνη δεν αντικατοπτρίζει εργασίες που πρόκειται να εκτελέσει ο ανάδοχος του έργου στο πλαίσιο της συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά αποτελούν την αποζημίωση του ……. για τις εργασίες έρευνας και εκκαθάρισης από την ύπαρξη πυρομαχικών του χώρου εκτέλεσης των εργασιών. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπεται η σύναψη άλλης σύμβασης μεταξύ της …….. και του ……., δυνάμει της οποίας το ……. θα αναλάβει έναντι του ανωτέρω ανταλλάγματος την έρευνα και εκκαθάριση της περιοχής. Ανεξαρτήτως δε τούτου, σημειώνεται ότι δεδομένου ότι η πληρωμή των ποσών που περιέχονται στον Α.Π.Ε. μπορεί να γίνει μόνο προς τον ανάδοχο μέσω των προβλεπόμενων στο άρθρο 53 του ν. 3669/2008 πιστοποιήσεων των εκ μέρους του εκτελούμενων εργασιών, δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθούν, ως εκτελεσθείσες από τον ανάδοχο, εργασίες που θα εκτελέσει μη συμβαλλόμενο στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση πρόσωπο. Τέλος, σε κάθε περίπτωση, λαμβανομένου υπόψη ότι το εν λόγω ποσό των 40.265,98 ευρώ περιέχεται στη συμπληρωματική σύμβαση που θα υπογραφεί με τον ανάδοχο και μπορεί να εισπραχθεί μόνο από αυτόν, δεν διασφαλίζεται εν προκειμένω ότι θα διατεθεί πράγματι προς το …….. για την κάλυψη του κόστους των ναρκαλιευτικών ερευνών.

Η ανάθεση της εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών στον αρχικό ανάδοχο του έργου δεν είναι νόμιμη, κατά παραδοχή , αφού δεν προκύπτει ότι αυτές κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, μόνη δε η αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου δε δύνανται άνευ ετέρου να στηρίξουν νομιμότητα της εν λόγω σύμβασης.

Οι ανωτέρω διατάξεις (άρθρο 30 3669/2008) έχουν την έννοια ότι το Κλιμάκιο ελέγχει τη νομιμότητα των πράξεων, που εκδίδονται στο πλαίσιο της διαδικασίας για την ανάδειξη αναδόχου δημοσίου έργου (χρηματοδοτούμενου από εθνικούς πόρους) καθώς και του σχεδίου της οικείας σύμβασης, όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη υπερβαίνει το ποσό των 1.000.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Ο ως άνω έλεγχος νομιμότητας, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημόσιων συμβάσεων, ασκείται κατά το στάδιο προ της υπογραφής και, κατά μείζονα λόγο, προ της έναρξης της εκτέλεσης των οικείων συμβάσεων, αποσκοπώντας αφενός μεν στη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαδικασία ανάθεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων και αφετέρου στην πρόληψη τυχόν παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας, με στόχο την αποφυγή κατάρτισης και εκτέλεσης άκυρων συμβάσεων. Ο νομοθέτης, επομένως, θέλησε προληπτικό και όχι κατασταλτικό έλεγχο νομιμότητας, που προϋποθέτει έργο του οποίου οι εργασίες πρόκειται να εκτελεστούν με βάση την ελεγχθείσα και κριθείσα ως νόμιμη σχετική διαδικασία, που απολήγει στην υπογραφή της οικείας σύμβασης. Συνεπώς, σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση εκτέλεσης έργου, η οποία έχει υπογραφεί και έχει αρχίσει να εκτελείται, αυτό στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο της νομιμότητάς της (π.ρ.β.λ. Ε.Σ. 2497, 2498, 2499/2010, 1468/2009 κ.α.). Περαιτέρω, ο έλεγχος νομιμότητας διενεργείται και στις συμπληρωματικές συμβάσεις, ακόμη και όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτών υπολείπεται των 1.000.000 ευρώ και η αρχική τους σύμβαση έχει υποβληθεί σε έλεγχο νομιμότητας από το Κλιμάκιο. Και τούτο διότι εάν, αντιθέτως, ετίθετο ως αφετηρία ελέγχου των συμπληρωματικών συμβάσεων το ποσό που θεσπίζεται για τον έλεγχο των αρχικών, μεγάλος αριθμός των συμπληρωματικών συμβάσεων θα καθίστατο ανέλεγκτος, γεγονός που θα υπερακόντιζε το σκοπό του νομοθέτη για υπαγωγή στον έλεγχο νομιμότητας που διενεργεί το Ελεγκτικό Συνέδριο και των τελευταίων, οι οποίες, άλλωστε, αποτελούν παρακολούθημα των αρχικών και η κατάρτισή τους με τον ανάδοχο ήδη εκτελούμενου έργου αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης και εφαρμόζεται μόνο υπό τις περιοριστικά αναφερόμενες στο νόμο προϋποθέσεις, η πλήρωση των οποίων επιβάλλεται, οπωσδήποτε, να ελέγχεται.

Συμπληρωματική Σύμβαση:Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή Γέφυρας …», λόγω μη ορθής σύνταξης του προϋπολογισμού αυτής και κατ’ επέκταση του σχετικού Α.Π.Ε., καθόσον στον ελεγχόμενο 2ο Α.Π.Ε. μη νομίμως συμπεριλαμβάνεται στο κόστος της συμπληρωματικής σύμβασης ποσό με την  αιτιολογία «ΑΜΟΙΒΗ ΣΤΡΑΤΟΥ», διότι η σχετική δαπάνη δεν αντικατοπτρίζει εργασίες που πρόκειται να εκτελέσει ο ανάδοχος του έργου στο πλαίσιο της συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά αποτελούν την αποζημίωση του Τάγματος Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίου Ξηράς για τις εργασίες έρευνας και εκκαθάρισης από την ύπαρξη πυρομαχικών του χώρου εκτέλεσης των εργασιών και γι’ αυτό το λόγο, προβλέπεται η σύναψη άλλης σύμβασης μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και του Γενικού Επιτελείου Στρατού, δυνάμει της οποίας το ΤΕΝΞ θα αναλάβει έναντι του ανωτέρω ανταλλάγματος την έρευνα και εκκαθάριση της περιοχής. Περαιτέρω, σημειώνεται ότι, δεδομένου ότι η πληρωμή των ποσών που περιέχονται στον Α.Π.Ε. μπορεί να γίνει μόνο προς τον ανάδοχο μέσω των προβλεπόμενων στο άρθρο 53 του ν. 3669/2008 πιστοποιήσεων των εκ μέρους του εκτελούμενων εργασιών, δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθούν, ως εκτελεσθείσες από τον ανάδοχο, εργασίες που θα εκτελέσει μη συμβαλλόμενο στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση πρόσωπο

Η ανάθεση της εκτέλεσης των συμπληρωματικών εργασιών στον αρχικό ανάδοχο του έργου είναι μη νόμιμη, αφού οι εν λόγω εργασίες δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων και οφείλονται σε πλημμελή εκπόνηση της αρχικής μελέτης.