Συντήρηση – επισκευή φυσικών χλοοταπήτων δημοτικών γηπέδων:Με δεδομένα αυτά, η επίμαχη σύμβαση είναι «σύμβαση παροχής υπηρεσιών» διότι αφορά σε απλές εργασίες για την διατήρηση της λειτουργικότητας των χλοοταπήτων για την εκτέλεση των οποίων δεν απαιτούνται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις ή εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό αλλά είναι δυνατό να εκτελεστούν προσηκόντως από επαγγελματίες που διαθέτουν τα κατάλληλα μηχανήματα και τη σχετική εμπειρία. Συνεπώς, ορθώς η σχετική δαπάνη ενεγράφη στον κωδικό 6262 που αφορά «εργασίες», ενώ από τα στοιχεία που προσκόμισε η αναθέτουσα αρχή με το έγγραφο επανυποβολής προκύπτουν τόσο η απόφαση συγκρότησης της Επιτροπής παραλαβής όσο και η έγκριση του συνταχθέντος πρωτοκόλλου.

Εργασίες συντήρησης και επισκευής θερμοκηπίου:..Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι το αντικείμενο του ως άνω 23/9.6.2011 συμφωνητικού δεν αφορά σε εκτέλεση δημοσίου τεχνικού έργου, αλλά σε απλή εκτέλεση εργασιών, για την εκτέλεση των οποίων δεν απαιτούνται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό αλλά αυτές δύναται να εκτελεστούν προσηκόντως από επαγγελματίες, που διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία ή μηχανήματα και τη σχετική εμπειρία. Νομίμως, κατά συνέπεια, εφαρμόσθηκαν, εν προκειμένω, οι διατάξεις του ν. 2286/1995 και του π.δ. 118/2007 και όχι αυτές του ν. 3669/2008. Εξάλλου, εφόσον, κατά την διακήρυξη, το αντικείμενο της σύμβασης ήταν κατώτερο από 60.000 ευρώ, νομίμως έγινε η ανάθεση βάσει προχείρου μειοδοτικού διαγωνισμού, χωρίς να απαιτείται, κατά νόμο, η δημοσίευση της οικείας διακήρυξης. Περαιτέρω, τυχόν πλημμέλειες της διαγωνιστικής διαδικασίας εκμίσθωσης του θερμοκηπίου του Θεραπευτηρίου καθώς και της οικείας συμβάσεως δεν άπτονται της νομιμότητας του ελεγχόμενου εντάλματος, το οποίο εκδόθηκε για την εξόφληση του τιμήματος που αντιστοιχεί στις εργασίες που εκτελέσθηκαν δυνάμει του 23/9.6.2011 συμφωνητικού για τη συντήρηση και επισκευή του εν λόγω θερμοκηπίου. Ενόψει των ανωτέρω, οι αντίστοιχοι λόγοι διαφωνίας (ανωτέρω υπό α, β, γ) πρέπει να απορριφθούν. Πλην όμως, εφόσον ο διαγωνισμός για τη συντήρηση και επισκευή του εν λόγω θερμοκηπίου κατακυρώθηκε στην εταιρεία «....», με την οποία συνήφθη η σχετική σύμβαση και στο όνομα της οποίας εκδόθηκε το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα, το τελευταίο δεν συνοδεύεται από αντίστοιχο τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών, δεδομένου ότι το επισυναφθέν (28/20.6.2011) από προφανή παραδρομή έχει εκδοθεί από την εταιρεία «.....».Κατ’ ακολουθίαν των όσων εκτέθησαν, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει κατ’ αρχάς ότι ο καθαρισμός των ρεμάτων και των χανδάκων, από τα φερτά, λόγω των ισχυρών βροχοπτώσεων, υλικά, συνιστά εργασία δυνάμενη να εκτελεστεί προσηκόντως από επαγγελματίες χωματουργικών εργασιών, οι οποίοι διαθέτουν απλώς τα κατάλληλα μηχανήματα και τη σχετική εμπειρία, και όχι δημόσιο τεχνικό έργο, όπως εσφαλμένα υπολαμβάνει ο διαφωνών Επίτροπος, αφού ούτε το αποτέλεσμα αυτών συνίσταται σε νέα κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση ή επισκευή, συνδεόμενη κατά τρόπο άμεσο, διαρκή και σταθερό με το έδαφος, ούτε απαιτεί τη χρήση ειδικών τεχνικών γνώσεων και μεθόδων.

Nομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης με αντικείμενο «Αντιπλημμυρικά έργα Π.Ε.Η. ...»(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση, ως εκ του αντικειμένου της, έχει το χαρακτήρα σύμβασης παροχής υπηρεσιών, καθόσον αφορά σε εκτέλεση εργασιών. Τούτο δε, διότι οι προπαρατεθείσες εργασίες δεν εμπίπτουν στην έννοια του δημοσίου έργου, δεδομένου ότι δεν συνίστανται σε κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή, συντήρηση ή ερευνητική εργασία, το αποτέλεσμα των οποίων συνδέεται άμεσα με το έδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό. Αντιθέτως, μάλιστα, για την εκτέλεση των εργασιών αυτών δεν απαιτείται τέτοιου βαθμού εξειδικευμένη τεχνική γνώση ή τέτοιου είδους τεχνική επέμβαση, ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν δημόσιο έργο, αλλά δύνανται να εκτελεστούν προσηκόντως, υπό την καθοδήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων, από επαγγελματίες χειριστές που διαθέτουν τα κατάλληλα μηχανήματα και τη συνήθη εμπειρία χρήσης τους. Προς τούτο συνηγορεί και το γεγονός της ύπαρξης εν προκειμένω μίας απλής τεχνικής περιγραφής των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική μελέτη, αλλά και χωρίς ειδικότερη αναφορά του ακριβούς μεγέθους των συνολικώς ζητούμενων ποσοτήτων εργασιών. 

Από τη διακήρυξη, καθώς και την τεχνική περιγραφή του έργου, προκύπτει ότι το αντικείμενο της εν λόγω σύμβασης συνίσταται κυρίως σε εργασίες καθαιρέσεως κτισμάτων (με φέρουσα τοιχοποιία, από λαμαρίνες και ξύλινο σκελετό, με φέροντα οργανισμό, από οπλισμένο σκυρόδεμα), καθώς και σε εργασίες αποξηλώσεως και δευτερευόντως σε εργασίες επισκευών, που θα προκύψουν στα εναπομείναντα τμήματα μετά τις κατεδαφίσεις. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τον επισυναπτόμενο προϋπολογισμό μελέτης, η δαπάνη για εργασίες καθαιρέσεως ανερχόταν στο ποσό των 112.069,60 ευρώ, για προμήθεια σκυροδέματος στο ποσό των 495,00 ευρώ και η δαπάνη των εργασιών για τοιχοποιίες - επιχρίσματα στο ποσό των 1.025,00 ευρώ. Για την εξόφληση του 1ου λογαριασμού εκτέλεσης των ανωτέρω εργασιών εκδόθηκε αρχικά το 1116, οικονομικού έτους 2009, ποσού 10.245,40 ευρώ και στη συνέχεια, αφού αυτό ακυρώθηκε, εκδόθηκαν τα 1611, οικονομικού έτους 2009 και 813, οικονομικού έτους 2010 χρηματικά εντάλματα πληρωμής ποσού 8.004,23 και 2.241,17 ευρώ, αντίστοιχα, το δεύτερο εκ των οποίων και ήδη ελεγχόμενο, αφορά στην καταβολή γενικών εξόδων και εργολαβικού οφέλους. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι το κύριο αντικείμενο της προαναφερόμενης σύμβασης, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, δεν αφορά σε εκτέλεση έργου, καθόσον οι εκτελούμενες κυρίως εργασίες καθαιρέσεως κτισμάτων και αποξηλώσεων υλικών δεν συνίστανται σε κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή, συντήρηση ή ερευνητική εργασία. Ούτε, εξάλλου για την εκτέλεσή τους απαιτούν ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και μεθόδους, αλλά δύνανται να εκτελεστούν προσηκόντως από επαγγελματίες, που διαθέτουν τα κατάλληλα μηχανήματα και τη σχετική εμπειρία. Επομένως, η εν λόγω σύμβαση αφορά στην εκτέλεση εργασιών, για τις οποίες ο ανάδοχος δεν δικαιούται εργολαβικό όφελος, το οποίο προβλέπεται και καταβάλλεται μόνο στην εξόφληση λογαριασμών που αφορούν στην εκτέλεση δημοσίων έργων, όπως βάσιμα υποστηρίζει και η διαφωνούσα Επίτροπος. Εξάλλου, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι ο Δήμος θα επιβαρυνθεί με τόκους υπερημερίας αν ο εργολάβος προσφύγει στα δικαστήρια, δεν ασκεί επιρροή όσον αφορά τη νομιμότητα της εντελλόμενης δαπάνης, στην εξέταση της οποίας και μόνον περιορίζεται το Ελεγκτικό Συνέδριο κατά την παρούσα διαδικασία και δεν δύναται επ’ ουδενί να δικαιολογήσει τη θεώρηση του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος (πρβλ. Πράξεις VII Τμ. 215/2008 και IV Tμ. 143/2007). Τέλος, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, θα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και ο ισχυρισμός του Δήμου ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν δικαιούται να προβαίνει σε παρεμπίπτοντα έλεγχο νομιμότητας των ατομικών διοικητικών πράξεων, που αποτελούν το έρεισμα της ελεγχόμενης δαπάνης, για τις οποίες ισχύει το τεκμήριο νομιμότητας. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και γι’ αυτό δεν πρέπει τούτο να θεωρηθεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(....)Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, παρά τα αντιθέτου προβαλλόμενα με το έγγραφο επανυποβολής περί εργασιών και μικρού έργου που ανατέθηκαν απευθείας με τις ανωτέρω συμβάσεις, το αντικείμενο εκάστης σύμβασης, («Φυτεύσεις χώρων αναψυχής Τ.Κ. ...» και «…. ...»), όπως περιγράφεται παραπάνω, συνιστούν εργασίες πρασίνου και αναβάθμισης των κοινόχρηστων χώρων των συγκεκριμένων τριών δημοτικών εκτάσεων στην Τοπική Κοινότητα ... της Δημοτικής Ενότητας ... του Δήμου .... Περαιτέρω, ως εκ της φύσεως των προαναφερόμενων εργασιών, για την εκτέλεσή τους δεν απαιτούνται τεχνικές γνώσεις - μέθοδοι και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, ούτε τα υλικά τους συνδέονται με το έδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, ώστε να μην μπορούν να αποχωρισθούν από αυτό χωρίς ουσιαστική βλάβη και αλλοίωσή τους, ενώ οι σχετικές εργασίες τοποθέτησής τους και διαμόρφωσης εν γένει των χώρων αναψυχής δεν απαιτούν ειδικές τεχνικές γνώσεις, αλλά αυτές δύνανται να εκτελεστούν προσηκόντως από επαγγελματίες, που διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία και τη σχετική εμπειρία, τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από το Δήμο είναι απορριπτέα ως αβάσιμα. Εξάλλου, από την οικονομική και τεχνική λειτουργία του αποτελέσματος των οικείων εργασιών, στην οποία απέβλεψε ο αναθέτων Δήμος, συνάγεται ότι οι επίμαχες συμβάσεις αφορούν σε εργασίες που είναι ομοειδείς κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και κατατείνουν στην ίδια οικονομοτεχνική λειτουργία (εργασίες εγκατάστασης πρασίνου, δέντρων, θάμνων κλπ, συμπλήρωση κηπευτικού χώματος, κόψιμο δέντρων, υποστυλώσεις, εγκατάσταση συναφούς υπαίθριου εξοπλισμού αναψυχής - 1 ξύλινο παγκάκι και 1 ξύλινος κάδος απορριμμάτων - και υπέργειου αρδευτικού δικτύου στους συγκεκριμένους ανωτέρω αναφερόμενους κοινοχρήστους χώρους αναψυχής του Δήμου). Τούτο άλλωστε επιρρωνύεται και από την ομοιότητα των οικείων τεχνικών εκθέσεων, τη δυνατότητα πραγματοποίησης του συνόλου των εργασιών από μία και μόνο ανάδοχο, την ίδια χρονική διάρκεια εκτέλεσής τους (αμφότερες εντός 6 μηνών) αλλά και την ταύτιση του γεωγραφικού πλαισίου εκτέλεσής τους. Τέλος, οι ανατεθείσες εργασίες λαμβάνουν χώρα την ίδια χρονική περίοδο και στους ίδιους ακριβώς χώρους της αυτής Δημοτικής Ενότητας του Δήμου, ενώ, για τη διενέργειά τους, εγκρίνεται η διάθεση των σχετικών πιστώσεων με την ίδια απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου, βαρύνουν δε τον ίδιο ΚΑΕ και ανατίθενται εντός του αυτού χρονικού διαστήματος (με διαφορά μόλις τεσσάρων ημερών) στον ίδιο ανάδοχο. Συνεπώς, ενόψει της συνολικής προϋπολογισθείσας δαπάνης αυτών, ύψους 25.073,18 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (19.512,20 ευρώ + 5.560,98 ευρώ), υπερβαίνουσας το όριο των 20.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), μη νομίμως αυτές ανατέθηκαν απευθείας, αφού κατατμήθηκαν δια του χαρακτηρισμού των πρώτων ως εργασιών και του δεύτερου ως έργου, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, με δύο ξεχωριστές συμβάσεις στον ίδιο ανάδοχο, κατά παράκαμψη της διενέργειας πρόχειρου διαγωνισμού, γεγονός που καθιστά μη νόμιμες τις εντελλόμενες με τους οικείους τίτλους (127 και 128 χρηματικά εντάλματα) δαπάνες. Οίκοθεν νοείται ότι στο πλαίσιο διενεργηθέντος πρόχειρου διαγωνισμού εκ της συμμετοχής πλειόνων υποψηφίων αναδόχων, θα επιτυγχάνετο χαμηλότερο τίμημα για το Δήμο. Εξάλλου, δοθέντος ότι, ενώ, κατά τα προεκτεθέντα, είχε ήδη επισημανθεί η μη νομιμότητα της επίμαχης κατάτμησης των εργασιών από 2 μέλη της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου, και η συνεπεία αυτής μη νόμιμη απευθείας ανάθεση, εντούτοις ο Δήμος προχώρησε στην απευθείας ανάθεσή τους στον ίδιο ανάδοχο, δεν καταλείπεται έδαφος για συνδρομή λόγων ή περιστάσεων που θα δημιουργούσαν στα αρμόδια όργανα του Δήμου την πεποίθηση ότι ενήργησαν εν προκειμένω νομίμως.

Συντήρηση και επισκευή κτιρίων..:Με τα δεδομένα αυτά το αντικείμενο της συναφθείσας σύμβασης, σε εκτέλεση της οποίας εντέλλεται η κρινόμενη δαπάνη, αφορά σε εκτέλεση εργασιών και δεν εμπίπτει στην έννοια του «έργου», όπως αυτή καθορίζεται από το άρθρο 2 του ν. 4412/2016. Τούτο δε διότι αφορά σε συνήθεις εργασίες αποκατάστασης επιχρισμάτων και επικαλύψεων παντός τύπου, στεγανοποιήσεις και μικροεπισκευές για την εκτέλεση των οποίων δεν απαιτούνται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι ούτε εξειδικευμένο επιστημονικό ή τεχνικό προσωπικό.. Προς τούτο άλλωστε συνηγορεί και το γεγονός της ύπαρξης, εν προκειμένω, μιας απλής τεχνικής περιγραφής των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική μελέτη, καθόσον πρόκειται για τμηματικές παρεμβάσεις στα δημοτικά κτίρια για λόγους ασφάλειας και υγιεινής.

Aμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης (...) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις (ΙΙ και ΙΙΙ) που προηγήθηκαν, ο πρώτος λόγος διαφωνίας είναι βάσιμος. Συγκεκριμένα, η δαπάνη που εντέλλεται με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα, δεν προκύπτει ότι αφορά στην εκαμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης τέλεAμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης ση δημοσίου έργου, για το οποίο τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις της νομοθεσίας περί δημοσίων έργων, αλλά στην εκτέλεση εργασιών, για τις οποίες εφαρμόζονται οι διατάξεις περί υπηρεσιών. Τούτο διότι, το αντικείμενό τους συνίστανται σε απλές εργασίες εκσκαφής τάφρων πέριξ των δικτύων ύδρευσης προκειμένου να αποκατασταθούν οι διαπιστωθείσες ζημιές, επιχωματώσεων των τάφρων αυτών και μεταφοράς των υλικών της εκσκαφής, το αποτέλεσμα των οποίων δεν συνδέεται άμεσα με το έδαφος ή το υπέδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, ούτε για την πραγματοποίησή τους προκύπτει ότι απαιτήθηκαν ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι, εξειδικευμένο επιστημονικό ή τεχνικό προσωπικό και ανάλογα τεχνικά μέσα και εγκαταστάσεις (Ε.Σ. Πράξεις Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 201/2012, 68/2014, 258/2016). 

Δαπάνες για τη συντήρηση αγροτικών δρόμων και καθαρισμό χανδάκων και αγροτικών τάφρων.Οι εν λόγω εργασίες δεν αποτελούν δημόσιο έργο, αφού για την εκτέλεσή τους δεν απαιτείται η χρήση ειδικών τεχνικών γνώσεων και μεθόδων και η χρησιμοποίηση εξειδικευμένου επιστημονικού ή τεχνικού προσωπικού, αλλά μπορούν αυτές να εκτελεστούν από τεχνίτες που διαθέτουν τα κατάλληλα μέσα και τη σχετική εμπειρία

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στην καταβολή του αντιστοιχούντος σε γενικά έξοδα και εργολαβικό όφελος ποσού 5.003,75 ευρώ στον προαναφερόμενο ανάδοχο είναι μη νόμιμη. Τούτο, διότι το ως άνω αντικείμενο δημοπράτησης, ήτοι κατά κύριο λόγο ο χρωματισμός των εξωτερικών επιφανειών των κτιρίων του Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, δεν εμπίπτει στην έννοια του δημοσίου έργου, όπως αυτό προσδιορίζεται στο νόμο, αφού για την εκτέλεση των εργασιών αυτών δεν απαιτείται τέτοιου βαθμού εξειδικευμένη τεχνική γνώση ή τέτοιου είδους τεχνική επέμβαση, ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν δημόσιο έργο, αλλά δύνανται να εκτελεστούν προσηκόντως, υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη από την αρμόδια Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Ιδρύματος, από τεχνίτες με συνήθεις γνώσεις και συνήθη εργαλεία. Άλλωστε, αντικείμενο δημοπράτησης δεν αποτέλεσε η μόνιμη κατασκευή μεταλλικών ικριωμάτων, κατά τρόπον ώστε να καταστούν συστατικά του εδάφους, αλλά απλώς η πρόσκαιρη τοποθέτηση σιδηροκατασκευών με δάπεδα εργασίας από μαδέρια (σκαλωσιές), προκειμένου οι τεχνίτες να μπορούν να εκτελέσουν τις προβλεπόμενες εργασίες χρωματισμού, προβλέφθηκε δε ρητά η αποσυναρμολόγηση αυτών μετά την ολοκλήρωση των εργασιών.