Η εκτέλεση των Δημοσίων έργων διέπεται από τις διατάξεις του προαναφερόμενου νόμου(1418/1984), καθώς και από εκείνες του π.δ/τος 609/1985 (Α΄ 223), η δε ανάθεσή της κατασκευής τους γίνεται με βάση σχετική μελέτη (άρθρο 4 παρ. 3 του ν. 1418/1984).Αν και ευέλικτη, όμως, η διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού δεν στερείται τελείως τυπικότητας, αφού, με τη συμμετοχή περισσότερων υποψηφίων και την πρόβλεψη συλλογικού γνωμοδοτικού οργάνου για την αξιολόγηση των προσφορών, ο νομοθέτης απέβλεψε στην εξασφάλιση στοιχειωδών εγγυήσεων διαφάνειας, όσον αφορά την επιλογή του αναδόχου. Με την ελάχιστη δε αυτή διαφάνεια και την ισότιμη συμμετοχή των υποψηφίων στον πρόχειρο διαγωνισμό δεν συμβιβάζεται η κατακύρωση του αποτελέσματός του σε υποψήφιο του οποίου η προσφορά είτε υποβλήθηκε μετά την παρέλευση της ταχθείσας προς τούτο προθεσμίας, είτε δεν πληρούσε τις ελάχιστες τεχνικές απαιτήσεις που είχε καθορίσει η Αναθέτουσα Αρχή.

Δεν δύναται η συμμετοχή της αναπτυξιακής επιχείρησης να συνίσταται στην υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου και στη συνέχεια αυτή να αναθέτει περαιτέρω το συμβατικό αντικείμενο σε τρίτους ιδιώτες κατά παρέκκλιση των διατάξεων του Ν, 1418/84 «Περί Δημοσίων Έργων» και του Ν. 716/77 «Περί μητρώου μελετητών και αναθέσεως εκπονήσεως μελετών»

Εφαρμογή του ελληνικού προτύπου ΕΛΟΤ 1429 «Διαχειριστική επάρκεια οργανισμών για την υλοποίηση έργων δημόσιου χαρακτήρα - απαιτήσεις», των οδηγών εφαρμογής του και της τεχνικής προδιαγραφής ΕΛΟΤ 1432 «Διαχειριστική επάρκεια οργανισμών για την υλοποίηση έργων δημοσίου χαρακτήρα- Απαιτήσεις για διεργασίες αξιολόγησης και αξιολογητές», για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013

Νόμιμα ανατέθηκε σε Δημοτική Αναπτυξιακή Επιχείρηση, σε εκτέλεση προγραμματικής σύμβασης μεταξύ αυτής, του Δήμου και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, η υλοποίηση του αντικειμένου της ανωτέρω σύμβασης, το οποίο συνίσταται στην εκπόνηση μελέτης δημοτικού έργου, καθόσον η συμμετοχή αναπτυξιακής επιχείρησης σε προγραμματική σύμβαση δύναται να συνίσταται στην υλοποίηση αυτού του ίδιου του αντικειμένου. (Σχετ. Πρακτ. Ολομ. Ε.Σ. 32ης Γεν. Συν./10-12-2004).

Παροχή Υπηρεσιών:Μη νόμιμη δαπάνη που αφορούσε στην καταβολή αμοιβής έναντι της παροχής υπηρεσιών αποκομιδής, μεταφοράς και διάθεσης στερεών, μη επικίνδυνων, οικιακών αποβλήτων του Δήμου(...) Σε κάθε περίπτωση, η εντελλόμενη δαπάνη ελέγχεται ως μη νόμιμη, προεχόντως, διότι της ως άνω ανάθεσης της παροχής του συνόλου των επίμαχων υπηρεσιών σε άλλο πρόσωπο, πλην του συμβληθέντος με τον Δήμο αναδόχου, δεν προηγήθηκε η απαιτούμενη κατ’ άρθρο 39 του π.δ. 28/1980 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, εγκριθείσα από τα αρμόδια όργανα, η οποία, μάλιστα, προβλέπεται επί ποινή εκπτώσεως του αρχικού αναδόχου. Ακολούθως, ο ισχυρισμός του Δήμου ότι η εταιρεία «…...» δε δεσμευόταν από τον ως άνω όρο 5.5 του Τεύχους της Συγγραφής Υποχρεώσεων της Τεχνικής Έκθεσης, δυνάμει του οποίου ο ανάδοχος δεν μπορούσε να υποκατασταθεί για μέρος ή για το σύνολο της ανατεθείσας σε αυτόν σύμβασης από άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο με αντίστοιχα προσόντα, αφού δε μεταβλήθηκε ουσιαστικά το πρόσωπο του αναδόχου κατά την εκτέλεση της σύμβασης, ως εκ τούτου, δεν πρόκειται για εκχώρηση αυτής σε τρίτον, κατά την έννοια των σχετικών περί εκχώρησης διατάξεων του Αστικού Κώδικα (άρθρα ΑΚ 455 επ.) προβάλλεται αλυσιτελώς. Τούτο, διότι και αληθής υποτιθέμενος ο ισχυρισμός ότι υπεύθυνη για την υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου του έργου έναντι του αναθέτοντος φορέα παρέμεινε, καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης, η εταιρεία «…...», όπως βεβαιώνεται από το Δήμο και όπως άλλωστε προκύπτει από τη βεβαίωση καλής εκτέλεσης εργασιών, καθώς και το σχετικό εκδοθέν τιμολόγιο, συνεπώς η εταιρεία «…...» δεν υπεισήλθε, κατ’ ουσία, στη σχέση μεταξύ του αναθέτοντος φορέα και της αναδόχου εταιρείας, ώστε να πληρούνται οι όροι της κατά νόμο υποκατάστασης αυτής (πρβλ. σχετικά ΑΠ 119/2013), δεν αρκεί, για να άρει τη διαπιστωθείσα ως άνω πλημμέλεια της παράλειψης έγκρισης, από το Δημοτικό Συμβούλιο, της παροχής των υπηρεσιών από τρίτο, εκτός του συμβληθέντος με το Δήμο, ανάδοχο. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, συνεπώς, το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθείΝόμιμη η καταβολή που αφορούσε στην καταβολή αμοιβής έναντι της παροχής υπηρεσιών αποκομιδής, μεταφοράς και διάθεσης στερεών, μη επικίνδυνων, οικιακών αποβλήτων του Δήμου(...)

Καταβολή ποσού 14.760,00 ευρώ στο φερόμενο ως δικαιούχο ......, αγρονόμο – τοπογράφο μηχανικό, ως αμοιβή του για την εκπόνηση της μελέτης με τίτλο «Μελέτη περιμετρικής ζώνης ...... – Αποτύπωση – Κτηματογράφηση – Όρια αγροκτήματος».(...)Σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας των δαπανών, η οποία διέπει το δημοσιολογιστικό δίκαιο, για τη διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης του Δημοσίου, ν.π.δ.δ. και των Ο.Τ.Α., πέραν της υπάρξεως πίστωσης στον εγκεκριμένο προϋπολογισμό της υπηρεσίας, απαιτείται επιπλέον η δαπάνη αυτή να προβλέπεται ρητά από διάταξη νόμου ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν δεν προβλέπεται από συγκεκριμένη διάταξη, να προκύπτει από τα δικαιολογητικά που τη συνοδεύουν ότι ανάγεται στη λειτουργική δραστηριότητα του Δημοσίου, του ν.π.δ.δ. ή του Ο.Τ.Α. ή ότι συντελεί άμεσα ή έμμεσα στην εκπλήρωση των σκοπών που επιδιώκουν οι ως άνω φορείς. Σε κάθε περίπτωση δε, οι δαπάνες αυτές δεν πρέπει να αντιτίθενται στην αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, η οποία σε κάθε κατηγορία δαπανών ορίζεται σε σχέση με τις αρχές της οικονομικότητας, της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας και της αναγκαιότητας, ενόψει των συνθηκών πραγματοποίησής τους. Ειδικότερα, ενόψει της αρχής της οικονομικότητας, που επιβάλλει την εκπλήρωση των σκοπών των φορέων αυτών με την κατά το δυνατόν ελάχιστη επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους, δεν δύνανται, για την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους, να διαθέτουν νομίμως πιστώσεις για την πληρωμή δαπανών που αφορούν στην εκτέλεση εργασιών, τα οποία εμπίπτουν στα συνήθη καθήκοντα των υπαλλήλων των εν λόγω φορέων, κατά κλάδο, όπως αυτά περιγράφονται στις οικείες οργανικές διατάξεις, αφού αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την αδικαιολόγητη οικονομική επιβάρυνση της οικείας υπηρεσίας. Κατ’ εξαίρεση, στο βαθμό που αυτό επιβάλλεται από τις αρχές της αναγκαιότητας και της αποδοτικότητας, είναι δυνατή η ανάθεση σε τρίτους ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εργασιών ειδικής φύσης, για την εκτέλεση των οποίων απαιτείται είτε προσωπικό με εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία, που δεν διαθέτει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, το ήδη υπηρετούν προσωπικό είτε η χρήση τεχνικών μέσων, που δεν διαθέτει ο οικείος δήμος (βλ. Πρ. VII Τμ. 8/2012 και Πρ. Κλιμ. VII Τμ. 60, 106, 133, 245, 246/2012). Περαιτέρω, στον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας (Ο.Ε.Υ.) του Δήμου ......, ο οποίος εγκρίθηκε με την 9764/2011 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης ...... (ΦΕΚ Β΄ 2130/22.9.2011), προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η διάρθρωση των υπηρεσιών του Δήμου. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 1, Ενότητα Δ΄, η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών, Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας περιλαμβάνει τα Τμήματα α) Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας και β) Τεχνικών Υπηρεσιών, στο οποίο υπάγεται το Γραφείο Τεχνικών Έργων και Μελετών, στο δε άρθρο 9 του ως άνω Ο.Ε.Υ. προσδιορίζονται οι αρμοδιότητες της ανωτέρω Διεύθυνσης και των επιμέρους οργανικών μονάδων αυτής, οι οποίες, όσον αφορά στο προαναφερόμενο Γραφείο Τεχνικών Έργων και Μελετών, συνίστανται, μεταξύ άλλων, στη μέριμνα για την εκπόνηση όλων των αναγκαίων μελετών για την υλοποίηση των έργων του Τμήματος (εκπόνηση με προσωπικό του τμήματος ή με ανάθεση σε τρίτους), καθώς και στην επίβλεψη της καλής εκπόνησης των μελετών (παρ. 3).

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.Ανάθεση:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε εργοληπτικές επιχειρήσεις, ως απόρροια ανάληψης των υποχρεώσεων της αυτοδικαίως λυθείσας και τεθείσας σε εκκαθάριση Δημοτικής Επιχείρησης, καθόσον: α) η υποκατάσταση της Δημοτικής Επιχείρησης από τις ανωτέρω εργοληπτικές επιχειρήσεις στην εκτέλεση των ως άνω έργων είναι μη νόμιμη, όχι μόνο διότι δεν τηρήθηκε η διαδικασία για την επιτρεπόμενη από το ν. 1418/1984 υποκατάσταση του αναδόχου, αλλά προεχόντως διότι, μέσω αυτής της ανάθεσης εκ μέρους της Δημοτικής Επιχείρησης, καταστρατηγήθηκαν οι οικείες διατάξεις περί διενέργειας διαγωνισμών, β) κατά το χρόνο που ο Πρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης υπέγραψε τις επίμαχες συμβάσεις με τις ως άνω εργοληπτικές επιχειρήσεις, το Δ.Σ. της Δημοτικής Επιχείρησης δεν είχε ακόμα αποδεχθεί τις οικείες αναθέσεις από το Δήμο και επομένως, κατά τον επίμαχο χρόνο, η Δημοτική Επιχείρηση δεν είχε την αρμοδιότητα να αναθέσει την εκτέλεση των έργων σε τρίτους και γ) δεν υπάρχουν πρωτόκολλα παραλαβής των έργων, που να έχουν εκδοθεί από την Δημοτική Επιχείρηση και με τα οποία να πιστοποιείται η καλή εκτέλεση των έργων εκ μέρους των αναδόχων, αλλά μόνο τα από 11.10.2012 και 1.2.2013 πρωτόκολλα οριστικής παραλαβής από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, με τα οποία πιστοποιείται η καλή εκτέλεση των έργων εκ μέρους της Δημοτικής Επιχείρησης, ενώ ούτε οι τελικές επιμετρήσεις και οι λογαριασμοί των έργων έχουν συνταχθεί από τους ανωτέρω αναδόχους, αλλά από την Δημοτική Επιχείρηση.

ΜΕΛΕΤΕΣ: Μη νόμιμη ανάθεση ανάθεση εργασίας σε ιδώτη μελετητή για την εκπόνηση μελέτης με τίτλο, ενώ ανάγεται στα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες του υπηρετούντος στο τμήμα υδραυλικών και εγγειοβελτιωτικών έργων του Δήμου, προσωπικού. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο τούτο κρίνει ότι η ανατεθείσα μελέτη αντιστοιχεί στην κατηγορία 13 που προβλέπεται στο άρθρο 2 παρ.2 του ν. 3316/2005 στην οποία περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, και οι μελέτες διαχείρισης υδατικών πόρων και δεν αποτελεί μελέτη έργου για την οποία αρμόδιο το Τμήμα υδραυλικών και εγγειοβελτιωτικών έργων, ως εκ τούτου, νομίμως, ο Δήμος ……………… ανέθεσε στο φερόμενο ως δικαιούχο ιδιώτη μελετητή την εκπόνηση της συγκεκριμένης μελέτης η οποία δεν υπάγεται εκ του λόγου τούτου στα συνήθη καθήκοντα της ως άνω υπηρεσίας (τμήμα υδραυλικών και εγγειοβελτιωτικών έργων) του Δήμου, ανεξαρτήτως του ότι σε κάθε περίπτωση δεν υπηρετεί στο τμήμα αυτό υπάλληλος με την επιστημονική  ειδικότητα του αναδόχου (Αγρονόμος Τοπογράφος). Συνεπώς, ο προβαλλόμενος από την Επίτροπο λόγος διαφωνίας ότι η υπό κρίση μελέτη ανατέθηκε, μη νόμιμα, διότι ανήκει στα συνήθη καθήκοντα του προσωπικού του τμήματος υδραυλικών και εγγειοβελτιωτικών έργων, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος. Κατόπιν τούτων, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα  μπορούσε να θεωρηθεί αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2013 σε βάρος των πιστώσεων του οποίου εντέλλεται η δαπάνη.

Κατά συνέπεια, ο επιμερισμός ενιαίων υπηρεσιών σε περισσότερες όμοιες ή ομοειδείς, η εκτέλεση των οποίων λαμβάνει χώρα για την υποστήριξη της κατασκευής του ίδιου έργου, προς αποφυγή της διαδικασίας επιλογής αναδόχου με δημόσιο ανοικτό ή κλειστό διαγωνισμό, δεν είναι νόμιμος και, επομένως, δεν είναι νόμιμη και η δαπάνη που προκαλείται από την εκτέλεση των υπηρεσιών αυτών (βλ. 430/2010 VII Τμ. Ελ. Συν.). Τέλος, η διάταξη, του άρθρου 41 του ν. 3669/2008 εφαρμόζεται σε συμβάσεις με προεκτιμώμενη αμοιβή κάτω των ορίων εφαρμογής των Οδηγιών 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ (πρβλ. το κωδικοποιηθέν στον ανωτέρω νόμο άρθρο 46 παρ.1α του ν. 3316/2005) και επιτρέπει την ανάθεση καθηκόντων τεχνικού συμβούλου σε ημεδαπά ή αλλοδαπά φυσικά ή νομικά πρόσωπα (πρβλ. Πράξη 14/2006 V Τμ. Ελ. Συν.).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά, από τη μνημονευθείσα στην προηγούμενη σκέψη 285/27.6.2012 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ... προκύπτει ότι, με την, από 16.10.2012, σύμβαση, η οποία συνήφθη με πρωτοβουλία του Δήμου, ο τελευταίος απέβλεψε στην υλοποίηση του αναφερόμενου σ’ αυτή «έργου», με την ανάθεσή του στο Πανεπιστήμιο …, προκειμένου να αντιμετωπιστούν συγκεκριμένες κυκλοφοριακές ανάγκες στην πόλη της .... Όπως δε προκύπτει από την, από 16.10.2012, σύμβαση, η συμβολή του Δήμου, στο πλαίσιο αυτής, περιορίζεται ουσιαστικά στην πραγμάτωση του οικονομικού αντικειμένου αυτής (βλ. άρθρο 5), ενώ από την πλευρά του, το Πανεπιστήμιο … υποχρεούται, έναντι καταβολής του συγκεκριμένου ανταλλάγματος από το Δήμο (20.000,00 ευρώ), στην εκτέλεση, από τα μέλη υπηρεσιακής μονάδας του, ήτοι το Σπουδαστήριο Τεχνικής Μεταφορών και Κυκλοφορίας της Σχολής …, του ανατεθέντος με την ως άνω σύμβαση αντικειμένου. Συνεπώς, τόσο, από την άποψη των προβλεπόμενων στη σύμβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων μερών όσο, και από πλευράς των αναφερομένων σε αυτήν οικονομικών μεταβιβάσεων, η σύμβαση αυτή - η υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου της οποίας εξαντλείται με την εκτέλεσή της - δεν φέρει κατά τη κρίση του Κλιμακίου το χαρακτήρα προγραμματικής συμφωνίας του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, αφού τα μέρη δεν συμπράττουν ισόρροπα, ούτε εκκινούν από την ίδια αφετηρία συμφερόντων, με σκοπό την εκτέλεση κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού..