ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου «Εργασίες Διαμόρφωσης Κυττάρων Β΄ Φάσης».(....)Επομένως, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία που απαιτείται κατά νόμο να προηγηθεί για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και η οποία, ολοκληρούμενη σε μία και μοναδική φάση, περιλαμβάνει την έκδοση απόφασης ανάθεσης στον ανάδοχο συμπληρωματικής σύμβασης και έγκρισης του σχετικού Α.Π.Ε..Κατόπιν τούτων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι προώρως και ως εκ τούτου απαραδέκτως υποβλήθηκε ενώπιόν του για προσυμβατικό έλεγχο το ανωτέρω σχέδιο της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης Εργασιών.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/2345/2017.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.(απευθείας ανάθεση) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας,  το Τμήμα κρίνει ότι πληρούνται σωρευτικώς οι προϋποθέσεις του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, καθόσον η αναθέτουσα αρχή ανέθεσε με την επίμαχη διαδικασία την εκτέλεση των εργασιών που είναι απολύτως αναγκαίες για την εξυπηρέτηση των άμεσων αναγκών της, λόγω της επικείμενης εξάντλησης της υφιστάμενης χωρητικότητας των διαθέσιμων κυττάρων υποδοχής απορριμμάτων, που προέκυψε εξαιτίας των χρονοβόρων διαδικασιών για την υποχρεωτική αναθεώρηση του Ε.Σ.Δ.Α. και του ΠΕ.Σ.Δ.Α. ..., σύμφωνα με τις προβλέψεις της νέας κοινοτικής νομοθεσίας που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με το ν. 4042/2012, καθώς και για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Τούτο δε, διότι το έργο δεν δύναται τεχνικά να κατασκευασθεί τμηματικά, όπως εσφαλμένως υπέλαβε το Κλιμάκιο, καθόσον οι προβλεπόμενες στη μελέτη εργασίες βαθιάς εκσκαφής, που συνοδεύονται από ευρείας κλίμακας ελεγχόμενες εκρήξεις για τη διαμόρφωση της λεκάνης του ΧΥΤΑ σε βαθύτερο σημείο, πρέπει να πραγματοποιηθούν στο σύνολό τους στην παρούσα φάση για λόγους ασφαλείας, λόγω της μεταγενέστερης άμεσης γειτνίασης με το χώρο εναπόθεσης απορριμμάτων, ενώ η τμηματική χρήση του έργου (υποδιαίρεση σε υποκύτταρα) αφορά αποκλειστικά το στάδιο λειτουργίας του, με σκοπό αφενός τη μείωση της παραγωγής στραγγισμάτων μέσω του περιορισμού της ενεργού επιφανείας και αφετέρου την εξυπηρέτηση της αδήριτης ανάγκης εναπόθεσης απορριμμάτων στο μοναδικό αδειοδοτημένο χώρο του ΧΥΤΑ ... λόγω της δεδομένης εξάντλησης της χωρητικότητάς του μέχρι την εκτέλεση των έργων του νέου ΠΕ.Σ.Δ.Α…. Τέλος, το Τμήμα κρίνει ότι η διαδικασία που τηρήθηκε, με την πρόσκληση τριών υποψηφίων για την υποβολή προσφοράς εντός 10 ημερών και τον έλεγχο των δικαιολογητικών συμμετοχής και κατακύρωσης και η οποία διήρκεσε συνολικά 20 ημέρες, είναι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, σύντομη, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι με τους όρους της ως άνω πρόσκλησης διασφαλίσθηκε από την αναθέτουσα αρχή εντός μίας εκ των πραγμάτων περιορισμένης αγοράς η ανάπτυξη ανταγωνισμού και διαφάνειας. Ανακαλεί την 420/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης της ανώνυμης αναπτυξιακής εταιρίας με την επωνυμία «Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρία Διαχείρισης Απορριμμάτων …» (στο εξής «…. Α.A.Ε.») για την παροχή υπηρεσιών με αντικείμενο τη «Λειτουργία Χώρου Υγειονομικής Ταφής (Χ.Υ.Τ.Α.) …», ποσού 1.111.889 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) και 1.378.742,36 (με Φ.Π.Α).(....)Τέλος, κατά πάγια νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου (...), η προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση, χωρίς να πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις, όπως εν προκειμένω, συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της σχετικής διαδικασίας ανάθεσης.Κωλύεται η σύναψη του σχεδίου της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης της ανώνυμης αναπτυξιακής εταιρίας με την επωνυμία «Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρία Διαχείρισης Απορριμμάτων …» για την παροχή υπηρεσιών με αντικείμενο τη «Λειτουργία Χώρου Υγειονομικής Ταφής (Χ.Υ.Τ.Α.) …», ποσού 1.111.889 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.).

Επέκταση ΧΥΤΑ...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκ. ΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση η αναθέτουσα αρχή (ΦοΔΣΑ Β. …) μη νομίμως προσέφυγε, για την ανάθεση του ελεγχόμενου έργου, στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 32 παρ.2 εδ. γ΄του ν.4412/2016. Και τούτο, διότι από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης δεν προκύπτει ότι υφίσταται επείγουσα ανάγκη οφειλόμενη σε απρόβλεπτες περιστάσεις, που να δικαιολογεί την προσφυγή στην προαναφερόμενη εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης. Ειδικότερα, οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι της καθυστέρησης στον υπό εξέλιξη διαγωνισμό ανάθεσης της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων, της σημαντικής επιβάρυνσης του ΧΥΤΑ … κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, καθώς και του κινδύνου που εγκυμονεί το γεγονός ότι  το υφιστάμενο κύτταρο έχει φτάσει σε μεγάλο ύψος απορριμματικής μάζας (υπό στοιχ. 4, 6 και 3 λόγοι), που παρατίθενται στην προαναφερόμενη 49/2020 απόφαση του ΔΣ του ΦοΣΔΑ και καθιστούν αναγκαία, κατά τα διαλαμβανόμενα στην απόφαση αυτή, την άμεση ολοκλήρωση του έργου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν την προσφυγή στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, δοθέντος ότι ήταν γνωστοί στην αναθέτουσα αρχή ήδη από το έτος 2017, οπότε και ξεκίνησε η δημοπράτηση και κατασκευή του έργου χωρίς να έχει περατωθεί μέχρι σήμερα, παρά τη σύναψη μάλιστα και συμπληρωματικής σύμβασης

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με αυτά τα δεδομένα, στην υπό κρίση περίπτωση, όπου ακολουθήθηκε η διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ του ν. 4412/2016 για την ανάθεση του επίμαχου έργου, δεν απαιτείτο η συγκρότηση επιτροπής διαπραγμάτευσης του έργου σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 221 παρ.8 του ίδιου νόμου. Περαιτέρω η κρινόμενη δαπάνη, αν και στηρίζεται σε σύμβαση που αναρτήθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο της εκτέλεσης των εργασιών, θεωρείται σε κάθε περίπτωση έγκυρη σύμφωνα με την ως άνω διάταξη της παρ. 3β του άρθρου 43 του ν. 4605/2019.

Βλάβες στα έργα -Αναγνώριση αποζημίωσης. Νομίμως ανατέθηκαν οι επίμαχες εργασίες στην ως άνω εταιρεία κατ’ εφαρμογή του άρθρου 58 του ν. 3669/2008, διότι πληρούνται οι ουσιαστικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις της διάταξης αυτής. Συγκεκριμένα, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει βλάβη στο έργο της κατασκευής κυττάρων υποδοχής απορριμμάτων του Χ.Υ.Τ.Α., το οποίο δεν έχει οριστικά παραληφθεί και εκτελείται στο πλαίσιο της σχετικής σύμβασης, όπως αυτή έχει παραταθεί και ισχύει έως το κρίσιμο χρονικό σημείο. Η βλάβη αυτή του έργου, συνιστάμενη αφενός σε σοβαρά προβλήματα ευστάθειας των κυττάρων υποδοχής απορριμμάτων του Χ.Υ.Τ.Α., αφετέρου στη διακινδύνευση πρόκλησης περιβαλλοντικής καταστροφής σε ενδεχόμενη διαφυγή των απορριμματικών στραγγισμάτων (βλάβη διακινδύνευσης), οφείλεται, σύμφωνα με το οικείο πρωτόκολλο διαπίστωσης βλαβών και τις σχετικές αυτοψίες των αρμοδίων οργάνων που δεν αμφισβητεί η διαφωνούσα Επίτροπος, σε ακραίας έντασης και έκτασης καιρικά φαινόμενα, τα οποία η ανάδοχος εταιρεία αδυνατούσε να προβλέψει και να αποτρέψει. Συντρέχει ως εκ τούτου λόγος ανωτέρας βίας που απαλλάσσει την ανάδοχο από οιαδήποτε ευθύνη. Περαιτέρω, τηρήθηκε η ειδική διοικητική διαδικασία που προβλέπεται από το άρθρο 58 του ν. 3669/2008 (αίτηση της αναδόχου για διαπίστωση ζημιών, αυτοψία της αρμόδιας υπηρεσίας, σύνταξη πρωτοκόλλου διαπίστωσης βλαβών από την ειδικά προς τούτο συσταθείσα Επιτροπή του φορέα, έγκριση του πρωτοκόλλου από το φορέα). Κατά συνέπεια δεν απαιτείτο η σύναψη σύμβασης για την ανάθεση των εν λόγω εργασιών αποκατάστασης βλαβών, ενώ δεν μπορεί για το λόγο αυτό να τεθεί ζήτημα προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας. Νόμιμη δαπάνη.

Αποκατάσταση βλαβών:..Με αυτά τα δεδομένα, στην υπό κρίση περίπτωση, όπου ακολουθήθηκε η διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ του ν. 4412/2016 για την ανάθεση του επίμαχου έργου, δεν απαιτείτο η συγκρότηση επιτροπής διαπραγμάτευσης του έργου σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 221 παρ.8 του ίδιου νόμου. Περαιτέρω η κρινόμενη δαπάνη, αν και στηρίζεται σε σύμβαση που αναρτήθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο της εκτέλεσης των εργασιών, θεωρείται σε κάθε περίπτωση έγκυρη σύμφωνα με την ως άνω διάταξη της παρ. 3β του άρθρου 43 του ν. 4605/2019.Κατ΄ ακολουθία των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:.Με τα δεδομένα αυτά, εν προκειμένω δεν ήταν δυνατή η τήρηση του χρόνου που απαιτείται για τη διεξαγωγή ανοικτής, κλειστής ή ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση, συνεπώς επιτρεπτά προσέφυγε η αναθέτουσα αρχή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, καθώς α) ο Δήμος ... τελούσε σε διαπιστωμένη κατάσταση έκτακτης ανάγκης καθ’ όλο το χρονικό διάστημα από τη λήψη της απόφασης περί ανάθεσης της εκτέλεσης του έργου με την εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση μέχρι και τη λήξη της προβλεπόμενης στο σχετικό συμφωνητικό συνολικής προθεσμίας για την εκτέλεση του έργου (πρβλ. ΚΠΕΔ στο VII Τμ. πράξεις 89/2018, 283/2017), β) μεταξύ των ως άνω αποφάσεων των αρμόδιων οργάνων του Δήμου ... δε μεσολάβησε μεγάλο χρονικό διάστημα, ενόψει και του χρόνου που απαιτήθηκε για την έγκρισή τους από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση … (βλ. ΚΠΕΔ στο VII Τμ. πράξεις 121/2017, 333/2016, 190/2015) και γ) η πάροδος χρονικού διαστήματος δύο μηνών μεταξύ της 31545/14.2.2018 απόφασης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης …, περί ελέγχου νομιμότητας της 232/22/23.12.2017 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου ... και της σύνταξης και θεώρησης της μελέτης του έργου (16.4.2018) δικαιολογείται με βάση τη δυσχέρεια για την επιτόπου μετάβαση και το γεγονός ότι ο Δήμος ... δε διαθέτει τεχνική υπηρεσία.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Εργασίες διαμόρφωσης, διευθέτησης και εξομάλυνσης πρανών κυττάρων Χ.Υ.Τ.Α....Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η κατά τα ανωτέρω προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης δικαιολογείται από κατεπείγουσα ανάγκη, οφειλόμενη σε απρόβλεπτα γεγονότα και αναγόμενη, μεταξύ άλλων, στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτη η τήρηση των προθεσμιών για τη διενέργεια ανοικτού ή κλειστού διαγωνισμού. Καθόσον, περαιτέρω, ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στην ελεγχόμενη διαδικασία δεν διαπιστώνονται, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του οικείου σχεδίου σύμβασης, το οποίο, ωστόσο, θα πρέπει να συμπληρωθεί με τα στοιχεία της αναδόχου ένωσης και της οικονομικής προσφοράς αυτής.

Εκτέλεση έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και αφού συνεκτιμήθηκαν τα προβαλλόμενα    με τα από 15.12.2014 και 14.1.2015 υπομνήματα της φερόμενης ως δικαιούχου του εντάλματος, το Κλιμάκιο κρίνει ότι με την 877/3.2.2011 «ειδική εντολή απολογιστικών εργασιών» της λειτουργούσας ως διευθύνουσας υπηρεσίας      του έργου «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Α΄ ΦΑΣΗΣ 2ου ΧΥΤΑ Δ. … ΣΤΗ ΘΕΣΗ … ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ …» Διεύθυνσης Διάθεσης Απορριμμάτων και Αποκαταστάσεων του … ανατέθηκε στην ανάδοχο του ανωτέρω έργου η εκτέλεση εργασιών διάθεσης απορριμμάτων του ΧΥΤΑ, οι οποίες όμως ενέπιπταν κατά το ως άνω χρονικό σημείο στις αρμοδιότητες του ίδιου του …, που είναι ο αρμόδιος  φορέας για όλα τα ζητήματα εύρυθμης λειτουργίας του ΧΥΤΑ ... Σημειωτέον ότι και η από 2.11.2004 προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, της Περιφέρειας … και του …, η οποία αφορούσε τη συνεργασία των ως άνω φορέων για την πραγματοποίηση του έργου «Κατασκευή της Α΄ Φάσης του 2ου ΧΥΤΑ ….στη θέση … του Δήμου …», προέβλεπε, πλην άλλων,ότι μέχρι την ολοκλήρωση της προσωρινής παραλαβής του έργου «η ευθύνη υποδοχής και διαχείρισης των απορριμμάτων ανήκει στον ...» (βλ. ad hoc ΣτΕ 4238/2010). Ωστόσο, οι ως άνω εργασίες δεν εμπίπτουν στην έννοια των απολογιστικών εργασιών, αφού όπως αποδείχθηκε δεν ήταν αναγκαίες για την επίτευξη της αρτιότητας και τη λειτουργικότητας του δημοπρατηθέντος έργου- το οποίο αφορούσε αποκλειστικά στην κατασκευή των έργων υποδομής του ΧΥΤΑ και των λοιπών απαραίτητων για την οργάνωση και λειτουργία  του έργων καθώς και την κάλυψη των επιμέρους κυττάρων και του συνόλου του απορριμματικού αναγλύφου- τουναντίον αφορούν  στη διάθεση των απορριμμάτων που υποδέχεται ο ΧΥΤΑ και την πλήρωση των κυττάρων που έχει αναλάβει να κατασκευάσει η ανάδοχος κοινοπραξία με απορρίμματα, δηλαδή την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του ΧΥΤΑ, για την εύρυθμη λειτουργία του οποίου αρμόδιος είναι ο οικείος ΦοΣΔΑ,  κατά το κρίσιμο δε χρονικό σημείο ήταν ο … και, ακολούθως, ο … ως καθολικός διάδοχος του … Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι οι ανωτέρω εργασίες προσωρινής εξυπηρέτησης της λειτουργίας του ΧΥΤΑ συνεχίστηκαν επί μακρόν, ενώ το καλοκαίρι του έτους 2012 ο … αποφάσισε τη διενέργεια τακτικού διαγωνισμού για τις υποστηρικτικές λειτουργίες του ΧΥΤΑ …, τη διενέργεια διαγωνισμού για την επισκευή των μηχανημάτων  του, ενώ παράλληλα αποφάσισε την ανάθεση των «επειγουσών εργασιών για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του ΧΥΤΑ» κατόπιν διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης. (...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι αφορά την εξόφληση αμοιβής της φερόμενης ως δικαιούχου κοινοπραξίας για την εκτέλεση εργασιών, χωρίς να έχει προηγηθεί η σύναψη σύμβασης υπηρεσιών μεταξύ του … και της τελευταίας για την ανάθεση των εργασιών αυτών καθώς και   η προηγούμενη υποβολή αυτής ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση του προβλεπόμενου προληπτικού ελέγχου νομιμότητας. Ως εκ τούτου, κατά παραδοχή του σχετικού λόγου διαφωνίας της Επιτρόπου, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.