ΕΣ/ΚΛ.Ζ/476/2023
Τύπος: Νομολογία Ελεγκ. Συνεδρίου
ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Με τα δεδομένα όσα προεκτέθηκαν και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επιλογή της αναθέτουσας αρχής να απαιτήσει για την ειδική χρηματοοικονομική ικανότητα συμμετέχοντος οικονομικού φορέα, αυτός να διαθέτει «μέσο δείκτη βιωσιμότητας της επιχείρησης, των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2019, 2020, 2021), να είναι ≥ 2,00 (δείκτης βιωσιμότητας = Κυκλοφορούν ενεργητικό / βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, (αναλογία, στοιχείων ενεργητικού και παθητικού)», επιπλέον της απαίτησης για ελάχιστο μέσο γενικό κύκλο εργασιών των τριών δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2019, 2020, 2021) ίσο ή μεγαλύτερο από το 100% του προϋπολογισμού μελέτης, χωρίς Φ.Π.Α. παρίσταται ουσιωδώς πιο αυστηρή σε σχέση με την αντίστοιχη που είχε τεθεί στους προηγούμενους διαγωνισμούς (ετών 2015, 2016 και 2017-2018), στους οποίους απαιτείτο μόνο ελάχιστος μέσος γενικός κύκλος εργασιών των τριών δημοσιευμένων χρήσεων ίσος ή μεγαλύτερος από το 100% του προϋπολογισμού της προς ανάθεση σύμβασης (βλ. σκ. 11 της παρούσας). Και ναι μεν η διακριτική ευχέρεια των αναθετουσών αρχών είναι ευρεία αναφορικά με τη δυνατότητά τους να θέτουν απαιτήσεις χρηματοοικονομικής επάρκειας –ακόμη και αυστηρότερες σε σχέση με παρελθούσες διαγωνιστικές διαδικασίες με το ίδιο αντικείμενο– για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης εκτέλεσης του προκηρυσσόμενου συμβατικού αντικειμένου, ανάλογα με τη φύση και την πολυπλοκότητά του, τούτο, όμως, δεν αίρει την υποχρέωσή τους να αιτιολογούν προσηκόντως τις επιλογές τους, ιδίως δε όταν αυτές διαφοροποιούνται ουσιωδώς και μάλιστα προς το αυστηρότερο σε σχέση με κριτήρια επιλογής που είχαν τεθεί σε αμέσως προηγούμενες διακηρύξεις (ΕλΣυν Ολ. 1978/2021). Εν προκειμένω, δεν τεκμηριώνεται από τα στοιχεία του φακέλου της σύμβασης ο λόγος της ως άνω αυστηροποίησης των όρων συμμετοχής των διαγωνιζόμενων φορέων στην ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία σε σχέση με τις ομοίου φυσικού αντικειμένου διαδικασίες παρελθόντων ετών, συνεπώς, η επίμαχη απαίτηση χρηματοοικονομικής επάρκειας παρίσταται δυσανάλογη σε σχέση με το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης και παρεμποδίζει ουσιωδώς την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό και δη μικρότερων επιχειρήσεων. Αντ’ αυτού, στον ελεγχόμενο διαγωνισμό κατέστη δυνατή η συμμετοχή μίας μόνον εταιρείας, η οποία μάλιστα ήταν ανάδοχος του προηγούμενου διαγωνισμού. Η επιλογή του εν λόγω αριθμοδείκτη ως κατάλληλου, πρόσφορου και αναλογικού μέτρου για τη διασφάλιση της ομαλής εκτέλεσης της ελεγχόμενης σύμβασης κλονίζεται έτι περισσότερο από τις προσκομιζόμενες προκηρύξεις και διακηρύξεις από ομοίου φυσικού αντικειμένου διαγωνισμούς της ίδιας αναθέτουσας αρχής, παρελθόντων ετών. Αναλυτικότερα, όπως προεκτέθηκε, κατά τα έτη 2015-2018, η αναθέτουσα αρχή επέλεγε ως κατάλληλο και πρόσφορο κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας των διαγωνιζόμενων φορέων ο ελάχιστος μέσος γενικός κύκλος εργασιών των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων να είναι ίσος ή μεγαλύτερος από το 100% του προϋπολογισμού μελέτης, πλέον Φ.Π.Α., ενώ δεν προκύπτει ούτε άλλωστε επικαλείται η αναθέτουσα αρχή τυχόν ανεπάρκεια της αναδειχθείσας αναδόχου να εκτελέσει τις σχετικώς συναφθείσες συμβάσεις. Επιπροσθέτως, ενώ κατά τον διαγωνισμό ετών 2017-2018 (που ήταν ο τελευταίος στον οποίο τέθηκε ως μόνο κριτήριο χρηματοοικονομικής απαίτησης το προαναφερθέν) κατατέθηκαν προσφορές από δύο οικονομικούς φορείς, κατά τον διαγωνισμό ετών 2021-2022, όπως και κατά τον ελεγχόμενο διαγωνισμό, κατέθεσε προσφορά μόνο ένας οικονομικός φορέας, η ανώνυμη εταιρεία «…..». Εξ όσων προεκτέθηκαν, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η ανωτέρω αναδειχθείσα πλημμέλεια δεν επέτρεψε να δημιουργηθεί ανταγωνισμός στον ελεγχόμενο διαγωνισμό δια της συμμετοχής μικρότερων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να εμποδισθεί η ευρύτερη συμμετοχή οικονομικών φορέων και η επίτευξη καλύτερων τιμών. ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1445/2023
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΡΕΧΟΝΤΟΣ ΕΓΓΡΑΦΟΥ : 1Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ
Ιστορικό Αναθεωρήσεων (Πιλοτική Εφαρμογή)
Σχετικά Έγγραφα
ΕΣ/ΚΛ.Ζ/905/2022
ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:τοποθέτησης, απομάκρυνσης και γενικότερης διαχείρισης κινητών συστημάτων υγιεινής στις λαϊκές αγορές της Περιφέρειας Αττικής για τρία (3) έτη(...)Συνεπώς, μη νομίμως επέλεξε η αναθέτουσα αρχή να εξαιρέσει το έτος 2021, που είναι το εγγύτερο στην ανάθεση της ελεγχόμενης σύμβασης. Τούτο, ενδεχομένως να ανέτρεψε υποψηφίους οικονομικούς φορείς,που πληρούσαν τα ζητούμενα κριτήρια οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας κατά το έτος 2021 -το οποίο είναι το εγγύτερο προς τον χρόνο διεξαγωγής του διαγωνισμού και άρα το πλέον πρόσφορο εν όψει των απαιτήσεων που απορρέουν από την αρχή της αναλογικότητας- χωρίς μάλιστα να συντρέχει βάσιμος προς τούτο δικαιολογητικός λόγος. Σημειωτέα, εξάλλου, α) ότι η μη ύπαρξη δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων κατά το έτος 2021 δεν συνιστά νόμιμο δικαιολογητικό λόγο παράλειψης του τελευταίου πριν από τη διακήρυξη έτους, διότι η απαίτηση ορισμένου ύψους γενικού κύκλου εργασιών θα μπορούσε να αποδειχθεί με δήλωση των οικονομικών φορέων και β) στην αμέσως προηγούμενη διακήρυξη, έτους 2018, το αυτό κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας εκτεινόταν ορθώς στην τριετία 2015, 2016 και 2017.(...)Ωστόσο, παρόλη αυτή την ευρείας κλίμακας υποδιαίρεση της σύμβασης, το κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας παρέμεινε ίδιο με αυτό της προηγούμενης διαγωνιστικής διαδικασίας και δεν προσαρμόστηκε στις ως άνω ανάγκες της παρούσας σύμβασης, ήτοι στην εξυπηρέτηση της υποδιαίρεσης της σύμβασης σε 14 τμήματα. Τούτο είχε αποτέλεσμα να ζητείται για κάθε ένα από τα τμήματα 1, 2, 7, 8, 9 και 10 του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, μέσος ετήσιος κύκλος εργασιών τριετίας (2018, 2019 και 2020) ίσος ή μεγαλύτερος των 500.000 ευρώ.(...)Εν προκειμένω, δεν τεκμηριώνεται από τα στοιχεία του φακέλου της σύμβασης ο λόγος της ως άνω αυστηροποίησης των όρων συμμετοχής σε έκαστο των ως άνω τμημάτων, συνεπώς, η επίμαχη απαίτηση χρηματοοικονομικής επάρκειας παρίσταται δυσανάλογη σε σχέση με το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης και παρεμποδίζει ουσιωδώς την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό και δη μικρότερων επιχειρήσεων, όπως, άλλωστε, ήταν εξ αρχής στόχος της αναθέτουσας αρχής.Κωλύεται η σύναψη του σχεδίου σύμβασης
ΕΣ/Τ.ΕΒΔΟΜΟ/1493/2022
Ζητείται η ανάκληση της 504/2022 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου συμφωνίας - πλαίσιο μεταξύ της προσφεύγουσας ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «Δημόσια…)» (εφεξής..) και της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «…» με αντικείμενο την «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ (...)Με δεδομένα αυτά μη νομίμως με τη διακήρυξη (2.2.5.περ. α΄) τέθηκε ως κριτήριο ο μέσος γενικός ετήσιος κύκλος εργασιών των τριών τελευταίων κλεισμένων οικονομικών χρήσεων (2018 έως 2020) ίσος με το 50% του αρχικού προϋπολογισμού της σύμβασης ή, σε περίπτωση μη δημοσίευσης των οικονομικών καταστάσεων του έτους 2020, των χρήσεων 2017 έως 2019, καθόσον για τη συνδρομή και την απόδειξη της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας των συμμετεχόντων κρίσιμα είναι τα στοιχεία που τελούν σε χρονική εγγύτητα με την ανάθεση και εκτέλεση της σύμβασης. (...)Πέραν τούτων, μη νομίμως προβλέφθηκε ημιτελές κριτήριο ανάθεσης στην αρχική μορφή του άρθρου 2.3 της διακήρυξης, σε σχέση με τη στάθμιση των ποιοτικών και οικονομικών υποκριτηρίων της βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια των υποψηφίων να διαμορφώσουν ορθολογικά την προσφορά τους. Δεδομένου δε του ημιτελούς χαρακτήρα του άρθρου 2.3 της διακήρυξης, με το από 20.4.2022 έγγραφο του Διευθύνοντος Συμβούλου της ΔΕΔΑ δεν διευκρινίστηκε, αλλά συμπληρώθηκε και τροποποιήθηκε ουσιωδώς το άρθρο 2.3, με αναλυτικό καθορισμό του τρόπου στάθμισης των ποιοτικών και οικονομικών υποκριτηρίων της βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής και του τρόπου εξαγωγής της τελικής βαθμολογίας της προσφοράς. (...)Για τους λόγους αυτούςΑπορρίπτει την προσφυγή και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση.Δεν ανακαλεί την 504/2022 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΕΣ/ΚΛΙΜ.Ε/151/2018
Νομιμότητα σχεδίου σύμβασης έργου.(χρηματοοικονομική επάρκεια.) «Εργασίες Αποκατάστασης Δημοτικού και Αγροτικού Δικτύου Δήμου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα ως προς τη νομιμότητα της ελεγχόμενης διαδικασίας: Με τους διαλαμβανόμενους στο άρθρο 22 Γ περ, γ΄, δ΄ και ε΄ όρους της επίμαχης διακήρυξης τίθενται ελάχιστες απαιτήσεις χρηματοοικονομικής επάρκειας που πρέπει να πληρούνται σωρευτικά από τους οικονομικούς φορείς, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν ελάχιστη πιστοληπτική ικανότητα σε ποσοστό 50% επί του προϋπολογισμού του έργου καθώς και ελάχιστο γενικό και ειδικό ετήσιο κύκλο εργασιών για κάθε ένα από τα τελευταία τρία έτη ύψους 2.400.000 και 1.000.000 ευρώ αντιστοίχως. Οι όροι αυτοί τίθενται πέραν εκείνων που προβλέπονται στο άρθρο 22 Γ α΄ και αντιστοιχούν στις γενικές απαιτήσεις χρηματοοικονομικής επάρκειας που πρέπει να πληρούν, κατ’ άρθρο 100 παρ. 5 β’ του Κ.Δ.Ε., οι καλούμενες επιχειρήσεις 2ης τάξης του Μ.Ε.Ε.Π. Οι επίμαχοι όροι θέτουν ιδιαιτέρως αυστηρές και σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις ελάχιστης χρηματοοικονομικής επάρκειας σε σύνηθες έργο οδοποιίας, που παρίστανται δυσανάλογες σε σχέση με το αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης και παρακωλύουν υπέρμετρα την πρόσβαση των ενδιαφερομένων στον διαγωνισμό, και δη των επιχειρήσεων 2ης τάξης, οι οποίες τύποις κλήθηκαν να συμμετάσχουν (αυτοτελώς) σε αυτόν..Για τον λόγο αυτό καθίσταται μη σύννομη η ελεγχόμενη διαδικασία στο σύνολό της και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης..). Η απαίτηση δε της διακήρυξης να πληρούνται σωρευτικά στο συγκεκριμένο ύψος όλες οι προβλεπόμενες απαιτήσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας (πιστοληπτική ικανότητα, γενικός και ειδικός κύκλος εργασιών) είναι εκείνη που καθιστά τελικώς δυσανάλογους τους επίμαχους όρους στον επίμαχο διαγωνισμό.
Ανακλήθηκε με την ΕλΣυνΤμ.6/846/2018
ΕΣ/ΚΛ.Ζ/943/2022
«ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΦΥΛΑΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ 1 ΤΗΣ … ΑΕ»(...)κατόπιν της καταφατικής δήλωσης στο ΕΕΕΣ της -δανείζουσας ικανότητα στη συμμετέχουσα στον διαγωνισμό εταιρεία … Α.Ε.- εταιρείας … A.E. περί διάπραξης σοβαρού επαγγελματικού παραπτώματος συνιστάμενου στην επιβολή σε βάρος της από τα όργανα του ΣΕΠΕ, μέσα σε χρονικό διάστημα δύο (2) ετών πριν από την ημερομηνία λήξης της προθεσμίας υποβολής προσφοράς στον υπό κρίση διαγωνισμό, πλέον των τριών (3) πράξεων επιβολής προστίμου για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας «υψηλής» ή «πολύ υψηλής» σοβαρότητας διαπιστωθείσες στο πλαίσιο, αθροιστικά, τριών ελέγχων και, περαιτέρω, της αρνητικής δήλωσης της ίδιας αναφορικά με τη λήψη επανορθωτικών μέτρων, ο αναθέτων φορέας όφειλε, καθόσον η καταφατική ως άνω δήλωση συνιστά καταφατική δήλωση ως προς τη συνδρομή υποχρεωτικού λόγου αποκλεισμού και δεν υφίσταται περιθώριο τήρησης της διαδικασίας που προδιαγράφεται περί αυτοκάθαρσης, να απαιτήσει από τη συμμετέχουσα εταιρεία … Α.Ε. να προβεί σε αντικατάσταση της τρίτης που παρέχει σε αυτή δάνεια ικανότητα, προκειμένου να παραμείνει στον διαγωνισμό.(...)στο πλαίσιο των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων (καθαριότητας ή/και) φύλαξης, όπως η επίμαχη, κατά την έννοια του λόγου αποκλεισμού περί διάπραξης σοβαρού επαγγελματικού παραπτώματος συνιστά τέτοιο (παράπτωμα) η περίπτωση γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 68 ν. 3863/2010, είναι αδιάφορο το γεγονός (και αλυσιτελής ο αντίστοιχος ισχυρισμός) ότι οι επιβληθείσες πράξεις του ΣΕΠΕ μπορεί να μην έχουν αποκτήσει τελεσίδικη ισχύ λόγω προσβολής τους με άσκηση προσφυγής, ενώ είναι αβάσιμος ο ισχυρισμός περί αμφισημίας της διακήρυξης. Ομοίως αδιάφορο είναι άλλωστε και το γεγονός ότι κατά τον χρόνο που καλείται ο συμμετέχων από τον αναθέτοντα φορέα να προβεί σε αντικατάσταση του τρίτου ενδέχεται να μην υφίσταται πλέον ο λόγος αποκλεισμού λόγω παρέλευσης διετίας από την ημερομηνία έκδοσης των πράξεων, δοθέντος ότι, σε κάθε περίπτωση, αυτός συνέτρεχε κατά τον κρίσιμο χρόνο υποβολής της προσφοράς.Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης
ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/251/2024
ΟΥΣΙΩΔΗΣ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΑ (...) Με την προσβαλλόμενη Πράξη κρίθηκε ότι ο προβλεπόμενος στην περ. 2 του άρθρου 2.2.5 της διακήρυξης όρος, σύμφωνα με τον οποίο ο μέσος ετήσιος (γενικός) κύκλος εργασιών των τριών (3) προηγούμενων του έτους διενέργειας του διαγωνισμού οικονομικών χρήσεων απαιτείται να είναι ίσος με το διπλάσιο της εκτιμώμενης αξίας της παρούσας σύμβασης με Φ.Π.Α., έχει τεθεί κατά παράβαση της παρ. 3 του άρθρου 75 του ν. 4412/2016, συνδυαστικά ερμηνευομένης με την παρ. 1 του άρθρου 6 του ίδιου νόμου. Και τούτο, καθόσον με τη συμπερίληψη του Φ.Π.Α. στο προϋπολογισθέν ποσό της σύμβασης, το ελάχιστο όριο οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας που θεσπίσθηκε με τον όρο αυτό υπερβαίνει το διπλάσιο της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης, χωρίς να υπάρχει στα έγγραφα της σύμβασης ειδική προς τούτο αιτιολογία της αναθέτουσας αρχής. Η πλημμέλεια αυτή κρίθηκε ουσιώδης δεδομένου ότι στον διαγωνισμό συμμετείχε μία μόνο εταιρία με προσφερόμενη τιμή ίση με την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης.(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω πρέπει να γίνει δεκτή η προσφυγή ανάκλησης, να ανακληθεί η 68/2023 Πράξη της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Π.Ε. Φθιώτιδας και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του επίμαχου σχεδίου σύμβασης, λόγω μη συνδρομής ουσιώδους πλημμέλειας κατά την ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία.
ΕΣ/Ε ΚΛΙΜΑΚΙΟ/577/2022
Κατασκευή Επαρχιακής Οδού.(...)Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλλει την κρίση του προκειμένου: α) να προσκομιστούν από την Αναθέτουσα Αρχή αποδεικτικά στοιχεία αξιολόγησης της επάρκειας των επανορθωτικών μέτρων που φέρεται να έλαβαν οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό βάσει της δήλωσης στο ΕΕΕΣ. Συγκεκριμένα, να προσκομιστεί τυχόν απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής με την οποία εγκρίνεται η αποστολή σχεδίου απόφασης στην Επιτροπή του άρθρου 73 του ν. 4412/2016 για τη διατύπωση τυχόν γνωμοδότησης επί της επάρκειας των επανορθωτικών μέτρων των συμμετεχόντων και στη συνέχεια τη διαπίστωση απόφασης σχετικά από την αναθέτουσα αρχή (Ε΄ Κλιμ. 203, 152, 97/2022, 459/2021 κ.ά.). Σε περίπτωση δε που τυχόν παρήλθε άπρακτη η προθεσμία της παρ. 8 του άρθρου 73 του ν. 4412/2016 για να αποφανθεί η επιτροπή της παρ. 9 του άρθρου 73 να προσκομιστεί τυχόν απόφαση της αναθέτουσας αρχής για τη διαπίστωση της επάρκειας ή μη των επανορθωτικών μέτρων κατά την παρ. 7 και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της ως άνω επιτροπής, β) να προσκομιστεί τυχόν εγκριτική απόφαση του αρμοδίου οργάνου επί της 3/30.11.2021 θετικής γνωμοδότησης του Τμήματος Κατασκευών του Συμβουλίου Δημοσίων έργων της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την προσθήκη επιπλέον όρων τεχνικής επάρκειας στην οικεία διακήρυξη, σύμφωνα με το άρθρο 53 παρ. 7 παρ. β΄ του ν. 4412/2016, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο έκδοσης της γνωμοδότησης (βλ. ανωτέρω σκ. 4.6.). Για τους λόγους αυτούς Αναβάλλει την οριστική κρίση του επί του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της «…ΑΕ» και της «…» για την εκτέλεση του έργου Κατασκευή Επαρχιακής Οδού
Υπόθεση 225/2015
Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 8ης Σεπτεμβρίου 2016.Ποινική δίκη κατά Domenico Politanò.Αίτηση του Tribunale di Reggio Calabria για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεωςΠροδικαστική παραπομπή – Άρθρο 49 ΣΛΕΕ – Ελευθερία εγκατάστασης – Τυχερά παίγνια – Περιορισμοί – Υπέρτεροι λόγοι γενικού συμφέροντος – Αναλογικότητα – Δημόσιες συμβάσεις – Όροι συμμετοχής σε διαγωνισμό και αξιολόγηση της οικονομικής χρηματοοικονομικής επάρκειας – Αποκλεισμός διαγωνιζομένου επειδή δεν προσκόμισε βεβαιώσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής του επάρκειας από δύο διαφορετικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα – Οδηγία 2004/18/ΕΚ – Άρθρο 47 – Δυνατότητα εφαρμογής τουΥπόθεση C-225/15
ΕΣ/ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜ/1978/2021
Λειτουργία και συντήρηση εγκαταστάσεων.(...) ζητείται η αναθεώρηση της 1160/2021 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος(...)Με τα δεδομένα αυτά το Δικαστήριο, συνεκτιμώντας το γεγονός ότι στον αμέσως προηγούμενο διαγωνισμό για την ανάθεση της ίδιας υπηρεσίας είχαν τεθεί στη διακήρυξη της Δ.Ε.Υ.Α.Χ. καταφανώς λιγότερο αυστηρές προϋποθέσεις συμμετοχής ως προς την χρηματοοικονομική επάρκεια των υποψηφίων, ότι το φυσικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης μόνον επουσιωδώς διαφοροποιείται από αυτό της προηγούμενης διακήρυξης, καθώς και ότι έχουν τεθεί, πέραν των επίμαχων, και άλλοι όροι χρηματοοικονομικής επάρκειας μέσω των οποίων διασφαλίζεται ικανοποιητικώς η οικονομική ευρωστία και ρευστότητα των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, κρίνει ότι οι επίμαχες απαιτήσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι αριθμοδείκτες Κ.Ε./Β.Υ. και Ι.Κ./Σ.Υ. πρέπει να υπερβαίνουν το 2 και μάλιστα για κάθε έτος της τελευταίας τριετίας, παρίστανται δυσανάλογες σε σχέση με το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης και παρεμποδίζουν ουσιωδώς την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό (βλ. προοίμιο της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ σχετικά με τις επιλογές του ενωσιακού νομοθέτη για το άνοιγμα του ανταγωνισμού και τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων), γεγονός που εξασφαλίζει συμφερότερες οικονομικά προσφορές για τον αναθέτοντα φορέα.Για τους λόγους αυτούςΣυνεκδικάζει τις προσφυγές αναθεώρησης.Απορρίπτει τις προσφυγές αυτές
ΕΣ/ΚΛ.Ζ/45/2021
Ανάθεση υπηρεσιών καθαριότητας...Με δεδομένα όσα προεκτέθηκαν και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:Α) Ο όρος της διακήρυξης (2.2.6), σύμφωνα με τον οποίο οι οικονομικοί φορείς απαιτείται σωρευτικά να έχουν εκτελέσει τουλάχιστον μια (1) παρόμοια σύμβαση ανά έτος κατά την τελευταία τριετία (2017, 2018, 2019) και επιπλέον να διαθέτουν τουλάχιστον τρεις (3) παρόμοιες συμβάσεις σε ισχύ, περιόρισε ουσιωδώς τον κύκλο των δυνητικών προσφερόντων στον διαγωνισμό, χωρίς ο περιορισμός αυτός να σχετίζεται με το αντικείμενο της σύμβασης και να δικαιολογείται από οποιοδήποτε επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, εφόσον κατά τα λοιπά οι προσφέροντες ανταποκρίνονται στα στοιχεία της ίδιας απαίτησης (πρβλ. Ελ.Σ. Έβδομο Τμ. 2649/2020). Ούτε άλλωστε προκύπτει ότι ο σκοπός, για τον οποίο τέθηκε ο εν λόγω περιορισμός, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί με άλλα λιγότερο περιοριστικά μέτρα, όπως, όλως ενδεικτικώς, με την πρόβλεψη περί παράλληλης εκτέλεσης πλειόνων συμβάσεων οποτεδήποτε μέσα στην τελευταία τριετία. Πρόκειται, συνεπώς, για έναν μη εύλογο και δυσανάλογα περιοριστικό όρο, όπως άλλωστε μαρτυρείται από τη συμμετοχή στον διαγωνισμό μόλις τριών οικονομικών φορέων, οι δύο εκ των οποίων μάλιστα αποκλείσθηκαν προτού καν διαπιστωθεί εάν πληρούν τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής. Ειδικώς δε ως προς τον ειδικότερο όρο οι οικονομικοί φορείς να διαθέτουν τουλάχιστον τρεις παρόμοιες συμβάσεις σε ισχύ, ο τελευταίος είναι παράνομος και για τον πρόσθετο λόγο ότι συμπεριλήφθηκε στη διακήρυξη χωρίς να έχει προηγουμένως εγκριθεί από το Δ.Σ. της αναθέτουσας αρχής, καθόσον δεν περιλαμβανόταν στις τεχνικές προδιαγραφές για την ανάθεση της υπηρεσίας που εγκρίθηκαν κατά την από 24.7.2020 24η συνεδρίαση αυτού...Κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος, με το 4/4.1.2021 έγγραφο της Διευθύντριας της Οικονομικής Υπηρεσίας του Κ.Κ.Π.-Π.Κ.Μ., σχεδίου σύμβασης με αντικείμενο την ανάθεση υπηρεσιών καθαριότητας των χώρων των παραρτημάτων του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας ....
ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/603/2021
ΕΣ/ΚΛ.Ζ/166/2019
Σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη 5 της παρούσας, ο όρος 2.2.5. της διακήρυξης περί χρηματοοικονομικής επάρκειας είναι μη νόμιμος, κατά το μέρος που, ειδικώς για τις ενώσεις οικονομικών φορέων, ορίζει ότι το κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας (μέσος ετήσιος κύκλος εργασιών των ετών 2015, 2016 και 2017) αφορά σε έκαστο οικονομικό φορέα που συμμετέχει στην ένωση. Ωστόσο, το Κλιμάκιο, συνεκτιμώντας: α) το χαμηλό ζητούμενο ποσό χρηματοοικονομικής επάρκειας (100.000 ευρώ) σε σχέση με την ετήσια προϋπολογιζόμενη δαπάνη της σύμβασης (681.000/3 έτη = 227.000, άνευ Φ.Π.Α.), β) ότι στον όρο 2.2.8 προβλέπεται ότι και οι ενώσεις μπορούν να στηρίζονται σε τρίτους για την πλήρωση κριτηρίων της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας και γ) ότι εκ των τριών προσφερόντων οι δύο ήταν ενώσεις εταιρειών και δ) ότι δεν έχουν ασκηθεί κατά της διακήρυξης του διαγωνισμού προδικαστικές προσφυγές (βλ. την 2455/22.2.2019 σχετική βεβαίωση του Γενικού Γραμματέα του ΕΔΣΝΑ), κρίνει ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν περιορίστηκε υπέρμετρα ο ανταγωνισμός με αποτέλεσμα η εν λόγω πλημμέλεια της διαδικασίας να παρίσταται μη ουσιώδης.Περαιτέρω, σύμφωνα με τον όρο 2.2.6 της διακήρυξης, είχε ορισθεί, ως κριτήριο τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας για την ανάθεση της σύμβασης, ότι οι προσφέροντες έπρεπε να διαθέτουν τον απαιτούμενο εξοπλισμό (διαπιστευμένα εργαστήρια) και τεχνογνωσία για την πραγματοποίηση των εργασιών της σύμβασης που συνίστανται κυρίως σε δειγματοληψίες στους χώρους ευθύνης του ΕΔΣΝΑ και σε αναλύσεις των δειγμάτων. Εναλλακτικώς, ο ως άνω όρος, σε συνδυασμό με τους όρους 2.2.8. (Στήριξη στην ικανότητα τρίτων) και 2.2.9.2. (Β9), παρείχε στους προσφέροντες τη δυνατότητα να στηριχθούν στις ικανότητες τρίτων και συγκεκριμένα να απευθυνθούν σε εταιρείες που διαθέτουν τα απαιτούμενα για τις εργασίες τις σύμβασης διαπιστευμένα εργαστήρια, προς απόδειξη δε της εξασφάλισης των μέσων αυτών απαιτούσε την προσκόμιση των σχετικών συμβάσεων/βεβαιώσεων συνεργασίας. Συνεπώς, εκ των ανωτέρω όρων της διακήρυξης, σε συνδυασμό με όσα έχουν γίνει ερμηνευτικώς δεκτά στη σκέψη 4 της παρούσας, προκύπτει ότι τυχόν χρησιμοποίηση εργαστηρίων τρίτων φορέων για την ανάλυση των δειγμάτων από τους χώρους ευθύνης του ΕΔΣΝΑ συνιστά χρήση εκ μέρους του προσφέροντος δάνειας ικανότητας τρίτου, η οποία συνεπάγεται: α) υποχρέωση δήλωσης στο υποβληθέν ΕΕΕΣ του προσφέροντος περί στήριξής του στις ικανότητες τρίτου, β) υποχρέωση επισύναψης ΕΕΕΣ των τρίτων «δανειστών ικανότητας» και γ) έλεγχο των τελευταίων από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 79 του ν. 4412/2016 και στον όρο 2.2.9.2. (Β9) της διακήρυξης. Τούτων δοθέντων, στην συγκεκριμένη περίπτωση, μολονότι η ανάδοχος ένωση έχει προσκομίσει τέσσερα συμφωνητικά συνεργασίας με τρίτους οικονομικούς φορείς προκειμένου να στηριχθεί στην ικανότητά τους (διαπιστευμένα εργαστήρια), ώστε να της ανατεθεί η ελεγχόμενη σύμβαση, δεν δήλωσε στο υποβληθέν ΕΕΕΣ τη στήριξή της σε ικανότητα τρίτων, ούτε βεβαίως προσκόμισε τα σχετικά ΕΕΕΣ των τρίτων «δανειστών ικανότητας», με αποτέλεσμα αυτοί να μην έχουν ελεγχθεί από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 79 του ν. 4412/2016 και στον όρο 2.2.9.2. (Β9) της διακήρυξης. Συνεπώς, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κατά παράβαση των ανωτέρω διατάξεων νόμου και διακήρυξης, έχουν εμπλακεί εμμέσως στη σύμβαση -και δη για ουσιώδες μέρος αυτής- οικονομικοί φορείς χωρίς να έχουν ελεγχθεί. Η εν λόγω δε πλημμέλεια, αναγόμενη στην εξασφάλιση των συμφερόντων της αναθέτουσας αρχής και σχετιζόμενη με την ομαλή εξέλιξη της σύμβασης, παρίσταται ουσιώδης.
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/824/2019