Αποκατάσταση βλάβων..Ενόψει αυτού τo Κλιμάκιο κρίνει ότι προκειμένου να οδηγηθεί σε οριστική κρίση για τη νομιμότητα της υποβληθείσας προς έλεγχο προγραμματικής σύμβασης, πρέπει να προσκομισθεί αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης αυτής (υλοποίησης του αντικειμένου της), το οποίο δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στην ως άνω οριζόμενη διάρκεια της σύμβασης, αλλά πρέπει να περιέχει αναλυτικό χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων (υποέργων και ενεργειών) της προγραμματικής σύμβασης (όπως π.χ. χρόνος έγκρισης των απαιτούμενων μελετών για την εκτέλεση του έργου, χρόνος δημοπράτησης του έργου, διάρκεια εκτέλεσης του έργου κ.λπ.). Το χρονοδιάγραμμα αυτό δύναται είτε να περιληφθεί στο ως άνω άρθρο του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης που αφορά στη διάρκεια αυτής είτε να προσαρτηθεί σε Παράρτημα αυτής, το οποίο θα ορισθεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της. Εξυπακούεται τέλος, ότι το κατά τα ανωτέρω νέο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης που θα συνταχθεί και στο οποίο θα ενσωματώνεται το σχετικό αναλυτικό χρονοδιάγραμμα ως όρος αυτής, πρέπει να εγκριθεί από τα αρμόδια για τη σύναψη αυτής όργανα των συμβαλλομένων φορέων.

Προγραμματική σύμβαση...Το εγκεκριμένο από τα αρμόδια για τη σύναψη της προγραμματικής σύμβασης όργανα των συμβαλλομένων φορέων αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης αυτής, το οποίο, κατ’ άρθρο 100 παρ. 2.α΄ του ν. 3852/2010, περιλαμβάνεται στο ελάχιστο νόμιμο περιεχόμενό της και δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στην οριζόμενη διάρκεια της σύμβασης (βλ. άρθρο 7 του σχεδίου σύμβασης), αλλά πρέπει να περιέχει αναλυτικό χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων της προγραμματικής σύμβασης (όπως π.χ. χρόνος έγκρισης των απαιτούμενων μελετών για την εκτέλεση του έργου, χρόνος δημοπράτησης του έργου, διάρκεια εκτέλεσης του έργου κ.λπ.)...Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου η Περιφέρεια ...να προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας πράξης, τα ανωτέρω έγγραφα

Σχέδιο προγραμματικής σύμβασης...Από το περιεχόμενο του ελεγχόμενου σχεδίου προγραμματικής σύμβασης προκύπτουν τα εξής: Σύμφωνα με το άρθρο 3 αυτής, στον συνολικό προϋπολογισμό της πράξης, ποσού 694.950,00 ευρώ, για τον οποίο δεν υπάρχει περαιτέρω ανάλυση, περιλαμβάνονται και κόστη που αφορούν σε εργολαβικό όφελος, αναθεώρηση και απρόβλεπτα. Τα κόστη αυτά, όμως, μη νομίμως περιλαμβάνονται στον ως άνω προϋπολογισμό καθόσον αυτός αφορά αποκλειστικά στην προμήθεια εξοπλισμού του ΚΑΔΥ (βλ. άρθρο 1 αυτής), για την οποία αυτά δεν προβλέπονται. Περαιτέρω σε κανένα σημείο της σύμβασης δεν παρατίθενται οι αναγκαίοι χρηματοδοτικοί πόροι, από τους οποίους θα καλυφθούν οι αναλαμβανόμενες οικονομικές υποχρεώσεις, ο τρόπος κάλυψης των αναγκαίων για την εκπλήρωση της προγραμματικής σύμβασης λειτουργικών εξόδων, καθώς και οι λεπτομέρειες της καταβολής τους. Τέλος, στο άρθρο 4 αυτής, που αφορά στη διάρκειά της, αναφέρεται αόριστα ότι αυτή αρχίζει από την ημερομηνία υπογραφής της και λήγει με την ολοκλήρωση του έργου και την τοποθέτηση του εξοπλισμού της προμήθειας, χωρίς περαιτέρω να γίνεται καμία χρονική αναφορά ως προς τον εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσης του έργου και χωρίς να προσκομίζεται αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της προγραμματικής σύμβασης, που να περιέχει αναλυτικό χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων που απαρτίζουν το συμβατικό αντικείμενο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα:α) Δεν προσδιορίζεται, στο άρθρο 4 ή σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του ελεγχόμενου σχεδίου, το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της προγραμματικής σύμβασης, όπως απαιτείται από το άρθρο 100 παρ. 2 περ. α΄ του ν. 3852/2010, αλλά απλώς προβλέπεται η διάρκεια των τριών επιμέρους υποέργων της Πράξης, για την υλοποίηση της οποίας αποφασίσθηκε η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης. Επιπλέον, κατά παράβαση της ίδιας διάταξης, δεν προσδιορίζεται με οποιονδήποτε τρόπο ο απώτατος χρονικός ορίζοντας της τυχόν παράτασης της σύμβασης (βλ. ΕλΣυν ΣΤ΄ Κλιμ. 45, 22/2022, 502, 61/2021).β) Οι ρυθμίσεις του άρθρου 5 του σχεδίου, σχετικά με τη δυνατότητα της Κοινής Επιτροπής Παρακολούθησης να υποδεικνύει την τροποποίηση όρων της απόφασης ένταξης και, κατά συνέπεια, της σύμβασης, καθώς και την πέραν του εξαμήνου παράταση της διάρκειας της τελευταίας, με τις οποίες (ρυθμίσεις) καταλείπεται πλήρης ευχέρεια στα συμβαλλόμενα μέρη να τροποποιήσουν ή να επεκτείνουν την εν λόγω σύμβαση, χωρίς να έχει προσδιορισθεί, ούτε κατ’ ελάχιστον, εκ των προτέρων το περιεχόμενο και το εύρος των τροποποιήσεων και χωρίς αποτύπωση του κόστους αυτών, παρίστανται αντίθετες προς τις αρχές της διαφάνειας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (ΕλΣυν ΣΤ΄ Κλιμ. 45, 22/2022, 502, 61/2021, 239, 110/2019, 317/2018).γ) Η ρύθμιση του ίδιου άρθρου 5, σχετικά με τη δυνατότητα να πλαισιώνεται η Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης από ειδικό προσωπικό, με γνώση του αντικειμένου της σύμβασης, το οποίο θα εκφράζει άποψη πάνω σε ειδικά θέματα υλοποίησης της Πράξης, είναι μη νόμιμη ως αόριστη, δοθέντος ότι δεν προσδιορίζονται ειδικότερα ο αριθμός μελών του ειδικού προσωπικού, η ειδικότητά του, η προέλευσή του, η τυχόν αμοιβή του, η χρονική διάρκεια και το είδος της απασχόλησής του (ΕλΣυν ΣΤ΄ Κλιμ. 45, 22/2022, 502, 61/2021, 239, 110/2019, 317/2018).δ) Κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 100 παρ. 2α΄ του ν. 3852/2010, δεν καθορίζονται οι ρήτρες που επιβάλλονται σε βάρος του συμβαλλομένου που τυχόν παραβαίνει τους όρους της σύμβασης.Για τους λόγους αυτούς Αποφαίνεται ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:τροποποίηση της προγραμματικής σύμβασης «Υλοποίηση Προγράμματος ΠΡΟΣΟΨΗ, Ολοκληρωμένη Αστική – Αισθητική αναβάθμιση όψεων κτιρίων του Δήμου Αθηναίων»(...)Με την έννοια αυτή, ως ουσιώδης τροποποίηση θεωρείται η μεταβολή ουσιωδών όρων κύριας προγραμματικής σύμβασης, η νομιμότητα των οποίων επιβάλλεται να ελεγχθεί προσυμβατικά, ενώ, αντιθέτως, δεν ελέγχονται οι τροποποιήσεις παρεπόμενων συμβατικών όρων(...)Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επίμαχη τροποποίηση, η οποία ανάγεται στις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας ορισμένης δαπάνης από εκείνες που έχουν περιληφθεί στο Πρόγραμμα, αφορά όχι σε ουσιώδη, αλλά σε παρεπόμενο συμβατικό όρο και δεν συνεπάγεται καμία μεταβολή στους κύριους (ουσιώδεις) όρους της προγραμματικής σύμβασης, όπως τους σχετικούς με τον ορισμό των συμβαλλόμενων μερών και των υποχρεώσεων αυτών, τη διάρκεια και τον προϋπολογισμό της σύμβασης.Αποφαίνεται ότι απαραδέκτως υποβάλλεται ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας το υποβληθέν σχέδιο τροποποίησης της προγραμματικής σύμβασης

Προμήθεια, εγκατάσταση, παραμετροποίηση και θέση σε παραγωγική λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος κυβερνοασφάλειας(...)	Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι: α) το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης που συνίσταται στην προμήθεια, εγκατάσταση, παραμετροποίηση και θέση σε παραγωγική λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος κυβερνοασφάλειας, καθώς και στην αναβάθμιση των δυνατοτήτων δικτύου για τις ανάγκες του Δήμου Αθηναίων, εμπεριέχεται στις δράσεις των άρθρων 2.10 και 2.8 της αναφερόμενης στο υποβληθέν για έλεγχο σχέδιο σύμβασης Α.Π. 215858/20.07.2023 προγραμματικής σύμβασης που αφορούν στην «αναβάθμιση υποδομής κυβερνοασφάλειας του Δήμου Αθηναίων σε επίπεδο υλικού, λογισμικού και αρχιτεκτονικής» και στη «διάθεση, συντήρηση, επισκευή, και αναβάθμιση του μηχανογραφικού εξοπλισμού για την κάλυψη των αναγκών του Δήμου Αθηναίων», αντιστοίχως, β) η σύναψη της προγραμματικής αυτής σύμβασης έχει κριθεί νόμιμη με την 388/2023 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, γ) τόσο η διάρκεια της ως άνω προγραμματικής σύμβασης που ανέρχεται σε 24 μήνες από την υπογραφή της, όσο και ο προϋπολογισμός των δράσεων 2.8 και 2.10 αυτής (συνολικά 1.800.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ) καλύπτουν τη διάρκεια της ελεγχόμενης σύμβασης (8 μήνες από την υπογραφή της) και τον προϋπολογισμό αυτής (1.315.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ), αντιστοίχως, και δ) έχει ήδη εκδοθεί για την υλοποίηση της ως άνω προγραμματικής σύμβασης η 173539/12.6.2023 σχετική απόφαση ανάληψης υποχρέωσης. Με βάση τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 5 έως 7, το Δικαστήριο κρίνει περαιτέρω ότι νομίμως εντάχθηκε η ελεγχόμενη σύμβαση στο αντικείμενο της ως άνω προγραμματικής σύμβασης, έστω και αν αυτή συνήφθη μετά τη δημοπράτηση της ελεγχόμενης σύμβασης, καθόσον με τον τρόπο αυτό επιλύεται το ζήτημα της εξασφάλισης της χρηματοδότησης της τελευταίας που ανέκυψε λόγω της λήξης της διάρκειας στις 30.9.2023 της προβλεφθείσας στη οικεία διακήρυξη Α.Π. 070809/31.3.2020 προγραμματικής σύμβασης (πρβλ. ΕλΣυν VI Τμ. 3236/2013, 4169/2015, 2225/2016, Ελ Κλ. 121/2016), και ότι τεκμηριώνεται επαρκώς η ύπαρξη βεβαίας και εξασφαλισμένης χρηματοδότησης για την εκτέλεση της ελεγχόμενης σύμβασης, χωρίς τούτο να αναιρείται από το γεγονός ότι η ως άνω Α.Π. 215858/20.7.2023 προγραμματική σύμβαση δεν αναφερόταν στη διακήρυξη και στα έγγραφα της ελεγχόμενης σύμβασης. Κατά συνέπεια, όπως βασίμως προβάλλεται με την υπό κρίση προσφυγή, δεν συντρέχει ο διαπιστούμενος με την προσβαλλόμενη πράξη διακωλυτικός της υπογραφής της ελεγχόμενης σύμβασης λόγος.Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την από 18.10.2023 (ΑΒΔ 3436/18.10.2023) προσφυγή ανάκλησης της ανώνυμης αναπτυξιακής εταιρείας Ο.Τ.Α. με την επωνυμία «…» και τον διακριτικό τίτλο «…Α.Ε.». Ανακαλεί την 33/2023 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Υπηρεσία Επιτρόπου ΟΤΑ ΙΙΙ στον Δήμο Αθηναίων.  

Ασφαλτόστρωση οδών...Ενόψει αυτών, τo Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να υποβληθούν: α) νέο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης, στο άρθρο 11 της οποίας θα προστεθεί ο όρος ότι οι ενδεχόμενες τροποποιήσεις της σύμβασης, ακόμα και υπό τη μορφή της παράτασής της, δεν θα αφορούν στο φυσικό και οικονομικό της αντικείμενο, και β) αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της σύμβασης (υλοποίησης του αντικειμένου της), με χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων αυτής, ο οποίος πρέπει να συμφωνεί με την ανωτέρω συνολική διάρκεια ισχύος της (20 μήνες). Το χρονοδιάγραμμα αυτό πρέπει να προσαρτηθεί ως παράρτημα Ι στο σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης και να οριστεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της. Εξυπακούεται δε, ότι το, κατά τα ανωτέρω, συνταχθέν νέο σχέδιο της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, στο οποίο θα προσαρτάται και το οικείο αναλυτικό χρονοδιάγραμμα, πρέπει να εγκριθεί από τα αρμόδια για τη σύναψη αυτής όργανα των συμβαλλομένων φορέων και στη συνέχεια να προσκομισθούν στο Κλιμάκιο και οι σχετικές αποφάσεις των οργάνων αυτών. Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου ο Δήμος ... να προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας πράξης, τα ανωτέρω στοιχεία.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: 2ης «τροποποίησης» της από 12.5.2022 προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, με την επωνυμία «…» (εφεξής: …) και του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, με την επωνυμία «…» (εφεξής: ….), με αντικείμενο τη «Μελέτη, κατασκευή, προμήθεια εξοπλισμού και λειτουργία του Ιατρείου-Αναρρωτηρίου Παίδων στον χώρο των κατασκηνώσεων της … στον Αυλώνα Αττικής του Δήμου Ωρωπού», εκτιμώμενου προϋπολογισμού 500.000,00 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.).(....) Ο πρώτος κατά τα ανωτέρω προβαλλόμενος ισχυρισμός είναι απορριπτέος ως αλυσιτελής, καθότι, ναι μεν, εν προκειμένω, η επίδικη σύμβαση διέπεται από τις ειδικές διατάξεις των άρθρων 17 του ν. 3329/2005 και 12 του ν. 3513/2006, από τις διατάξεις, όμως, αυτές και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 7 της παρούσας, προκύπτει ότι, στο ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο των συναπτομένων, δυνάμει των προαναφερομένων διατάξεων, προγραμματικών συμβάσεων, περιλαμβάνεται τόσο ο αναλυτικός προϋπολογισμός της σύμβασης όσο και το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης αυτής. Και τούτο, προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματική και σύμφωνη με τον επιδιωκόμενο σκοπό εκτέλεση της σύμβασης, καθώς και οι αρχές της διαφάνειας και της οικονομικότητας.  Εξάλλου, αναφορικά με τη μετακίνηση προσωπικού, που έλαβε χώρα δυνάμει της ... απόφασης του Διοικητή της …, όπως προκύπτει από τα διαλαμβανόμενα στο ιστορικό της παρούσας (σκ. 17), αυτή αφορούσε στην προσωρινή στελέχωση του ιατρείου που θα λειτουργούσε σε ένα από τα ήδη υφιστάμενα στον χώρο των κατασκηνώσεων κτίρια, για την κάλυψη των αναγκών παροχής υπηρεσιών υγείας κατά την κατασκηνωτική περίοδο 3.7.2022 έως 29.7.2022, και ουδόλως συναπτόταν με την υλοποίηση της επίδικης προγραμματικής σύμβασης.Ανακαλεί την 3/2023 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην 3η Υπηρεσία Επιτρόπου Τομέα Υγείας.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ-Κατασκευή δικτύων αποχέτευσης ακαθάρτων και Εγκατάστασης Επεξεργασίας λυμάτων ..:Ενόψει αυτών, τo Κλιμάκιο κρίνει, κατά πλειοψηφία ότι πρέπει να υποβληθεί αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της σύμβασης (υλοποίησης του αντικειμένου της), με χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους υποέργων και ενεργειών, ο οποίος πρέπει να συμφωνεί με την ανωτέρω συνολική διάρκεια ισχύος της (36 μήνες). Το χρονοδιάγραμμα αυτό πρέπει να προσαρτηθεί στο παράρτημα Ι του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης και να οριστεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της. Εξυπακούεται δε, ότι το, κατά τα ανωτέρω, συνταχθέν νέο σχέδιο της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, στο οποίο θα προσαρτάται και το οικείο αναλυτικό χρονοδιάγραμμα, πρέπει να εγκριθεί από τα αρμόδια για τη σύναψη αυτής όργανα των συμβαλλομένων φορέων και στη συνέχεια να προσκομισθούν στο Κλιμάκιο και οι σχετικές αποφάσεις των οργάνων αυτών...Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου ο Δήμος … να προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας πράξης, τα ανωτέρω στοιχεία.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του Δήμου … και του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου για την υλοποίηση του έργου «Ανέγερση κτιρίου γυμναστηρίου … (Γυμνασίου, ΓΕΛ …, 1ου ΕΠΑΛ) στη Δ.Κ. …, Δημ. Ενότητας … του Δήμου …», προϋπολογισθείσας δαπάνης 1.700.000,00 ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ.(...)Πλην όμως, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η εξέλιξη της διαδικασίας υλοποίησης της εν λόγω προγραμματικής σύμβασης, ήτοι εάν έχει υπογραφεί ήδη από το έτος 2019 και εάν/σε ποιο βαθμό έχει εξαντληθεί το φυσικό και οικονομικό της αντικείμενο μέσω της σύναψης σχετικών εκτελεστικών αυτής συμβάσεων, με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον ανεπίτρεπτη η εκ νέου έγκριση και υπογραφή προγραμματικής σύμβασης με το αυτό αντικείμενο μεταξύ των ίδιων συμβαλλόμενων μερών.Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την έκδοση οριστικής Πράξης, έως ότου διευκρινιστεί, με μέριμνα των ενδιαφερόμενων δημόσιων φορέων και με βάση συγκεκριμένα έγγραφα στοιχεία και δικαιολογητικά, σύμφωνα με τα ανωτέρω, η εξέλιξη της διαδικασίας υλοποίησης της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ των ίδιων συμβαλλόμενων μερών, με το ίδιο αντικείμενο και με παρόμοιο με την ελεγχόμενη περιεχόμενο

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ε/719/2022.