Προμήθεια τροφίμων...Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε (υπό στοιχείο ΙΙ της παρούσας), μη νομίμως ο Δήμος ... προκήρυξε, ως μέρος της εν λόγω διακήρυξης, την προμήθεια γάλακτος εβαπορέ για το εργατοτεχνικό προσωπικό του, για το χρονικό διάστημα από 14.11.2017 έως και 25.6.2018 (βλ. Τμήμα Δ΄ της 30056/27.12.2018 διακήρυξης), ήτοι σε χρόνο μεταγενέστερο του επιβαλλόμενου, κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων και της σχετικής υποχρέωσής του για καθημερινή παροχή ενός (1) λίτρου φρέσκου γάλακτος στους δικαιούχους εργαζόμενους, που αποκλειστικό σκοπό έχει την καθημερινή πρόληψη και προστασία της υγείας αυτών, ενώ περαιτέρω, όπως ορθά κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη, δεν προκύπτει αντικειμενική αδυναμία του αιτούντος να χορηγήσει σε αυτούς φρέσκο γάλα, καθημερινά, κατά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι δε ισχυρισμοί του Δήμου περί αντικειμενικής αδυναμίας του να χορηγήσει φρέσκο γάλα στους δικαιούχους για το διάστημα από 14/11/2017 (επομένη της ημερομηνίας που έληξε προγενέστερη σύμβαση γάλακτος) έως 26/06/2018 (οπότε υπεγράφη η νέα σύμβαση), εξαιτίας της καθυστέρησης ολοκλήρωσης του προηγούμενου διαγωνισμού τροφίμων και γάλακτος, επικαλούμενος τη μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου διενέργειάς του (ν. 4412/2016), καθώς και το ανεπαρκές σε αριθμό προσωπικό του Δήμου, το οποίο δεν είχε εκπαιδευτεί κατάλληλα για την αλλαγή αυτή, είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι. Και τούτο, διότι τα ως άνω προβαλλόμενα (βλ. και την Τεχνική Έκθεση της υπ΄ αριθμ. 2018167 μελέτης της Διεύθυνσης ΠΕ.ΚΑ.ΠΡΑ, καθώς και το από 25.9.2019 Υπηρεσιακό Σημείωμα του Τμήματος Προμηθειών και Διαχείρισης Αποθηκών του Δήμου) δεν καθιστούν αντικειμενική την αδυναμία του αιτούντος, αντιθέτως δε αυτή οφείλεται στην έλλειψη προγραμματισμού των αρμοδίων υπηρεσιών του Δήμου, ώστε να λάβουν εγκαίρως όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προμήθεια γάλακτος, συνεκτιμώντας και τις ενδεχόμενες συνέπειες από την επικαλούμενη αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου. Εξάλλου, ο ισχυρισμός, που προβάλλεται, ότι η εν λόγω προμήθεια γάλακτος εβαπορέ είναι νόμιμη, διότι σκοπό έχει να ικανοποιήσει νόμιμη απαίτηση των φερόμενων ως δικαιούχων έναντι του Δήμου, η δε αξίωση αυτή για την παροχή γάλακτος εξακολουθεί να υφίσταται και για χρονικό διάστημα μεταγενέστερο του επιβαλλόμενου, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, αφού, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκέψη υπό στοιχείο ΙΙ), δεν επιτρέπεται η χορήγηση του γάλακτος να γίνεται μαζικά ως προς τις αναλογούσες για κάθε εργαζόμενο ποσότητες, σε χρονικό διάστημα μεταγενέστερο του επιβαλλόμενου, ενώ η αντικατάσταση του φρέσκου γάλακτος από ίση ποσότητα γάλακτος μακράς διαρκείας ή τύπου εβαπορέ, επιτρέπεται μόνο κατ΄ εξαίρεση και εφόσον συντρέχουν λόγοι αντικειμενικής αδυναμίας χορήγησης, από την οικεία υπηρεσία, φρέσκου γάλακτος. Περαιτέρω, ο λόγος περί συγγνωστής πλάνης των αρμοδίων οργάνων του αιτούντος, τα οποία, όπως προβάλλεται, ενήργησαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων, είναι ομοίως απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένης της σαφήνειας του εφαρμοστέου εν προκειμένω νομοθετικού πλαισίου, καθώς και της πάγιας νομολογίας του Δικαστηρίου επί των τεθέντων ζητημάτων.

Προμήθεια γάλακτος...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, το Τμήμα κρίνει ότι μη νόμιμα ο Δήμος ... ενέκρινε τη χορήγηση γάλακτος τύπου «εβαπορέ» αντί για φρέσκο στους δικαιούχους υπαλλήλους του για το έτος 2009, ολοκληρώνοντας μάλιστα τη διαδικασία της προμήθειας ετεροχρονισμένα, ήτοι περί το τέλος του έτους αυτού, με συνέπεια την καταστρατήγηση των ως άνω διατάξεων, που αποκλειστικό σκοπό έχουν την πρόληψη και προστασία της υγείας των δικαιούχων εργαζομένων, με την πρόβλεψη χορήγησης γάλακτος σε ημερήσια βάση. Εξάλλου, η απουσία ιατρού εργασίας δεν συνιστά λόγο αντικειμενικής αδυναμίας που δικαιολογεί την επικαλούμενη από το Δήμο αδυναμία χορήγησης εγκαίρως ενός λίτρου φρέσκου γάλακτος ημερησίως στους δικαιούχους αυτού και τούτο, διότι ούτε από τις προαναφερόμενες διατάξεις της Κ.Υ.Α. 53361/2006 ούτε από άλλη διάταξη της κείμενης νομοθεσίας τίθεται ως προϋπόθεση για τη χορήγηση γάλακτος στους εργαζόμενους η προηγούμενη γνώμη του ιατρού εργασίας.Κατ’ ακολουθίαν των προεκτεθέντων, η εντελλόμενη με τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και συνεπώς, τα εντάλματα αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Προμήθεια γάλακτος:. Με δεδομένα αυτά, νομίμως ο Δήμος προέβη στην προμήθεια γάλακτος, τύπου εβαπορέ, λόγω αποδεδειγμένης αντικειμενικής αδυναμίας να χορηγήσει φρέσκο γάλα. Συνεπώς, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Προμήθεια κουτιών γάλακτος...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη νομική σκέψη που προηγήθηκε μη νόμιμα ο Δήμος ενέκρινε τη χορήγηση γάλακτος ΕΒΑΠΟΡΕ αντί για φρέσκο στους υπαλλήλους του (καθαριότητας, τεχνικών έργων, σχολικών φυλάκων, υπηρεσίας πρασίνου, υπηρεσίας νεκροταφείου και εποχικού προσωπικού) για το έτος 2009, καθόσον, από τα συνημμένα στα ως άνω χρηματικά εντάλματα δικαιολογητικά δεν αποδεικνύεται η αντικειμενική αδυναμία του Δήμου να χορηγήσει σε καθημερινή βάση 1 λίτρο φρέσκου γάλακτος. Οι ισχυρισμοί του Δήμου στην αριθ. πρωτ. 2715/20.2.2009 απόφαση του Δημάρχου του ότι δεν υπάρχει η κατάλληλη κτιριακή υποδομή για την καθημερινή εστίαση των υπαλλήλων, ούτε το απαραίτητο προσωπικό για τη φύλαξη και διανομή του φρέσκου γάλακτος κρίνονται ανεπαρκείς, καθόσον, δεδομένης της βούλησης του Νομοθέτη από το έτος 2003 για καθημερινή παροχή ενός λίτρου γάλακτος για λόγους ατομικής προστασίας και υγιεινής, η έλλειψη των ως άνω ελαχίστων προδιαγραφών (αν θεωρηθεί ότι αναγκαίως απαιτούνται), οφείλεται αποκλειστικά σε υπαιτιότητα της δημοτικής αρχής, με αποτέλεσμα να καταστρατηγούνται στην ουσία τους οι ως άνω διατάξεις, που αποκλειστικό σκοπό έχουν την πρόληψη και προστασία της υγείας συγκεκριμένης ευπαθούς μερίδας εργαζομένων. Περαιτέρω, αν και προσκομίστηκε κατάσταση των φερόμενων ως δικαιούχων υπαλλήλων, από τα συνημμένα στα επίμαχα χρηματικά εντάλματα δικαιολογητικά, δεν προκύπτει ο πραγματικός χρόνος παράδοσης στους δικαιούχους υπαλλήλους της αναλογούσας ποσότητας γάλακτος (υπάρχει μόνο γενική αναφορά για παροχή μαζικής ποσότητας σε κάθε υπάλληλο εντός δύο χρονικών περιόδων, από 16.3.09 έως 19.11.09 και από 20.11.09 έως 31.12.09), ούτε ο τρόπος διάθεσης (σε καθημερινή βάση ή όχι), ώστε να βρίσκει εφαρμογή η σχετική εκ της ως άνω ΚΥΑ υποχρέωση του Δήμου για καθημερινή παροχή 1 λίτρου γάλακτος στους εργαζόμενους. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, οι εντελλόμενες με τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες κι επομένως αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Καταβολή αμοιβής στους φερόμενους ως δικαιούχους δημοτικούς υπαλλήλους της αξίας του γάλακτος(...) Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι η έγκριση της καταβολής χρηματικού ποσού ίσου με την αξία του γάλακτος στους δικαιούχους που ορίζονται στην Κ.Υ.Α. 53361/11.10.2006 (ΦΕΚ Β΄ 1503), όπως τροποποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. ΤΤ/36586/30.7.2007 (ΦΕΚ Β΄ 1323), δεν έγινε εγκαίρως κατά παραδοχή του πρώτου λόγου διαφωνίας της αναπληρώτριας Επιτρόπου. Ειδικότερα, από την έναρξη των ετών 2011 και 2012, οπότε και δημιουργήθηκε η υποχρέωση παροχής γάλακτος σε ορισμένους δικαιούχους υπαλλήλους του Δήμου, έως την εν τέλει έγκριση της σε χρήμα καταβολής της (20.12.2012), παρήλθε μεγάλο χρονικό διάστημα, το οποίο δεν δικαιολογείται από λόγους οφειλόμενους σε υπαιτιότητα του Δήμου .... Αντιθέτως, ενόψει του χρόνου έναρξης των διαγωνιστικών διαδικασιών (τέλος Σεπτεμβρίου 2011 και τέλος Ιουλίου 2012), προκύπτει ότι η αδυναμία χορήγησης φρέσκου γάλακτος και κατ΄επέκταση η αποτίμηση και καταβολή αυτού σε χρήμα οφείλεται σε υπαιτιότητα των αρμοδίων για τη διενέργεια των διαγωνισμών οργάνων του Δήμου, τα οποία παρέλειψαν να εκκινήσουν εγκαίρως, τις σχετικές διαδικασίες.

Πρόσθετη αποζημίωση σε Ποινικές Δίκες Μακράς Διαρκείας, κατά την παρ. 1 β’ του άρθρου 14 του ν. 3226/2004 (Α’ 24).

Καταβολή αντιτίμου γάλακτος.(...)Μετά τα ανωτέρω εκτεθέντα, η εντελλόμενη, με τα ελεγχόμενα 5 και 6/2017 χρηματικά εντάλματα, δαπάνη, με την οποία καταβάλλεται σε εργαζόμενους στο Δήμο ....., για το από 1.1.2016 έως 27.5.2016 χρονικό διάστημα, το αντίτιμο του γάλακτος αντί της χορήγησής του σε είδος, είναι μη νόμιμη, δεδομένου ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο, η ως άνω καταβολή απαγορεύτηκε ρητώς και σαφώς από 1.1.2016, με την παράγραφο 4 του άρθρου 24 του Κεφαλαίου Δ΄ της υποπαραγράφου Δ.9 της παραγράφου Δ του άρθρου 2 του ν. 4336/2015, με συνέπεια να μην ισχύει από την ως άνω ημερομηνία η Κ.Υ.Α. 31119/2008, με την οποία είχε προβλεφθεί η ως άνω καταβολή υπό την προϋπόθεση της ειδικής αιτιολόγησης της αντικειμενικής αδυναμίας χορήγησης του γάλακτος σε είδος. Τούτο δε, ανεξαρτήτως ότι, και αν ακόμη ίσχυε η τελευταία αυτή Κ.Υ.Α., από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει αντικειμενική αδυναμία του Δήμου για τη χορήγηση του γάλακτος σε είδος κατά το ως άνω χρονικό διάστημα, ενώ ο μη έγκαιρος προγραμματισμός της απαιτούμενης διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεση της προμήθειας γάλακτος κατά το έτος 2016 (εν προκειμένω η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ..... περί έγκρισης της δαπάνης για τη διενέργεια σχετικού διαγωνισμού εκδόθηκε στις 17.2.2016), δεν αποτελεί αντικειμενική αδυναμία κατά την έννοια της προϊσχύουσας διάταξης, (βλ. και Ε.Σ. Κ.Π.Ε.Δ. στο VII Τμ. 80/2017, 6, 188/2014). 5. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη, με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα, δαπάνη είναι μη νόμιμη και αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι μη νομίμως ο Ο.Ν.Α. ενέκρινε την καταβολή σε χρήμα της αξίας του οφειλόμενου γάλακτος στους δικαιούχους εργαζομένους του για τα έτη 2007 και 2008, ολοκληρώνοντας μάλιστα τη σχετική διαδικασία ετεροχρονισμένα, ήτοι περί τις αρχές του έτους 2010, με συνέπεια την καταστρατήγηση των ως άνω διατάξεων, που αποκλειστικό σκοπό έχουν την πρόληψη και προστασία της υγείας των δικαιούχων εργαζομένων, με την πρόβλεψη χορήγησης γάλακτος σε ημερήσια βάση ή, εναλλακτικά, της αξίας αυτού σε χρήμα, ενώ από τα συνοδευτικά του χρηματικού εντάλματος δικαιολογητικά, δεν αποδεικνύονται οι λόγοι της επικαλούμενης αντικειμενικής αδυναμίας εκ μέρους του Οργανισμού να χορηγήσει εγκαίρως είτε την προβλεπόμενη ποσότητα γάλακτος ημερησίως είτε την αξία αυτού σε χρήμα. Οι ισχυρισμοί του Ο.Ν.Α. ότι ούτε η καθημερινή διανομή φρέσκου γάλακτος στους χώρους εργασίας των δικαιούχων ήταν δυνατή από πλευράς των εταιρειών – προμηθευτριών γάλακτος ούτε η χορήγηση γάλακτος εβαπορέ για τα έτη 2007 και 2008 ήταν πρόσφορη λόγω της μεγάλης ποσότητας που αναλογούσε σε κάθε εργαζόμενο (168 κουτιά για τις ανάγκες ενός έτους), προβάλλονται αλυσιτελώς, καθώς και αληθείς υποτιθέμενοι δεν αιτιολογούν γιατί ο Οργανισμός, στο μέτρο που αδυνατούσε να προβεί σε διανομή γάλακτος σε ημερήσια βάση κατά τη διάρκεια των ετών 2007 και 2008, δεν προέβη εγκαίρως στην καταβολή της αξίας αυτού σε χρήμα στους εργαζόμενους, προκειμένου να προμηθεύονται οι ίδιοι το είδος αυτό καθημερινά. Αντιθέτως, το γεγονός ότι οι καταστάσεις των δικαιούχων των ειδών ατομικής προστασίας συντάχθηκαν για πρώτη φορά το έτος 2009, η δε σχετική διαδικασία για την απόδοση της αξίας του οφειλόμενου γάλακτος των ετών 2007 και 2008 σε χρήμα ξεκίνησε με μεγάλη καθυστέρηση, ήτοι περί τα μέσα του έτους 2009, καταδεικνύουν ότι η επικαλούμενη εκ μέρους του Ο.Ν.Α. αδυναμία οφείλεται στην έλλειψη οργάνωσης και προγραμματισμού των αρμοδίων υπηρεσιών του Οργανισμού να λάβουν εγκαίρως όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να συμμορφωθούν στις επιταγές των ανωτέρω διατάξεων, σκοπός των οποίων είναι η προστασία της υγείας των εργαζομένων και όχι η οικονομική τους ενίσχυση. Εξάλλου, ο ισχυρισμός του Ο.Ν.Α. ότι η πρόσληψη ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφαλείας το Δεκέμβριο του έτους 2007 για το νεοσύστατο αυτοτελές γραφείο υγιεινής και ασφάλειας προσωπικού είχε ως συνέπεια την καθυστερημένη διατύπωση γνώμης εκ μέρους τους σχετικά με την προμήθεια γάλακτος, ερείδεται επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, δεδομένου ότι για τη χορήγηση του γάλακτος δεν απαιτείται, σύμφωνα με τις εφαρμοζόμενες διατάξεις, προηγούμενη γνώμη του τεχνικού ασφαλείας ή και του γιατρού εργασίας. Περαιτέρω, η εν λόγω δαπάνη είναι μη νόμιμη για ορισμένες κατηγορίες υπαλλήλων (πολιτικούς μηχανικούς, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, τοπογράφους, κλητήρες), για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν περιλαμβάνονται μεταξύ των δικαιούχων των ειδών ατομικής προστασίας της Κ.Υ.Α. 53361/2.10.2006, αφού δεν απασχολούνται κατ΄ αποκλειστικότητα στις αναφερόμενες στην ανωτέρω Κ.Υ.Α. εργασίες ή χώρους και συνεπώς, δεν δικαιούνται ούτε της παροχής του αντιτίμου της αξίας του γάλακτος.

Προμήθεια γάλακτος...Με δεδομένα τα ανωτέρω νομίμως ο Δήμος προέβη στην προμήθεια γάλακτος τύπου εβαπορέ, ενόψει της αντικειμενικής αδυναμίας του να χορηγήσει φρέσκο γάλα (βλ. Πρ. ΚΠΕΔ στο VII Tμ. 185/2018). Αντίθετα, όμως, και ενόψει του ότι το γάλα χορηγείται με σκοπό την άμεση κατανάλωσή του σε καθημερινή βάση προς προστασία της υγείας των εργαζομένων, δεν είναι δυνατή η αναδρομική χορήγησή του, καθόσον δεν μπορεί πλέον να εκπληρωθεί ο σκοπός της, η άμεση δηλαδή και καθημερινή κατανάλωσή του. Τούτο δοθέντος, αφενός μη νομίμως   ο Δήμος προκήρυξε στις 26.6.2018 την προμήθεια γάλακτος και για το διαδραμόν χρονικό διάστημα του έτους 2018 και αφετέρου μη νομίμως προέβη στην κατακύρωση των αποτελεσμάτων αυτού μετά τη λήξη του έτους 2018, στο οποίο η προμήθεια αυτή αφορούσε. Συνεπώς η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη για την ως άνω αιτία και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

ΠΑΡΟΧΕΣ ΣΕ ΕΙΔΟΣ: Δαπάνες καταβολής, κατά το έτος 2014, σε χρήμα της αξίας  του δικαιούμενου γάλακτος, ως μέσου ατομικής προστασίας, στους εργαζόμενους Δήμου, αναδρομικά για το έτος 2012,  αφενός μεν, όσες αφορούν αξία παροχής που δεν υπερβαίνει κατ’ένταλμα το ποσό των 5.000 ευρώ, δεν υπόκεινται στον προληπτικό έλεγχο δαπανών, σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του π.δ.136/2011, αφετέρου δε, μη νόμιμες, καθόσον η καταβολή του αντιτίμου αυτού αναδρομικά και όχι σε χρόνο, που θα ανταποκρινόταν στην ανάγκη αγοράς και ημερήσιας κατανάλωσης της προβλεπόμενης ποσότητας γάλακτος, καταστρατηγεί το σκοπό για τον οποίο έχει θεσμοθετηθεί η παροχή αυτή, που συνίσταται στην προστασία της υγείας των εργαζομένων με την καθημερινή κατανάλωση γάλακτος ως είδους ατομικής προστασίας και όχι στην οικονομική τους ενίσχυση (53361/11.10.2006 ΚΥΑ, ΦΕΚ Β΄ 1503/2006). Περαιτέρω δεν προκύπτουν λόγοι που στοιχειοθετούν την αντικειμενική αδυναμία του Δήμου να κινήσει, εγκαίρως, τη διαδικασία ανάθεση της εν λόγω προμήθειας.