Κατασκευή συλλεκτηρίου αγωγού ομβρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η μελέτη, με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεν υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής. Τούτο, διότι α) η αρχική μελέτη του έργου, η οποία εγκρίθηκε με την …/….1988 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ..., εκπονήθηκε σε χρόνο πολύ προγενέστερο του χρόνου δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου (έτος 2016), χωρίς να προκύπτει η εκ των υστέρων επικαιροποίησή της (βλ. σελ. 3 της Τεχνικής Περιγραφής), β) τα όργανα της ..., με την ως άνω απόφαση του Δ.Σ. της οποίας εγκρίθηκε η εν λόγω μελέτη, όφειλαν να γνωρίζουν την ακριβή θέση των δικτύων της και γ) δεν εκπονήθηκε σχετική γεωτεχνική μελέτη, ούτε κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης του έργου, ούτε κατά τη δημοπράτηση αυτού (πρβλ. VI Τμ. Ε.Σ. 1591/2018). Ενόψει της ανωτέρω ουσιώδους πλημμέλειας που διαπιστώθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο, με το …..2019 έγγραφο του Προϊσταμένου 

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1059/2019

Βελτίωση οδικού δημοτικού δικτύου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας Πράξης, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι ούτε η, εγκριτική της ελεγχόμενης σύμβασης, απόφαση, ούτε η, συνοδεύουσα τον 10ο ΑΠΕ, αιτιολογική έκθεση, ούτε και η, αποτελούσα έρεισμα αυτών, γεωτεχνική μελέτη αιτιολογούν τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, εκ των οποίων να δικαιολογείται η ανάθεση των προς εκτέλεση εργασιών με συμπληρωματική σύμβαση. Και τούτο, διότι οι επικαλούμενες, ως προς τη σύσταση του πρανών, διαπιστώσεις της τελευταίας συνταχθείσας γεωτεχνικής μελέτης δύνανται μεν να αποτελέσουν το έρεισμα υπογραφής συμπληρωματικής σύμβασης, μόνο, όμως, σε περίπτωση που αποδεικνύεται ότι αυτές ανέκυψαν μετά την ανάθεση της τελευταίας 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, ως οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα. Εν προκειμένω, ενώ είχε προηγηθεί η σύνταξη γεωτεχνικής μελέτης από τον Απρίλιο του 2013, για την αντιμετώπιση τον κατολισθητικών φαινομένων που λάμβαναν χώρα στην περιοχή, η οποία πρότεινε την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών, κατά τα αναφερόμενα ανωτέρω, υπό στοιχ. 3.ii., όπως αυτές συμπληρώθηκαν, μετά την υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης κατ’ επίκληση απρόβλεπτων καιρικών φαινομένων, η εκπονηθείσα με μέριμνα του Αναδόχου μελέτη, χωρίς να λάβει υπόψη της (υπό στοιχ. 1.4) την ανωτέρω, προϋφιστάμενη, όμοια, προτείνει την εκτέλεση διαφορετικών, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, εργασιών για την αντιμετώπιση των βραχοπτώσεων, και δεν διαλαμβάνει καμία αιτιολογία ως προς την προτεινόμενη διαφοροποίηση. Σε κάθε περίπτωση, δεν εκτίθεται εάν επήλθε μεταβολή τις συνθήκες της περιοχής και το μέγεθος αυτής, ούτε και γεγονότα που μπορεί να την προκάλεσαν, χωρίς να μπορούν να εκληφθούν ως τέτοια, ούτε η αναφερόμενη στο κείμενο της τεχνικής έκθεσης χρήση εκρηκτικών για τη διάνοιξη του δρόμου (σελ. 12 και 53 αυτής), η οποία αποτελεί γεγονός προερχόμενο από ενέργειες της Αναδόχου, ούτε τα αποτελέσαντα έρεισμα της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης καιρικά φαινόμενα, οι συνέπειες των οποίων έχουν ήδη αντιμετωπιστεί με αυτήν, ούτε και η, επικαλούμενη στη ….2018 εγκριτική της σύμβασης απόφαση, αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου της οδού, η οποία, πέραν του ότι δεν αποδεικνύεται, δεν συνδέεται αιτιωδώς με την πρόκληση των επικαλούμενων κατολισθητικών φαινομένων. Αντιθέτως, το ενδεχόμενο της εκπόνησης της νέας μελέτης, υπό τις ανωτέρω εκτιθέμενες συνθήκες, λόγω προφανών παραλείψεων και σφαλμάτων της αρχικής μελέτης του έργου ή βελτίωσης της ποιότητας του έργου, με μη επιλεγέντα κατά την ανάθεση της αρχικής σύμβασης υλικά ή μεθόδους, δεν αποτελούν απρόβλεπτες περιστάσεις και συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 4η σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η αναθέτουσα αρχή δεν απέδειξε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις προσφυγής στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης των φερόμενων ως συμπληρωματικών εργασιών, αφού από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η συνδρομή των απρόβλεπτων περιστάσεων που κατέστησαν την εκτέλεσή τους επιβεβλημένη. Ειδικότερα,  δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων για τον Δήμο ......, εκ του γεγονότος και μόνο ότι η αρχική μελέτη που εκπόνησε δεν ήταν τεχνικά άρτια, ώστε να ανακύψει εκ των υστέρων η ανάγκη εκπόνησης νέας γεωτεχνικής μελέτης και εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών για την αντιμετώπιση των ιδίων προβλημάτων και των αυτών επικινδυνοτήτων της πλαζ Βοτσαλάκια. Ως εκ τούτου, δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση, που δικαιολογεί την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, η αστοχία της αρχικής μελέτης, ενώ δεν αποδεικνύεται ούτε η αναθέτουσα αρχή επικαλείται ότι συντρέχει άλλος λόγος που επέβαλε τη εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών, αναγόμενος σε πραγματικά περιστατικά που δεν μπορούσαν εξαρχής να προβλεφθούν, η δε επικαλούμενη «επιδείνωση της κατάστασης λόγω της παρόδου πολλών ετών από τη διαπίστωση των προβλημάτων», σε καμία περίπτωση δεν στοιχειοθετεί τέτοια περίσταση.ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1294/2018

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- εγκατάσταση αφαλάτωσης..Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) οι συμπληρωματικές εργασίες δεν παρίστανται αναγκαίες για την εκτέλεση του αρχικού έργου, αλλά αποτελούν επέκταση του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του, η οποία δεν περιλαμβανόταν στα συμβατικά τεύχη για την ανάθεση της κύριας σύμβασης, και β) δεν διαπιστώνεται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων κατέστη αναγκαία, για την τεχνική εκτέλεση του υπό κατασκευή δημοπρατηθέντος έργου, η εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον για την επέκταση της δυναμικότητας της μονάδας αφαλάτωσης προβλεπόταν στα συμβατικά τεύχη νέα ανάθεση (Β΄ Φάση), άλλως η σημαντική αύξηση της τουριστικής - εποχικής κίνησης της περιοχής, αλλά και η βαθμιαία υποβάθμιση της ποιότητας του νερού των γεωτρήσεων (πίνακας παρακολούθησης .... 2008-2018 στη σελ. 12 της αιτιολογικής έκθεσης) ήταν γνωστή τουλάχιστον από τα έτη 2013- 2014, πριν τη δημοπράτηση του έργου, ο σχεδιασμός του οποίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη χρονική απόσταση, βάσει δεδομένων των προηγούμενων ετών σε σχέση με το χρόνο σύνταξης της προμελέτης (2011), επομένως δεν συντρέχει καμία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις βάσει των άρθρων 28 και 57 του ν.3669/2008, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Εγκατάσταση αφαλάτωσης - Θέση ...Δήμου ...».

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/122/2020

Επειδή, ούτε από το παρατεθέν ως άνω περιεχόμενο της εισηγήσεως προς το Συμβούλιο Δημοσίων Έργων αλλά ούτε και από τη γνωμοδότηση του τελευταίου προς τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε προκύπτει, κατά τρόπο ειδικώς αιτιολογημένο, η ανάγκη προσθήκης στη διακήρυξη των επίμαχων πρόσθετων όρων τεχνικής ικανότητας των διαγωνιζομένων. Και τούτο διότι το δημοπρατούμενο έργο, όπως ανωτέρω περιεγράφη, δεν φαίνεται να παρουσιάζει κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες που θα δικαιολογούσαν την αξίωση, με την προσθήκη των ανωτέρω πρόσθετων όρων, αυξημένης τεχνικής εμπειρίας, γνώσης και τεχνικού εξοπλισμού εκ μέρους του διαγωνιζόμενου. Μόνο δε το γεγονός ότι πρόκειται περί κατασκευής μουσείου δεν καθιστά το έργο, άνευ ετέρου πολύπλοκο, υπό την έννοια των εκτεθεισών ως άνω διατάξεων των άρθρων 15 και 16 του ν. 3669/2008, αφού η κατασκευή του, καθ' εαυτήν, δεν παρουσιάζει, κατά τα προεκτεθέντα, ιδιαίτερες κατασκευαστικές δυσκολίες ούτε αξιώνει την εφαρμογή εξειδικευμένης κατασκευαστικής τεχνολογίας, δεδομένου ότι το μεν έργο εμφανίζεται ως κατασκευαστικώς σύνηθες, η δε προβαλλόμενη για την προσθήκη των όρων αιτιολογία είναι γενική, δυνάμενη να χρησιμοποιείται σε οποιοδήποτε έργο κατασκευής μουσείου, τα οποία, όμως, έργα ο νομοθέτης δεν κατέταξε σε ειδική και αυτοτελή κατηγορία έργων, δυνάμενων να εκτελούνται μόνον από συγκεκριμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις.

1η συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Κατασκευή δευτερευόντων αγωγών ομβρίων περιοχής ...», συνολικού τιμήματος 122.465,65 ευρώ με Φ.Π.Α.(....)οι ως άνω αναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο διότι,  η ανάγκη εκτέλεσης αυτών δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες και αιφνίδιες περιστάσεις, που ανέκυψαν μετά το χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης του έργου, αλλά σε προφανή αστοχία, σφάλματα και παραλείψεις της μελέτης. Αυτό  συνομολογείται και από την ίδια την αναθέτουσα αρχή, η οποία παραδέχεται στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης ότι δεν συντάχθηκε γεωλογική μελέτη πριν την ανάθεση του έργου, αλλά απλώς ελήφθησαν δείγματα από παρακείμενα ακίνητα και πρόσφατες εκσκαφές για την κατασκευή οικοδομών.Κωλύεται η υπογραφή της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης ...

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕλΣυν.Τμ.6/1591/2018.

Κατασκευή δικτύου αποχέτευσης- συμπληρωματική σύμβαση...Στην ως άνω απόφαση δεν αναφέρονται τα επιστημονικά κριτήρια και οι μέθοδοι, βάσει των οποίων προσδιορίστηκε αρχικά το ποσοστό των βραχωδών εδαφών σε 10%, με αποτέλεσμα να καταλείπεται εύλογη αμφιβολία για την επάρκεια, ως προς την πρόβλεψη αυτή, της αρχικής μελέτης του έργου, η οποία (επάρκεια), κατά τα γενόμενα δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση απρόβλεπτων περιστάσεων. Περαιτέρω, όπως ρητά αναφέρεται στην ως άνω απόφαση, η αντιστήριξη των παρειών εκσκαφής των ορυγμάτων στο σύνολό τους ήταν επιβεβλημένη σύμφωνα με την ΕΤΕΠ ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-08-01-03-01/2009, που αποτελούσε συμβατικό στοιχείο του έργου, γεγονός που, εξ ορισμού, αποκλείει τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, οι οποίες, άλλωστε, δεν αιτιολογούνται ούτε ως προς την αύξηση των θαλάσσιων και χερσαίων μεταφορών, δοθέντος ότι ουδεμία γίνεται αναφορά σε αναγκαία και απρόβλεπτη - υποχρεωτική μεταβολή των αρχικά προβλεπόμενων χώρων εναπόθεσης των προϊόντων εκσκαφής.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν είναι νόμιμη και, για το λόγο αυτό, κωλύεται η υπογραφή της.

Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι συμπληρωματικές εργασίες δημόσιου έργου νομίμως εκτελούνται μετά την έγκριση και υπογραφή σχετικής συμπληρωματικής σύμβασης μόνο εφόσον δεν έχει ακόμη εξαντληθεί η συμβατική προθεσμία περάτωσης του έργου ή η νόμιμη παράταση αυτής. Εξάλλου, η σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. προηγείται της εκτέλεσης των υπερσυμβατικών ή νέων εργασιών, με εξαίρεση τις πρόσθετες εργασίες του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985, που εκτελούνται πριν από τη σύνταξη Α.Π.Ε. κατόπιν έγγραφης εντολής της υπηρεσίας ή σε επείγουσες περιπτώσεις, κατόπιν προφορικής εντολής στον τόπο του έργου, που καταχωρείται στο ημερολόγιο του έργου. Παράταση της προθεσμίας χορηγηθείσα μετά τη λήξη της αρχικής ή της νόμιμα παραταθείσης προθεσμίας δεν αποτελεί όντως παράταση αυτής (εφόσον λαμβάνει χώρα μετά την εκπνοή της και πέραν από την καταληκτική ημερομηνία της), αλλά χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία όμως δεν προβλέπεται από τις προαναφερθείσες διατάξεις. Κατά συνέπεια, δαπάνες που αφορούν σε υπερσυμβατικές εργασίες δημόσιου έργου, δηλαδή αυξημένες ποσότητες ή νέες εργασίες σε σχέση με τις συμβατικές, που έχουν εκτελεστεί κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, δηλαδή πριν από την εμπρόθεσμη σύνταξη και έγκριση Α.Π.Ε. και μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου ή των νόμιμα χορηγηθεισών παρατάσεων αυτής, δεν είναι νόμιμες. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα οδηγούσε σε αποδοχή της δυνατότητας καταστρατηγήσεων των σχετικών περί προθεσμιών διατάξεων, η τήρηση των οποίων, υπαγορεύεται από λόγους δημόσιας τάξεως, εφόσον συνδέονται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον ολοκλήρωσης του έργου και παράδοσης του έγκαιρα προς θεραπεία δημόσιου σκοπού (βλ. Πράξεις VΙΙ Τμ. 19, 86, 168, 362/2006, 79, 252/2007, 75/2009).

Εκτέλεση έργου:..ζητείται η αναθεώρηση της 3253/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προεκτεθείσες νομικές σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς τόσο το Κλιμάκιο όσο και το VI Τμήμα απεφάνθησαν ότι μη νομίμως ο αιτών Δήμος προσέφυγε στην εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης με διαγωνισμό μεταξύ περιορισμένου αριθμού εργοληπτικών επιχειρήσεων, καθόσον δεν τήρησε την προδικασία που θέτουν οι προπαρατεθείσες διατάξεις για τη νόμιμη προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία και δεν αιτιολόγησε πλήρως και επικαίρως την ανάγκη προσφυγής σε αυτήν. Και ναι μεν εκδόθηκαν μεταγενεστέρως η 10/21.10.2011 γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων ... περί της ειδικής φύσεως του έργου και η 2/24.2.2012 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία εγκρίθηκε ο χαρακτηρισμός του έργου ως ειδικής φύσης και «συμπληρώθηκε η αιτιολόγηση» της 123/2010 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του πρώην Δήμου .., πλην όμως αυτές δεν δύνανται να θεραπεύσουν την έλλειψη αιτιολογίας της αρχικής απόφασης προσφυγής στην εξαιρετική αυτή διαδικασία, πρωτίστως διότι δεν εκδόθηκαν, όπως απαιτείτο, πριν από την αρχική απόφαση προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία (βλ. απόφαση παρόντος Τμήματος 2566/2013). Πέραν δε τούτου, η άνω απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής δεν μπορεί σε κάθε περίπτωση να θεραπεύσει την έλλειψη αιτιολογίας της 123/2010 απόφασης, αφού δεν περιλαμβάνει την απαιτούμενη ειδική αιτιολογία ως προς το χαρακτηρισμό του έργου ως «ειδικής φύσης» ούτε εξειδικεύει τους λόγους, για τους οποίους οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, που προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν στον ως άνω διαγωνισμό, ήταν οι μόνες που μπορούσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου έργου, ώστε να καθίσταται δικαιολογημένη η προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία του άρθρου 3 περ. γ΄ του ν. 3669/2008. Εξ άλλου, ούτε στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ούτε στην απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής, με τις οποίες αποφασίστηκε η πρόσκληση δέκα εργοληπτικών επιχειρήσεων για να μετάσχουν στο διαγωνισμό, ούτε και στην 28/2013 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία προσκλήθηκαν εντέλει τέσσερις από τις ανωτέρω επιχειρήσεις, και συγκεκριμένα εκείνες των οποίων οι προσφορές είχαν γίνει αποδεκτές σε προηγούμενο στάδιο του διαγωνισμού, αναφέρονται οι ειδικοί λόγοι για τους οποίους η εκτέλεση του έργου είναι δυνατή μόνο από τις επιχειρήσεις αυτές.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω και μη προβαλλομένου άλλου λόγου αναθεωρήσεως, η αίτηση του Δήμου ... περί αναθεωρήσεως της 3253/2013 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.