ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ:Δαπάνη που αφορά προμήθεια εξοπλισμού για τη λειτουργία δημοτικού σφαγείου, και βαρύνει τον προϋπολογισμό Δήμου, κατ’επίκληση προγραμματικής σύμβασης, η προυπολογιζόμενη δαπάνη της οποίας, υπερβαίνει το ποσό των 500.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., θα έπρεπε να υποβληθεί, πριν από τη σύναψή της, σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας, από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου (άρθρο 278 του ν. 3852/2010, ΦΕΚ Α΄ 87/2010).Η μη υποβολή της στον έλεγχο αυτό, τη καθιστά άκυρη και δεν επάγεται καμμία έννομη συνέπεια.

Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων(3669/2008,3852/2010) συνάγονται τα ακόλουθα : α) Στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται πριν από τη σύναψή τους, μεταξύ άλλων, και οι συμβάσεις των δήμων, των περιφερειών και των νομικών τους προσώπων, όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους χωρίς ΦΠΑ είναι μεγαλύτερη από τα χρηματικά όρια που θέτουν οι προμνησθείσες διατάξεις. Συγκεκριμένα, το χρηματικό αυτό όριο, όταν το έργο χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους, ήταν μέχρι 31.12.2010 1.000.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και μετά την 1.1.2011 100.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Στην τελευταία περίπτωση αρμοδιότητα διενέργειας του προσυμβατικού ελέγχου έχει ο Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις συμβάσεις προϋπολογιζόμενης δαπάνης από 100.000 έως 500.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου πάνω από 500.000 ευρώ. β) Στις περιπτώσεις συμβάσεων δημοσίων έργων των ως άνω νομικών προσώπων, οι οποίες συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους, χωρίς Φ.Π.Α., υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ (Πρ. VI Τμ. 255/2007, Ε΄ Κλιμ. 430/2010). Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξάρτητα του αν πρόκειται για αυτοτελές έργο ή για υποέργο, η εκτέλεση του οποίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκτελέσεως περισσότερων υποέργων (βλ. Πρ. Ε΄ Κλιμ. 318/2010, 580, 581/2009, 424/2008, 277/2008, 136/2008, VI Τμ. 68/2008). Η διάταξη αυτή του άρθρου 30 παρ. 2 περ. β του ν. 3669/2008 ως αφορώσα τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι ειδική και κατισχύει της προμνησθείσας διάταξης του άρθρου 278 του ν.3852/2010. Άλλωστε η τελευταία αυτή διάταξη, όπως προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση επί αυτής (βλ. σελ. 154), τροποποίησε το ισχύον μέχρι τότε χρηματικό όριο (προϋπολογιζόμενη δαπάνη χωρίς ΦΠΑ) υπαγωγής των συμβάσεων των δήμων, περιφερειών και των νομικών τους προσώπων στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που ήταν 1.000.000 ευρώ, και καθόρισε πλέον το όριο αυτό στις 100.000 ευρώ.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη II, εφόσον η προηγηθείσα της έκπτωσης του αρχικού αναδόχου διαγωνιστική διαδικασία και το οικείο σχέδιο σύμβασης που αφορούσαν στο αρχικό έργο δεν υποβλήθηκαν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω του ότι η προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτού ανερχόμενη στο ποσό των 2.857.142,86 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) υπολείπετο του ορίου των 5.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο της κατακύρωσης για την υπαγωγή των συγχρηματοδοτούμενων έργων στον έλεγχο αυτό, η υπό κρίση σύμβαση ανάθεσης των υπολειπόμενων εργασιών για την ολοκλήρωση του αρχικού ως άνω έργου με τον δεύτερο κατά σειρά μειοδότη του προηγηθέντος για την ανάθεσή του διαγωνισμού, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, και τούτο, έστω και αν το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης των εργασιών αυτών, οι οποίες πλέον χρηματοδοτούνται μόνο από εθνικούς πόρους, υπερβαίνει το ισχύον, για τα μη συγχρηματοδοτούμενα έργα των Ο.Τ.Α. και των νομικών προσώπων τους, όριο των 500.0000 ευρώ για την υπαγωγή της ανωτέρω διαδικασίας ανάθεσης και του οικείου σχεδίου σύμβασης στον έλεγχο.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, για το λόγο ότι αν και η προϋπολογισθείσα δαπάνη του έργου «Ασφαλτοστρώσεις οδών Δήμου ..... - .........-.....» ανερχόταν στο ποσό των 203.252,03 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., η 93415/30.12.2013 σύμβαση καταρτίσθηκε χωρίς να υποβληθεί σχέδιο αυτής, καθώς και τα λοιπά στοιχεία της διαγωνιστικής διαδικασίας, στον προσυμβατικό έλεγχο του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Ενόψει δε της σαφούς έννοιας της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης, η οποία ισχύει ήδη από το έτος 2011, είναι απορριπτέος ο ισχυρισμός του Δήμου, σύμφωνα με τον οποίο τα αρμόδια όργανά του δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των εφαρμοστέων διατάξεων αλλά θεωρούσαν εσφαλμένως ότι για την τυχόν υπαγωγή της σύμβασης σε προσυμβατικό έλεγχο έπρεπε να ληφθεί υπόψη το συμβατικό ποσό των 130.496,16 ευρώ, που υπολείπεται του ορίου ελέγχου των 200.000 ευρώ. Επομένως, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο σχετικό λόγο διαφωνίας, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, παρέλκει δε ως αλυσιτελής η εξέταση του δεύτερου λόγου διαφωνίας της Επιτρόπου. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ  ΕΡΓΑ:Η σύμβαση αυτή παραδεκτώς κατ’ αρχήν εισάγεται λόγω ποσού ενώπιον του παρόντος Κλιμακίου για την άσκηση ελέγχου νομιμότητας, καθώς το άθροισμα των δύο ως άνω ποσών, ύψους 5.280.000 ευρώ (4.900.000,00 ευρώ + 380.000,00 ευρώ), υπερβαίνει το όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000,00) ευρώ (βλ. σκέψη 1). Δοθέντος, όμως, ότι αφενός η αξία της επιδιωκόμενης τροποποίησης (380.000,00 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ) είναι κατώτερη των σωρευτικώς τιθέμενων ορίων του άρθρου 5 του ν. 4412/2016 και του 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης (4.748.690,73 X 15% = 712.303,6 ευρώ), σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη σκέψη 2, αφετέρου η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης παραμένει αμετάβλητη, το σχέδιο της συμπληρωματικής σύμβασης για την υλοποίηση της τροποποίησης αυτής δεν υπάγεται στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και, συνεπώς, απαραδέκτως εισάγεται στο παρόν Κλιμάκιο για την άσκηση του ελέγχου αυτού (βλ. ΕλΣυν 278/2021, 205, 616/2022).   

Πληρωμή του 1ου λογαριασμού του έργου «Αποκατάσταση ασφαλτικών τομών και οδοστρωμάτων εργασιών συνεργείων ..... έτους 2015 – 2016»(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη 2, η προαναφερόμενη υπογραφείσα σύμβαση μεταξύ της ..... και της ....., έπρεπε ως εκ τους ύψους του προϋπολογισμού της, άνω του ποσού των 200.000,00 ευρώ και κάτω του ποσού των 500.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., να υποβληθεί στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του αρμοδίου Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Συνεπεία της ανωτέρω παράλειψης η σύμβαση είναι άκυρη κατά τη ρητή διατύπωση της παραγράφου 4 του άρθρου 278 του ν. 3852/2010 και της παραγράφου 4 του άρθρου 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο. Περαιτέρω, η Δ.Ε.Υ.Α. ....., με το αναφερόμενο στη σκέψη 1 έγγραφο επανυποβολής, προβάλλει ότι το μόνιμο προσωπικό της έχει υποδιπλασιαστεί λόγω συνταξιοδότησης πολλών εργαζομένων, ενώ οι υποχρεώσεις της έχουν υπερδιπλασιαστεί με τον νέο Καλλικρατικό Δήμο (από 30.000 υδρόμετρα σε 64.000 υδρόμετρα), με συνέπεια την ανάθεση καθηκόντων σε υπαλλήλους που δεν έχουν την ανάλογη εμπειρία και το φόρτο εργασίας αυτών (οι οποίοι το έτος 2000 ήταν 147 και σήμερα 97).(...)Οι ως άνω προβαλλόμενοι ισχυρισμοί της ..... πρέπει να απορριφθούν, διότι η υπαγωγή στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μεταξύ άλλων, των συμβάσεων εκτέλεσης έργων των νομικών προσώπων των Ο.Τ.Α., μεταξύ των οποίων  και οι Δ.Ε.Υ.Α., ισχύει ήδη από 1.1.2011, η υποχρέωση δε αυτή των αναθετουσών Αρχών δεν χρήζει ιδιαίτερης γνώσης ή εμπειρίας ούτε η υποβολή του φακέλου της διαγωνιστικής διαδικασίας αποτελεί χρονοβόρα και δυσχερή εργασία.5. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το 91, οικονομικού έτους 2016 χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Μη νόμιμη, καθόσον η 1η Σ.Σ. του ως άνω έργου δεν υποβλήθηκε στον προβλεπόμενο προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, παρά το ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της (420.168,07 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), αθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της αρχικής σύμβασης (1.746.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), υπερβαίνει το καθοριζόμενο όριο του 1.000.000,00 ευρώ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-Προσυμβατικός ελεγχος: Αιτηση ανάκλησης της 13/2012 πράξης του Επιτρόπου στην 1η Υπηρεσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου Νομού… (...) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι ο πρώτος λόγος ανάκλησης είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένου ότι η απόφαση με την οποία κατακυρώθηκε το επίμαχο έργο, προϋπολογιζόμενης δαπάνης 195.121,84 ευρώ πλέον ΦΠΑ, ελήφθη από την Οικονομική Επιτροπή στις 14.3.2011, πριν από τη θέση σε ισχύ της παραγράφου 1 του άρθρου 9 του Ν. 4071/2012, συνεπώς αρμοδίως εκδόθηκε η προσβαλλόμενη ενόσω εξακολουθούσε να εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 278 του Ν. 3852/2010 που επέβαλε τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας σχεδίων συμβάσεων έργων των Ο.Τ.Α. η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων υπερβαίνει το ποσό των 100.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ εφόσον η σχετική κατακυρωτική απόφαση κατ’ ακολουθία της διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσή τους εκδόθηκε κατά τη διάρκεια της ισχύος της. Περαιτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι ο δεύτερος λόγος ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτός, διότι η, ορθώς κατ’ αρχήν σύμφωνα με τα εκτιθέμενα ανωτέρω στη σκέψη ΙΙΙ, διαπιστούμενη με την προσβαλλόμενη πράξη πλημμέλεια της διαδικασίας ανάθεσης του επίμαχου έργου ως προς το χρόνο έκδοσης της απόφασης με την οποία εγκρίθηκαν οι οικείοι περιβαλλοντικοί όροι, δεν είναι ουσιώδης στην προκειμένη περίπτωση, δεδομένου ότι με την απόφαση αυτή, όπως βεβαιώνεται με το 5536/25.6.2012 έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας ....., δεν επέρχεται οποιαδήποτε τροποποίηση στη μελέτη του έργου, και επιπροσθέτως, διότι, ενόψει της μεταβολής του ισχύοντος και διέποντος το συγκεκριμένο έργο νομοθετικού καθεστώτος του Ν. 1650/1986, με τις τεθείσες σε ισχύ, μετά τη σύνταξη της μελέτης και την κατάρτιση των όρων της διακήρυξης του διαγωνισμού του εν λόγω έργου, διατάξεις του Ν. 4014/2011, οι περιβαλλοντικοί όροι που τελικώς εγκρίθηκαν για την πραγματοποίησή του ανταποκρίνονται πλήρως στις νεώτερες αυτές ρυθμίσεις, οι οποίες βελτιστοποιούν τις συνθήκες περιβαλλοντικής προστασίας, όπως άλλωστε προεκτέθηκε, κατά την εκτέλεση έργων σε σχέση με το προϊσχύσαν νομοθετικό πλαίσιο. Τέλος, ως προς τον τρίτο λόγο ανάκλησης, το Τμήμα κρίνει ομοίως ότι πρέπει να γίνει δεκτός ως βάσιμος, καθώς, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη σκέψη ΙV, αρμοδίως η Οικονομική Επιτροπή με την 469/21.12.2011 απόφασή της ενέκρινε τη διακήρυξη του διαγωνισμού, όπως οι αναλυτικοί όροι και τα επιμέρους τεύχη της σε σχέδιο είχαν συνταχθεί και θεωρηθεί από τα αρμόδια καθ’ ύλη υπηρεσιακά όργανα της τεχνικής υπηρεσίας, ήδη από τον Ιούλιο του έτους 2011, χωρίς σ’ αυτό να ασκεί επιρροή το γεγονός ότι η διακήρυξη υπεγράφη και από την Αντιπεριφερειάρχη μεταγενεστέρως, ενόψει της εκτελέσεως της ανωτέρω αποφάσεως της Οικονομικής Επιτροπής με τη δημοσίευση της διακήρυξης και της περίληψής της. Εξάλλου, ο ορισμός της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας ..... ως προϊσταμένης αρχής στη διακήρυξη του διαγωνισμού δεν συνεπάγεται τροποποίηση των νομοθετικών διατάξεων με τις οποίες καθορίζονται οι αρμοδιότητες της Οικονομικής Επιτροπής ως αποφασίζοντος οργάνου, η οποία, άλλωστε, ως τέτοιο έλαβε το σύνολο των αποφάσεων και στην προκειμένη διαγωνιστική διαδικασία, αντίθετα, κατά τη σαφή διατύπωσή του, ετέθη ώστε να προλαμβάνει αμφιβολίες των διαγωνιζομένων ως προς το υπηρεσιακό όργανο στο οποίο μπορούσαν να απευθύνονται κατά την εξέλιξη του διαγωνισμού.

Συμπληρωματική σύμβαση. Η σύμβαση αυτή αφορά σε εργασίες, οι οποίες είχαν αρχίσει να εκτελούνται σε χρόνο προγενέστερο της υποβολής της σε προσυμβατικό έλεγχο. Το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας ελέγχου της νομιμότητας της σύμβασης αυτής. Με την 265/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίθηκε ότι ο Δήμος έλαβε γνώση αρμοδίως στις 19.10.2010 της 707/2010 απόφασης του Τμήματος, με την οποία μεταβλήθηκε η προηγούμενη πάγια αντίθετη νομολογία και πλέον οι συμπληρωματικές συμβάσεις υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο ανεξαρτήτως ποσού, ενώ διέδραμε μικρό χρονικό διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης αυτής μέχρι την υπογραφή της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, οπότε το Τμήμα έκρινε ότι δεν πρέπει ο Δήμος να επιβαρυνθεί με τις συνέπειες της πρόσφατης αλλαγής της νομολογίας καθώς, υπό τις ανωτέρω περιστάσεις, είχε την εύλογη πεποίθηση ότι η συμπληρωματική αυτή σύμβαση, υπολειπόμενη του ποσού του 1.000.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ, δεν υπαγόταν λόγω ποσού στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Επομένως, στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει, όλως εξαιρετικώς, να γίνει δεκτό ότι συντρέχει νόμιμος λόγος άσκησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο της αρμοδιότητάς του για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του ανωτέρω έργου. Αναβλήθηκε η έκδοση οριστικής κρίσης, προκειμένου να προσκομισθούν στοιχεία που θεμελιώνουν τη συνδρομή των προϋποθέσεων σύναψης της κρινόμενης συμπληρωματικής σύμβασης

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/796/2011

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:..ζητείται η ανάκληση της 545/2012 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά το Τμήμα κρίνει, κατ’ αποδοχή του σχετικού λόγου ανάκλησης, ότι ο Κανονισμός Ανάθεσης και Εκτέλεσης Έργων (Κ.Α.Ε.Ε.) της αιτούσας δεν καταλείπει κενό ως προς το ζήτημα της συγκρότησης των Επιτροπών Διαγωνισμού, ώστε να εφαρμόζεται συμπληρωματικά η νομοθεσία δημοσίων έργων, καθώς σύμφωνα με τη ρύθμιση του άρθρου 16 του Κ.Α.Ε.Ε. τόσο ο αριθμός όσο και τα πρόσωπα των επιτροπών ορίζονται κατά απόλυτη διακριτική ευχέρεια από την εταιρεία, πρακτική που τηρείται άλλωστε πάγια, χωρίς ποτέ στο παρελθόν να έχει ανακύψει πρόβλημα στο διενεργούμενο από το Ελεγκτικό Συνέδριο προσυμβατικό έλεγχο ..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, εφόσον υφίσταται έστω και ένας βάσιμος λόγος μη νομιμότητας της ελεγχόμενης διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσης του επίμαχου έργου, η προσβαλλόμενη πράξη δεν πρέπει να ανακληθεί και η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί. Τέλος, πρέπει να διαταχθεί η κατάπτωση του κατατεθέντος για την άσκησή της παραβόλου.