Προμήθεια και εγκατάσταση αντλητικών συγκροτημάτων(...) Με  δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το αντικείμενο της συναφθείσας μεταξύ του Δήμου ..... και του ανωτέρω αναδόχου σύμβασης δεν αφορά σε εκτέλεση έργου, καθόσον οι εκτελούμενες εργασίες, ανεξαρτήτως των τεχνικών απαιτήσεών τους, δεν εμπίπτουν στην έννοια του δημοσίου έργου, όπως αυτή προσδιορίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 3669/2008. Περαιτέρω, όμως, το κυρίως αντικείμενο της εν λόγω σύμβασης, όπως περιγράφεται παραπάνω, συνίσταται στην προμήθεια και εγκατάσταση ενός αντλητικού συγκροτήματος τύπου υποβρυχίου και ενός ομαλού εκκινητού (softstarter) με ενσωματωμένα όλα τα όργανα ασφάλισης και διακοπής. Συνεπώς, η σύμβαση αυτή αποτελεί σύμβαση προμηθειών και υπάγεται στις διατάξεις της νομοθεσίας περί προμηθειών, δεδομένου ότι η προμήθεια των ανωτέρω υλικών έχει μείζονα οικονομική σημασία έναντι της δαπάνης των εργασιών για την εξαγωγή της κατεστραμμένης αντλίας και την εγκατάσταση των νέων υλικών, ενώ δεν προκύπτει ότι το αποτέλεσμα των εν λόγω εργασιών καθίσταται συστατικό του εδάφους, υπό την έννοια που προεκτέθηκε, ούτε ότι για την εκτέλεσή των εργασιών αυτών απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις και εξειδικευμένο επιστημονικό τεχνικό προσωπικό. Συνακόλουθα, αφού η εν λόγω σύμβαση αφορά στη διενέργεια προμηθειών, ο ανάδοχος δεν δικαιούται ποσού για απρόβλεπτες δαπάνες, οι οποίες προβλέπονται και καταβάλλονται μόνο κατά την εξόφληση λογαριασμών που αφορούν στην εκτέλεση δημοσίων έργων και υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις οικείες διατάξεις. Τέλος, στην καταβαλλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη για την προμήθεια και εγκατάσταση των ως άνω αγαθών, έπρεπε να γίνει παρακράτηση φόρου εισοδήματος με συντελεστή 4% (για την δαπάνη προμήθειας) και 8% (για την δαπάνη εξαγωγής και εγκατάστασης), και όχι 1% συντελεστής με τον οποίο γίνεται παρακράτηση στην περίπτωση των εργοληπτών κατασκευής τεχνικών έργων. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη  και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Eξόφληση του 9ου λογαριασμού της σύμβασης (1ου  λογαριασμού της συμπληρωματικής σύμβασης) εκτέλεσης του έργου «Ανάπλαση και διαγράμμιση με ενίσχυση πρασίνου και σύνδεση χώρων πλατειών με ποδηλατόδρομο δημιουργώντας πράσινη διαδρομή»(...). Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη με το ανωτέρω χρηματικό ένταλμα δαπάνη παρίσταται μη νόμιμη, κατά το μέρος που αφορά στην εκτέλεση των εργασιών εκχωμάτωσης και μεταφοράς σε αποθηκευτικό χώρο των δύο υπόγειων πλαστικών δεξαμενών νερού που αποκαλύφθηκαν, κατόπιν εκσκαφών στην πλατεία ......, καθώς και μεταφύτευσης των υπαρχόντων μεγάλων δέντρων της πλατείας ...... σε νέα θέση, οι οποίες περιλαμβάνονται στην προμνησθείσα 1η συμπληρωματική σύμβαση. Τούτο, διότι οι εν λόγω εργασίες συνιστούν κατ’ ουσία επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου, το οποίο συνίστατο αποκλειστικά στην ανάπλαση και διαμόρφωση, με ενίσχυση πρασίνου, των χώρων πλατειών του Δήμου, καθώς και τη σύνδεση των τελευταίων με ποδηλατόδρομο, προκειμένου να δημιουργηθεί πράσινη διαδρομή, ως εκ τούτου, κατά παράβαση των οικείων διατάξεων οι συγκεκριμένες εργασίες αποτέλεσαν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, απορριπτομένων ως αβασίμων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων ισχυρισμών του Δήμου ....... Σε κάθε περίπτωση οι ως άνω εργασίες που προέκυψαν κατά την εκτέλεση του έργου δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις αλλά σε προφανείς παραλείψεις της αρχικής μελέτης του έργου. Κατόπιν των ανωτέρω, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

ΕΡΓΑ-ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ :Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, αντικείμενο του 1ου Α.Π.Ε. ήταν η διενέργεια νέων εργασιών, οι οποίες, παρότι δεν είχαν προβλεφθεί στην αρχική 161/2013 μελέτη, εντούτοις ήταν επιβεβλημένες τόσο για την έντεχνη και άρτια εκτέλεση του έργου της συντήρησης – επισκευής και ανακατασκευής της υπάρχουσας στέγης του Κληροδοτήματος, όσο και για την εξασφάλιση της λειτουργικότητας του εν λόγω κτιρίου και της δημόσιας ασφάλειας κατά τη χρήση του από το κοινό. Ως εκ τούτου, συντρέχουν εν προκειμένω οι   νόμιμες προϋποθέσεις για την επιβάρυνση του κονδυλίου των απροβλέπτων της οικείας σύμβασης με τη δαπάνη των εργασιών αυτών, προεχόντως διότι με  την ανάθεση αυτών δεν τροποποιείται το βασικό προς εκτέλεση αντικείμενο  της οικείας σύμβασης. Επομένως, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη  και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα μπορούσε να θεωρηθεί, εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2013, σε βάρος των πιστώσεων του οποίου εκδόθηκε.

Σύμβαση ανάθεσης δημοτικού έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη το Κλιμάκιο κρίνει ότι εφόσον στην προκειμένη περίπτωση η σύμβαση ανάθεσης του ως άνω δημοτικού έργου διαλύθηκε από υπαιτιότητα του Δήμου και δεν είχαν εκτελεστεί καθόλου εργασίες, νομίμως καταρχήν καταβάλλεται στον ανάδοχο του έργου αποζημίωση για το τεκμαιρόμενο όφελος από τη μη εκτέλεση εργασιών. Πλην όμως η δαπάνη αυτή, κατά τα ειδικότερα γενόμενα δεκτά ανωτέρω, δεν είναι νόμιμη, καθόσον εσφαλμένως συνυπολογίστηκε στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο για τον προσδιορισμό της εν λόγω αποζημίωσης η δαπάνη αναθεώρησης, ποσού 5.771,71 ευρώ. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη είναι μη νόμιμη και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΕΡΓΑ.Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, που εκδόθηκε         υπέρ της ... για την εξόφληση      του 2ου λογαριασμού του έργου «Βελτίωση αθλητικών εγκαταστάσεων», και αφορούσε στην εκτέλεση εργασιών που εκτελέστηκαν στο πλαίσιο της παράτασης του έργου, δεν εμπίπτει στον προληπτικό έλεγχο, καθόσον, ένεκα της χορηγηθείσας παράτασης δεν προκλήθηκε δαπάνη που υπερβαίνει το κατώφλιο των 5.000,00 ευρώ. Σε κάθε δε περίπτωση, δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι εγκρίθηκε παράταση με αναθεώρηση, αφού δεν έχουν εγκριθεί νέοι συντελεστές αναθεώρησης τιμών, μετά το έτος 2012....Αποφαίνεται ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου ..., ποσού 11.558,74 ευρώ, δεν υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο

ΔΗΜΌΣΙΑ ΈΡΓΑ.ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΑΠΕ.Νόμιμη καταβολή χρηματικού εντάλματος πληρωμής , που αφορά στην καταβολή  ποσού 12.599,22 ευρώ στο φερόμενο ως δικαιούχο για την εξόφληση έργου.(…) Με βάση τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το γεγονός πως ο ως άνω τακτοποιητικός Α.Π.Ε., ο οποίος συντάχθηκε κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, προς τακτοποίηση των ποσοτήτων των εργασιών του έργου και ο οποίος ήταν σε ισοζύγιο με την εργολαβική σύμβαση, εγκρίθηκε σε χρόνο μεταγενέστερο της περάτωσης των εργασιών του έργου, δεν καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη     μη νόμιμη Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη και συνεπώς, το ένταλμα αυτό πρέπει να θεωρηθεί.

Aμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης (...) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις (ΙΙ και ΙΙΙ) που προηγήθηκαν, ο πρώτος λόγος διαφωνίας είναι βάσιμος. Συγκεκριμένα, η δαπάνη που εντέλλεται με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα, δεν προκύπτει ότι αφορά στην εκαμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης τέλεAμοιβή για χωματουργικές εργασίες αποκατάστασης ζημιών δικτύου ύδρευσης ση δημοσίου έργου, για το οποίο τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις της νομοθεσίας περί δημοσίων έργων, αλλά στην εκτέλεση εργασιών, για τις οποίες εφαρμόζονται οι διατάξεις περί υπηρεσιών. Τούτο διότι, το αντικείμενό τους συνίστανται σε απλές εργασίες εκσκαφής τάφρων πέριξ των δικτύων ύδρευσης προκειμένου να αποκατασταθούν οι διαπιστωθείσες ζημιές, επιχωματώσεων των τάφρων αυτών και μεταφοράς των υλικών της εκσκαφής, το αποτέλεσμα των οποίων δεν συνδέεται άμεσα με το έδαφος ή το υπέδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, ούτε για την πραγματοποίησή τους προκύπτει ότι απαιτήθηκαν ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι, εξειδικευμένο επιστημονικό ή τεχνικό προσωπικό και ανάλογα τεχνικά μέσα και εγκαταστάσεις (Ε.Σ. Πράξεις Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 201/2012, 68/2014, 258/2016). 

Συμπληρωματικές-συμβάσεις-Προμήθεια ασφάλτου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προεκτεθείσες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση, οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις, για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης(...)Κατ’ επέκταση, τακτοποιείται μη νόμιμα με την υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση και η αύξηση της δαπάνης της ασφάλτου (21.930,30 ευρώ), η οποία οφείλεται στις συμπληρωματικές εργασίες της ασφαλτικής προεπάλειψης και ασφαλτικής στρώσης κυκλοφορίας επιφάνειας 5.737,1μ2, εφόσον οι εργασίες αυτές δεν συνδέονται, όπως προεκτέθηκε, με κάποιο απρόβλεπτο γεγονός, αλλά αφορούν σε βελτίωση της ποιότητας του ήδη εκτελεσθέντος έργου. Αντιθέτως, η κάλυψη της δαπάνης προμήθειας ασφάλτου των ασφαλτικών εργασιών του 1ου Α.Π.Ε. (8.609,70 ευρώ), είναι νόμιμη, καθόσον κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας, ελλείψει ειδικότερης συμβατικής ρύθμισης, νομίμως καταβάλλεται στη φερόμενη ως δικαιούχο του επίμαχου χρηματικού εντάλματος η δαπάνη των απολογιστικών εργασιών, η οποία αντιστοιχεί στην αξία της ασφάλτου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση του έργου, έστω και αν αυτή υπερβαίνει το ποσό της από 13.8.2010 σύμβασης, δεδομένου ότι η δαπάνη αυτή αποδεικνύεται - και κατά το υπερβάλλον ποσό - από τα σχετικά παραστατικά στοιχεία (βλ. το 29.11.2011 πρωτόκολλο υπολογισμού αξίας ασφάλτου). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη κατά το μέρος που αφορά στην πληρωμή των εργασιών της 1ης Σ.Σ. και στην αύξηση της δαπάνης της ασφάλτου που οφείλεται σ’ αυτές και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα, στο οποίο περιέχεται, μεταξύ άλλων, και μη νόμιμη δαπάνη, δεν πρέπει, για τους λόγους που προεκτέθηκαν, να θεωρηθεί.

Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το δικάσαν Τμήμα, ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε τις διέπουσες την επίδικη υπόθεση διατάξεις, απορρίπτοντας όλους τους ισχυρισμούς του εκκαλούντος και ήδη αναιρεσείοντος, οι οποίοι επαναλαμβάνονται στο αναιρετήριο, οι δε περί του αντιθέτου λόγοι αναιρέσεως, συνιστάμενοι στο ότι εσφαλμένα ερμηνεύθηκαν και εφαρμόσθηκαν οι διέπουσες την επίδικη υπόθεση διατάξεις, καθόσον οι επίμαχες εργασίες για αρχαιολογικές έρευνες εκτελέσθηκαν απολογιστικά, ενώ η επιλεξιμότητα της σχετικής δαπάνης προκύπτει από το γεγονός ότι στην απόφαση της Ε.Ε. με αρ. Ε(2003) 3628/6-10-2003 σχετικά με τον καθορισμό του επιπέδου της κοινοτικής συνδρομής στη δαπάνη του έργου αναγράφεται μεταξύ των επιλέξιμων δαπανών, ποσό 12.408.780 ευρώ για αρχαιολογικές έρευνες, είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι. Και τούτο διότι, όπως ορθά δέχθηκε το δικάσαν Τμήμα, ο Αναθεωρητικός Πίνακας Εργασιών, συντάσσεται περιοριστικά είτε για την εκτέλεση εργασιών που μπορούν να πληρωθούν με απρόβλεπτες δαπάνες και τη διάθεση των απρόβλεπτων δαπανών της αρχικής σύμβασης είτε για την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών και την καταβολή των σχετικών δαπανών, σε καμιά, όμως, περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει νόμιμο έρεισμα για την εκτέλεση εργασιών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που εκτελούνται απολογιστικά, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση και οι σχετικές δαπάνες δεν προβλέπονται στον προϋπολογισμό του έργου. Περαιτέρω το αχρεώστητο της καταβολής στο ήδη αναιρεσείον του συνολικού ποσού των 8.800.000 ευρώ για απολογιστική εκτέλεση εργασιών για αρχαιολογικές έρευνες, δεν επηρεάζεται, όπως ορθά έκρινε το δικάσαν Τμήμα, εκ του ότι στην απόφαση της Ε.Ε. με αριθμό Ε(2003) 3628/6-10-2003, περί επιβεβαίωσης της κοινοτικής συμμετοχής στη δαπάνη του επίμαχου έργου, αναγραφόταν, μεταξύ των επιλέξιμων δαπανών, ποσό 12.408.780 ευρώ για αρχαιολογικές έρευνες, αφού, μη περιλαμβανόμενες οι εργασίες αυτές μεταξύ εκείνων για τις οποίες μπορούσε να συνταχθεί ΑΠΕ, δεν διενεργήθηκαν σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (πρβλ. Αποφ.2001/2008 Ολομ.Ελ.Συνεδρίου).

Έργο..Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, εφόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, αντικείμενο του 1ου Α.Π.Ε. δεν ήταν η διενέργεια συμπληρωματικών (νέων) εργασιών, αλλά η αύξηση των ποσοτήτων των ήδη προβλεπομένων συμβατικών εργασιών, το Τμήμα κρίνει ότι συντρέχουν οι νόμιμες προύποθέσεις για την επιβάρυνση του κονδυλίου των απροβλέπτων της οικείας σύμβασης με τη δαπάνη των εργασιών αυτών, δοθέντος, επιπροσθέτως, ότι αφενός μεν αυτές κατέστησαν αναγκαίες λόγω εσφαλμένων προμετρήσεων της οικείας μελέτης, αφετέρου δε ότι το προς εκτέλεση αντικείμενο της σύμβασης δεν τροποποιήθηκε. Κατόπιν των ανωτέρω, η Πράξη της οποίας ζητείται η ανάκληση (23/2010), η οποία έθεσε ως προϋπόθεση για την αυξομείωση των ήδη προβλεπομένων συμβατικών εργασιών τη συνδρομή «απρόβλεπτων περιστάσεων», πρέπει να ανακληθεί ως προς την κρίση της περί μη νομιμότητας της δαπάνης, που εντέλλεται με το 176, οικονομικού έτους 2009, χρηματικό ένταλμα πληρωμής. Το ένταλμα δε αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί, εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2009, σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του οποίου εκδόθηκε.