Ανάκληση της 118/2013 πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου δαπανών στο παρόν Τμήμα, με την οποία κρίθηκε, ύστερα από διαφωνία της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ......,οτι εν πρέπει να θεωρηθεί το 29, οικονομικού έτους 2013, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του ως άνω Δήμου, που αφορούσε στη καταβολή ποσού 13.310,00 ευρώ στον φερόμενο ως δικαιούχο ......, Αγρονόμο Τοπογράφο Μηχανικό, ως αμοιβή του για την εκπόνηση της μελέτης «Τροποποιήσεις σχεδίου και σύνταξη πράξεων τακτοποίησης και αναλογισμού αποζημιώσεως προκειμένου να αξιοποιηθούν εγκεκριμένοι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι της πόλεως της ......», Ειδικότερα δε κρίθηκε ότι η ως άνω απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής, η οποία αναφέρει ότι «μια τέτοιας φύσεως μελέτη δεν μπορεί να συνταχθεί από την Υπηρεσία μας» περιέχει εντελώς γενική και αόριστη αιτιολογία, καθόσον αναφέρεται απλώς συμπερασματικά ότι η αρμόδια Διεύθυνση Πολεοδομίας αδυνατούσε να συντάξει την ως άνω μελέτη.(….) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχει νόμιμος λόγος να αποστεί από την κρίση του Κλιμακίου ως προς τη μη νομιμότητα της υπό κρίση δαπάνης, κατά παραδοχή του λόγου διαφωνίας της Επιτρόπου, στις ορθές σκέψεις και νόμιμες αιτιολογίες του οποίου εμμένει. Όμως, συνεκτιμώντας τον προβαλλόμενο ισχυρισμό του αιτούντος δήμου περί συγγνωστής πλάνης των αρμοδίων οργάνων του, ενόψει του ότι όμοιες δαπάνες για παρασχεθείσες υπηρεσίες σύνταξης παρόμοιων μελετών, η ανάθεση των οποίων είχε αποφασιστεί κατά τα έτη 2008 και 2009 από τη Δημαρχιακή Επιτροπή (αποφάσεις. 313/2008 και 34/2009), είχαν θεωρηθεί από τον αρμόδιο Επίτροπο, το Τμήμα κρίνει ότι τα όργανα του Δήμου, πεπλανημένως, πλην συγγνωστώς και όχι από πρόθεση καταστρατήγησης των εφαρμοζόμενων στην παρούσα υπόθεση διατάξεων, υπέλαβαν ότι η ανωτέρω σύμβαση ανάθεσης σύνταξης μελέτης ανατέθηκε νομίμως, κατ’ εφαρμογή της ίδιας ακολουθούμενης και στο παρελθόν διαδικασίας ανάθεσης σε ιδιώτη μελετητή.

Απευθείας ανάθεση σύνταξης μελέτης έργου ή υπηρεσίας.

Ανάθεση σύνταξης μελέτης διερεύνησης των δεδομένων της δυνατότητας προσαρμογής και των προοπτικών ανάπτυξης της αυτοδιοικητικής επιχειρηματικότητας σε αναπτυξιακή επιχείρηση Δήμου.Η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 209 του ΔΚΚ, η οποία επίσης ρυθμίζει ζήτημα απευθείας ανάθεσης εκπόνησης μελέτης, δεν εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση, καθότι αφορά αποκλειστικά και μόνο στην ανάθεση εκπόνησης μελέτης Δήμου σε ιδιώτες πτυχιούχους μελετητές ή μελετητικά γραφεία Α ή Β΄ τάξης πτυχίου.

Καταβολή στο φερόμενο ως δικαιούχο ...... μέρους της αμοιβής του έναντι εκπόνησης της «Μελέτης διαμόρφωσης κόμβου και περιβάλλοντος χώρου στον υφιστάμενο Υδατόπυργο (...)Σύμφωνα με την αρχή της οικονομικότητας, ως μερικότερης εκδήλωσης της γενικής αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, η οποία διέπει τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και η οποία επιβάλλει την εκπλήρωση των σκοπών των δήμων με την κατά το δυνατόν ελάχιστη επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους, εργασίες που εμπίπτουν στα συνήθη καθήκοντα των υπαλλήλων τους δεν επιτρέπεται να ανατίθενται σε τρίτους, με αποτέλεσμα την αδικαιολόγητη οικονομική επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους (βλ. και άρθρο 1 του ν.3871/2010 «Δημοσιονομική Διαχείριση και Ευθύνη», ΦΕΚ Α΄ 141, που καθιερώνει και νομοθετικά την ανωτέρω γενική αρχή). Κατ’ εξαίρεση, στο βαθμό που αυτό επιβάλλεται από τις αρχές αναγκαιότητας και αποδοτικότητας, είναι δυνατή η ανάθεση σε τρίτους, ιδιώτες φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εργασιών ειδικής φύσης, για την εκτέλεση των οποίων απαιτείται είτε προσωπικό με εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία, που δεν διαθέτει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, το ήδη υπηρετούν προσωπικό, είτε η χρήση τεχνικών μέσων που δεν διαθέτει ο οικείος δήμος (βλ. Ελ.Συν., πράξεις Τμ. VII 124, 120, 43, 13, 8/2012, πράξεις του Κλιμακίου τούτου 59/2013, 187, 185, 174, 133, 114, 112, 107, 106/2012).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Μη νόμιμη η καταβολή πληρωμής του Δήμου …., ποσού 7.380,00 ευρώ, το οποίο αφορούσε την προκαταβολή στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία «….» του 30% του συνολικού ποσού που  προβλέπεται στην από 6.10.2014 φερόμενη ως προγραμματική σύμβαση, με αντικείμενο την εκπόνηση «…».Με τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η από 6.10.2014 σύμβαση, σε εκτέλεση της οποίας εκδόθηκε το επίμαχο χρηματικό ένταλμα, δεν αποτελεί, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής, προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, αλλά συνιστά, κατ’ ουσίαν, απευθείας ανάθεση εκπόνησης μελέτης του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005 από το Δήμο …στην ..., όπως βασίμως προβάλλει η Επίτροπος, κατ’ εκτίμηση  της  117/4.12.2014  πράξης επιστροφής (βλ. σκέψη Ι). Και τούτο διότι, όπως προκύπτει από το προεκτεθέν περιεχόμενο της σύμβασης, τα συμβαλλόμενα μέρη δεν εκκινούν από κοινή αφετηρία, συμπράττοντας ισόρροπα για την από κοινού εξυπηρέτηση ενός δημόσιου σκοπού, αλλά επιδιώκουν την ικανοποίηση όλως διακριτών και αντίθετων συμφερόντων, ήτοι ο Δήμος αποσκοπεί στην υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου και την παραλαβή της μελέτης, ενώ η … αποβλέπει στην απόληψη του καθορισμένου συμβατικού ανταλλάγματος για την εκπόνησή της. Η συμβολή δε του Δήμου περιορίζεται, κατά κύριο λόγο, στην καταβολή της δαπάνης για την εκτέλεση του αντικειμένου της σύμβασης, ενώ η συλλογή και παράδοση στην …. των αναγκαίων στοιχείων για την εκπόνηση της Μ.Π.Ε., ανάγεται σε προαπαιτούμενη ενέργεια για τη σύνταξη οιασδήποτε μελέτης, καθώς κάθε εργοδότης παραδίδει στον ανάδοχο τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία και δεν συνιστά συμβολή στην εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου, ήτοι στην πραγματοποίηση αυτής καθεαυτής της μελέτης (πρβλ. Πράξη VII Τμ. 23/2015). Εξάλλου, κατά τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη ΙΙ.Β., για τη νόμιμη σύναψη προγραμματικής σύμβασης απαιτείται ο επιδιωκόμενος σκοπός να μην μπορεί να επιτευχθεί με άλλο νόμιμο τρόπο, προϋπόθεση που δεν πληρούται εν προκειμένω, δοθέντος ότι ήταν δυνατή η ανάθεση του συμβατικού αντικειμένου σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3316/2005, όπως είχε επισημανθεί και με τα από 2.1.2014 και 31.3.2014 τεύχη ανάθεσης μελέτης της Διεύθυνσης Μελετών του Δήμου. Ούτε, άλλωστε, προκύπτει ότι για την ολοκλήρωση του επιδιωκόμενου από τα συμβαλλόμενα μέρη σκοπού απαιτείται περαιτέρω η υπογραφή εκτελεστικών συμβάσεων. Επιπλέον, ο Δήμος …. είναι ο μόνος βαρυνόμενος με το οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης, ενώ η προβλεφθείσα στο άρθρο 4 της σύμβασης μονομερής περιουσιακή μετακίνηση από το Δήμο προς την …δεν περιορίζεται στην κάλυψη λειτουργικών εξόδων, αλλά χαρακτηρίζεται ρητώς ως «αμοιβή». Υπέρ της ερμηνευτικής αυτής εκδοχής συνηγορεί και ο συνυπολογισμός στο συμβατικό τίμημα του αναλογούντος Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, ο οποίος προβλέπεται μόνον στις εξ επαχθούς αιτίας συμβάσεις παροχής υπηρεσιών (βλ. Πράξεις VII Τμ. 51, 29/2015). Περαιτέρω, όπως προαναφέρθηκε, η σύμβαση αφορά, σύμφωνα με το τεχνικό αντικείμενό της, την εκπόνηση μελέτης του ν. 3316/2005 και δη περιβαλλοντικής μελέτης (βλ. άρθρο 2 παρ. 2 περ. 27 του ν. 3316/2005), όπως σαφώς προκύπτει και από τα προαναφερθέντα τεύχη ανάθεσης μελέτης της Διεύθυνσης Μελετών του Δήμου. Κατά συνέπεια, για την ανάθεση της ως άνω μελέτης έπρεπε να τύχουν εφαρμογής οι διατάξεις του ν. 3316/2005, οι οποίες καθιερώνουν ως κανόνα τη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού. Προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης θα μπορούσε να είναι νόμιμη μόνον εφόσον συνέτρεχε μία τουλάχιστον από τις εξαιρετικές περιπτώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 10 του ως άνω νόμου, κάτι που δεν προκύπτει ούτε από το έγγραφο επανυποβολής του εντάλματος, ούτε και από τα λοιπά στοιχεία του φακέλου. Ομοίως, δεν προκύπτει η συνδρομή των προϋποθέσεων εφαρμογής του άρθρου 209 παρ. 3 του Κ.Δ.Κ., σχετικά με το οποίο, τόσο ο Δήμος, όσο και η … ρητώς αναφέρουν ότι δεν εφαρμόσθηκε εν προκειμένω (βλ. το υπ’ αριθμ. πρωτ. 26129/3.3.2015 έγγραφο του Δήμου και το υπ’ αριθμ. πρωτ. 7537/23.12.2014 έγγραφο της …Κατόπιν αυτών και δοθέντος ότι η επίμαχη σύμβαση δεν αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, αλλά δημόσια σύμβαση εκπόνησης μελέτης, ο ισχυρισμός της Επιτρόπου ότι η … δεν δύναται, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 100 του ν. 3852/2010, να είναι η μοναδική αντισυμβαλλομένη του Δήμου, καθώς και ότι η σύμβαση δεν περιλαμβάνει το ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο της προγραμματικής σύμβασης, ήτοι αναλυτικό χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένες ρήτρες, καθίσταται αλυσιτελής, εφόσον – κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα – το ως άνω άρθρο 100 του ν. 3852/2010 δεν τυγχάνει εφαρμογής στην προκειμένη περίπτωση. Τέλος, ο τρίτος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, σύμφωνα με τον οποίο η δαπάνη εκπόνησης της επίμαχης Μ.Π.Ε. θα έπρεπε να βαρύνει τις πιστώσεις του προϋπολογισμού της …., πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, καθώς, κατά τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη ΙΙΙ, η παραχώρηση της  εκμετάλλευσης της μαρίνας του Αγίου ….στην ως άνω Δημοτική Εταιρεία (βλ. την 115/20.3.2009 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου …) δεν κωλύει το Δήμο, ως φορέα διαχείρισης του τουριστικού λιμένα, να ασκήσει την απορρέουσα από το άρθρο 7 της από 3.3.2000 σύμβασης αρμοδιότητά του (βλ. και άρθρο 75 παρ. Ι.α΄ περ. 9 του Κ.Δ.Κ.), για την εκπόνηση και υποβολή της απαιτούμενης Μ.Π.Ε., με σκοπό την περιβαλλοντική αδειοδότηση της μαρίνας.

Ο εργοδότης έχει µεν την ευχέρεια να προβαίνει σε ματαίωση του διαγωνισμού για την ανάθεση εκπόνησης μελέτης, εφόσον συντρέχει νόμιμος λόγος, η απόφαση όμως του αρμόδιου οργάνου για τη µη ανάθεση της μελέτης πρέπει να είναι αιτιολογημένη. Τέτοιο νόμιμο λόγο ακύρωσης μπορεί να αποτελεί η επιλογή της Διοίκησης να επιδιώξει την εκπόνηση της μελέτης µε άλλο νόμιμο τρόπο, καθώς και η έλλειψη πίστωσης για τη χρηματοδότηση της εκπόνησης της μελέτης, η απόφαση όμως για τη ματαίωση θα πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς µε την παράθεση των σχετικών εκτιμήσεων της Διοίκησης, ενώ στη δεύτερη από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις ματαίωσης θα πρέπει να παρατίθενται συγκεκριμένα οικονομικά δεδομένα. Εν προκειμένω, η απόφαση περί ανάθεσης εκπόνησης της μελέτης στον ΟΣΚ συνιστά απόφαση ματαίωσης της ανάθεσης της μελέτης βάσει του προκηρυχθέντος διαγωνισμού, ωστόσο η αιτιολογία της έλλειψης πίστωσης δεν κρίνεται επαρκής, σύμφωνα µε τα αναφερόμενα ανωτέρω.

Μόνο δε σε περίπτωση λύσης της σύμβασης κατά τις ανωτέρω διατάξεις, ο εργοδότης Δήμος έχει τη δυνατότητα να αναθέσει τυχόν τμήμα της μελέτης που δεν εκπονήθηκε σε άλλο μελετητή ακολουθώντας τη νόμιμη διαδικασία, διαφορετικά, δηλαδή εφόσον η σύμβαση δεν έχει καθ΄ οιονδήποτε τρόπο λυθεί, εξακολουθεί και δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη ως προς το σύνολο των δικαιωμάτων υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτήν.Σε περίπτωση δε καταβολής αμοιβής για την εκπόνηση μελέτης κατά τις διατάξεις του ν. 3316/2005, απαραίτητα κατά νόμο δικαιολογητικά εκκαθάρισης και εξόφλησης της σχετικής δαπάνης αποτελούν, μεταξύ άλλων, η έκδοση βεβαίωσης από τη διευθύνουσα υπηρεσία για την περαίωση των εργασιών της σύμβασης, μετά από σχετική εισήγηση του επιβλέποντα καθώς και η εγκριτική της μελέτης απόφαση του αρμόδιου κατά νόμο οργάνου που είναι το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο (βλ. άρθρο 93 παρ. 4 ν. 3463/2006 και απόφαση 40700/2006 των Υπουργών Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ΦΕΚ Β΄ 1196), ώστε να αποδεικνύεται η εκπλήρωση της παροχής από τον ανάδοχο και μάλιστα η εκπλήρωση σύμφωνα με τους όρους της επισυναπτόμενης στο οικείο χρηματικό ένταλμα σύμβασης (βλ. Πράξεις VII Τμ. 7/2005, 165/2007). Συνεπώς, η μη έκδοση ή μη νόμιμη έκδοση των ως άνω δικαιολογητικών καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη κανονική (πρβλ. Πράξεις VII Τμ.165/2007, 93, 261/2006 και IV Τμ.172/2006).

Οδηγίες για την ορθή εφαρμογή διατάξεων του ν. 3316/05, που αφορούν τη συγκρότηση της ομάδας μελέτης των διαγωνιζομένων και τον τρόπο σύνταξης των τεχνικών και οικονομικών προσφορών.ΕΓΚ1

Συμπληρωματικές συμβάσεις μελετών. Η κατάρτιση συμβάσεων για την εκπόνηση συμπληρωματικών μελετητικών εργασιών με τον ανάδοχο της ήδη εκπονούμενης μελέτης αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης αυτών η οποία εφαρμόζεται μόνο όταν συντρέχουν οι αναφερόμενες στο νόμο προϋποθέσεις. Κατά την πάγια νομολογία δε του Δικαστηρίου τούτου (βλ. Πράξεις VII Τμήμ. 85, 34, 32/2006, 63/2005 IV Tμήμ. 5/2005, 194/2004) ως απρόβλεπτες περιστάσεις θεωρούνται τα πραγματικά περιστατικά τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου

Από τις διατάξεις του άρθρου 223 του π.δ.696/1974, του άρθρου 2 παρ.2 και του άρθρου 5 παρ.2 του ν.3316/2005 και του άρθρου 209 του ν.3463/2006 ,προκύπτει ότι για την ανάθεση προκαταρτικής μελέτης, για λογαριασμό των δήμων, στην έννοια της οποίας εμπίπτουν και οι αρχιτεκτονικές μελέτες κτηριακών εγκαταστάσεων, εφόσον αυτή ανατίθεται σε ιδιαίτερο ξεχωριστό στάδιο από τα υπόλοιπα στάδια μελετών, απαιτείται η προηγούμενη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού με προκήρυξη, προκειμένου μέσα από τη διαδικασία αυτή να διασφαλίζονται οι αρχές της διαφάνειας, του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, της ελεύθερης πρόσβασης των ενδιαφερομένων σε αυτήν και της ίσης μεταχείρισης τους να επιλεγεί ο καταλληλότερος ανάδοχος. Κατ' εξαίρεση, είναι επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση μελετητικών εργασιών μόνο στις περιπτώσεις για τις οποίες αυτή η δυνατότητα παρέχεται ρητά. Ειδικότερα, είναι επιτρεπτή με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής ή του κοινοτικού συμβουλίου η απευθείας ανάθεση του συνόλου των μελετητικών εργασιών κτηριακών έργων (προκαταρτικής μελέτης, προμελέτης, οριστικής μελέτης και μελέτης εφαρμογής), εφόσον προηγουμένως έχει προεκτιμηθεί η αμοιβή όλων των ανατιθέμενων ως άνω σταδίων της μελέτης αυτής και δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής μελετητικού πτυχίου Α' τάξης. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που ανατίθεται η εκπόνηση αποκλειστικά και μόνο του σταδίου της προκαταρτικής μελέτης, αυτή πρέπει να γίνει μόνο εφόσον προηγηθεί σχετική ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 5 και 6 του ν. 3316/2005 περί μελετών, τυχόν δε απευθείας ανάθεση αυτής, κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, καθιστά τη σχετική δαπάνη μη νόμιμη.