ΜΕΛΕΤΕΣ: Μη νόμιμη η καταβολή ποσού 14.050,78 ευρώ,από Δήμο στο φερόμενο ως δικαιούχο …, διπλωματούχο αγρονόμο-τοπογράφο μηχανικό, ως αμοιβή του για την εκπόνηση τοπογραφικών μελετών για το έργο «Βελτίωση πρόσβασης και αποκατάσταση των οδών σύνδεσης των οικισμών … και του οικισμού …. με το παρεκκλήσι Προφήτη Ηλία».Μη νομίμως για την ανάθεση της ως άνω μελέτης προσέφυγε ο Δήμος στη διαδικασία του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., καθόσον η προεκτιμώμενη για την ανάθεση αμοιβή υπολογίστηκε αυθαίρετα, χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων, με σαφή τρόπο, η προεκτιμηθείσα αμοιβή, ώστε να εξαχθεί ασφαλής κρίση για την εφαρμογή ή μη της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ..

Σύμφωνα, όμως, με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε και λαμβάνοντας ιδίως υπόψη αφενός μεν ότι αντικείμενο της από 25.8.2011 σύμβασης ήταν η εκπόνηση αρχιτεκτονικής μελέτης σε μία φάση, ήτοι η εκπόνηση οριστικής μελέτης, χωρίς να προβλέπεται στάδιο προμελέτης, αφετέρου δε ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή της αναδόχου υπολογίστηκε, κατ’ εφαρμογή μεν του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών Μελετών και Υπηρεσιών, πλην όμως εκ των υστέρων, ήτοι μετά τη λήψη της 276/27.6.2011 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου και την υπογραφή της οικείας σύμβασης, στο ποσό των 75.763,83 ευρώ, το Τμήμα κρίνει ότι μη νομίμως ο Δήμος .... ανέθεσε απευθείας την επίμαχη μελέτη, κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ.. Τούτο δε, διότι η προεκτιμώμενη αμοιβή της φερόμενης ως δικαιούχου υπολογίστηκε αυθαίρετα, ήτοι χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον ανωτέρω Κανονισμό, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων με σαφή τρόπο η προεκτιμηθείσα αμοιβή, ώστε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα ως προς τη δυνατότητα εφαρμογής ή μη της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως των ανωτέρω, ως προεκτιμώμενη αμοιβή, από το ύψος της οποίας εξαρτάται, κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις, η δυνατότητα απευθείας ανάθεσης μιας μελέτης, νοείται αυτή του συνόλου των σταδίων της εν λόγω μελέτης και συνεπώς, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και για το λόγο ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή όλων των σταδίων της επίμαχης αρχιτεκτονικής μελέτης υπερβαίνει το ποσοστό του 30% του ανωτάτου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ Τάξης, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης αυτής για τη συγκεκριμένη κατηγορία μελετών (24.475 Χ 30% = 7.342,50 ευρώ έναντι 75.763,83 ευρώ εν προκειμένω).

Μελέτη αναμόρφωσης πεζοδρομίων σχεδίου πόλεως (...)Ως κύρια διαδικασία ανάθεσης μελετών από τους Ο.Τ.Α. καθιερώνεται η διενέργεια διαγωνισμού, ώστε να καθίσταται δυνατή, με την προσέλευση ικανού αριθμού συμμετεχόντων, η αποφυγή του κινδύνου μεθοδεύσεων, η ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού και η επιλογή της πλέον συμφέρουσας από τεχνικής και οικονομικής απόψεως προσφοράς. Η με απευθείας ανάθεση εκπόνηση μελέτης αποτελεί εξαιρετική διαδικασία, που επιτρέπεται μόνο στις ρητά καθοριζόμενες από το νόμο περιπτώσεις. Τέτοια περίπτωση συντρέχει όταν η προεκτιμώμενη αμοιβή όλων των σταδίων της μελέτης δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ τάξης της κατηγορίας μελετών στην οποία ανήκει η υπό ανάθεση μελέτη. Η προεκτιμώμενη αυτή αμοιβή προκύπτει με βάση τον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών Μελετών και Υπηρεσιών, ο οποίος εφαρμόζεται υποχρεωτικά από τις αναθέτουσες αρχές, σε κάθε περίπτωση, ακόμη και στις περιπτώσεις της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, κατά συνέπεια και της απευθείας ανάθεσης, που προβλέπεται στο άρθρο 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. (βλ. πρακτικά της 5ης Γεν.Συν./4.3.2009 της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, πράξεις Κλιμ. VII Tμ. 15/2013, 157, 199/2012). Προκειμένου δε για κυκλοφοριακές μελέτες το ανώτατο αυτό όριο καθορίστηκε από 5.5.2011 στο ποσό των 40.807,00 ευρώ, ήτοι για την απευθείας ανάθεση τέτοιων κατηγοριών μελέτης το όριο είναι (40.807,00 Χ 30% =) 12.242,10  ευρώ.(…) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, νομίμως ο Δήμος ...... ανέθεσε απευθείας την εν λόγω μελέτη, κατ' εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., καθόσον με το από 17.1.2013 έγγραφο του φερόμενου ως δικαιούχου προσκομίστηκε ενώπιον του Κλιμακίου ο σχετικός φάκελος του έργου που είχε καταρτιστεί από την τεχνική υπηρεσία του Δήμου πριν από την εν λόγω ανάθεση (14.10.2011), από τον οποίο προκύπτει ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή του αναδόχου καθορίστηκε εκ των προτέρων με σαφή τρόπο, σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 3326/2005 και την ισχύουσα, κατά τον χρόνο ανάθεσης, απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.

Αμοιβή του για την εκπόνηση μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας «Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) περιοχής ορίων Δ.Ε. ......».(...)Στο άρθρο 4 του ν. 3316/2005 «Ανάθεση και εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 42) προβλέπεται ότι: «1. Η διαδικασία για σύναψη σύμβασης μελέτης ή παροχής υπηρεσιών προϋποθέτει τη δημιουργία φακέλου με μέριμνα της υπηρεσίας που έχει την ευθύνη της διεξαγωγής του διαγωνισμού και έγκριση του οργάνου που έχει την αρμοδιότητα για την ανάθεση της σύμβασης (…). Ο φάκελος του έργου (…) περιλαμβάνει ιδίως: α) Το Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του έργου (…), β) Την τεκμηρίωση σκοπιμότητας του έργου, γ) Το πρόγραμμα των απαιτούμενων μελετών και υπηρεσιών, δ) Την απαιτούμενη δαπάνη, που περιλαμβάνει τις προβλέψιμες επί μέρους προεκτιμώμενες αμοιβές των μελετών και συναφών υπηρεσιών και την προεκτίμηση της δαπάνης κατασκευής του έργου. 2. Η προεκτιμώμενη αμοιβή υπολογίζεται με βάση τις τιμές αμοιβών ανά κατηγορία έργου και μονάδα φυσικού αντικειμένου που ορίζονται με την υπουργική απόφαση της παραγράφου 7 και τα ποσοτικά στοιχεία του προς ανάθεση έργου, όπως αυτά περιλαμβάνονται στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του έργου. (…) 7. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Μελετών της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και του Τεχνικού Επιμελητηρίου εγκρίνεται με βάση τις ισχύουσες εκάστοτε Τεχνικές Προδιαγραφές κανονισμός προεκτιμώμενων αμοιβών μελετών και υπηρεσιών που περιλαμβάνει: α) ενιαίες τιμές προεκτιμώμενων αμοιβών μελετών ανά μονάδα φυσικού αντικειμένου και κατηγορία έργου με βάση κυρίως τα προβλεπόμενα στάδια μελέτης και τις ποσότητες των ομοίων ή τυποποιημένων φυσικών αντικειμένων ώστε να αποφεύγεται ο πολλαπλασιασμός της αμοιβής στην περίπτωση αυτή (…) Μετά την έκδοση της υπουργικής απόφασης η εφαρμογή των τιμών του κανονισμού για τον καθορισμό της προεκτιμώμενης αξίας των συμβάσεων είναι υποχρεωτική για τις αναθέτουσες Αρχές (…)». Ενόψει των προεκτεθέντων, μη νομίμως για την ανάθεση της ως άνω μελέτης προσέφυγε ο Δήμος στη διαδικασία του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., καθόσον η προεκτιμώμενη για την ανάθεση αμοιβή υπολογίστηκε αυθαίρετα, χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων με σαφή τρόπο η προεκτιμηθείσα αμοιβή, ώστε να εξαχθεί ασφαλής κρίση για την εφαρμογή ή μη της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ..

Με το ν. 3316/2005 ο νομοθέτης άλλαξε τον τρόπο προσδιορισμού της τελικής αμοιβής του μελετητή, σε σχέση με τις ρυθμίσεις ν. 716/1977, σύμφωνα με τις οποίες γινόταν μεν προεκτίμηση αυτής (αμοιβής), πλην όμως η προεκτιμώμενη αυτή αμοιβή δεν αντιστοιχούσε, απαραιτήτως, στην τελικώς καταβαλλόμενη αμοιβή, αφού αυτή εξαρτάτο από αστάθμητους παράγοντες, όπως ο προϋπολογισμός του υπό κατασκευή έργου.Ειδικότερα, στο πλαίσιο της ανάγκης προσδιορισμού του συμβατικού και του οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης, με τις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται ότι η ελάχιστη αμοιβή του αναδόχου (η οικονομική του προσφορά) δεν δύναται να υπολείπεται της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτή προκύπτει από τον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών. Ο Κανονισμός αυτός εφαρμόζεται υποχρεωτικά από τις αναθέτουσες αρχές και στις περιπτώσεις της διαδικασίας με διαπραγμάτευση.Συνεπώς και κατά τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, που προβλέπεται στο άρθρο 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. Τούτο δε διότι η διάταξη αυτή, με την οποία παρέχεται έρεισμα για την ανάθεση των μελετών κατά παρέκκλιση της τακτικής διαδικασίας, είναι στενά ερμηνευτέα. Κατ' ακολουθίαν, για την εφαρμογή της (30% επί του ανωτάτου ορίου αμοιβής Πτυχίου Α΄ Τάξης, ανά κατηγορία μελέτης) απαιτείται να προηγηθεί ο σαφής καθορισμός του ύψους της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτός προκύπτει από τον ως άνω Κανονισμό. Ως εκ τούτου, όταν ο νομοθέτης ορίζει την εφαρμογή της κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών, δεν αναφέρεται στο σύνολο των διατάξεων του ν. 3316/2005, αλλά η εξαίρεση αφορά μόνο στην παρέκκλιση από την τακτική διαδικασία ανάθεσης (βλ. πράξεις VII Τμ. 137, 168/2011).

Μη νόμιμη η ανάθεση εκπόνησης αρχιτεκτονικής μελέτης για το έργο διαμόρφωσης τμήματος οδού διότι πρόκειται για εργασία που εμπίπτει στις αρμοδιότητες της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου Περαιτέρω, αβάσιμα επικαλείται ο Δήμος ότι νομίμως ανατέθηκε η εν λόγω μελέτη κατ’ εφαρμογή της διάταξης της παρ. 3 του άρθρου 209 του Δ.Κ.Κ., δοθέντος ότι για την εφαρμογή της διάταξης αυτής και την επιλογή της εξαιρετικής διαδικασίας που αυτή προβλέπει, δεν προϋπολογίστηκε με νόμιμο τρόπο, αλλά αυθαιρέτως, η προεκτιμώμενη αμοιβή, ήτοι χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της Αναθέτουσας Αρχής στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων με σαφή τρόπο η προεκτιμηθείσα αμοιβή, λαμβάνοντας υπόψη τον σχεδιασμό του έργου, όπως αυτός προκύπτει από τον φάκελο του έργου, οι προϋπολογιζόμενες ποσότητες σε μονάδες φυσικού αντικειμένου και οι τιμές ανά μονάδα, όπως αυτές καθορίζονται στον ως άνω Κανονισμό, ώστε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα για την εφαρμογή ή μη της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. και, σε κάθε περίπτωση, να μπορεί η αναθέτουσα αρχή να εκτιμήσει ορθότερα τις διαθέσιμες τεχνικές λύσεις και να επιλέξει την καλύτερη και οικονομικότερη.

Για την κατάφαση της υπέρβασης του ανωτάτου ορίου αμοιβής πτυχίου α΄ τάξης, σύμφωνα με το άρθρο 209 παρ. 3 του Κ.Δ.Κ., κρίσιμο είναι το ύψος της προεκτιμώμενης αμοιβής της συγκεκριμένης κατηγορίας μελέτης, και μάλιστα σε όλα τα στάδια αυτής, χωρίς να συνυπολογίζεται η προεκτιμώμενη αμοιβή άλλης κατηγορίας μελέτης, που ενδεχομένως εκπονείται παράλληλα στο συγκεκριμένο δημοτικό διαμέρισμα. Σε κάθε περίπτωση, δεν τίθεται ζήτημα μη νόμιμης κατάτμησης των επίμαχων υδραυλικών και τοπογραφικών μελετών, εφόσον αφορούν σε διαφορετικά δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου ..., κατά το άρθρο 22 παρ. 1 του ν. 3274/2004, όπως ισχύει.

Σύμφωνα, όμως, με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε και λαμβάνοντας ιδίως υπόψη αφενός μεν ότι αντικείμενο των ως άνω συμβάσεων ήταν η αναθεώρηση και μερική, όπου απαιτείτο, τροποποίηση των παλαιότερων οριστικών μελετών των σχετικών έργων, αφετέρου δε ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή των αναδόχων υπολογίστηκε, κατ’ εσφαλμένη εφαρμογή του άρθρου ΓΕΝ.4Β, αντί του ορθού ΓΕΝ.8Β, της Β΄ Βελτίωσης Κανονισμού Προεκτιμωμένων Αμοιβών Μελετών και Υπηρεσιών (που αφορά την παροχή υπηρεσιών εξειδικευμένων έργων, ή έργων που απαιτούν ειδικές μεθόδους κατασκευής) εκ των υστέρων, ήτοι μετά τη λήψη των αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου και την υπογραφή των οικείων συμβάσεων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μη νομίμως ο Δήμος ..... ανέθεσε απευθείας τις επίμαχες μελέτες, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ.. Τούτο δε, διότι η προεκτιμώμενη αμοιβή των φερόμενων ως δικαιούχων υπολογίστηκε αυθαίρετα, ήτοι χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον ανωτέρω Κανονισμό, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων με σαφή τρόπο η προεκτιμηθείσα αμοιβή, ώστε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα ως προς τη δυνατότητα εφαρμογής ή μη της ανωτέρω εξαιρετικής διάταξης.

Μελέτες.Απευθείας ανάθεση.Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων ( άρθρο 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006 (Δ.Κ.Κ ΦΕΚ Α΄, 114) )προκύπτουν τα ακόλουθα: Η θεσπιζόμενη με την ως άνω ειδική διάταξη ρύθμιση του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. εισάγει μόνιμη και διαχρονική παρέκκλιση από τις ισχύουσες αλλά και τις μελλοντικές διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν γενικά τις διαδικασίες ανάθεσης μελετών, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1) Ο αναθέτων φορέας έχει συγκεκριμένη ιδιότητα, πρόκειται δηλαδή περί δήμου ή κάποιου άλλου από τα περιοριστικά αναφερόμενα στη διάταξη αυτή νομικά πρόσωπα και 2) η προεκτιμώμενη και τελική αμοιβή του μελετητή δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο χρηματικό όριο (βλ. Πράξη VII Τμήματος 134/2007, όπου κρίθηκε ότι η προηγούμενη ομοίου περιεχομένου διάταξη του άρθρου 269 του 410/1995 δεν καταργήθηκε μετά την ισχύ του ν. 3316/2005 και εισήγαγε επίσης παρέκκλιση από τις διατάξεις της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας για τις αναθέσεις μελετών). Με τη διάταξη αυτή εισήχθησαν τρεις παρεκκλίσεις από το ισχύον γενικό νομικό πλαίσιο περί ανάθεσης μελετών: 1) H δυνατότητα απευθείας ανάθεσης της εκπόνησης μελέτης, 2) η επιλογή μελετητή χωρίς δεσμεύσεις από τις τάξεις των πτυχίων και 3) η αποδέσμευση από την εφαρμογή του κώδικα αμοιβών μηχανικών (π.δ/γμα 696/1974), δεδομένου ότι η προεκτιμηθείσα είναι και η οριστική αμοιβή του μελετητή, η οποία δεν εξαρτάται από τις ποσότητες εργασιών που προκύπτουν από τον προϋπολογισμό του έργου.

Κατάτμηση ενιαίας μελέτης.(...)Με βάση τις ανωτέρω σκέψεις το Κλιμάκιο κρίνει επιπλέον ότι, ανεξαρτήτως του εσφαλμένου, κατά  τ’ ανωτέρω, υπολογισμού της προεκτιμώμενης αμοιβής της προμελέτης από την αναθέτουσα αρχή, μη νομίμως ανετέθη αυτοτελώς και κατ’ εφαρμογή της ίδιας ως άνω εξαιρετικής διάταξης η αρχιτεκτονική μελέτη εφαρμογής, καθόσον είχε ήδη προηγηθεί η απευθείας ανάθεση του σταδίου της προμελέτης, και επομένως για την ανάθεση της αρχιτεκτονικής μελέτης εφαρμογής ήταν πλέον αναγκαία η διενέργεια ανοικτού ή κλειστού διαγωνισμού, κατά τις ειδικότερες προϋποθέσεις των άρθρων 5 παρ. 5 και 7 παρ. 1 του ν. 3316/2005, άλλως η ανάθεση με διαπραγματεύσεις κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 10  του ίδιου νόμου. Περαιτέρω, τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος ο ισχυρισμός του Δήμου ...... ότι η προμελέτη και η μελέτη εφαρμογής νομίμως ανετέθησαν χωριστά, βάσει του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, καθόσον αυτές ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες και επομένως νομίμως υπολογίστηκε για κάθε μία από αυτές διαφορετική προεκτιμώμενη αμοιβή, η οποία υπολειπόταν του προβλεπόμενου ορίου. Και τούτο διότι, η μεν προμελέτη δεν ανήκει στην κατηγορία των ενεργειακών μελετών της περίπτωσης 14 του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005, αλλά ενόψει του τρόπου προεκτίμησης της αμοιβής της θα πρέπει να ενταχθεί από την άποψη αυτή στην κατηγορία των αρχιτεκτονικών μελετών, ο δε υπολογισμός  της προεκτίμησης της αμοιβής γίνεται, κατά το νόημα του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, για όλα τα στάδια κάθε κατηγορίας μελέτης. Αντιθέτως, νομίμως ανατέθηκε η ηλεκτρομηχανολογική μελέτη εφαρμογής βάσει των εξαιρετικών διατάξεων του ως άνω άρθρου σε ένα και τελικό στάδιο εφαρμογής, δοθέντος ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή αυτής (3.850 ευρώ) δεν υπερβαίνει το ποσοστό του 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ τάξης που ίσχυε για την κατηγορία των ηλεκτρομηχανολογικών μελετών της περίπτωσης 9 του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005 και το οποίο ανέρχεται σε 4.532,4 ευρώ (15.108 x 30% = 4.532,4).