Η θεσπιζόμενη με την ειδική διάταξη του άρθρου 269 παρ. 1 του π.δ/τος 410/1995 ρύθμιση (βλ. και ομοίου περιεχομένου διάταξη του άρθρου 209 παρ.3 του ν.3463/2006 «Κύρωση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων», ΦΕΚ Α΄ 114) εισάγει μόνιμη και διαχρονική παρέκκλιση από τις ισχύουσες αλλά και τις μελλοντικές διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν γενικά τις διαδικασίες ανάθεσης μελετών, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1) Ο αναθέτων φορέας έχει συγκεκριμένη ιδιότητα, πρόκειται δηλαδή περί δήμου ή κάποιου άλλου από τα περιοριστικά αναφερόμενα στη διάταξη αυτή νομικά πρόσωπα και 2) η προεκτιμώμενη και τελική αμοιβή του μελετητή δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο χρηματικό όριο. Με τη διάταξη αυτή εισάγονται παρεκκλίσεις από το ισχύον κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης της μελέτης γενικό νομικό πλαίσιο περί ανάθεσης μελετών (ν.716/21977), όπως η δυνατότητα απευθείας ανάθεσης της εκπόνησης μελέτης, η επιλογή μελετητή χωρίς δεσμεύσεις από τις τάξεις των πτυχίων και η αποδέσμευση από την εφαρμογή του κώδικα αμοιβών μηχανικών (π.δ.696/1974), δεδομένου ότι η προεκτιμηθείσα είναι και η οριστική αμοιβή του μελετητή, η οποία δεν εξαρτάται από τις ποσότητες εργασιών που προκύπτουν από τον προϋπολογισμό του έργου. Σκοπός της ως άνω διάταξης είναι η διευκόλυνση των περιοριστικά αναφερόμενων σε αυτή φορέων, μεταξύ των οποίων και οι δήμοι, στην ανάθεση και εκπόνηση μελετών με πολύ μικρό οικονομικό αντικείμενο, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερης φύσης των μελετών των εν λόγω φορέων και της αδυναμίας των τεχνικών τους υπηρεσιών να εφαρμόσουν τις πολύπλοκες και χρονοβόρες γενικές διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν τις σχετικές διαδικασίες (βλ. Πράξεις VII Τμήματος Ελ.Συν. 134, 273/2007, καθώς και 1620/2007 Σ.τ.Ε.).

ΟΤΑ.Απευθείας ανάθεση μελετών.Η ανάθεση μελετών για λογαριασμό των Δήμων διέπεται κατ΄αρχήν από τις διατάξεις του ν. 3316/2005, με τις οποίες ρυθμίστηκε το πλαίσιο ανάθεσης των μελετών όλων εν γένει των αναθετουσών αρχών. Στο γενικό αυτό ρυθμιστικό πλαίσιο εισήχθη, με τη μεταγενέστερη διάταξη του άρθρου 269 παρ. 3 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, μία εξαίρεση αναφορικά με την ανάθεση από τους Δήμους και Κοινότητες μελετών με πολύ μικρό οικονομικό αντικείμενο. Συγκεκριμένα, επιτρέπεται σε Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού (Δήμους ή Κοινότητες) με απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής ή του Κοινοτικού Συμβουλίου, η απ΄ευθείας ανάθεση εκπόνησης μελέτης σε ιδιώτη μελετητή, ο οποίος επιλέγεται χωρίς δεσμεύσεις από τις τάξεις των πτυχίων κατά παρέκκλιση των διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας που διέπουν τη διαδικασία επιλογής μελετητή (εν προκειμένω του ν. 3316/2005), εφόσον η προεκτιμώμενη αμοιβή της μελέτης αυτής δεν υπερβαίνει ένα χρηματικό όριο ήτοι ποσοστό 30% του εκάστοτε ισχύοντος ορίου μέχρι του οποίου μπορεί να λαμβάνει μέρος στις διαδικασίες ανάθεσης μελετών μελετητής με πτυχίο Α΄ τάξης.

Με το ν. 3316/2005 ο νομοθέτης άλλαξε τον τρόπο προσδιορισμού της τελικής αμοιβής του μελετητή, σε σχέση με τις ρυθμίσεις ν. 716/1977, σύμφωνα με τις οποίες γινόταν μεν προεκτίμηση αυτής (αμοιβής), πλην όμως η προεκτιμώμενη αυτή αμοιβή δεν αντιστοιχούσε, απαραιτήτως, στην τελικώς καταβαλλόμενη αμοιβή, αφού αυτή εξαρτάτο από αστάθμητους παράγοντες, όπως ο προϋπολογισμός του υπό κατασκευή έργου.Ειδικότερα, στο πλαίσιο της ανάγκης προσδιορισμού του συμβατικού και του οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης, με τις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται ότι η ελάχιστη αμοιβή του αναδόχου (η οικονομική του προσφορά) δεν δύναται να υπολείπεται της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτή προκύπτει από τον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών. Ο Κανονισμός αυτός εφαρμόζεται υποχρεωτικά από τις αναθέτουσες αρχές και στις περιπτώσεις της διαδικασίας με διαπραγμάτευση.Συνεπώς και κατά τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, που προβλέπεται στο άρθρο 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. Τούτο δε διότι η διάταξη αυτή, με την οποία παρέχεται έρεισμα για την ανάθεση των μελετών κατά παρέκκλιση της τακτικής διαδικασίας, είναι στενά ερμηνευτέα. Κατ' ακολουθίαν, για την εφαρμογή της (30% επί του ανωτάτου ορίου αμοιβής Πτυχίου Α΄ Τάξης, ανά κατηγορία μελέτης) απαιτείται να προηγηθεί ο σαφής καθορισμός του ύψους της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτός προκύπτει από τον ως άνω Κανονισμό. Ως εκ τούτου, όταν ο νομοθέτης ορίζει την εφαρμογή της κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών, δεν αναφέρεται στο σύνολο των διατάξεων του ν. 3316/2005, αλλά η εξαίρεση αφορά μόνο στην παρέκκλιση από την τακτική διαδικασία ανάθεσης (βλ. πράξεις VII Τμ. 137, 168/2011).

«Σύνταξη προτάσεων αναφορικά με το ρυθμιστικό σχέδιο (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη (ΙΙ), το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον αν και αφορά σε ανάθεση χωροταξικής-ρυθμιστικής μελέτης, δεν ανατέθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3316/2005 περί μελετών, ήτοι δεν ακολουθήθηκε η προβλεπόμενη από τον οικείο νόμο (3316/2005) ανοικτή ή κλειστή διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση μελέτης (άρθρο 1 του ως άνω νόμου) ή η διαδικασία κατ'εξαίρεση απευθείας ανάθεσης (άρθρο 10 παρ. 2 του ιδίου νόμου) ή η κατά παρέκκλιση διαδικασία ανάθεσης μελετών με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 209 παρ. 3 του ν.3463/2006, επιπροσθέτως, δε, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τη διαφωνούσα Επίτροπο δεν προσκομίστηκαν τα κατά τα εκτεθέντα στη δεύτερη σκέψη της παρούσας απαιτούμενα στις διαδικασίες ανάθεσης μελετών στοιχεία (μελετητικό πτυχίο, απόφαση οριστικής παραλαβής της μελέτης και εγκριτική απόφαση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας).

Η ως άνω μελέτη αφορά μεν σε αντικείμενο που εμπίπτει στα καθήκοντα και στις αρμοδιότητες του υπηρετούντος στο Δήμο προσωπικού, καθόσον και δεν είναι ειδικής φύσεως, πλην όμως από τα στοιχεία του φακέλου, και ειδικότερα από την 15083/5.3.2012 βεβαίωση του Διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών περί της στελεχώσεως της υπηρεσίας, σε συνδυασμό με το 31340/1.7.2010 έγγραφο της εν λόγω υπηρεσίας προς την Τ.Υ.Δ.Κ., προκύπτει αδυναμία αυτής να προβεί στην εκπόνησή της, λόγω έλλειψης προσωπικού και κατάλληλου τεχνολογικού εξοπλισμού. Ως εκ τούτου, νομίμως ο Δήμος προσέφυγε σε ιδιώτη μελετητή, μετά και την εκδήλωση αδυναμίας της Τ.Υ.Δ.Κ. Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας να εκπονήσει την εν λόγω μελέτη (βλ. και άρθρο 209 παρ. 4 Δ.Κ.Κ.). Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή της αναδόχου υπολογίστηκε, κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών, στο ποσό των 11.700 ευρώ (βλ. σχετικό πινάκιο αμοιβής), μη νομίμως για την ανάθεση αυτής προσέφυγε ο Δήμος στη διαδικασία του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., καθόσον η προεκτιμώμενη για την ανάθεση αμοιβή υπολογίστηκε από το Δήμο αυθαίρετα, χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών, βάσει του οποίου θα καθοριζόταν εκ των προτέρων με σαφή τρόπο η προεκτιμηθείσα αμοιβή, ώστε να εξαχθεί ασφαλής κρίση για την εφαρμογή ή μη της εξαιρετικής διάταξης του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ.. Και τούτο δε ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι η τελικώς καταβληθείσα δαπάνη (11.214,63 ευρώ) δεν υπερβαίνει το όριο της διάταξης του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., το οποίο ποσοστό του 30% του ανωτάτου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ Τάξης, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης αυτής για τη συγκεκριμένη κατηγορία των τοπογραφικών μελετών, ανέρχεται στα (30% Χ 38.826=) 11.647,80 ευρώ, διότι για την εφαρμογή της διάταξης αυτής και την επιλογή της εξαιρετικής διαδικασίας που αυτή προβλέπει δεν προϋπολογίστηκε με νόμιμο τρόπο η προεκτιμώμενη αμοιβή (βλ. Πράξη VII Τμ. 168/2011). Πλην όμως, με δεδομένο ότι η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 209 δεν αποκλείει την περίπτωση εσφαλμένου υπολογισμού της προεκτιμώμενης αμοιβής και λαμβάνοντας υπόψη, εν προκειμένω, τη μικρή διαφορά μεταξύ προεκτιμώμενης, σύμφωνα με τον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών, αμοιβής, όπως αυτή προσδιορίστηκε με το πινάκιο αμοιβής (11.710 ευρώ) και του ορίου νόμιμης προσφυγής στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης κατ’ άρθρο 209 παρ. 3 Δ.Κ.Κ. για την συγκεκριμένη κατηγορία μελέτης (11.647,80 ευρώ), το Τμήμα κρίνει, ότι η πραγματοποίηση της επίμαχης δαπάνης δεν οφείλεται σε πρόθεση των αρμόδιων οργάνων να καταστρατηγήσουν τις διατάξεις περί απευθείας ανάθεσης μελετών, αλλά σε συγγνωστή πλάνη αυτών, ως προς την συνδρομή των απαιτούμενων από τις εν λόγω διατάξεις προϋποθέσεων, για τη νομιμότητα της δαπάνης.

Μελέτες.Απευθείας ανάθεση.Η διάταξη αυτή με την οποία παρέχεται έρεισμα για την ανάθεση της εξαιρετικής αυτής διαδικασίας πρέπει να είναι στενά ερμηνευτέα και θα πρέπει για την εφαρμογή της (30% επί του ανώτατου ορίου της Α΄ Τάξης, ανά κατηγορία μελέτης) να προηγηθεί ο σαφής καθορισμός του ύψους της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτός προκύπτει από τον ως άνω Κανονισμό. Συνεπώς, όταν ο νομοθέτης ορίζει την εφαρμογή της, κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών, δεν αναφέρεται στο σύνολο των διατάξεων του ν. 3316/2005 αλλά η εξαίρεση πρέπει να αφορά μόνο στην παρέκκλιση από την τακτική διαδικασία ανάθεσης.

Με τη διάταξη αυτή εισήχθησαν τρεις παρεκκλίσεις από το ισχύον γενικό νομικό πλαίσιο περί ανάθεσης μελετών: 1) H δυνατότητα απευθείας ανάθεσης της εκπόνησης μελέτης, 2) η επιλογή μελετητή χωρίς δεσμεύσεις από τις τάξεις των πτυχίων και 3) η αποδέσμευση από την εφαρμογή του κώδικα αμοιβών μηχανικών (π.δ/γμα 696/1974), δεδομένου ότι η προεκτιμηθείσα είναι και η οριστική αμοιβή του μελετητή, η οποία δεν εξαρτάται από τις ποσότητες εργασιών που προκύπτουν από τον προϋπολογισμό του έργου. Σκοπός της ως άνω διάταξης είναι η διευκόλυνση των περιοριστικά αναφερόμενων σε αυτή φορέων, μεταξύ των οποίων και οι δήμοι, στην ανάθεση και εκπόνηση μελετών με πολύ μικρό οικονομικό αντικείμενο, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερης φύσης των μελετών των εν λόγω φορέων και της αδυναμίας των τεχνικών τους υπηρεσιών να εφαρμόσουν τις πολύπλοκες και χρονοβόρες γενικές διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν τις σχετικές διαδικασίες. Περαιτέρω, στις περιπτώσεις ενιαίας μελέτης ενός έργου που συντίθεται από πλείονες αυτοτελείς μελέτες, οι οποίες ανήκουν σε περισσότερες της μιας κατηγορίες μελετών, ο υπολογισμός του ποσοστού του 30% της προεκτιμώμενης αμοιβής θα πρέπει να γίνεται επί των ορίων κάθε επιμέρους κατηγορίας μελέτης και όχι αθροιστικά επί του συνόλου της αμοιβής της σύνθετης μελέτης, καθώς η τελευταία λύση θα καταστρατηγούσε την εκ του π.δ. 798/1978 διαφοροποίηση των ορίων αμοιβής κατά τάξη πτυχίου σε κάθε προβλεπόμενη κατηγορία μελέτης.

ΜΕΛΕΤΕΣ :Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε γεωλόγο για τη σύνταξη μελετών υδρογεωλογικής – γεωλογικής αναγνώρισης των φυσικών πόρων των πηγών του Δήμου, ως ιαματικών, καθόσον οι ανωτέρω μελέτες είναι όμοιες από άποψη γνωστικού αντικειμένου μελετών – ήτοι μελετών της κατηγορίας 20 (γεωλογικές – υδρογεωλογικές) και μη νομίμως επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας στον ίδιο μελετητή, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, χωρίς να τηρηθεί η ανοικτή ή κλειστή διαδικασία του ν. 3316/2005, δεδομένου ότι η συνολική δαπάνη αυτών, υπερβαίνει το όριο των 7.545 (25.150,00Χ30%) ευρώ, μέχρι το οποίο είναι, κατ΄ άρθρο 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση εκπόνησης μελέτης.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε πολιτικό μηχανικό για την εκπόνηση μελέτης έργου, που αφορά την κατασκευή φράγματος, καθόσον, μη νομίμως: α) κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 209 παρ. 4 του ΚΔΚ ανατέθηκε η ανωτέρω μελέτη σε ιδιώτη μελετητή, χωρίς να έχει προηγουμένως βεβαιωθεί η αδυναμία της αρμόδιας Τεχνικής Υπηρεσίας Δήμων και Κοινοτήτων να συντάξει η ίδια την εν λόγω μελέτη, β) η εκπόνηση της μελέτης ανατέθηκε απευθείας σε μελετητή με πτυχίο Γ΄ τάξης, διότι, κατά την παρ. 3 του ίδιου ως άνω άρθρου του ΚΔΚ, απευθείας ανάθεση επιτρέπεται μόνο σε μελετητή ή μελετητικό γραφείο με πτυχίο Α΄ ή Β΄ τάξης και γ) η ανωτέρω μελέτη ανατέθηκε χωρίς προηγούμενο υπολογισμό της προεκτιμώμενης αμοιβής βάσει του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών Μελετών και Υπηρεσιών, αφού όπως προκύπτει  η αμοιβή του μελετητή υπολογισθείσα με βάση τον ανωτέρω Κανονισμό υπερέβαινε εκείνη της απόφασης ανάθεσης. Επιπροσθέτως, υπάρχει παραβίαση του άρθρου 209 παρ. 3 του Κ.Δ.Κ.,  αφού, σύμφωνα με αυτό, το ύψος της προεκτιμώμενης αμοιβής συναρτάται με τη τηρητέα διαδικασία

ΜΕΛΕΤΕΣ:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ιδιώτη μελετητή, κατόπιν απευθείας ανάθεσης, για την εκπόνηση μελέτης με τίτλο "Γεωτεχνική έρευνα στην περιοχή του …..", καθόσον πρόκειται για σύμβαση παροχής υπηρεσιών συναφών με μελέτη (άρθρο 1 παρ. 2β του ν. 3316/2005,ΦΕΚ Α΄ 42/2005) και όχι σύμβαση εκπόνησης μελέτης. Ως εκ τούτου η ανάθεσή της,  διέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 10 παρ. 2 περ. στ΄ του ν. 3316/2005, (και κατόπιν δημοσίευσης διακήρυξης διαγωνισμού) και όχι από τις διατάξεις του άρθρου 209 παρ.3 του Κ.Δ.Κ., οι οποίες αφενός δεν έχουν τηρηθεί,  αφετέρου δεν συνέτρεξαν οι προϋποθέσεις για την τήρησή τους, αφού δεν βεβαιώνεται από το αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο ότι συντρέχει, περίπτωση επείγουσας περίπτωσης που να δικαιολογεί την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης, ενώ δεν απεστάλη προς δημοσίευση στην ιστοσελίδα του ΤΕΕ, δέκα τουλάχιστον ημέρες πριν την υπογραφή της σύμβασης, αναγγελία με τα κρίσιμα στοιχεία της.