1)H επιλογή εργοληπτικής επιχείρησης για την κατασκευή δημόσιου έργου με διαγωνισμό μεταξύ περιορισμένου αριθμού προσκαλούμενων εργοληπτικών επιχειρήσεων αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης εκτέλεσης δημοσίου έργου, που εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που ορίζονται ρητώς από το νόμο, και για το λόγο αυτό εφαρμόζεται μόνο στις περιοριστικά αναφερόμενες σε αυτόν (νόμο) περιπτώσεις, καθόσον συνιστά παρέκκλιση από τις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας συμμετοχής σε διαδικασίες για την κατάρτιση δημοσίων συμβάσεων και του ελεύθερου ανταγωνισμού. Ειδικότερα, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να προσφεύγει στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία, μεταξύ άλλων, όταν πρόκειται για έργα που έχουν χαρακτηριστεί ως ειδικής φύσης. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται προηγούμενη απόφαση του φορέα κατασκευής του έργου, που εκδίδεται κατόπιν σχετικής γνωμοδότησης του τεχνικού συμβουλίου του φορέα κατασκευής του έργου ή, σε περίπτωση μη ύπαρξης τούτου, του φορέα που εποπτεύει τον φορέα κατασκευής. Στην απόφαση αυτή πρέπει να αιτιολογείται πλήρως ο χαρακτηρισμός του έργου ως ειδικής φύσης, ήτοι να προκύπτει, τόσο από την απόφαση όσο και από τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για την έκδοσή της, η συνδρομή εκείνων των ειδικών απαιτήσεων-ιδιαιτεροτήτων του έργου -όπως π.χ. η απαραίτητη ειδική τεχνογνωσία, οι απαιτούμενες ειδικές τεχνικές μέθοδοι κατασκευής, οι εξειδικευμένες εργασίες ή υψηλής τεχνολογίας εργασίες που από τη φύση τους μπορούν να εκτελεστούν μόνο από περιορισμένου αριθμού εργοληπτικές επιχειρήσεις που διαθέτουν την ανάλογη εμπειρία και τα αναγκαία μέσα, ο ειδικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την εκτέλεση του έργου- που δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως ειδικής φύσης, κατ’ αντιδιαστολή με τα συνήθη εκτελούμενα δημόσια έργα (Ε.Σ. 2051/2010). Περαιτέρω, ο αναθέτων φορέας οφείλει να αιτιολογήσει ότι στο πρόσωπο των καλούμενων εργοληπτών συντρέχουν λόγοι αποκλειστικότητας, οι οποίοι καθιστούν δυνατή την εκτέλεση των ειδικής, κατά τα ανωτέρω, φύσης εργασιών μόνο από αυτούς. 2). Με τη διακήρυξη του διαγωνισμού καθορίζεται το σύστημα υποβολής προσφορών των διαγωνιζομένων, μεταξύ αυτών που περιοριστικά απαριθμούνται στο άρθρο 4 του ν. 3669/2008. Η αναθέτουσα αρχή έχει τη διακριτική ευχέρεια να επιλέξει κάποιο από τα συστήματα ή και συνδυασμό αυτών υπό τις ειδικότερους περιορισμούς που τίθενται για κάθε ένα εξ αυτών. Σε ό,τι αφορά στο σύστημα που περιλαμβάνει την προσφορά ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, αυτό δύναται να εφαρμοσθεί εφόσον συντρέχουν δύο σωρευτικώς απαιτούμενες προϋποθέσεις : α) η προμέτρηση των εργασιών του δημοπρατούμενου έργου είναι δύσκολη ή αδύνατη, γεγονός που δυνητικά συμβαίνει σε έργα συντηρήσεων, βελτιώσεων και ανακαινίσεων και β) ο προϋπολογισμός της Υπηρεσίας για το υπό εκτέλεση έργο δεν υπερβαίνει το όριο των 750.000 ευρώ, μέχρι του οποίου γίνονται δεκτές εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξεως του Μητρώου Εμπειρίας Εργοληπτικών Επιχειρήσεων. Εκ τούτων παρέπεται ότι το σύστημα του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης επιφυλάσσεται μόνο για ειδικά έργα (όπου η προμέτρηση παρουσιάζει δυσχέρειες ή καθίσταται αδύνατη), μικρής προϋπολογιζόμενης αξίας, προκειμένου στα μεγάλα έργα να συντάσσονται ακριβείς κατά το δυνατόν προϋπολογισμοί, στηριζόμενοι σε αντίστοιχες μελέτες και να αποφεύγεται η υπερτιμολόγηση έργων και η μέσω αυτής παροχή δικαιώματος συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις μεγαλύτερης τάξης. Ως εκ τούτου η (μη επιτρεπτή) επιλογή του συστήματος αυτού σε μεγάλα έργα, συνδεόμενη άμεσα με την παροχή δικαιώματος συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις μεγαλύτερες της πρώτης τάξεως, συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια (Ε.Σ. 2708/2010) καθόσον προσβάλλει τις αρχές του ανταγωνισμού με την ειδικότερη μορφή της παραβίασης των κανόνων που διέπουν τη δυνατότητα συμμετοχής συγκεκριμένων εργοληπτικών επιχειρήσεων (μέχρι του ορίου της πρώτης τάξεως). Τέλος, με το νέο θεσμικό πλαίσιο (ν. 3669/2008), το οποίο τιτλοφορείται «Κωδικοποίηση της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων», η θέσπιση του συστήματος αυτού για έργα μέχρι του ορίου των 750.000 ευρώ (όπου γίνονται δεκτές εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξεως), καίτοι στο προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς (άρθρο 6 Π.Δ/τος 609/1985 όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4 του Π.Δ/τος 218/1999) αναφέρονταν η τρίτη τάξη, ουδεμία ασκεί επιρροή, καθόσον πρόκειται περί νομοθετικών διατάξεων και επιλογών, οι οποίες θέτουν κανόνες δικαίου και όχι περί Προεδρικού Διατάγματος προκειμένου να δύναται να ερευνηθεί εάν οι νέες ρυθμίσεις κείνται εντός της οικείας εξουσιοδοτικής διατάξεως και της δεσμεύσεως που παράγεται από τον σκοπό της κωδικοποιήσεως. Τούτο δε ανεξαρτήτως του ότι και υπό την ισχύ του π.δ/τος 609/1985, μετά την εφαρμογή του ν. 2940/2001, οι σχετικές διατάξεις ερμηνεύθηκαν ότι αφορούν σε μικρά έργα μέχρι του ποσού των 750.000 ευρώ, όπου δικαίωμα συμμετοχής έχουν εργοληπτικές επιχειρήσεις πρώτης τάξης (Πράξεις IV Τμήματος 8/2008, 141/2007, 89/2007). 3)Η παραλαβή και εξέταση των προσφορών σε ανοιχτή δημοπρασία δημοσίου έργου με προϋπολογισμό άνω του ανώτατου ορίο

Μη νόμιμη διαδικασία ανάθεσης δημοσίου έργου, καθόσον:α) δεν δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης και στον ελληνικό τύπο ουσιώδης όρος της διακήρυξης του διαγωνισμού, που αφορά στις δικαιούμενες συμμετοχής κοινοπραξίες εργοληπτικών επιχειρήσεων και β) η ανάδοχος κοινοπραξία του ελεγχόμενου έργου δεν πληρούσε τις απαιτούμενες από τη διακήρυξη προϋποθέσεις ως προς τη δυνατότητα συμμετοχής της στο διαγωνισμό, καθόσον δεν κάλυπτε τις καλούμενες για τις εργασίες του συγκεκριμένου έργου, τάξεις του ΜΕΕΠ. Το VI Τμήμα του Έλεγκτικού Συνεδρίου με την 1892/2010 απόφασή του ανακάλεσε την προ- μνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου, καθόσον ως προς την πρώτη νομική πλημμέλεια, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι 38 εργοληπτικές επιχειρήσεις έλαβαν γνώση του πλήρους περιεχομένου της διακήρυξης, σε συνδυασμό μάλιστα και με το ότι από τις 5 συμμετέχουσες εργοληπτικές επιχειρήσεις και κοινοπραξίες οι 4 ήταν κοινοπραξίες με αναβάθμιση του ανωτάτου ορίου της τάξης τους, αναγνώρισε συγγνωστή πλάνη στα όργανα της αναθέτουσας αρχής. Ως προς τη δεύτερη νομική πλημμέλεια έκρινε ότι ήταν νόμιμη η συμμετοχή στη διαδικασία της αναδόχου κοινοπραξίας, αφού αυτή αποτελείτο από 2 ατομικούς εργολήπτες 2ης τάξης (2η+ 2η, ανώτατο όριο με την αναβάθμιση 2.062.500,00 ευρώ) για την κατηγορία οικοδομικά, που είχε προϋπολογισμό 1.898.457,14 ευρώ, και μία ομόρρυθμο εταιρεία 1ης τάξης (ανώτατο όριο 1ης τάξης 750.000 ευρώ) για την κατηγορία Η/Μ, που είχε προϋπολογισμό 374.482,53 ευρώ.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, ενόψει του προϋπολογισμού της μοναδικής κατηγορίας εργασιών (οικοδομικά) του επίμαχου έργου (10.215,02 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) είχαν, σύμφωνα με το άρθρο 102 παρ.1 του ν.3669/2008, δικαίωμα να αναλάβουν την κατασκευή του αποκλειστικά εργοληπτικές επιχειρήσεις των τάξεων Α1, Α2, καθώς και της πρώτης τάξης του Μ.Ε.ΕΠ. και συνεπώς, είναι μη νόμιμη η ανάθεση του έργου αυτού στην ατομική επιχείρηση του φερόμενου ως δικαιούχου, η οποία είναι εγγεγραμμένη στη δεύτερη τάξη και δικαιούται να αναλαμβάνει έργα προϋπολογισμού με ανώτατο όριο 1.500.000,00 ευρώ και κατώτατο όριο τις 175.000,00 ευρώ.

Μνημόνιο Συναντίληψης και Συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για τα Μεγάλα Δημόσια Έργα.

Ν.3905/2010- ΦΕΚ: 219/Α/23.12.2010 άρθρο 43 παρ. 5 όπως προστέθηκε  με το άρθρο  δέκατο όγδοο του ν.4639/2019- ΦΕΚ: 185/Α/22.11.2019: «5. H υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/28534/2011 (Β΄ 527) κοινή υπουργική απόφαση «Μνημόνιο Συναντίληψης και Συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για τα Μεγάλα Δημόσια Έργα.» εξακολουθεί να ισχύει μέχρι την έκδοση της οριζόμενης στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 κοινής υπουργικής απόφασης.   

Ο όρος όμως αυτός της διακήρυξης, κατά το μέρος που ορίζει ότι στον ελεγχόμενο διαγωνισμό είχαν δικαίωμα να συμμετάσχουν μεμονωμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις, οι οποίες ανήκαν στην 7η τάξη, είναι μη νόμιμος, διότι αντίκειται στο άρθρο 102 παρ. 2 του ν. 3669/2008, η πλημμέλεια όμως αυτή δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα της διαδικασίας του ελεγχόμενου διαγωνισμού, καθώς, όπως προκύπτει από τον επισυναπτόμενο στο πρακτικό της επιτροπής διαγωνισμού πίνακα 3, στο διαγωνισμό δεν συμμετείχαν εργοληπτικές επιχειρήσεις 7ης τάξης.

Επανακαθορισμός ορίων προϋπολογισμού έργων τα οποία επιτρέπεται να αναλάβουν εργοληπτικές επιχειρήσεις εγγεγραμμένες στο ΜΕΕΠ.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ(...)Σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη III της παρούσης, ορθώς το VI Τμήμα έκρινε ότι μη νομίμως στη διακήρυξη του επίμαχου διαγωνισμού καθορίστηκε ως σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης του άρθρου 5 του ν. 3669/2008, δεδομένου ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη του έργου υπερέβαινε το ποσό των 750.000 ευρώ. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν, όπως βασίμως με την αίτηση και το υπόμνημα του Δήμου προβάλλεται, ότι: α) το μεγαλύτερο ποσοστό των εργασιών του επίμαχου έργου ανήκει στην ίδια κατηγορία (ασφαλτικά, με προϋπολογισμό 677.704,00 ευρώ), γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τον εν τοις πράγμασι μη επηρεασμό του αποτελέσματος του ελεγχόμενου διαγωνισμού, ένεκα της επιλογής από την αναθέτουσα αρχή του ως άνω συστήματος αντί αυτού των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης, β) εκ της επιλογής του επίμαχου συστήματος υποβολής προσφορών δεν παραβιάστηκαν οι αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και του ανταγωνισμού, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τηρήθηκαν οι νόμιμες διατυπώσεις δημοσιότητας, ενώ τριάντα επτά (37) συνολικά εργοληπτικές επιχειρήσεις παρέλαβαν τα συμβατικά τεύχη και τελικά στο διαγωνισμό συμμετείχαν έξι (6) εργοληπτικές επιχειρήσεις και κοινοπραξίες, ήτοι ικανός αριθμός, γ) κατά του κύρους της ως άνω διαδικασίας δεν υποβλήθηκαν ενστάσεις, προσφυγές ή ένδικα βοηθήματα, δ) επιτεύχθηκε ικανοποιητικό ποσοστό έκπτωσης (51%) και ε) συντρέχουν προφανείς λόγοι δημοσίου συμφέροντος για την άμεση εκτέλεση των συγκεκριμένων εργασιών συντήρησης, η νομική πλημμέλεια της επιλογής ως συστήματος υποβολής προσφορών στο διαγωνισμό για την ανάθεση του επίμαχου έργου, αυτού του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, παρότι δεν συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις, δεν κρίνεται εν προκειμένω ουσιώδης (πρβλ. ΕΣ VI Τμ. απόφ. 2802/2012). Μειοψήφησε η Σύμβουλος Αγγελική Μυλωνά, κατά τη γνώμη της οποίας είναι ουσιώδης η νομική πλημμέλεια της δημοπράτησης του ως άνω έργου με το σύστημα προσφοράς με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης, διότι ο προϋπολογισμός μελέτης αυτού, ο οποίος ανέρχεται στο ποσό των 926.479,20 ευρώ χωρίς αναθεώρηση και ΦΠΑ, υπερβαίνει το όριο των 750.000,00 ευρώ, μέχρι του οποίου δύναται να εφαρμοστεί νομίμως το ανωτέρω σύστημα. Συνεπώς, πρέπει για το λόγο αυτό, να απορριφθεί η αίτηση αναθεώρησης του Δήμου ...... Η γνώμη, όμως, αυτή δεν εκράτησε.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι όλοι οι όροι της διακηρύξεως που αφορούν στο δικαίωμα συμμετοχής στο διαγωνισμό οφείλουν να είναι ταυτόσημοι κατά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον ημεδαπό τύπο, προκειμένου να τηρείται η αρχή της διαφάνειας της ίσης μεταχειρίσεως και του ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού. Στην προκειμένη περίπτωση όμως και επειδή : α) η παράλειψη αφορούσε εξειδικευμένη πληροφορία αναφορικά με το δικαίωμα συμμετοχής αναβαθμισμένων κοινοπραξιών 3ης τάξεως κατηγορίας οικοδομικών, β) υπήρχε στη διακήρυξη και δημοσιεύθηκε νομίμως η γενική ρήτρα περί παραπομπής στις οικείες νομοθετικές ρυθμίσεις που ρυθμίζουν το δικαίωμα συμμετοχής όλων των εργοληπτικών επιχειρήσεων, γ) δεν υφίσταται αντιστοιχία μεταξύ του ελληνικού Μ.Ε.Ε.Π και του επισήμου καταλόγου αναγνωρισμένων εργοληπτών που τυχόν τηρείται σε κάποιο κράτος μέλος, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάθε ενδιαφερόμενος πρέπει να προσφύγει στον Κώδικα κατασκευής δημοσίων έργων προκειμένου να διαγνώσει τη δυνατότητα συμμετοχής του στο διαγωνισμό, δ) υπήρξε ευρύτατη δημοσιότητα της περιλήψεως και ανάρτηση της αναλυτικής διακηρύξεως στην ιστοσελίδα του Δήμου … στην οποία κάθε ενδιαφερόμενος μπορούσε να ανατρέξει και ε) παρέλαβαν τα τεύχη 69 ημεδαπές μόνον εργοληπτικές επιχειρήσεις, χωρίς να εκδηλωθεί οιοδήποτε ενδιαφέρον από κανέναν αλλοδαπό εργολήπτη (μεμονωμένο ή σε κοινοπραξία), η πλημμέλεια που εντοπίζεται στην παράλειψη δημοσιεύσεως του ως άνω όρου, δεν κρίνεται ουσιώδης, κωλύουσα την υπογραφή της συμβάσεως.Δεδομένου δε ότι αμφότεροι οι αιτούντες αναγνώρισαν τη μη νομιμότητα του όρου περί χορηγήσεως προκαταβολής στην ανάδοχο κοινοπραξία μετά από αίτημά της ..και δήλωσαν ότι επιθυμούν την απάλειψη του σχετικού όρου από το οικείο σχέδιο, η διαπιστωθείσα πλημμέλεια θεραπεύεται με την διαγραφή του από το συμβατικό κείμενο.

Δημόσια έργα –Κατάτμηση.Oι εντελλόμενες με τα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες στο σύνολό τους, καθόσον αφενός η απευθείας ανάθεση έγινε σε εργοληπτική επιχείρηση, η οποία λόγω της τάξεως του πτυχίου της δεν είχε τη δυνατότητα αναλήψεως μικρών έργων, αφετέρου δε το έργο «...» εντάσσεται στο ευρύτερο έργο «...» και η αυτοτελής δημοπράτησή του συνιστά μη επιτρεπόμενη κατάτμηση.

Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει το μεν ότι για την ανάληψη από την ανάδοχο εργοληπτική επιχείρηση του άνω έργου, που περιλαμβάνει περισσότερες κατηγορίες εργασιών, δεν αρκεί η εγγραφή της στο Μ.Ε.ΕΠ. για την κύρια κατηγορία των οικοδομικών εργασιών, αλλά απαιτείται εγγραφή της και για τις δευτερεύουσες εκείνες κατηγορίες. Το δε ότι η ανάδοχος εργοληπτική επιχείρηση κατέχοντας πτυχίο 2ης Τάξης δεν μπορούσε να αναλάβει την εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου καθόσον το κατώτερο προβλεπόμενο όριο για τις εργοληπτικές επιχειρήσεις της τάξης αυτής για έργα που εκτελούνται στο νομό που βρίσκεται η έδρα τους, όπως εν προκειμένω, είναι 87.500,00 ευρώ, που είναι κατά πολύ μεγαλύτερο του ανερχόμενου σε μόλις 6.900,00 ευρώ προϋπολογισμού του ανωτέρω έργου.