ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:(....)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση είναι μη νόμιμη, διότι το αντικείμενό της δεν έχει αναπτυξιακό χαρακτήρα, αλλά αφορά στον καθορισμό του τρόπου χρηματοδότησης και εν γένει λειτουργίας του εισπρακτικού μηχανισμού μεταξύ των ωφελούμενων Δήμων για την υλοποίηση της εμπίπτουσας στις αρμοδιότητες του Φο.Δ.Σ.Α. Ν. ....... υπηρεσίας διαχείρισης στερεών αποβλήτων, κατά παράβαση των σχετικών με τον καθορισμό της τιμολογιακής πολιτικής των Φο.Δ.Σ.Α. νομοθετικών διατάξεων. Και τούτο, διότι το κόστος για την υλοποίηση των υπηρεσιών διαχείρισης στερεών αποβλήτων καλύπτεται από τους πόρους των εξυπηρετούμενων Δήμων με την καταβολή ετήσιας εισφοράς από αυτούς, το ύψος της οποίας καθορίζεται με απόφαση του Δ.Σ. του Φο.Δ.Σ.Α., κατά την περιγραφείσα από τις οικείες διατάξεις διαδικασία, βαρύνει δε τον προϋπολογισμό αυτού και όχι τον προϋπολογισμό των εξυπηρετούμενων Δήμων. Επομένως, η δυνατότητα που παρέχει ο νόμος για σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ Ο.Τ.Α. και Φο.Δ.Σ.Α. για την εκτέλεση των υπηρεσιών διαχείρισης στερεών αποβλήτων δεν έχει την έννοια ότι οι Δήμοι – μέλη του Φο.Δ.Σ.Α. δύνανται να χρηματοδοτούν με βάση προγραμματική σύμβαση απευθείας μέσω του προϋπολογισμού τους τέτοιες υπηρεσίες, πέραν της υποχρεωτικής ετήσιας εισφοράς που καταβάλλουν στον Φο.Δ.Σ.Α., διότι αυτό θα συνεπαγόταν την μετατροπή του θεσμού της προγραμματικής σύμβασης σε εργαλείο παράκαμψης και καταστρατήγησης των σχετικών με την τιμολογιακή πολιτική των Φο.Δ.Σ.Α. διατάξεων. Εξάλλου, η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε τροποποίηση των όρων της ήδη υπαχθείσας στον προσυμβατικό έλεγχο του παρόντος Κλιμακίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Συνδέσμου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ν. ....... και του Δήμου ....... για την υλοποίηση της πράξης «Κινητή Μονάδα Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης Νομού .......», δεδομένου ότι οι αντισυμβαλλόμενοι στις δύο περιπτώσεις δεν ταυτίζονται

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/25/2017

Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι οι διακηρύξεις των δημοπρατούμενων έργων προσαρμόζονται κάθε φορά στο αντίστοιχο πρότυπο τεύχος διακηρύξεως. Πλην, όμως, κατά την άποψη που κράτησε στο Δικαστήριο τα πρότυπα τεύχη διακηρύξεως δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις διαγωνισμών που γίνονται με το σύστημα μελέτη-κατασκευή, όταν δηλαδή αξιολογείται πρώτα η ποιότητα της μελέτης και μετά εξετάζεται η οικονομική προσφορά. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από την υποσημείωση 17 του πρότυπου τεύχους τύπου Α΄ της ανωτέρω Υπουργικής απόφασης (σελ. 23748) στην οποία σημειώνεται ότι: «Ιδιαιτέρως επισημαίνεται ότι η παρούσα διακήρυξη αφορά τα συστήματα δημοπράτησης του άρθρου 7 (κυρίως), αλλά και των άρθρων 9 και 11 (εφόσον συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις) του π.δ. 609/1985.», αφορά, δηλαδή, τα συστήματα προσφοράς με επιμέρους ποσοστά έκπτωσης (άρθρο 7 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 6 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων), προσφοράς με ελεύθερη συμπλήρωση Τιμολογίου (άρθρο 9 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 7 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και μειοδοσίας στο ποσοστό οφέλους απολογιστικών εργασιών (άρθρο 11 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 9 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και όχι το σύστημα προσφοράς που περιλαμβάνει μελέτη και κατασκευή (άρθρο 10 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 8 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) (πρβλ. πράξη VI Τμήματος 58/2006).

Συμπληρωματική σύμβαση κατασκευής κολυμβητηρίου. Έργασίες που αφορούν στην κατασκευή της πισίνας εκμάθησης και οι λοιπές εργασίες κατασκευής της πισίνας εκμάθησης και των συνοδών χώρων λειτουργίας της, αποτελούν μεταβολή του φυσικού και τεχνικού αντικειμένου του έργου, που δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης του αναδόχου. Εργασίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του έργου δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Εργασίες, και υπό την εκδοχή ότι προέκυψαν εξαιτίας της εφαρμογής κανόνων και απαιτήσεων, οι οποίοι καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου, κάτι που ωστόσο δεν αποδεικνύεται από την αναθέτουσα αρχή, όφειλαν να έχουν καλυφθεί αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων. Από το κονδύλιο των απροβλέπτων όφειλαν επίσης να έχουν καλυφθεί οι εργασίες που αφορούν στην εφαρμογή της οριστικής μελέτης. Με την 3086/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα πράξη του Κλιμακίου, καθόσον κρίθηκε ότι οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης κατασκευής κολυμβητηρίου οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, δεδομένου ότι η εκτέλεση αυτών επιβλήθη¬κε από τρίτους εμπλεκόμενους φορείς (Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, Πυροσβεστική Υπηρεσία κλπ) ή από μεταγενέστερες νομοθετικές διατάξεις

Λειτουργία χώρων υγειονομικής ταφής απορριμάτων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή των υποβληθέντων προς έλεγχο σχεδίων συμβάσεων, για το μεν Χ.Υ.Τ.Α. ... μεταξύ του Περιφερειακού Συνδέσμου Φο.Δ.Σ.Α. ... και της κοινοπραξίας «.....», για το δε Χ.Υ.Τ.Α. ... μεταξύ του Περιφερειακού Συνδέσμου Φο.Δ.Σ.Α. .... και της εταιρείας «....», αντίγραφα των οποίων τηρούνται ηλεκτρονικά στη Γραμματεία του Κλιμακίου, υπό τις εξής προϋποθέσεις:α) Ότι πριν από την υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων θα εκδοθούν από τα αρμόδια όργανα άδειες λειτουργίας για τους Χ.Υ.Τ.Α. ... και .... (βλ. άρθρο 9 της Κ.Υ.Α. 29407/3508/10.12.2002, Β΄ 1572, ως τροποποιηθέν ισχύει).β) Τέλος, επισημαίνεται ότι ο όρος που αναφέρεται στην τεχνική έκθεση της μελέτης και τη συγγραφή υποχρεώσεων της διακήρυξης – οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα των υποβληθέντων σχεδίων συμβάσεων σύμφωνα με το άρθρο 31 αυτών – με τον οποίο ορίζεται ότι: «Απόβλητα που προέρχονται από άλλους Χ.Υ.Τ.Α. του Περιφερειακού Συνδέσμου ΦΟΔΣΑ ... (εκτός από τους Δήμους που προαναφέρθηκαν ή τρίτους) μπορούν να γίνουν δεκτά μόνο μετά από σχετική έγκριση της αναθέτουσας αρχής. Ο Πάροχος αποζημιώνεται αντίστοιχα με τη συμβατική τιμή που θα προκύψει από τον διαγωνισμό που θα προκηρυχθεί βάσει της παρούσας μελέτης παροχής υπηρεσιών», κατά την κρίση του Κλιμακίου, παρίσταται αόριστος και ασαφής, δεδομένου ότι δεν προσδιορίζεται με αυτόν σε ποια περίπτωση και υπό ποιες προϋποθέσεις οι ανάδοχοι θα δέχονται απόβλητα από φορείς έτερους πλην των δήμων, οι οποίοι εξυπηρετούνται από τους Χ.Υ.Τ.Α. .... (βλ. ανωτέρω σκέψη 4.Β), έχοντας ταυτόχρονα δικαίωμα να απαιτήσουν αποζημίωση, η οποία δεν προσδιορίζεται εάν θα είναι καθ’ υπέρβαση ή εντός της συμβατικής αμοιβής, ενώ σε κάθε περίπτωση ο όρος αυτός δύναται να αποβεί σε βάρος των αναγκών, για την εξυπηρέτηση των οποίων συντάχθηκε η σχετική μελέτη και διενεργήθηκε ο διαγωνισμός, καθόσον θα οδηγήσει ενδεχομένως στη μη εξυπηρέτησή τους λόγω έλλειψης χώρου ή πρόωρης ανάλωσης της συμβατικής αμοιβής. Ως εκ τούτου, ο όρος αυτός κρίνεται ως μη νόμιμος και πρέπει να απαλειφθεί (βλ. Ελ.Συν. Ζ΄ Κλιμ. Πράξη 290/2016).

Επειδή, ούτε από το παρατεθέν ως άνω περιεχόμενο της εισηγήσεως προς το Συμβούλιο Δημοσίων Έργων αλλά ούτε και από τη γνωμοδότηση του τελευταίου προς τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε προκύπτει, κατά τρόπο ειδικώς αιτιολογημένο, η ανάγκη προσθήκης στη διακήρυξη των επίμαχων πρόσθετων όρων τεχνικής ικανότητας των διαγωνιζομένων. Και τούτο διότι το δημοπρατούμενο έργο, όπως ανωτέρω περιεγράφη, δεν φαίνεται να παρουσιάζει κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες που θα δικαιολογούσαν την αξίωση, με την προσθήκη των ανωτέρω πρόσθετων όρων, αυξημένης τεχνικής εμπειρίας, γνώσης και τεχνικού εξοπλισμού εκ μέρους του διαγωνιζόμενου. Μόνο δε το γεγονός ότι πρόκειται περί κατασκευής μουσείου δεν καθιστά το έργο, άνευ ετέρου πολύπλοκο, υπό την έννοια των εκτεθεισών ως άνω διατάξεων των άρθρων 15 και 16 του ν. 3669/2008, αφού η κατασκευή του, καθ' εαυτήν, δεν παρουσιάζει, κατά τα προεκτεθέντα, ιδιαίτερες κατασκευαστικές δυσκολίες ούτε αξιώνει την εφαρμογή εξειδικευμένης κατασκευαστικής τεχνολογίας, δεδομένου ότι το μεν έργο εμφανίζεται ως κατασκευαστικώς σύνηθες, η δε προβαλλόμενη για την προσθήκη των όρων αιτιολογία είναι γενική, δυνάμενη να χρησιμοποιείται σε οποιοδήποτε έργο κατασκευής μουσείου, τα οποία, όμως, έργα ο νομοθέτης δεν κατέταξε σε ειδική και αυτοτελή κατηγορία έργων, δυνάμενων να εκτελούνται μόνον από συγκεκριμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις.

Ανακατασκευή κτιριακών εγκαταστάσεων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, από τον έλεγχο των υποβληθέντων σ’ αυτό στοιχείων, δεν συντρέχει λόγος που να κωλύει την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής, υπό τον όρο ότι, μέχρι την υπογραφή της σύμβασης, θα έχει ολοκληρωθεί η λύση των εταιρειών «....» και «....» και τα δικαιώματα επί της έκτασης στην οποία αναπτύσσεται το χιονοδρομικό κέντρο θα έχουν περιέλθει στην Περιφέρεια ...., οι πιστώσεις του προϋπολογισμού της οποίας νόμιμα θα βαρύνονται με το κόστος κατασκευής του έργου (πρβλ. Ε.Σ. VI Τμ. 667/2017 και εκεί παρατιθέμενη σχετική νομολογία).

Προγραμματικές Συμβάσεις. (..) ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 207/2013 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου (Δ΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο νομιμότητας σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου .... και του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού .... (.....), με αντικείμενο την κατασκευή και λειτουργία Σταθμού Μεταφορτώσεως Απορριμμάτων..(..)Με την προσβαλλόμενη πράξη κρίθηκε ότι μη νομίμως με την επίμαχη προγραμματική συμφωνία μεταβιβάζονται οι αρμοδιότητες της κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης του Σ.Μ.Α. στον .... .... από τον έχοντα την σχετική αρμοδιότητα ..... στον Δήμο .... και μάλιστα για 27 συνολικώς έτη. (..). Με τα δεδομένα αυτά (..) , το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι αρμοδιότητες της Προϊσταμένης και Αναθέτουσας Αρχής κατά την κατασκευή του Σ.Μ.Α. και η αρμοδιότητα λειτουργίας του μπορούν νομίμως, με βάση τις ρυθμίσεις του άρθρου 28 παρ. 6 του ν. 4122/2013, να μεταβιβασθούν από τον κατ’ αρχήν αρμόδιο ..... στον Δήμο ..... (..) Ως εκ τούτου, η πρόβλεψη του σχεδίου της ελεγχόμενης σύμβασης ότι κατά το στάδιο εκτέλεσής της οι εν λόγω αρμοδιότητες θα ασκηθούν από το Δήμο .... είναι νόμιμη, υπό τον όρο ότι θα προηγηθεί της ασκήσεώς τους η διαδικασία μεταβιβάσεώς τους από τον κατ’ αρχήν αρμόδιο .....,  η οποία θα δημοσιευθεί σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 17 παρ. 12 του ν. 4071/2012, 79 παρ. 4 και 284 παρ. 2 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και 8 παρ. 1 περ. β΄ του ν. 3469/2006.(..). Περαιτέρω, κατά την κρίση του Κλιμακίου, ο Δήμος .... αναλαμβάνει εν τοις πράγμασι το κόστος διαχειρίσεως των απορριμμάτων κατ’ αρχήν του Δήμου ...., ο οποίος ουδεμία οικονομική υποχρέωση αναλαμβάνει έναντι του πρώτου, κατά παρέκκλιση του συστήματος τιμολογιακής πολιτικής των ΦΟΔΣΑ, που δεν προβλέπει την απαλλαγή, ως αντιστάθμισμα, αλλά την προσμέτρηση πρόσθετων κριτηρίων για την εξαγωγή του τελικού ποσού της αναλογούσας εισφοράς, αλλά και δυνητικώς και άλλων δήμων. Επιπροσθέτως, δεν προκύπτει με σαφήνεια το σύνολο των οικονομικών επιπτώσεων της υλοποιήσεώς της ως άνω συμφωνίας και κυρίως η επίδραση της κατασκευής και λειτουργίας ΣΜΑ στην διαμόρφωση του ύψους της εισφοράς του Δήμου .... και των λοιπών Δήμων προς τον ...... Τέλος, δεν προκύπτει πώς εκτιμήθηκε, με βάση την αρχή της οικονομικότητας, από τον Δήμο .... η ανάληψη του σχετικού κόστους κατασκευής και λειτουργίας του Σταθμού με ίδια μέσα.(..) ΣΤ. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα παρατίθενται στη σκέψη IV Γ της παρούσας, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι είναι νόμιμη η πρόβλεψη του άρθρου 5 του ελεγχόμενου σχεδίου ότι, δηλαδή, ο Δήμος .... αναλαμβάνει να καλύψει το σύνολο των δαπανών κατασκευής και λειτουργίας του Σ.Μ.Α.. Και τούτο διότι, εφόσον με βάση όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά (βλ. σκ. III Γ), οι αρμοδιότητες σχετικά με την κατασκευή και λειτουργία του έργου μπορούν να μεταβιβασθούν στο Δήμο ...., νομίμως ορίζεται ότι η σχετική δαπάνη θα καλυφθεί αποκλειστικά από τον ασκούντα τις αρμοδιότητες αυτές Δήμο. Εξάλλου, η εκτέλεση με ίδια μέσα του αντικειμένου της σύμβασης και η ανάληψη από το Δήμο .... του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων του Δήμου Αιγάλεω δεν παρίσταται υπέρμετρα επαχθής για το Δήμο ...., διότι αφενός παρέχεται ως αντισταθμιστικό όφελος κατά την έννοια του άρθρου 9 παρ. 4 του ν. 3854/2010 από τον ίδιο ως ωφελούμενο Δήμο..(..)VIΙ. Συνακόλουθα, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, πρέπει, κατά παραδοχή ως βασίμων των σχετικών επιμέρους λόγων ανάκλησης, να γίνει δεκτή η υπό κρίση αίτηση και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το δε οικείο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης μπορεί να υπογραφεί, εφόσον: α) προστεθεί όρος περί αζημίου λύσεως της συμβάσεως σε περίπτωση μη ανευρέσεως εκ μέρους του Δήμου .... των πόρων, που απαιτούνται για την εκτέλεσή της και β) απαλειφθεί ο όρος του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 10 αυτής. Περαιτέρω, επισημαίνεται, με βάση όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά, ότι προϋπόθεση της εκτέλεσης των αναλαμβανομένων από το Δήμο υποχρεώσεων σχετικά με την κατασκευή και τη λειτουργία του Σ.Μ.Α. αποτελεί η τήρηση της προβλεπόμενης στην παρ. 6 του άρθρου 28 του ν. 4122/2013 διαδικασίας μεταβίβασης σε αυτόν των σχετικών αρμοδιοτήτων, δηλαδή η έκδοση, κατόπιν γνωμοδότησης του Περιφερειακού Συμβουλίου ...., σχετικής απόφασης της Εκτελεστικής Επιτροπής του ....., (..) Ανακαλεί την 207/2013 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου (Δ΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: Μη νόμιμη προγραμματική σύμβαση.(...)Κατά παράβαση του προεκτεθέντος κανονιστικού πλαισίου (σκέψεις υπό ΙΙ Α & Β)  για την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των ΟΤΑ α΄ βαθμού και των ΦΟΔΣΑ και ειδικώς του ΕΔΣΝΑ, που λειτουργεί ως ΦΟΔΣΑ της Μητροπολιτικής Περιφέρειας …………. και του άρθρου 100 του ν. 3852/2010,  με την επίμαχη προγραμματική συμφωνία μεταβιβάζονται οι αρμοδιότητες της κατασκευής,  λειτουργίας και συντηρήσεως του ΣΜΑ στον ……………. από τον έχοντα την σχετική αρμοδιότητα ΕΔΣΝΑ στον Δήμο …………. και μάλιστα για 27 συνολικώς έτη.(...) Η συντελούμενη με την υπό έλεγχο προγραμματική συμφωνία επίρριψη του βάρους κατασκευής και λειτουργίας του ΣΜΑ αποκλειστικώς στον Δήμο ……….., με την αιτιολογία ότι το μεγαλύτερο μέρος των υπό διαχείριση αποβλήτων προέρχονται από αυτόν συνιστά παράκαμψη του οικονομικού πλαισίου λειτουργίας των ΦΟΔΣΑ, που προβλέπει την άσκηση των σχετικών υπηρεσιών από τον εν λόγω φορέα χωρίς την δυνατότητα μεταβιβάσεως της αρμοδιότητος σε τρίτους, έναντι εισφοράς υπολογιζομένης βάσει τιμολογιακής πολιτικής, όπως αυτή αποτυπώνεται στις  ΚΥΑ 2527/23.1.2009, 52546/16.12.2011 και στα άρθρα 9 του ν. 3854/2010 και 17 του ν. 4071/2012,  καθοριζομένης συμφώνως προς τις αρχές «ο ρυπαίνων πληρώνει», της ανταποδοτικότητος και της διαφάνειας.(...) Ακολούθως, από το κείμενο της υπό έλεγχο συμφωνίας, δεν προκύπτει με σαφήνεια, κατά παράβαση της αρχής της διαφάνειας,  το σύνολο των οικονομικών επιπτώσεων της υλοποιήσεώς της και κυρίως α) η επίδραση της κατασκευής και λειτουργίας ΣΜΑ στην διαμόρφωση του ύψους της εισφοράς των μελών του ΦΟΔΣΑ, ήτοι εάν τούτο θα αυξηθεί και αν θα το εισπράττει ο ΕΔΣΝΑ παρά το γεγονός ότι δεν έχει ουσιαστική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του έργου και την λειτουργία του με συνέπεια την διατάραξη της οικονομικής  ισορροπίας που επιβάλλεται διά της τιμολογιακής πολιτικής και του συστήματος τελών και εισφορών, ιδίως δε, της αρχής της ανταποδοτικότητος.

Κατασκευή τσιμεντένιας τάφρου.Το αντικείμενο της επίδικης σύμβασης «κατασκευής τσιμεντένιας τάφρου» αφορά σε εκτέλεση δημόσιου τεχνικού έργου και όχι σε προμήθεια υλικών, ανεξαρτήτως εάν το κόστος των καθαρών εργασιών εκτέλεσης του έργου υπολείπεται αυτού της προμήθειας σκυροδέματος και σιδηρού πλέγματος,δεδομένου ότι δεν είναι δυνατός ο αποχωρισμός αυτών των υλικών από την τάφρο χωρίς ουσιώδη αλλοίωση της εγκατάστασης επί του εδάφους, ενώ τα υλικά αυτά κατέστησαν πλέον συστατικά του εδάφους και απώλεσαν την αυτοτέλειά τους.

Η έγκριση περιβαλλοντικών όρων, διαβαθμιζόμενη κατά τα ανωτέρω (τρεις κατηγορίες), διαφοροποιείται ως προς τα αρμόδια διοικητικά όργανα και τη διαδικασία, που συλλειτουργούν γνωμοδοτικά και αποφασιστικά, για να εκδοθεί η τελική απόφαση, ωστόσο, πρέπει να είναι σε κάθε περίπτωση χρονικά πρότερη της εναρκτήριας νομικής πράξης ή/και υλικής ενέργειας κατασκευής του δημόσιου έργου. Τούτο διότι, η μετά την εκκίνηση της σχετικής διαδικασίας, που συνιστά την επέμβαση στο περιβάλλον, απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων, καθίσταται αλυσιτελής, δοθέντος ότι, αν μεν διαφοροποιείται από το ήδη παραχθέν αποτέλεσμα, προσκρούει σε ημιτελή ή τετελεσμένη κατάσταση και, κατά συνέπεια, αποτυγχάνει να θεραπεύσει το σκοπό τον οποίο υπηρετεί (προστασία του περιβάλλοντος), ενώ αν δεν διαφοροποιείται από αυτό (παραχθέν αποτέλεσμα), τεκμαίρεται ότι αποτελεί απλή συμμόρφωση στην κανονιστική δύναμη της δημιουργηθείσας πραγματικότητας και επομένως δεν παρέχει στον πολίτη την εγγύηση ότι το δικαίωμα του για προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και η αντίστοιχη υποχρέωση της Πολιτείας, έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο. Όλα αυτά ανεξαρτήτως του ότι η έναρξη εκτέλεσης δημόσιου έργου, χωρίς να έχει εκδοθεί προηγουμένως απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ενέχει σε υψηλότατο βαθμό τον κίνδυνο, η χρονικά μεταγενέστερη απόφαση (έγκρισης περιβαλλοντικών όρων) που θα εκδοθεί, αν βεβαίως εκδοθεί, να διαφοροποιείται από τη μελέτη και τον προϋπολογισμό κατασκευής ή την – ημιτελή ή τετελεσμένη – κατασκευή του έργου, με συνέπεια να αποτρέπεται έτσι η ολοκλήρωσή του (στην περίπτωση ημιτελούς κατασκευής) ή η λειτουργία του (στην περίπτωση τετελεσμένης κατασκευής) και να εγείρονται χρηματικές και άλλες αξιώσεις από τα συμβαλλόμενα μέρη, με αποτέλεσμα την κατασπατάληση δημόσιου χρήματος και την αναποτελεσματική ανάλωση δημόσιων πόρων. Συνεπώς, η παράλειψη έκδοσης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων πριν από την έγκριση του αποτελέσματος της δημοπρασίας, που αναδεικνύει τον ανάδοχο εκτέλεσης δημόσιου έργου, δε δύναται να καλυφθεί από τη μεταγενέστερη έκδοση της απόφασης αυτής. Συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της διαδικασίας, της οποίας η διαπίστωση από το αρμόδιο Κλιμάκιο άγει στην αρνητική κρίση για τη νομιμότητά της και κωλύει την υπογραφή του σχετικού σχεδίου σύμβασης.